CC BY
4TURK TILI VA XORAZM SHEVASIDAGI ISIM SO'Z TURKUMIGA OID
O'ZARO MA'NODOSH BIRLIKLAR
Saburov Bobur ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada turk tili va o 'zbek tilining xorazm shevasi o 'rtasidagi isimlar so'z turkumiga oid so'zlardagi o'xshashliklar va ularning o'zbek tilining qolgan lahjalaridan ayiruvchi xususiyatlari haqida to 'xtalib o 'tilgan hamda ularga bir qator misollar keltirilgan. Ba 'zi bir jihatlariga ko 'ra xorazm shevasi o 'zbek tilining boshqa lahjalariga mansub shevalaridan ko'ra turk tilida yaqinligi seziladi. Xorazm shevasining o 'zbek tilidagi qolgan shevalardan farqliligini ko 'rsatuvchi, turk tilida ham bir xil ma'noni anglatuvchi so'zlar talaygina. Dunyoning barcha til va shevalarida bo 'lgani kabi o 'g 'uz guruhiga mansub til va sheva hisoblanuvchi turk tili va o 'zbek tilining xorazm shevasida ham ularni qolgan tillardan ajratib turuvchi ot, sifat, son, ravish, fe'l so 'z turkumlariga oid so 'zlar va so 'z birikmalari mavjud. Turk tili va o'zbek tilining xorazm shevasidagi ma'nodosh va bir xil bo'lgan so'zlari qatoriga qarindosh-urug'chilik (dayi), arxitektura (dalan), inson tana a'zolari (dudak), tibbiyot (öksürük) va boshqa ko'plab sohalardan misol keltirish mumkin. Turk tilida va xorazm shevasida qo'llaniluvchi so'zlarning ba'zilari turk tilida ko 'plab va xilma-xil ma 'nolarni ifodalagan holda xorazm shevasida aniq bir ma 'noni ifodalashi va yoki buning aksi kuzatilishi ham mumkin. Turk tili va xorazm shevasidagi ma'nodosh so'zlar orasida talaffuzda bazi bir farqliliklar mavjud. Bunday farqlar asosan —e va -a tovushlarining hamda —u va —o tovushlarining o 'z o 'rnini ikkinchisiga bo 'shatib berishi bilan bog'liq. Ba 'zi so 'zlar o 'zbek adabiy tilida mavjud bo 'lsada amalda muomalada faqat xorazm vohasida saqlanib qolingan va ularning turk tilida ham bir xil shakldagi ma 'nodoshlari mavjud.
Tayanch so'z va iboralar: Turkiy tillar, Isimlar, fonetik farqlar, o'g'uz tillari, sheva, frazeologik iboralar, maqol, O 'zbek adabiy tili, Xorazm.
В данной статье основное внимание уделяется сходству турецкого и хорезмского диалектов узбекского языка в плане существительных и их отличиям от других диалектов узбекского языка, а также приводится ряд их примеров.. По некоторым аспектам хорезмский диалект ближе к турецкому языку, чем диалекты, относящиеся к другим диалектам узбекского языка. Есть много слов, которые показывают отличие хорезмского диалекта от других узбекских диалектов и имеют в турецком языке одинаковое значение. Как и во всех языках и диалектах мира, в турецком языке и хорезмском
АННОТАЦИЯ
76
www.birunijournal .uz
диалекте узбекского языка, которые считаются языками и диалектами, принадлежащими к огузской группе, имеются слова и словосочетания, связанные с существительными, прилагательными, числами, наречиями и глаголами, которые отличают их от других языков. Среди синонимов и одних и тех же слов в турецком языке и хорезмском диалекте есть родство ^ау1), архитектура (dalan), части человеческого тела (dudak), медицина (дЪйтйк) и примеры можно привести из многих других областей. Некоторые слова, используемые в турецком языке и в хорезмском диалекте, выражают множество разнообразных значений в турецком языке и выражают определенное значение в хорезмском диалекте, или наоборот. Существуют некоторые различия в произношении аналогичных слов в турецком языке и хорезмском диалекте. Такие различия обусловлены главным образом тем, что звуки -е и -а и -у и -о уступают место другим. Хотя некоторые слова существуют в узбекском литературном языке, на практике они сохранились только в Хорезмском оазисе, и такое же значение они имеют и в турецком языке.
