Научная статья на тему 'ТУРЛИ РАНГДАГИ ҚОРАКЎЛ ТEРИЛАРИДА ГУЛ КEНГЛИГИ ВА УЗУНЛИГИНИНГ СТАНДАРТ КЎРСАТКИЧЛАРИНИ АНИҚЛАШ НАТИЖАЛАРИ'

ТУРЛИ РАНГДАГИ ҚОРАКЎЛ ТEРИЛАРИДА ГУЛ КEНГЛИГИ ВА УЗУНЛИГИНИНГ СТАНДАРТ КЎРСАТКИЧЛАРИНИ АНИҚЛАШ НАТИЖАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

CC BY
7
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Қоракўл тери / гул ўлчами / гул эни / гул узунлиги / техник талаблар / стандарт. / Karakul skins / area size / curl size / curl width / curl length / technical requirements / standard.

Аннотация научной статьи по биологическим наукам, автор научной работы — Э С. Шаптаков, А Газиев, Б С. Маматов, З С. Кличев

Мақолада турли рангдаги қоракўл териларида гул ўлчами кўрсаткичларининг намоён бўлиш натижалари ёритилган бўлиб, ушбу кўрсаткичларнинг ўзаро боғлиқликлари аниқланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

RESULTS OF DETERMINING STANDARD INDICATORS OF THE WIDTH AND LENGTH OF CURLS ON ASTRAKHAN SKINS OF DIFFERENT COLORS

The article presents the results of studies on the study of curl size indicators of karakulskins of different colors, and the relationship between curl indicators is established.

Текст научной работы на тему «ТУРЛИ РАНГДАГИ ҚОРАКЎЛ ТEРИЛАРИДА ГУЛ КEНГЛИГИ ВА УЗУНЛИГИНИНГ СТАНДАРТ КЎРСАТКИЧЛАРИНИ АНИҚЛАШ НАТИЖАЛАРИ»

ARTICLE INFO

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

RESULTS OF DETERMINING STANDARD INDICATORS OF THE WIDTH AND LENGTH OF CURLS ON ASTRAKHAN SKINS OF DIFFERENT COLORS E.S.Shaptakov

Doctor of agricultural sciences, (DSc), professor., A.Gaziyev

Doctor of agricultural sciences, (DSc), senior researcher.,

B.S.Mamatov

Doctor of philosophy (PhD) agricultural sciences, senior researcher.,

Z.S.Klichev

Doctor of philosophy (PhD) agricultural sciences, senior researcher Scientific-research institute of karakul sheep breeding and desert

ecology

https://doi.org/10.5281/zenodo.12744594 ABSTRACT

Received: 11th July 2024 Accepted: 14th July 2024 Online: 15th July 2024 KEYWORDS

The article presen ts the results of studies on the study of curl size indicators of karakul skins of different colors, and the relationship between curl indicators is established.

Karakul skins, area size, curl size, curl width, curl length, technical

requirements, standard.

РЕЗУЛЬТАТЫ ОПРЕДЕЛЕНИЯ СТАНДАРТНЫХ ПОКАЗАТЕЛЕЙ ШИРИНЫ И ДЛИНЫ ЗАВИТКОВ НА КАРАКУЛЬСКИХ ШКУРКАХ РАЗНЫХ ОКРАСОК

Э.С.Шаптаков д.с-х.н., профессор.,

А.Газиев д.с-х.н., С.Н.С., Б.С.Маматов д.ф.с-х.н., (PhD), С.Н.С., З.С.Кличев д.ф.с-х.н., (PhD), С.Н.С. Научно-исследовательский институт каракулеводства и экологии пустынь https://doi.org/10.5281/zenodo.12744594

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Received: 11th July 2024 Accepted: 14th July 2024 Online: 15th July 2024 KEYWORDS

В статье приведены результаты исследований по изучению показателей размера завитка каракульских шкурок разных окрасок, установлена завитковых показателей.

взаимосвязь

Каракульские шкурки, размер площади, размер завитка, ширина

завитка, длина

завитка, технические требования, стандарт.

