Научная статья на тему 'ЦЕРЕБРАЛ ФАЛАЖИ БИЛАН КАСАЛЛАНГАН БОЛАЛАР ОРАСИДА КАРИЕСНИ КЕЛТИРИБ ЧИҚАРУВЧИ ОМИЛЛАР БУ КАСАЛЛИКНИНГ ТАРҚАЛИШ КЎРСАТКИЧЛАРИ'

ЦЕРЕБРАЛ ФАЛАЖИ БИЛАН КАСАЛЛАНГАН БОЛАЛАР ОРАСИДА КАРИЕСНИ КЕЛТИРИБ ЧИҚАРУВЧИ ОМИЛЛАР БУ КАСАЛЛИКНИНГ ТАРҚАЛИШ КЎРСАТКИЧЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
64
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЦЕРЕБРАЛ ФАЛАЖ / ТИШ КАРИЕСИ / КЎРСАТКИЧЛАР

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Ражабов Амир Ахтамович

Бугунги кунда аҳоли, шу жумладан церебрал фалажи бор болаларда кариес касаллигини даволаш ва олдини олиш чораларини оптималлаштириш бўйича илмий тадқиқотлар ўтказиш, ушбу муаммога илмий асосланган ҳолатда ёндошиш мақсадида дунё олимлари томонидан ушбу касалликларнинг тарқалишини ўрганиш муҳим аҳамиятга эга.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЦЕРЕБРАЛ ФАЛАЖИ БИЛАН КАСАЛЛАНГАН БОЛАЛАР ОРАСИДА КАРИЕСНИ КЕЛТИРИБ ЧИҚАРУВЧИ ОМИЛЛАР БУ КАСАЛЛИКНИНГ ТАРҚАЛИШ КЎРСАТКИЧЛАРИ»

УДК: 616.31.08-039.14.17

ЦЕРЕБРАЛ ФАЛАЖИ БИЛАН КАСАЛЛАНГАН БОЛАЛАР

ОРАСИДА КАРИЕСНИ КЕЛТИРИБ ЧИКАРУВЧИ ОМИЛЛАР БУ КАСАЛЛИКНИНГ ТАРКАЛИШ КУРСАТКИЧЛАРИ

РАЖАБОВ АМИР АХТАМОВИЧ Бухоро давлат тиббиёт институти болалар стоматологияси кафедраси ассистенти. Узбекистон. Бухоро

шацри. ORCID Ю 0000-0002-1081-7087 АННОТАЦИЯ

Бугунги кунда ацоли, шу жумладан церебрал фалажи бор болаларда кариес касаллигини даволаш ва олдини олиш чораларини оптималлаштириш буйича илмий тадцицотлар утказиш, ушбу муаммога илмий асосланган цолатда ёндошиш мацсадида дунё олимлари томонидан ушбу касалликларнинг тарцалишини урганиш муцим ацамиятга эга.

Калит сузлар: церебрал фалаж, тиш кариеси, курсаткичлар.

СРЕДИ ДЕТЕЙ С ЦЕРЕБРАЛЬНЫМ ПАРАЛИЧОМ ФАКТОРЫ, ВЫЗЫВАЮЩИЕ КАРИЕС, ЯВЛЯЮТСЯ ПОКАЗАТЕЛЯМИ РАСПРОСТРАНЕНИЯ ЭТОГО ЗАБОЛЕВАНИЯ

РАЖАБОВ АМИР АХТАМОВИЧ

Ассистент кафедры детской стоматологии Бухарского государственного медицинского института. Узбекистан. Город

Бухара. ОИОЮ Ю 0000-0002-1081-7087 АННОТАЦИЯ

Сегодня важно провести научные исследования по оптимизации мер по лечению и профилактике кариеса у населения, в том числе у лиц с церебральным параличом, изучить распространение этих заболеваний учеными по всему миру, чтобы подойти к этой проблеме в научно обоснованном состоянии.

Ключевые слова: церебральный паралич, кариес зубов, показатели.