Опорные слова и выражения: Тюркские языки, существительные, фонетические особенности, огузские языки, диалект, Узбекский литературный язык, пословица, Хорезм.
This article focuses on the similarities between the Turkish and Khorezm dialects of the Uzbek language in terms of nouns and their differences from other dialects of the Uzbek language, and also provides a number of examples. In some aspects, the Khorezm dialect is closer to the Turkish language than dialects belonging to other dialects Uzbek language. There are many words that show the difference between the Khorezm dialect and other Uzbek dialects and have the same meaning in Turkish. This article focuses on the similarities between the Turkish and Khorezm dialects of the Uzbek language in terms of nouns and their differences from other dialects of the Uzbek language, and also provides a number of examples. In some aspects, the Khorezm dialect is closer to the Turkish language than dialects belonging to other dialects Uzbek language. There are many words that show the difference between the Khorezm dialect and other Uzbek dialects and have the same meaning in Turkish. As in all languages and dialects of the world, in the Turkish language and the Khorezm dialect of the Uzbek language, which are considered languages and dialects belonging to the Oguz group, there are words and phrases associated with nouns, adjectives, numbers, adverbs and verbs that distinguish them from other languages. Among the synonyms and the same words in the Turkish
ABSTRACT
77
www.birunijournal .uz
language and the Khorezm dialect are kinship (dayi), architecture (dalan), parts of the human body (dudak), medicine (oksuruk) and examples can be given from many other fields. Some words used in the Turkish language and in the Khorezm dialect express many different meanings in Turkish and express a certain meaning in the Khorezm dialect, or vice versa. There are some differences in the pronunciation of similar words in the Turkish language and the Khorezm dialect. Such differences are due mainly to the fact that the sounds -e and -a and -u and -o give way to others. Although some words exist in the Uzbek literary language, in practice they were preserved only in the Khorezm, and they have the same meaning in Turkish.
Keywords and expressions: Turkic languages, nouns, phonetic features, Oghuz languages, dialect, Uzbek literary language, proverb, Khorezm.
Ajdodlarimiz qadimdan ot, sifat, son va olmoshlarni birlashtirgan holda ismlar nomi bilan o'rganib kelganlar. Bu so'z turkumlarining deyarli hammasi egalik, kelishik va ko'plik shakllari bilan o'zgaradi. Shuning uchun bu shakllar faqat otlargagina emas, balki sifat, son, olmoshlarga, shuningdek, harakat nomi, sifatdosh va taqlid so'zlarga ham daxldordir. Egalik va kelishik shakllari ana shu so'zlarni boshqa so'zlarga tobelantirib bog'lab keladi. Bu esa egalik, kelishik qo'shimchalari bilan o'zgarish xususiyatiga ega bo'lgan so'zlarni ismlar atamasi ostida birlashtirish zarurligini ko'rsatadi.
Turk tilida ham shu kabi tushuncha mavjud. Shu sababli turk tili va o'zbek tilining xorazm shevasidagi ma'nodosh so'zlarni mayda guruhlarga ajratmasdan birlashtirib o'rganishni maqsad qildik. Turk tili va xorazm shevasidagi ma'nodosh so'zlardan isimlar asosiy qismni tashkil etadi. Quyida keltirilib o'tilgan isimlar turli xil soha va mavzuga oid.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
"Ad" so'zi bir shaxs yoki biror narsaning ismini, nomini bildiruvchi so'zdir1. Xorazm shevasida ham aynan bir hil ma'noda qo'llaniladi. Bunda ad so'zi ishlatilishi uchun nomlanuvchining jonli yoki jonsiz bo'lishi ahamiyatli emas. Bundan tashqari ad so'zi bilan yasalgan bir qancha so'z birikmalari ham ma'no jihatidan o'xshash hisoblanadi.2
Masalan,
1 www.sozluk.gov.tr
2 EKER S. Özbekistan'da oguzca bir diyalekt .Güney Harezm-Oguzcasi. 114-126 b.
78
KIRISH
www.birunijournal .uz
Turk tilida: "Görmediniz mi, adini söyleyince herkes put kesiliyor." - Ahmet Hamdi Tanpinar3
Xorazm shevasida: Og'am mannan mugallimimni adini soradi. Aci so'zi turk tilida keng qamrovli so'z bo'lib ta'mning achchiqliginigina anglatib qolmastan azob, uqubat manolarini ham bildiradi. Xorazm lahjasida esa faqat ta'm achchiqligi manosida bir xil ma'noni anglatadi. Faqat Xorazmda ushbu so'zdagi c tovushi ba'zan ikkilangan holda ko'zga tashlanadi. Masalan,
Turk tilida: "O aci kahvesini yudumluyordu." - Tarik Bugra Xorazm shevasida: U ovkatini acci boli§ini hohladi.
