Научная статья на тему 'ТУРЛИ ХИЛ КРОСС ТОВУҚЛАРИНИ ОЗИҚЛАНТИРИШ ҲАМДА ТУХУМ МАҲСУЛДОРЛИГИ КЎРСАТКИЧЛАРИНИ ҲИСОБГА ОЛИШ'

ТУРЛИ ХИЛ КРОСС ТОВУҚЛАРИНИ ОЗИҚЛАНТИРИШ ҲАМДА ТУХУМ МАҲСУЛДОРЛИГИ КЎРСАТКИЧЛАРИНИ ҲИСОБГА ОЛИШ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
тухум / маҳсулдорлик / сақланиш / нобуд бўлиш / яроқсиз / озиқлантириш / ломанн –браун / ломанн-синди.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Фаттаева Умида Бахритдиновна, Балласов Улуғбек Шералиевич

Турли хил кросс товуқларини озиқлнтириш ҳамда тухум маҳсулдорлиги кўрсатичларини ҳисобга олиш.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по экономике и бизнесу , автор научной работы — Фаттаева Умида Бахритдиновна, Балласов Улуғбек Шералиевич

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТУРЛИ ХИЛ КРОСС ТОВУҚЛАРИНИ ОЗИҚЛАНТИРИШ ҲАМДА ТУХУМ МАҲСУЛДОРЛИГИ КЎРСАТКИЧЛАРИНИ ҲИСОБГА ОЛИШ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

UDK. 636.5

ТУРЛИ ХИЛ КРОСС ТОВУЦЛАРИНИ ОЗЩЛАНТИРИШ ^АМДА ТУХУМ МАДСУЛДОРЛИГИ КУРСАТКИЧЛАРИНИ

^ИСОБГА ОЛИШ

1Фаттаева Умида Бахритдиновна, 2Балласов УлуFбек Шералиевич

1ЧПИТИ Таянч докторанти, 2ТДАУ доценти https://doi.org/10.5281/zenodo.13857402

Аннотация. Турли хил кросс товуцларини озицлнтириш уамда тухум маусулдорлиги курсатичларини уисобга олиш.

Калит сузлар: тухум, маусулдорлик, сацланиш, нобуд булиш, яроцсиз, озицлантириш, ломанн -браун, ломанн-синди.

Аннотация. Кормление кур разных помесей и учет показателей яичной продуктивности.

Ключевые слова: яйцо, плодородие, сохранение, гибель, инвалид, кормление, ломанн-браун, ломанн-синди.

Abstract. Nutrition of different crossbred chickens and consideration of egg productivity indicators.

Keywords: egg, fertility, preservation, perish, invalid, feeding, lomann-braun, lomann-

sindi.

КИРИШ

Узбекитон Республикаси Президентининг 2022 йил 8 февралдаги "Узбекистон Республикасида чорвачилик сохдси ва унинг тармокларини ривожлантириш буйича 20222026 йилларга мулжалланган Дастури"ни тасдиклаш тугрисидаги ПФ- 60-сон 28.01.2022 йилги карорида:

- парранда гуштини ишлаб чикаришни 210 минг тоннадан 536 минг тоннага ошириш;

- тухум ишлаб чикаришни 8,1 млрд донадан 12,8 млрд донага етказиш ва ах,оли жон бошига эса 236 донадан 329 донага етказиш дастурда белгилаб берилган.

Товукларнинг тухум мах,сулдорлиги ва тухум сифатини ошириш муаммоси паррандачилик саноатини янада фаоллаштириш асосида, шу жумладан узига хос иклим ва ишлаб чикариш шароитларига мослаштирилган энг юкори мах,сулдор кросслардан фойдаланиш оркали х,ал килиниши мумкин.

Шу муносабат билан турли хил генетик шаклдаги товукларнинг тухум мах,сулдорлиги ва сифатини х,ар томонлама урганиш Узбекистоннинг кескин континентал минтакаларида самарадорлигини оширишнинг асосий усулларидан биридир.

Махдллий ва хорижий паррандачилик тажрибаси шуни курсатадики, бир экологик мух,итдан иккинчисига олиб келинган барча товук кросслари экологик шароитларга яхши мослаша олмайди. Паррандаларни бошка экологик мух,итдан олиб келиш ва уни бошка экологик шароитларда купайтириш организмнинг сезиларли кайта курилишига, мах,сулдорлик ва мах,сулот сифатларининг узгаришига сабаб булади.

Кросслардан фойдаланиш, махдллий шароит учун янада самарали генотипларни аниклаш, тухум ишлаб чикаришни купайтиради ва уларнинг сифатини яхшилайди.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

Балнаве.Д. 1990 олимлар эса тухум типидаги товукларнинг озукасида ёг ва кислоталарнинг микдорига катта эътибор беришни, товук озукасида ёг ва кислоталарнинг мавжудлиги товукларнинг махсулдорлигига ва тухум сифатига сезиларли таъсир курсатади деган хулосага келишган. Айникса, парранда организмида синтезланмаган ва керакли микдорда озука билан таъминланиши ёг ва кислоталари - линоленик ва арахидоник кислоталари мухим ахамиятга эга деб хисоблашган.