AMONG CHILDREN WITH CEREBRAL PALSY, FACTORS THAT CAUSE CARIES ARE INDICATORS OF THE SPREAD OF THIS

DISEASE

RAJABOV AMIR AXTAMOVICH

Assistant of the Department of Pediatric Dentistry of the Bukhara State Medical Institute. Uzbekistan. City of Bukhara. ORCID ID 0000-0002-1081-7087 ABSTRACT

Today it is important to conduct scientific research to optimize measures for the treatment and prevention of caries in the population, including those with cerebral palsy, to study the spread of these diseases by scientists around the world in order to approach this problem in a scientifically sound state.

Key words: cerebral palsy, dental caries, indicators.

Мавзунинг долзарблиги. Жа^онда турли даражадаги цереб-рал фалажи бор болаларда кариесга резистент холатини бах,олаш ва паст резистентликни олдини олишга ^аратилган чора-тадбирларида фторидларнинг экзо ва эндоген усулларни ^уллаш борасида кенг куламда илмий тад^и^отлар олиб борилмовда. Бу борада церебрал фалаж билан касалланган болалар орасида тиш кариеси хавфини камайтиришга ^аратилган комплекс стоматология профилактик тадбирлар ишлаб чи^иш ва даволашни такомиллаштириш буйича илмий тад^и^отлар алох,ида ах,амият касб этмовда.

Мамлакатимизда ах,олига тиббий ёрдам курсатишнинг сифати, самарадорлиги ва оммабоплигини тубдан оширишни таъминлай-диган со^и^ни са^лаш тизимини ташкил этиш, жумладан, церебрал

фалажи билан касалланган болаларда тиш кариесини олдини олишга ^аратилган муайян чора-тадбирлар амалга оширилмовда. Бу борада 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини янада ривожлантиришнинг бешта устувор йуналишига мувофи^ мамлакати-мизда ах,олига курсатилаётган тиббий ёрдамнинг самарадорлиги, сифати ва оммабоплигини ошириш, шунингдек, тиббий стандарт-лаштириш тизимини шакллантириш, ташх,ис ^уйиш ва даволашнинг ю^ори технологик усулларини жорий ^илиш, патронаж хизмати ва диспансеризациянинг самарали моделларини яратиш ор^али, со^ом турмуш тарзини ^уллаб-^увватлаш ва касалликларни профилактика ^илиш каби вазифалари белгиланган. Ушбу вазифаларни амалга оширишда церебрал фалажи билан касалланган болаларда тиш кариесини комплекс профилактикаси ва даволаш усулларини такомиллаштириш юзасидан тад^и^отларни амалга ошириш ма^-садга мувофи^.

Х,озирги ва^тда замонавий стоматологияда ах,оли, шу жумладан болалар орасида тиш кариеси касаллиги шаклланиши ва ривожланишининг ани^ланган ва илмий жих,атдан асосланган хавф омиллари ^уйида келтирилган асосий омиллардан иборат:

- бола ота-онасининг соматик касалликлари;

- онада х,омиладорлик ва тулиш жараёни;

- тулилишда болаларнинг массаси;

- боланинг со^иги х,олати (соfликни са^лаш гурух,и);

- ота-оналарнинг ижтимоий-и^тисодий х,олати;

- маълумот даражаси;

- ов^атланиш баланси;

- олиз гигиенаси даражаси;

- КПО ёки кп даражаси.

Бемор болаларда учрайдиган, олиз бушлили сую^лик хусусиятлари, олиз бушли™ аъзоларида ^он х,осил булиш х,олатлари,

олиз бушлили аъзолари касалликлари тар^алишида гигиеник х,олат-нинг яхши эмаслиги бир ^анча сабабларни таъкидлаш: марказий асаб тизими бузилишлар касалликлари болалар ёшида ов^атланиш рационининг бузилиши, болаларда кариоген хусусиятли восита-ларнинг орти^ча ^улланилиши, фторли воситаларни куп мивдорда ^улланилиши ёки болалар фойдаланадиган тиш пасталарини фойдаланмаслик, шулардан иборат.

