CC BY
0TURIZMDA SAMARALI MULOQOT QILISH UCHUN TERMINOLOGIYANING AHAMIYATI
Q.X. Abduraxmonov
Turizm qo'mitasi huzuridagi Turizmni rivojlantirish ilmiy-taqdiqot instituti bosh mutaxassisi ORCID: https://orcid.org/0009-0003-2072-2449 https://doi.org/10.5281/zenodo.13896700
Annotatsiya. Ushbu maqolada turizmda samarali muloqot qilishda terminologiyaning tutgan o'rni, turizm terminologiyasidan to'g'ri foydalanish va uni tushunishning soha rivojidagi ahamiyati borasidagi ayrim izohlar ko'rib chiqiladi.
Kalit so'zlar: turizm, terminologiya, muloqot, sanoat, madaniyat, turist.
Аннотация. В данной статье рассматривается роль терминологии в эффективной коммуникации в туризме, а также важность правильного использования и понимания туристической терминологии для развития этой сферы.
Ключевые слова: туризм, терминология, коммуникация, отрасль, культура, турист.
Annotation. This article examines the role of terminology in effective communication in the tourism industry, emphasizing the importance of accurate use and understanding of tourism terminology for the growth of this field.
Keywords: tourism, terminology, communication, industry, culture, tourist.
Kirish. Turizm jahon iqtisodiyotining muhim va ko'p qirrali tarmog'i hisoblanadi. U turli joylarda dam olish va boshqa maqsadlarda sayohat qilish va qolish bilan bog'liq keng ko'lamli harakatlarni o'z ichiga oladi. Turizm nafaqat sayohat va dam olish, balki iqtisodiyotning muhim tarmog'i bo'lib, u turli sohalardagi korxonalarni qamrab oladi, ularning mahsulot va xizmatlaridan turoperator iste'molchi uchun jozibador turistik mahsulot yaratadi. Natijada mamlakatga moliyaviy resurslar kirib keladi. Turistlarga xizmat ko'rsatish ko'plab mamlakatlarda mahalliy aholi uchun daromad manbai hisoblanadi. Turizmning rivojlanishi yangi ish o'rinlari yaratilishiga va aholi bandligini ta'minlashga xizmat qiladi.
O'zbekiston hukumati tomonidan turizm sohasini rivojlantirish mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirishning ustuvor va strategik yo'nalishi sifatida belgilanib, soha rivojlanishi 2016-yildan boshlab yangi bosqichga olib chiqildi. Shu maqsadda qator qonunchilik va me'yoriy-huquqiy hujjatlar qabul qilinib, turizm sohasini tartibga soluvchi, uni bozor tamoyillari asosida yanada rivojlantirish uchun asos va shart-sharoit yaratuvchi tizimli chora-tadbirlar belgilandi.
Asosiy qism. Turizm sohasining taraqqiy etishi o'z navbatida mazkur sohada faol qo'llaniladigan turizm sohasiga oid terminlar tizimini ilmiy ham amaliy jihatdan yanada atroflicha tadqiq qilish zaruratini yuzaga chiqardi. Bugungi kunda mamlakatimizda turizm sohasiga oid terminologiya rivojlanish bosqichida bo'lib, bu jarayonda xalqaro muloqotning butun dunyoda tan olingan vositasi sanalgan ingliz tili turizm terminologiyasi muhim rol o'ynamoqda. Turizm sanoatining taraqqiyoti tarjima va madaniyatlararo muloqot bilan uzviy bog'liq [1].
Turistlar turli mamlakatlarga tashrif buyurib, mahalliy aholi bilan muloqot qiladilar, ularning urf-odatlari, san'ati va tarixini o'rganadilar. Bu aloqa almashinuvi nafaqat madaniy merosni boyitadi, balki bag'rikenglik va dunyoqarashni rivojlantirishga ham xizmat qiladi.
Turizm mamlakatning jahon hamjamiyati oldidagi imidjini shakllantiradi. Bu mintaqalararo va xalqaro do'stona aloqalarni mustahkamlaydi, xalq diplomatiyasini rivojlantiradi, hududlar va davlatlar o'rtasidagi munosabatlarni barqarorlashtiradi.