Тухум сифатига таъсир килувчи энг мухим омиллардан бири бу юкори сифатли тухум берадиган юкори махсулдор кроссларни олишга каратилган товукларни танлашдир Владимирова.Ю. 1970.

Догдаев.А 1988 олимлар эса товукларни озиклантириш тухум кобигининг сифатини, унинг кучини белгиловчи асосий омил хисобланади деган хулосага келишган. Тухум ишлаб чикаришнинг 15% гача йукотишлар паррандаларни бокишдаги бузилишлар туфайли юзага келади деб хисоблашади. Озукада кальцийнинг етишмаслиги (2,1%) ёки ортикча (4,0-4,5%) кобик калинлиги ва унинг кучининг пасайишига олиб келишини аниклашган.

Евстратова.А, 1980; Злочевскаяк, 1990 айтишларича тухум сифатини белгиловчи омиллардан энг мухими юкори махсулдор кросслардан фойдаланиш эканини билдиришган. Бунинг натижасида, барча кроссларнинг тухум ишлаб чикариши уртача 280-320 тухум, уртача тухум вазни эса 60 г ва ундан юкори ва яхши сифат курсаткичлари билан ажралиб турган. Бунда энг яхши хорижий товук кроссларидаги катта тухумлар сони 79-88% ни ташкил килган.

Кочнев.Г. 1997 олимлар тухум берадиган товукларни бокиш хусусиятларининг тухум сифатига таъсирини урганишган. Паррандачилик махсулотларининг сифатини яхшилашда тулик овкатланиш, метаболик энергия, оксил ва аминокислоталар, витаминлар, минераллар ва товуклар рационидаги баъзи озука кушимчалари хал килувчи рол уйнашини айтишади.

Кочнев.Г. 1997 олимлар айтишадики, паррандаларни купайтиришда бокиш ва саклаш шароитларни яратишни ва уларга риоя килишни таъкидлашади. Генотип ва мухитнинг узаро таъсири муаммоси товукларни тухум сифатига танлашда уз ахамиятини саклаб колишини, саклаш шароитлари канчалик яхши булса ва овкатланиш даражаси канчалик юкори булса, товукларнинг тухум ишлаб чикариши ва тухум сифати шунчалик юкори булишини аниклашган.

Тадкикотнинг максади. Паррандачилик хужаликларида бокилаётган ломанн-браун ва ломанн-сенди зотли товукларнинг турли хил кроссларининг тухум махсулдорлигини бир хил озиклантириш шароитида урганиш.

Тадкикотнинг вазифалари: репродуктив кобилиятларни, тирик вазннинг кроссларда узгаришини урганиш;

-тухум ишлаб чикаришни, товукларнинг тухум бериш интенсивлигини ва турли хил кроссларда тухум сифатини урганиш;

-урганилаётган кроссларга берилаётган озика рационини ва озукани кроссларнинг мах,сулдорлигига таъсирини аниклаш;

-товукларнинг клиник ва гемотологик курсаткичларини урганиш;

-Фаргона водийси шароитида Ломанн броун ва Ломанн сенди кросс товукларини купайтиршиннг тухум махсулдорлигини самарадорлигини аниклаш;

Тадкикот давомида 35, 52, 68, хафталик ёши мобайнида товукларнинг тухум махсулдорлиги, тухумнинг сифат курсатгичларини тухумдорлик коэффицентини

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

ypraHungu. Typnu KOHcrmy^Hfl Tunura MaHcyG TOByrçnapHH TyxyMgopnuK xycycuaTnapuHH Ba 03y^aHH MaxcynoT GunaH rçonnam xycycuaTnapuHH ypraHungu.

Mab.nyMOT.nap Taxnunu GyMuna ypraHunraHga ^OMaHH EpayH TOBy^^apu ypTana TyxyM Maxcyngopnuru 350 goHarana TyxyM Gepagu, xycycuM xy^anuKnapga 2-2.5 Mun gaBOMuga ^oMganaHunagu. ^agan TyxyM Gepum gaBpu 80 xa^Tanuruga Gynagu, ^y^anapHHHr ca^naHumu 98 % hh TamKH. ^Hnagu. TyxyMnapHH OFupnuru ypTana 65 rpaMMHH TamKH. этagн. ToBy^napHH OFupnuru 2 Kr aTpo^uga HopMan xucoGnaHagu. ^OMaHH CeHgu TOByrçnapHHH TyxyM Maxcyngopnuru 300-320 goHarana TyxyM Gepagu. ToByrçnapHHHr TyxyM OFupnuru 61 rp TamKH. этagн. ToByrçnapHHHr OFupnuru 80 xa^Tanuruga 1.700- 2 Kr hh TamKH. этgн.

nappaHganunuK xy^anuKgaru TyxyM eTumTupumHH 65-70 % O3yrça captura gof.hk;. Xy^anuKgaru TOBy^napHH caMapanu O3yK.aHTupum H^TucoguM ^uxaTgaH TyxyMgopnuruHH omupumga KaTTa axaMH^T KacG этagн. fflyHHHr ynyH KyMugaru ^agBanga Ta^puGagaru TOBy^napHH O3H^naHTHpHmH GyMuna MatnyMOTnap KenTupunraH.