Ю^оридаги барча омиллар туфайли оfиз бушли^нинг ах,воли ёмонлашмовда. Тиш ту^ималарида юмшо^ бляшкаларнинг доимий тупланиши туфайли ялли^анган тишларни ювишда, ов^ат еганда, ёмон нафас олганда, олиз гигиенаси пасайганда милклардан ^он кетиши пайдо булади. Церебрал фалажи бор болаларда тиш жаf х,олати шакиллари, тишларнинг х,олати ва тишлов нотуfри шакил-лари, улар ютиниш, нафас олиш, нут^ талаффузнинг ах,амиятли хусусиятларининг узгаришили, бу кариеогаен х,олати ва Ofиз бушлили аъзоларнинг турдош касалликларини х,ам мавжуд.

Церебрал фалаж билан касалланган болаларда олиз бушли^нинг гигиеник х,олатини урганиш Огонян В.Р. (2003) ва Федоров-Володкина техникасидан, Шиллер-Писарев синовларидан ва РМА стоматологик индексидан фойдаланилган. Унинг фаолияти натижасида текширилган болаларда олиз гигиенасининг фни^арсиз х,олати ани^ланди. ^атти^ тиш ту^ималарининг х,олатини текширишда ^уйидагилар ани^ланди: тизимли эмал гипоплазиясининг ю^ори тар^алиши (19,04%), кариес билан тишнинг емирилишидан 93-100%ни ташкил этди.

Олимларнинг тад^и^отларига кура, Митсеа АГ (2011) ва Гуаре Р.О (2014) церебрал фалаждан азият чекаётган болаларнинг о™з гигиена даражасининг пастлигини тасди^лайдилар, бу эса ушбу патологиясиз болаларга нисбатан анча ю^ори курсаткичларга эга.

Бугунги кунда бир гурух, тад^и^отчилар томонидан церебрал

фалаж билан касалланган болаларда стоматологик касалликлар, шу жумладан тиш кариеси шаклланиши ва ривожланиши хавф омилларини тахлил ^илиш учун компьютер дастури ёрдамида башорат ^илиш ишлари олиб борилмовда. Олимлар узларининг тад^и^отларида бемор болаларда ани^ланган хавф омиллари т^рисидаги маълумотларни ра^амланган ну^таларга утказганлар, сунгра ушбу маълумотлар компютер дастурига киритилган. Бундан таш^ари, касалликнинг эрта ташхислаш ва даволаш алгоритмлари яратилган. Келажакда ушбу тизими мия фалаж билан касалланган болаларда кариесини резистентлигини ани^лашда ахамиятли булиши мумкин -[1; 3; 5].

Болалар ёшида тиш кариесини келиб чи^ишида махаллий омилларнинг таъсирини хисобга олиб,олиз бушлилимах,аллий нормал микрофлораси, ундаги махаллий иммун тизими холатини ани^лаш борасида талайгина илмий тад^и^от ишлари амалга оширилган. 127 нафар со^ом болалар саралаб олиниб, уларнинг олиз бушлили бактериал ва аралаш микрофлораси таркиби урганилган. Тад^и-фтлар натижаси болаёши ортган сариулардаги олиз бушлиfидаги микрофлоранинг купайиб, бар^арор ва турfунлигининг хам ошганли-гини курсатди. Ушбу микроэкологик жараён ва^тида сулак тарки-бидаги лизоцим камайиши билан бир ва^тда э1дА антителасининг

и и и и

купайиши кузатилган. Бу эса уз навбатида Ofиз бушли^сую^лигининг махаллий иммун тизими билан бевосита бо^и^лигини исботлайди ва бу холатда бола организмидаги стоматологик касалликлар келиб чи^ишида уларнинг яшаш тарзи, касалликлар давридаги диспансеризация турли бос^ичларининг бир бирига бо^и^лигини исботлайди.

Левченкова В.Д. ва хаммуаллифлар болалар олиз бушлили сую^лигидаги иммун холат таркибини тахлил ^илиб, уларда катарал гингивитлар, сурункали гингивитлар келиб чи^ишида Украинанинг Львов вилояти худудидаги фтор,йод та^чиллиги билан бо^и^лигини

ани^лашган. Профилактик тадбирларни булса шу холатни инобатга олган холда утказишни тавсия этишган.