ТУРЛИ РАНГДАГИ ^ОРАКУЛ ТEРИЛАРИДА ГУЛ КЕНГЛИГИ ВА УЗУНЛИГИНИНГ СТАНДАРТ КУРСАТКИЧЛАРИНИ АНИ^ЛАШ

НАТИЖАЛАРИ

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

Э.С.Шаптаков к.х.ф.д., профессор.

А.Газиев к.х.ф.д., К.И.Х., Б.С.Маматов к.х.ф.ф.д. (PhD), К.И.Х., З.С.Кличев к.х.ф.ф.д. (PhD), К.И.Х. К^оракулчилик ва чул экологияси илмий-тадкикот институти https://doi.org/10.5281/zenodo.12744594

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Мацолада турли рангдаги цоракул териларида гулулчами курсаткичларининг намоён булиш натижалари ёритилган булиб, ушбу курсаткичларнинг узаро боглицликлари аницланган.

Received: 11th July 2024 Accepted: 14th July 2024 Online: 15th July 2024 KEYWORDS

К,оракул тери, гул улчами, гул эни, гул узунлиги, техник

талаблар, стандарт.

Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев хузурида 2020-йил 28-сентябр куни утказилган "Техник жих,атдан тартибга солиш, стандартлаштириш, сертификатлаштириш ва метрология миллий тизимини ривожлантириш масалалари тугрисида"ги 74-сон йигилиш баёни 6-бандида ^оракул терилари учун х,алкаро стандарт ишлаб чикиш вазифаси куйилган [1].

К^оракулчилик сох,асининг асосий мах,сулоти коракул терилари х,исобланиб, уларга ички ва ташки бозорда талаб катта. ^оракул тери хом-ашъёсига охирги стандарт 1996-йилда кучга киритилган. Сунгги йилларда ишлаб чикарувчиларнинг хужалик юритиш шакллари, селекция-наслчилик ишларини юритиш даражасининг бир мунча пасайганлиги сабабли маълум бир ассортиментдаги ^оракул терилар ишлаб чикаришга ихтисослашиши бузилган. Натижада экспортбоп х,амда товар ^оракул терилар х,ажми, сифати ва ассортименти стандартнинг техник талабларига етарли даражада жавоб бермай келмокда. Шу сабабли мавжуд техник талаблар ва стандарт билан таккослаш ва коракул тери мах,сулотига янги тах,рирдаги стандартлар ишлаб чикиш зарурати тугилмокда.

Гул узунлиги ва кенглиги мух,им курсаткичлар булиб, коракул териларининг ипаксимонлик, ялтиро;лик, ранг интенсивлиги ва рангбарангликнинг ифодаланиши каби сифат белгилари билан ижобий корреляцион богли;ликка эга [3].

Гуллар канчалик узун, мустах,кам, урта кенгликда ва ушбу гулларнинг тери сатх,ида х,осил киладиган расми аник параллел-концентрик х,амда параллел-тугри куринишга эга булса, куйларнинг насли шунчалик юкори бах,оланади [5].

Хозирги кунда амалдаги УзРСТ 641-95 стандартига кура коракул териларининг гуллари узунлиги ва эни фаркланади. Эни буйича: майдагул 4 мм гача, уртагул 4 мм дан 8 мм гача, каттагул 8 мм ва ундан зиёд. Узунлиги буйича: калтагул 20 мм гача, урта узунликда 20 мм дан 40 мм гача ва узун гул 40 мм дан узун. Шерози, ок ва гулигаз рангли териларда майдагул 5 мм гача, уртагул 5 мм дан 10 мм гача ва 10 мм ва ундан зиёд [2].

Юкоридаги фикр мулох,азалардан келиб чикиб, "Барча ранглардаги коракул териларига уларнинг сифат ва хусусиятларини урганиш ва тах,лиллаш асосида техник

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

талаблар ишлаб чициш ва халцаро стандарт тайёрлаш" лойих,аси доирасида тадцицотлар олиб борилди.

Тадкикот услублари. Тадцицотлар Бухоро вилояти "Бухоро коракул кластери" МЧЖ х,амда Кашцадарё вилояти "Муборак ^оракул наслчилик" МЧЖ ларида турли рангдаги ^оракул териларида олиб борилди.

Коракул териларидаги гул улчами яъни узунлиги ва эни штангенциркул ёрдамида УзРСТ 641-95 стандарти талаблари асосида улчанади [2].