Adim so'zi o'zbek tilida qadam so'ziga to'g'ri keladi. Turk tilida va Xorazm lahcasida ham bu so'z bir xil ma'no anglatadi va bir xilda talaffuz qilinadi.
Turk tilida: Cebimize bir tane adim sayar alarak 5 bin adimin üstüne gikacak kadar bir yürüyü§ yapmak gerekir.
Xorazm shevasida: Feruz har adiminda koshik aytib borar adi.
Turk tilida, o'zbek adabiy tilidagi aka so'zi agabey shaklida mavjudligi ma'lum. Ammo uni xorazm shevasida bo'lgani singari aga tarzida qo'llashlarini ko'pchilik bilmasa kerak. Bu talqinda ham turk tilida ham xorazm shevasida ushbu so'z bir xil yoziladi va talaffuz qilinadi.
Masalan,
Turk tilida: "Köye varinca agamdan parasini muhakkak alir, sana veririm." -Etem izzet Benice
Xorazm shevasida: Sarvarning agasi ertang armiyadan kaytar akan.
A^agi so'zi past yoki pastki qism ma'nosini bildiradi. Xorazm shevasida bu so'z bazan a^ag(i) bazan a^ak tarzida talaffuz qilinadi ammo bir xil ma'noni anglatadi.
Masalan,
Turk tilida: "A§agi kati, sakin ve daha sicak oldugu igin segtik." - Aka Gündüz
Xorazm shevasida: Akam a§agdagi kutulani ali§imni aytti.
Turk tilidagi Belli so'zi o'zbek adabiy tiliga yashirin bo'lmagan,ochiq- oydin, aniq ma'nolarida tarjima qilinadi. Xorazm shevasida bo'lsa bir xil ma'noni anglatadi faqat e tovushi biroz a tovushiga yaqinlashadi.
Masalan,
3 Turk tilida keltirilgan ushbu maqoladagi misollarning barchasi Turk Dil Kurumuning rasmiy www.sozluk.gov.tr saytidan olingan.
Masalan,
79
www.birunijournal .uz
Turk tilida: "Bu azade insanlarda her turlu adiliklerden uzak bir efendilik oldugu ne kadar da bellidir." - Asaf Halet £elebi
Xorazm shevasida: Toy gunu balli bolganina hamma hursand boldi.
Bi^ki so'zi arra ma'nosini anglatadi. Ya'ni biror bir daraxt yoki yog'ochni arralovchi uskuna. Ot so'z turkumidagi ushbu so'z Xorazm shevasida bir xil yoziladi va tallaffuz qilinadi.4
Masalan,
Turk tilida: Sabah kalkar kalkmaz kendime yeni bigki alacagim.
Xorazm shevasida: Azandan bari bigkimni topolmiman.
Bula^ik so'zi turk tilida va xorazm shevasida kir, kirlangan, ifloslangan ma'nolarinin beradi va asosa idish-tovoqlarga nisbatan ishlatiladi. Talaffuzida ham hech qanday far mavjud emas.
Masalan,
Turk tilida: "Bu karmakari§ik ve bula§ik alemi kendi haline birakirdi." -Abdulhak §inasi Hisar
Xorazm shevasida: Bula§iklani tazala§ Sanamni boyninda adi.
Asl kelib chiqishi forsiy so'z bo'lgan £orek nonning bir turi ya'ni hamirdan tayyorlanuvchi maxsulot. Bu shaklda Xorazm shevasida ham ko'zga tashlanadi.
Masalan,
Turk tilida: "Kahve ile gorek yiyerek gok i§tahli bir kahvalti yapmi§tir." -Salah Birsel
Xorazm shevasida: Sevara apkamni yapkan goraklarini hammasi yeyildi.
£uruk sifati o'zbek tilida chirigan, mo'rt ma'nolarini bildiradi. Xorazm shevasida ham turk tilidagi kabi bir xilda talaffuz qilinib bir xilda yoziladi.