Turizmning yuqorida sanab o'tilgan "vazifalarni" amalga oshirishda muloqot vositalari, xususan turizm sohasida qo'llaniladigan terminlar muhim ahamiyat kasb etadi. Turizm terminologiyasi sayohatni tashkil etish, turar joy bron qilish, ekskursiyalar, oziq-ovqat va ko'ngilochar xizmatlar, turistik mahsulotlarni sotish va marketing bilan bog'liq keng ko'lamli terminlar, tushunchalar va iboralarni ifodalaydi. Ushbu terminologiyadan to'g'ri foydalanish va tushunish turizm mutaxassislarining muvaffaqiyati va mijozlarning ko'rsatilayotgan xizmatdan mamnun bo'lishida muhim rol o'ynaydi.
Sohadagi samarali muloqot turli mijozlarning madaniy kelib chiqishi va qadriyatlarini tushunishga ham bog'liq. Muayyan auditoriyaga mos keladigan tegishli terminologiyadan foydalanish muloqot ishtirokchilari o'rtasida ishonch o'rnatishga yordam beradi va turli mamlakat va madaniyat vakillari bo'lmish turistlarning ko'rsatilayotgan xizmatdan mamnun bo'lishiga yordam beradi. Sayyohlar va turizm sohasi mutaxassislari turli madaniyatlardan bo'lishi mumkinligi sababli, to'g'ri atamalardan foydalanish tushunmovchilik va nizolar xavfini kamaytiradi.
Ushbu kontekstda terminologiya ahamiyatining ba'zi jihatlarini ko'rib chiqamiz:
• Xalqaro standartlar: umumiy terminologiya turli madaniyatlar va tillarni oson tushunishga yordam beradi, bu ayniqsa global turizm sanoatida muhim ahamiyatga ega.
• Xizmatlar ta'rifi: turizm xizmatining turli jihatlarini aniq belgilab beruvchi terminlar (masalan, ekskursiya, kurort, viza) tushunmovchiliklardan qochishga va tomonlar o'rtasidagi kutilmalarni aniqlashtirishga yordam beradi.
• Brendlash: samarali terminologiya turistlar e'tiborini tortadigan noyob va esda qolarli atamalarni yaratish orqali muvaffaqiyatli brendlashga hissa qo'shadi.
• Marshrutlar va xizmatlarni reklama qilish: jozibador va tushunarli terminlardan foydalanish maqsadli auditoriya e'tiborini jalb qilish va turistik mahsulotlarga talabni oshirishga yordam beradi.
Marketing va turizm mahsulotlari va xizmatlari haqida ma'lumot berishda terminologiya muhim rol o'ynaydi. Terminlarning aniq va tushunarli ishlatilishi ehtimoliy mijozlar e'tiborini jalb qilish va ularni taklif etilayotgan xizmat/mahsulot qiymatiga ishontirishga yordam beradi.
Turizm sohasidagi mutaxassislar va marketologlar rivojlanayotgan tendensiyalarni qamrab olish va bozorning muayyan segmentlarini jalb qilish uchun yangi atamalarni ommalashtirishda rol o'ynaydi. Innovatsion kontsepsiyalarni joriy qilish va targ'ib qilish orqali ular sayohat haqidagi tasavvurni shakllantiradi va iste'molchilarning xatti-harakatlariga ta'sir qiladi [2].
Biroq, maxsus terminologiyadan foydalanganda, uning kengroq auditoriya uchun tushunarli bo'lishini hisobga olish kerak. Ba'zi turistlar professional terminologiyadan bexabar bo'lishi, sodda va o'zlari uchun tushunarli so'zlardan foydalanishni afzal ko'rishlari mumkin. Shu sababli, turizm mutaxassislari o'zlarining muloqot uslublarini turli mijozlarning ehtiyojlari va kutilmalariga moslashtira olishlari kerak.
Oddiy misol tariqasida mehmonxona sanoatida doimiy ravishda ishlatiladigan bir qator faol terminlar bo'lib, ular doimiy sayohatga chiqib yurmaydigan va oddiy mehmonlar uchun doim ham tushunarli bo'lavermasligi mumkin. Masalan:
Check-in - The process of arriving at a hotel and registering for your stay (mehmonxonaga kelish va ro'yxatdan o'tish jarayoni);
Check-out - The process of leaving a hotel and settling your bill (mehmonxonadan chiqib ketish va to'lovlarni amalga oshirish jarayoni);
Single room - A type of hotel room that has one bed, meant for one person (bir kishi uchun mo'ljallangan, bitta kravatli xona turi);
Double room - A type of hotel room that has two beds, meant for two people (ikki kishi uchun mo'ljallangan, ikkita kravatli xona turi) [3].