Олинган маълумотларга вариацион статистика усулларида ишлов берилиб, уртача арифметик циймат ва унинг хатоси х,амда узгарувчанлик коэффициенти аницланди [5].

Тадкикот натижалари. Турли рангдаги ^оракул териларининг гул энини бах,олаш буйича утказилган тадцицот натижалари 1-жадвалда келтирилган.

1-жадвал

Гуллар эни n Гул эни, мм

X±Sx а Cv

Кора рангли терилар

Катта 95 10,05±0,15 1,46 14,6

Урта 140 6,52±0,07 0,84 12,9

Майда 15 3,62±0,05 0,21 5,80

Уртача 250 7,66±0,14 2,2 28,7

Кук рангли терилар

Катта 15 10,34±0,0 - -

Урта 91 7,09±0,2 1,13 15,9

Майда 1 3,77±0,03 0,11 2,92

Уртача 107 6,64±0,13 1,33 20,8

Сур рангли терилар

Катта 11 10,93±0,11 0,39 3,56

Урта 197 7,03±0,07 1,05 14,9

Майда 42 3,63±0,05 0,34 9,36

Уртача 250 6,42±0,10 1,6 24,9

Жадвал маълумотлари курсатадики, ;ора рангли ;оракул териларида гул эни катта булган терилар уртача 10,05 мм ни, уртада 6,52 мм ни х,амда майдада 3,62 мм ни, жами 250 та терининг уртача курсаткичи 7,66 мм ни ташкил этиши кузатилган. Ушбу курсаткичнинг вариацияланиши 5,80-14,6 фоиз даражаларида булган.

Кук рангли терилар буйича олинган натижалар 10,34 (катта) мм, 7,09 (урта) мм, 3,77 (майда) мм ни, жами бах,оланган 107 та тери буйича уртача курсаткич 6,64 мм ни ташкил этган.

Сур рангли терилар буйича олинган натижалар 10,93 (катта) мм, 7,03 (урта) мм, 3,63 (майда) мм ни, жами бах,оланган 250 та тери буйича уртача курсаткич 6,64 мм ни ташкил этган.

Ранглар кесимида гул энининг катта гурух,ида гулларнинг эни буйича ю;ори курсаткич сур рангли териларда, паст курсаткич ;ора рангли териларда кузатилган. Гул

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

энннннг ypTa Ba Manga rypyx^apuga rorçopu KypcaTKHH KyK paHrAH Tepu^apga, nacr KypcaTKHH ;opa paHrAH Tepu^apga Ky3aTHAraH. PaHr^ap öyHHHa yMyMHH öaxpAaHraH Tepu^apHHHr ypTana KypcaTKHHH ;opa paHrAH Tepu^apga 7,66 mm, KyK paHrga 6,64 mm Ba cyp paHrga 6,42 mm hh TamKHA ;HAraH. flHru ;opaKyA Tepu^apu cTaHgapTH AoHHX,acHHH Tafiëp^amga oAHHraH Ma^yMoT^apHH эгтнöopгa o^um Ky3ga TyTHAagu.

TagrçurçoTAap gaBoMHga TypAH paHrgaru ;opaKyA TepHAapuHHHr ryA y3yHAHruHH öaxpAam öyHHHa yTKa3HAraH Tag;H;oT HaTH^a^apu 2-^agBa^ga Ke^Tupu^raH.