Masalan,
Turk tilida: "Yabanci, kirli, guruk di§lerini gostererek gulumsuyordu." - Omer Seyfettin
Xorazm shevasida: Almani gurukini alib ta§lab yeyi§im garak adi.
Inson va jonzotlar tanasidagi qon tomirlarini anglatuvchi damar so'zi xorazm shevasida ham ayni shaklda uchraydi. Faqatgina ba'zi hududlarda damar o'rnida damir ishlatilishi ko'zga tashlanadi.
Masalan,
Turk tilida: "Alninda ve §akaklarinda §i§en damarlar agriyordu." - Peyami
Safa
Xorazm shevasida: izzat azib getganindan damarlari gorinib kalvadi.
4 Абдуллаев Ф. Узбек тилининг угуз лахжаси. -Т.: Фан, 1978.
80
Bunday ma'nodosh so'zlar arxitektura va uy-joy sohalarini ham chetlab o'tmagan. Ya'ni uyning biror qismiga nom berishda ham turk tili va xorazm lahjalarida o'xshashliklar ko'zga tashlanib turadi. Ulardan biri dalan so'zidir. Bu atama bilan uyning yoki biror obyektning kiraverishdagi qismi nomlanadi. Bunda xorazm shevasida ham turk tilidagi kabi yozilib, talaffuz qilinadi.5
Masalan,
Turk tilida: Eski Yunanlilar, kutsal tapinaklarin önünde bulunan ve bir çe§it revakli giri§ olan dalana, pronaos derlerdi...
Xorazm shevasida: Begana avazni eçitgan atam tez giyinip dalana çikti.
Turk tilida denk so'zi xorazm shevasida dâng yoki dengk ko'rinishida mavjud. Ushbu so'zning o'zbek adabiy tilidagi varianti -teng so'zidir.
Masalan,
Turk tilida: "Çok aradim bulamadim dengimi / Elvan çiçeklerden aldim rengimi" - Halk türküsü.
Xorazm shevasida: Anvar agam bilan Sancar agamni agirliklari dâng galmadi.
Asli kelib chiqishi forcha bo'lgan destek so'zi turk tilida va xorazm shevasida bir xil ma'nolarni anglatadi va bir xil talaffuz qilinadi. Bunda yoqdam, ko'mak, qo'llab-quvvatlash ma'nolari asosiy hisoblanadi.
Masalan,
Turk tilida: "Kizardi, söylenirdi ama gene de tek destegi oydu hayatta. " -Orhan Hançerlioglu
Xorazm shevasida: Ogabekni i§da ösi§inda dayisinin destegi yardam bardi.
Di^ari6 so'zi xorazm shevasida bazan diçari shaklida ba'zan diçan shaklida yoziladi va talaffuz qilinadi. Bu so'z o'zbek adabiy tilida tashqari yani tashqari qism ma'nosida ifodalanadi.
Masalan,
Turk tilida: "Diçarida, çocuklar birdirbir oynamaya dalmiçlardi. " - Attila
Ilhan
Xorazm shevasida: Biza bilan galgan adamla diçarida kutib durupti.
Masalan,
Turk tilida: "Çevik adimlarla dimdik yürüyen, uzun boylu, yakiçikli, varlikli bir adam. " - Refik Halit Karay
Xorazm shevasida: Yakinda kasal bolgan Nodir dimdik toya girib galdi.
Turk tilida ham Xorazm shevasida ham bir xilda yoziluvchi va talaffuz qilinuvchi diri so'zi7 o'zbek adabiy tiliga tirik tarzida tarjima qilinadi.
5 Aögy^aeB Xopa3M meBa^apn œKCHKacH // Y3ÖeK meB&rapn œKCHKacn. -T., 1966.
6 www.sozluk.gov.tr
81
Masalan,
Turk tilida: "Duydum, görmedimse de hortlayan ölüleri / Fakat hortlak diriden kimin vardir haberi?" - Faruk Nafiz £amlibel
Xorazm shevasida: Ahmad kirk yildan bari görmagan anasini hali diri akanini e§itib kuvondi.
Diri so'zining orttirma nisbattagi shakli bo'lmish dipdiri so'zi ham turk tili va xorazm shevasida bir xil ma'noni anglatadi va aynisi yoziladi.