1-^agBan

Тажрибадаги Ломанн-Браун х,амда Ломанн-Сенди кросс товукларини озиклантириш буйича рациони таркиби

№ Курсатгичлар %

1 Бугдой ёрмаси 49.2

2 Макка дон ёрмаси 10

3 Соя шроти 17.57

4 Кунгабокар шроти 6.33

5 Кунгабокар ёги 3.27

6 Бор 4.30

7 Ракушка (чиганок) 8.05

8 Туз (Ош тузи) 0.24

9 Натрий сулфат 0.16

10 Лизин 0.18

11 Метионин 0.24

12 Премекс 0.1

13 Холин хларит 0.06

14 Диатокс 0.1

15 Тетробиотин 0.03

16 Озука дрожи 0.5

Жами 100 %

1-жадвалда илмий тадкикот давомида тажрибадаги Ломанн-Браун хамда Ломанн-Сенди кросс товукларини озиклантириш буйича рациони таркиби келтирилган.

2-жадвал

Тажриба гурухдаги товукларнинг тухум махсулдорлигини хисобга олиш

№ Курсаткичлар Грухлар

Ломанн-Браун Ломанн-Сенди

I назорат II тажриба I назорат II тажриба

Бош сонининг 91,2 94,4 92,4 94,0

сакланиши, %

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" SEPTEMBER 26-27, 2024

Шундан: нобуд булганлари 2,5 2,0 2,8 1,8

Носогломлар 4,8 3,4 6,3 4,2

Тухум махсулдорлиги, % 80,5 84 81,8 83,4

Тухумлар уртача огирлиги, г 64,5 68,6 62,0 66,3

Тухум Категориялари, %

Олий 0,4 0,8 0,5 0,7

Саралангани 24,3 25,6 24,0 26,2

Биринчи категория , % 50,8 53,5 51,2 52.8

Иккинчи котегория, % 14,6 14,8 14,2 14,4

Майдалари, % 4,3 3,8 4,6 3,2

Яроксиз колган тухумлар 2.0 2,2 5,5 5.6

2-жадвалдаги маълумотлардан куриниб турибдики, асосий курсаткичлари буйича тажриба гурухдаги Ломан Браун ва Ломан Сенди товуклари Хелман батериядагилари яхширок натижага эга булган. Техно батерияларида бош сонини сакланиши буйича тажриба гурухларида назорат гурухларига нисбатан 3,3 % ва 1,6 % га юкори булган.

Тухум махсулдорлиги буйича тажрибадаги I ва II гурухларда 83,4 % ва 84 % ни ташкил этиб назорат гурухларига нисбатан тухум махсулдорлиги 3.5 % ва 1,6 % юкори булган. Тухум категориялари буйича урганилганда тажриба гурухлардаги товуклар назорат гурузхдаги товуклар тухумларига нисбатан яхширок натижалар олинди. Ломанн-Браун товуклари тухумининг огирлиги буйича тахлил килинганда 4,1% га тажриба гурухдаги товукларда назорат гурухдаги товуклар тухумларига нисбатан огиррок курсаткичга эга булди.

Ломанн-Сенди товуклар тухумида эса тажриба гурухларида назорат гурухига нисбатан 4,3% га тухумлари огиррок курсаткичга эга булди. Хулоса урнида шуни айтиш мумкинки, илмий тадкикотларимиз давомида Ломанн-Браун кросс товуклари Ломанн-Сенди кросс товукларига нисбатан товукларнинг бош сонининг сакланиши, тухум махсулдорлиги, тухумнинг уртача огирлиги, тухумнинг категориялари буйича юкорирок натижага эга булди. Бу эса Ломанн-Браун кросс товукларидан купрок фойдаланиш максадга мувофик эканлигидан далолат беради.

REFERENCES

1. "Узбекистон Республикасида чорвачилик сохаси ва унинг тармокларини ривожлантириш буйича 2022-2026 йилларга мулжалланган Дастури"ни тасдиклаш тугрисидаги ПФ- 60-сон 28.01.2022 йилги карори.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" SEPTEMBER 26-27, 2024

2. Балнаве Д. Тх,еессентиал фаттй асидс ин феединг оф тх,е поултрй // Поултрй Сс. - 1990. Вол. 26, Жф9 1. - П. 442

3. Евстартова А.М., Зелятров А.В. Современные породы и кроссы, используемые в промышленном птицеводстве. М., 1980. -С 7-37 (Обзор информ./ВНИИТЭИСХ).

4. Догдаев А.М. Улучшение качества и сокращение потерь продукции животноводства, сб. науч. Тр. / ВАСХНИЛ/. - М., 1988. -С 209-211.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.