2-^agBa^

ry^ y3yH^HrH n ty-fl y3yH^HrH, MM

X±Sx a Cv

^opa paHrAH Tepu^ap

8 17,80±0,61 1,70 9,55

YpTa 142 33,05±0,41 4,84 14,6

y3yH 100 45,74±0,56 5,57 12,2

YpTana 250 37,5±0,55 8,7 23,2

KyK paHrAH TepHAap

3 15,56±0,43 0,74 4,75

YpTa 85 31,4±0,53 4,86 15,5

y3yH 19 44,08±0,49 4,85 2,14

YpTana 107 33,44±0,67 6,92 20,69

Cyp paHrAH TepHAap

9 19,10±0,31 0,92 4,82

YpTa 189 32,20±0,39 5,29 16,4

y3yH 52 42,70±0,20 1,45 3,39

YpTana 250 33,80±0,44 6,95 20,5

^agBa^ Ma^yMoTH KypcaTaguKH, ;Hc;a ryAAH rypyxga ypTana ryA y3yHAHru ;opa paHr^u Tepu^apga 17,80 mm hh, KyK paHrAH Tepu^apga 15,56 Ba cyp paHrAH Tepu^apga 19,10 mm hh TamKH^ ;hahö, rorçopu y3yHAHK cyp paHrAH Tepu^apga, HHcöaTaH ;Hc;a y3yH^HK KyK paHRAH Tepu^apga Ky3aTHAraH. Opagaru $ap; 3,54 mm hh TamKHA ;HAraH Ba вapнaцнн кoэ$$нцнeнтн 4,75-9,55 $oh3 aTpo^uga öy^umu Ky3aTHAraH.

ryA y3yHAuru ypTa rypyxga ypTana ryA y3yHAuru ;opa paHrAH Tepu^apga 33,05 mm hh, KyK paHrAH TepuAapga 31,40 Ba cyp paHrAH Tepu^apga 32,20 mm hh TamKHA ;hahö, rorçopu y3yHAHK ;opa paHrAH Tepu^apga Ky3aTHAraH öy^uö, rypyx,Aap opacugaru $ap; 0,85-1,65 mm hh TamKHA ;HAraH. PaHr^ap KecHMuga вapнaцнн кoэ$$нцнeнтн 14,6-16,4 $oh3 aTpo^uga öyAHmu Ky3aTHAraH.

ryA y3yHAHru y3yH rypyxga ypTana ryA y3yHAHru paHr^ap KecHMuga Terum^HHa 45,74; 44,08 Ba 42,70 mm hh TamKHA ;hahö, rorçopu y3yHAHK ;opa paHrAH Tepu^apga x,aMga HHcöaTaH y3yHAHrHHHHr ;uc;a öy^umu cyp paHrAH Tepu^apga Ky3aTHAraH. Typyx^apga вapнaцнн кoэ$$нцнeнтн 2,14-12,2 $oh3 aTpo^uga öy^umu Ky3aTHAraH. ryA

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

y3yH^HrHHHHr 6apna варнацнн^арннннг ypTana KypcaTKHHH rçopa paHrga 37,5, KyK paHrga 33,44 Ba cyp paHrga 33,80 mm hh TamKH^ ^H^raH.

Tax^H^ap KypcaTagHKH, ^opaKy^ Tepu^apuga ry^ y3yH^uru paHr^ap KecuMuga ^ap^^aHum^ap MaB^yg 6y^u6, ym6y Ma^^yMOT^ap ^opaKy^ Tepu^apu cTaHgapT ^OHHX,acuHH um^aö HHKumga Myx,HM ax,aMHATra эгa.

Tag^u^OT^apga ry^ энн Ba y3yH^uruHHHr y3apo öof^hk^hk xycycuHT^apuHH ypraHum um^apu o^h6 öopu^uö, HaTH^a^ap 3-^:agBa^ga yMyM^amTupu^gu.

3-^agBa^

ry^ y^naMH (энн) n

y3yH ypTa Ka^Ta

X±Sx X±Sx X±Sx

Kopa

KaTTa 96 52,0±5,09 42,8±5,04 5,2±2,26

YpTa 139 32,4±3,96 65,5±4,03 2,1±1,09

Mafiga 15 33,3±12,1 66,7±12,1 -

KyK

KaTTa 27 11,1±6,04 88,9±6,04 -

YpTa 67 23,9±5,21 74,6±5,31 1,5±1,48

Mafiga 13 15,4±10,0 84,6±10,0 -

Cyp

KaTTa 45 24,4±6,40 66,7±7,02 8,9±4,24

YpTa 167 22,7±3,24 76,1±3,30 1,2±0,84

Mafiga 38 13,2±5,49 78,9±6,61 7,9±4,37

Tag^u^OT HaTH^a^apu KypcaTaguKH, rçopa paHr^u ry^ энн KaTTa 6y^raH Tepu^apga ry^ y3yH^uruHHHr y3yH öy^umu 52,0 $oh3hh, ry^ y3yH^uru ypTa öy^umu 42,8 x,aMga Ka^Ta 6y^um x,o^aT^apu 5,2 $OH3HH TamKH^ ^H^raH.