Но^улай шароитли худудларда яшовчи урганилаётган 7 ёшли болалар олиз бушлили сую^лиги таркибидаги цитокинлар мивдори бош^а худудларда яшаётганларга ^араганда1,4 марта оши^лиги маълум булди. Бундан таш^ари ИЛ-6 нинг 11,2% га пасайиши ва ИЛ-4 26,9% га камайиши ани^ланган. 12-ёшли болалар орасида айни^са ифлосланган худудларда истифмат ^илаётганларда, Ofиз бушлили сую^лиги таркибида цитокинлар мивдори 1,3 ошганлиги ани^ланган. 15 ёшли болалар орасида эса бу курсаткич 1,2 фоизни ташкил ^илган. ИЛ-6 эса 26,41% га камайиб, кейинчалик ИЛ-428,53% ни ташкил этган.

Улар (кателицидинлар (ЛЛ-37), дефензинлар (ИМР 1-3)) оfиз

и и V и I I

бушли^ эпителий хужаиралари, нейтрофиллар, лимфоцитлар ва Маълумки, болаларда тулма иммунитетнингайрим булинларидан бири булиб эндоген микрофлорага ^арши пептидлар гурухи ишга тушади моноцитлар томонидан ишлаб чи^арилади. Бронхиал астма билан касалланган болалар гурухида ИМР1-3 даражаси компенса-цияланган шаклга нисбатан декомпенсацияланган ва кариеснинг субкомпенсацияланган шаклларида анча паст булган. Астматик холатли бемор болаларда олиз сую^лиги 1_Ь37, ИМР 1-3 бос^ичлари урганилаётган болаларига Караганда пастлиги ани^ланган.

Тад^и^отлар сурункали умумий периодонтитга чалинган бемор-ларнинг о™з сую^лиги лизоцим мазмуни табиатда компенсатор ва холисона олиз бушлилида метаболик жараёнлар холатини акс эттириб, серулоплазмин концентрацияси, усиш бор булган фонида, пасайиши билан биргатопилиши кузатилиши курсатиб утилган.

ЖССТ нинг 2013 йилдаги EGOHID-2005 тизими мезонлари (Европа курсаткичлари) буйича 2016-йилда Омск шахри (Россия Федерацияси) мактабларида 100 нафар12 ва 15 ёшли мактаб

у^увчиларининг стоматологик холати урганилган. Тиш кариеси ва улар ^изи^ишларига хавф омиллари интенсивлиги уртасидаги муносабатлар - тиш пастасининг тавсия режимига риоя ^илмаслик, фторидларни уз ичига олган тиш пасталари, ширинликларни тез-тез истеъмол ^илиш айрим турдаги касалликларгатуртки булиши ани^-ланган. Европа олимлари о™з бушлиfи саломатлигини белгиловчи курсаткичлари муаллифлар томонидан тиш кариесининг олдини олиш самарадорлигини кузатиш ва болалар учун стоматологик ёрдам сифатини бахолаш учун тавсия этилган. Ушбу ишда стоматологик амалиётда ушбу тавсияни ^уллаш эса ю^ори тиббий самарадорликка эга булиши курсатиб берилган.

Тиш кариесининг шаклланиши ва ривожланишини бахолаш учун болаларда ёшга ^араб тишларнинг усиш ва чи^иш муддатларини, шаклланиши хасида тасаввурга эга булиш керак. Шу муносабат билан турли муаллифлар томонидан чоп этилган тад^и^от натижа-ларининг асосий ну^таларини болаларда тишловнинг физиологик ва патологик жихатларинибатафсил беришни маъ^ул топдик.

Маълумки, бола тишларининг чи^иши бу нормал физиологик жараён булиб бу хол, уларда олдин сут тишларининг чи^иши, сунгра

и V и и

эса доимий тишларнинг сут тишлари урнида пайдо булиши билан ажралиб турадиган физиологик жараёндир - [6; 8; 9].

Тишловнинг шаклланиш жараёни боланинг саломатлиги ва жисмоний ривожланишининг мухим курсаткичларидан биридир. Тишларнинг чи^иши физиологик харакат сифатида бахоланиб, унга Ofри^ли жараён сифатида ^арамаслик керак. Ушбу холат организм-нинг умумий холатидан келиб чи^иб унинг нормал ривожланишидан дарак беради.