Masalan,
Turk tilida: "O gün gözer gibi olmu§tu Kütahya ginilerindeki dipdiri renklerin gizini." - Necati Cumali
Xorazm shevasida: Bahadir dayi uru§htan dipdiri kaytib galdi.
Ishimiz davomida inson ta'na a'zolarining nomlanishidagi bir xilliklarga bir necha bor misol keltirib o'tdik. Ulardan biri turk tilida va xorazm shevasida oyoqlardagi tizzani anglatuvchi diz so'zidir. Ushbu so'zning yozilishi ham talaffuzqilinishi ham ayni shakldadir.
Masalan,
Turk tilida: "Bir iskemlede ellerini dizlerine sermi§, sessizce oturuyordu." -Ayla Kutlu
Xorazm shevasida: Yügürib baryatirgan bala yikilib dizasi bilan tü§ti.
Dolu so'zi turk tilida ham xorazm shevasida ham o'zbek adabiy tilidagi to'la so'zining ma'nosini bildiradi. Faqat xorazm shevasida u tovushi ba'zan "I" tovushiga almashtirilib talaffuz qilinadi.
Masalan,
Turk tilida: "Haftaya pazartesiye kadar bütün ugaklar dolu." - Attila ilhan
Xorazm shevasida: Üg aydan bari uyimiz doli meyman.
Insonning labini va ba'zan og'zini bildiruvchi turk tilidagi dudak so'zi xorazm shevasida ham xuddi shu talqinda yozilib talaffuz qilinadi. Faqat xorazm shevasida ba'zan dodak ko'rinishida ham uchrashi mumkin.
Masalan,
Turk tilida: "Birdenbire kavali dudaklarina götürdü ve üfürmeye ba§ladi." -Halide Edip Adivar
Xorazm shevasida: Dudaklari yaradan gi§ib getganini görgan Bikacan korkib
getti.
Hali so'zi xorazm shevasida biroz o'zgargan holatda ya'ni gali ko'rinishida uchraydi. Bunda o'zbek adabiy tilidagi gilam ma'nosini beradi.
Masalan,
7 Абдуллаев Ф. Узбек тилининг угуз лахжаси. -Т.: Фан, 1978.
82
www.birunijournal .uz
Turk tilida: "Pencerelerden Türk kadinlarinin dokudugu halilar ve seccadeler sarkiyor." - Falih Rifki Atay.
Xorazm shevasida: Yakinda uya yah§isinnan ikki dana gali satib aldim.
O'zbek adabiy tiliga lazzat, maza, rohat sifatida tarjima qilinuvchu turk tilidagi haz so'zi xorazm shevasida ham bir xilda yoziladi va talaffuz qilinadi.
Masalan,
Turk tilida: "Dört sene evvel kaybettigi karisi Emine Hanim'in vefatiyla bütün sevgisini, ümidini, hazzini, §efkatini ogluna vermi§ti." - Asaf Halet £elebi
Xorazm shevasida: Horazm lezgisi tananga haz baradi.
Sifat so'z turkumiga kiruvchi, yirik, katta, bahaybat ma'nolarini anglatuvchi turk tilidagi iri so'zi xorazm shevasida ham shu ma'nolarni anglatadi. Talaffuzida ham farq mavjud emas.
Masalan,
Turk tilida: "Erdal, ni§an halkasina benzedigini fakat ta§larinin iri oldugunu söyledi." - Emine I^insu
Xorazm shevasida: Gapirlani üyina bügün iri bir adam meymana galdi.
Karinca turk tili va xorazm shevasida chumolini anglatadi. Talaffuzida farq mavjud emas.
Masalan,
Turk tilida: Karincadan ibret al, yazdan ki§i kar§ilar.
Xorazm shevasida: Javlan garvagdeki karincalani inini buzip ta§adi.
O'zbek adabiy tilidagi qavat so'zi turk tili va xorazm shevasida kat ko'rinishida mavjud.
Masalan,
Turk tilida: "Yemekten sonra evin üst katinda, ocakli bir odaya giktik." - Sait Faik Abasiyanik
Xorazm shevasida: Halamni katta balasi be§inci katda ya§idadi.
Turk tilida qo'shni ma'nosini bildiruvchi kom$u so'zi xorazm shevasida ba'zan kom^u ba'zan bo'lsa kong^u tarzida talaffuz qilinadi.