Kopa paHr^u Tepu^apga ry^ энн ypTa 6y^raH Tepu^apga ry^ y3yH^uruHHHr KaTTa öy^umu 23,9 ^OH3, ypTa 74,6 $OH3HH Ba Ka^Ta 2,1 $OH3HH TamKH^ этнmн Ky3aTH^gu. fflyHHHrgeK, ry^ энн Mafiga 6y^raH Tepu^apga ry^ y3yH^uruHHHr y3yH öy^umu 33,3 $OH3HH, ypTa 66,7 $OH3HH TamKH^ этн6, Ka^Ta 6y^um ^o^aT^apu Ky3aTH^MaraH.

KyK paHr^u Tepu^ap öyfiuHa o^HHraH Ma^^yMOT^apga rçopa paHr^u Tepu^apgaH KecKHH ^apK^aHum x,o^aT^apu Ky3aTH^gu. Ba^o^am HaTH^a^apura Kypa ry^ энн KaTTa 6y^raH ry^^apHHHr y3yH öy^umu 11,1 $oh3hh, ypTa y3yH öy^umu 88,9 $oh3hh Ba Mafiga Ka^Ta y3yH^HKgaru ry^ap ynpaMac^uru aHHK^aHgu. ry^ энн ypTa 6y^raH ry^apHHHr y3yH öy^umu 23,9 $OH3HH, ypTa y3yH öy^umu 74,6 $OH3HH Ba Ka^Ta öy^umu эca 1,5 $OH3HH TamKH^ этгaнн aHHK^aHgu. ry^ap энн Mafiga 6y^raH Tepu^apga y3yH ry^ap 15,47, ypTa y3yH^HKgaru^ap 61,5 $oh3hh TamKH^ этгaнн ^o^ga, Ka^Ta ry^ap ynpaMac^uru rçafig этн^gн.

Cyp paHr^u Tepu^apga öa^o^am HaTH^a^apu KypcaTaguKH ry^ энн KaTTa 6y^raH Tepu^apga ry^apHHHr y3yH öy^umu 24,4 $OH3HH, ypTa y3yH öy^umu 66,7 $OH3HH Ba Ka^Ta öy^umu 8,9 $OH3HH TamKH^ этгaнн aHHK^aHgu. ry^ энн ypTa 6y^raH Tepu^apga

EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 7.921 www.in-academy.uz

гулларнинг узунлиги мос равишда 22,7; 76,1 ва 1,2 фоизни, гул эни майда булган териларда эса 13,2; 78,9 ва 7,9 фоизни ташкил этгани ;айд этилди.

Умуман олганда, коракул териларида гулларни эни ва узунлиги буйича стандартлашда уларнинг ранги буйича дифференциялаш ва ушбу маълумотлардан ;оракул териларига янги техник талаблар ва хал;аро стандарт лойих,асини ишлаб чи;ишда фойдаланиш лозим деган хулоса ;илиш мумкин.

References:

1. Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг "Техник жих,атдан тартибга солиш, стандартлаштириш, сертификатлаштириш ва метрология миллий тизимини ривожлантириш масалалари тугрисида" ги 74-сон йигилиш баёни. Тошкент. 2020-йил 28-сентябр

2. Ошланмаган барра ;оракул терилар. Умумий техник талаблар. УзРСТ 641-95 стандарти. Тошкент, 1995. 21 б.

3. Исмаилов М.Ш. ^оракул кузилари барра сифатини оширишда гул узунлиги буйича селекциялашнинг ах,амияти. //^ЧЭИТИ "Чул-яйлов чорвачилиги ва озу;а етиштириш муаммолари" хал;аро илмий-амалий конференция материаллари. Самарканд. 2015 йил. 13-14 август. 93-94 бетлар.

4. Плохинский Н.А. Руководство по биометрии для зоотехников. Москва. 1969. 256 с.

5. Юсупов X,. Республиканинг жанубий минта;аларида ;оракул куйларининг кимматли ассортиментдаги коракул етиштирувчи ю;ори мах,сулдор сурувларни яратайлик. //Зооветеринария. 2012 йил. №12. 36-39 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.