Turizm sohasida samarali muloqot qilish uchun terminologiya ahamiyatining muhim tarkibiy qismi turistlar uchun xavfsizlik va qulaylikni ta'minlashdir. Xizmatlar, tartib-qoidalar, mahalliy xususiyatlar va boshqa muhim tafsilotlar haqida ma'lumot berishda to'g'ri va tushunarli atamalardan foydalanish tushunmovchiliklarning oldini olishga va turistlarning yangi joylarda o'zlarini qulay his qilishga yordam beradi. Bu bevosita joylarga ko'ra farqlanadigan turmush tarzi, qonunchilik, madaniyat va boshqa xos xususiyatlardan kelib chiqadi. Turistlarga sayohat davomida hamrohlik qiluvchi mutaxassislar (ekskursiya yetakchilari, gidlar) mazkur o'ziga xosliklarni e'tiborga olishi va ularga tushunarli bo'lgan tilda muloqotni olib borishlari maqsadga muvofiq bo'ladi.
Shunday qilib, turizm sohasida samarali muloqot qilish uchun terminologiyaning ahamiyati madaniyatlararo o'zaro tushunish va marketingdan tortib, xavfsizlik va kasbiy tayyorgarlikgacha bo'lgan sohaning turli jabhalarida namoyon bo'ladi. Ixtisoslashgan terminologiyadan to'g'ri foydalanish soha rivojiga xizmat qiladi va butun dunyo bo'ylab sayyohlarga xizmat ko'rsatish sifatini oshiradi.
Shu o'rinda, turizm sanoatini rivojlantirishda xalqaro turizm terminologiyasining rolini e'tibordan chetda qoldirib bo'lmaydi. Turizm tobora global tus olayotgan bugungi dunyoda turizm korxonalarining muvaffaqiyatli faoliyat yuritishida samarali muloqot muhim o'rin tutadi.
Xalqaro turizm terminologiyasi - bu turizm olamida bir xillik va o'zaro tushunishni ta'minlovchi atamalar va ta'riflar tizimidir. U turistik faoliyatning turli jihatlari uchun standart shartlarni o'z ichiga oladi, masalan, turizm turlari, mehmonxonalar tasnifi, transport turlari va boshqalar.
Xalqaro turizm terminologiyasi mamlakatlar o'rtasida axborot va statistik ma'lumotlar almashinuvi standartlarini ta'minlashda, shuningdek, turizm sohasida professionallikni rivojlantirishda muhim rol o'ynaydi. Xalqaro turizm terminologiyasini tushunish va undan unumli foydalanish sifatli turizm aloqalarini ta'minlashning kalitidir. Terminologiyani uyg'unlashtirish turli mamlakatlar va madaniyatlarning turizm bozori ishtirokchilari o'rtasida o'zaro tushunishni yaxshilash imkonini beradi, bu esa xalqaro turizm aloqalarini rivojlantirishga bevosita yordam beradi.
Xulosa. Xulosa qilib aytganda, xalqaro turizm terminologiyasi, kelib chiqishi yoki madaniy o'ziga xosligidan qat'i nazar, sanoat ishtirokchilari o'rtasida umumiy til va anglashinuvni ta'minlaydi. Bu soha mutaxassislariga bir-biri bilan aniq va ravshan muloqot qilish, turli mamlakatlar va mintaqalardan kelgan turistlarga ma'lumot va xizmatlarni samarali taqdim etish imkonini beradi.
Shuningdek, xalqaro turizm terminologiyasidan unumli foydalanish soha rivojiga xizmat qiladi va turizm korxonalarining jahon bozorida raqobatbardoshligini kuchaytiradi. Terminlardan to'g'ri foydalanish va ularning ma'nosini tushunish korxonalarga mijozlarni jalb qilish, xalqaro hamkorlar bilan hamkorlik qilish va global maydonda muvaffaqiyatli raqobatlashish imkonini beradi. Xalqaro turizm terminologiyasi turizm sanoatini rivojlantirishning muhim vositasi bo'lib, u xizmat ko'rsatish sifatini oshirish, xavfsizlikni ta'minlash va ushbu sohada xalqaro muvofiqlashtirishga xizmat qiladi. Terminologiya samarali muloqot va ishlarni muvaffaqiyatli tashkil etishda markaziy rol o'ynaydi.
REFERENCES
1. Abdullayeva F.S. Turizm sohasiga oid terminlarni tarjima qilishning nazariy muammolari, Toshkent 2022
2. Salem, C. (2020). "The Role of Innovation and Trends in the Tourism Industry." In Trends and Issues in Global Tourism 2020 (pp. 1-17).
3. https://prenohq.com/blog/key-hotel-terminology-and-acronyms-every-hospitality-professi onal - shoul d-know/