Masalan,
Turk tilida: "Qok gegmeden odaya gevredeki kom§ular dolmaya ba§ladi." -ihsan Oktay Anar
Xorazm shevasida: Taza kom§ulani sasinnan korkib uyanib gettim.
Quduk ma'nosini anglatuvchi kuyu so'zi ham turk tilida va xorazm shevasida bir xil talaffuz qilinadi.
Masalan,
83
Turk tilida: "Kahveci Salih egilmi§, az evvel sarkittigi gazozlari kuyudan gikariyordu." - Haldun Taner
Xorazm shevasida: Üyimizni iginda kuyu kazdiri§ni oyladik.
Öksürük so'zi yo'talni anglatadi. Xorazm shevasida ba'zan öksürük so'zi öksürik tarzida talaffuz qilinadi.
Masalan,
Turk tilida: "Trende herkes uyuyor, uzun bir öksürük silsilesi ve bazi iniltilerden ba§ka ses yok." - Halide Edip Adivar
Xorazm shevasida: Maclista hammani aldinda birdan katti öksürik tutti.
Ulush yoki foydaning bir qismini anglatuvchi pay8 so'zi ham turk tili va xorazm shevasida bir xil yozilib, talaffuz qilinadi.
Masalan,
Turk tilida: Sadece gelirden minik bir pay görmek istiyorum ki ben de oyundan zevk alabileyim.
Xorazm shevasida: Payini almayinga durgan yerinnen darpanmadi.
Hafta kunlarining nomlanishida ham ba'zi bir o'xshashliklar mavjud bo'lib ularga misol sifatida pazar günü so'zini ko'rsatish mumkin. Bunda xorazm shevasida biroz o'zgarish yuz berib bazar günü shklida talaffuz qilinadi.
Masalan,
Turk tilida: O bir gocukken, pazar günleri balik tutmaya giderdi.
Xorazm shevasida: Sarvar otiri§mani bazar gününa koydi.
Salincak so'zi xorazm shevasida sarincak shaklida talaffuz qilinadi. O'zbek adabiy tilidagi arg'imchoq so'ziga to'g'ri keladi.
Masalan,
Turk tilida: "Salincaga annesi binmedi, o bindi yalniz." - Tarik Dursun K.
Xorazm shevasida: Atacan kizlari ügün garvakini ortasinda sarincan kurib bardi.
Uyanik so'zi uyg'oq ma'nosida keladi. Xorazm shevasida ushbu so'zning uyanik va oyanik kabi shakllari mavjud.
Masalan,
Turk tilida: " Uyuyor mu uyanik mi kestiremiyor, uykuyla uyanikligin sinirlarini bulamiyordu." - Attila ilhan
Xorazm shevasida: Oyanikyatganimni görgan agam yabima galib otirdi.
Musht ma'nosini beruvchi yumruk so'zi xorazm shevasida ham bir xil shaklda talaffuz qilinadi.
Masalan,
8 www.sozluk.gov.tr
84
www.birunijournal .uz
Turk tilida: "Bir kari§ mesafeden inecek yumrukla, bir metre mesafeden gakilacakyumrugun tesirleri arasinda büyük fark vardir." - Aka Gündüz Xorazm shevasida: Hekim polvon bir yumruk bilan rakibini yikitti. Yumurta so'zi turk tili va xorazm shevasida tuhum ma'nosini anglatadi. Talaffuzida ham farq mavjud emas. Masalan,
Turk tilida: "iki sarili yumurta yumurtlayan bu canim legornlar iki üg gün ara ile birer birer helak olup gitmi§lerdi." - Haldun Taner
Xorazm shevasida: Anam her gün azanda bizara yumurta ta§ap barar adi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR (REFERENCES)
1. Абдуллаев Ф. Узбек тилининг угуз лахжаси. -Т.: Фан, 1978.
2. EKER S. Özbekistan'da oguzca bir diyalekt .Güney Harezm-Oguzcasi. A. 2006
3. CAFEROGLU, Alunet, Turk Dili Tarihi I, II, Istanbul: Enderun Kitabevi.
4. Абдуллаев Ф. Хоразм шевалари лексикаси // Узбек шевалари лексикаси. -Т., 1966.
5. Жуманазаров Ю. Узбек тили Жанубий Хоразм (угуз) диалектининг синтактик курилиши. -Т.: Фан, 1976
6. www.sozluk.gov.tr
85