Турли сабабларга кура, тишларнинг тузилиши, уларнинг жойлашуви ва ривожланишида бир ^атор олишлар содир булиши мумкин: тиш муртагининг йу^лиги, тишнинг уз увидан нотУfри холатда

чи^иши (горизонтал ва ^ийши^), кейинчаликтишларни уз ёйидан чи^маслигига,уларнинг шакли,сонинингнотУfрилиги,жаf суякларининг ^алинлашувига, эмал ^аватининг яхши ривожланмаслигига сабаб булади.

Тишларнинг чи^иши ёки кечикиши муддатларига ^араб меха-низмларга булинади. Унга кура импакция ва анерупция фар^ланади: таъсир ("impact" - ту^нашув) - механик туси^ мавжудлиги билан бо^и^ тиш чи^ишининг кечикиши. Тишларнинг ти^и чи^лик чи^иши, сонининг орти^ча чи^иши шулар жумласидандир; ("aneruption" - хеч чи^маслиги) тиш усишининг тули^ ёки ^исман йу^лиги тафовут ^илинади [1 ; 3; 5; 7; 9].

Тиш муртаклари хомила хаётининг 5-6 хафтасида пайдо булиши маълум. Ушбу холатда 1,5 ой давомида суяк ту^имасини минераллашиш жараёни содир булади. Бу даврда (хомиладорлик-нинг 13 хафтасига ^адар) хомиладор она ва эмбрион учун керакли булган калций, фосфор, о^сил ва бош^а моддаларни олади. Ушбу даврда турли хил касалликлар, туйиб ов^атланмаслик, маълум дори-дармонларни ^абул ^илувчи аёл (масалан, тетратциклин гурухининг антибиотиклари) хомилада тиш тож ^исмининг сони ва шакли буйича анормал холларни келтириб чи^аради, тиш эмалининг рангинихам бузади. Бу патологик жараёнлар болалар орасида кам булса хам, аммо доимо учраб туради. Бола тулилиш ва^тида 20 та сут тишининг тож ^исми жаfнинг алвеоляр ^исмида тули^ шаклланган холатда жойлашган.Тиш чи^иш жараёни улар аста секинлик билан босим остида си^илиб,сунг чи^ади. Бунда улар суяк ту^ималари, шилли^ каватнинг ялли^аниши ортади. Бу ва^тда тиш чи^араётган боланинг тиш милки шишади ва хар хил таш^и омилларга сезгир булиши билан ажралиб туради.

Болаларда учрайдиган рахит, генетик синдромлар, онада юз берадиган мураккаб хомиладорлик натижасида тиш муртаклари

чи^иши кечикади ва тишлов тартиби хам бузилади.

Тад^отчиларнинг фикрича, сут тишларининг чи^ишига турли омиллар таъсир ^илади. Жараёндаги асосий ахамиятли холат бу инсон генотипи, унга организм тузилиши ва албатта атроф мухит омили хам таъсир ^илади. Муаллифларнинг ани^лашича, ёши катта ота-оналардан туfилган болалар тишлари ёш ота-оналардан ту^л-ган болаларга Караганда ва^тлиро^ чи^ади. Бундан таш^ари оиладаги биринчи фарзанд тишлари оиланинг бош^а болаларига Караганда тез тиш чи^аради, ^изболаларда бу холат улил болаларникига Караганда жадалро^ юз беради. Бола организмининг тули^ ривожланганлик даражаси хам тиш ривожланиши холати билан бевосита бо^и^лиги исботланган. Айни^са, онанинг хомиладорлик даврини бошидан кечи-риши хам тишлар чи^ишига таъсир курсатади - [2; 4; 6; 8].

Россиялик олимларнинг фикригакура хозирги кунда биологик етуклик, болалар саломатлигининг мухим курсаткичи сифатида доимий тишларни чи^иши, ёш-жинси ва минта^авий хусусиятларини урганишда мухим булиб флмокда.

Алимский А.Б., Бартенева Т.В. ОИВ-мусбат булган аёллардан ту^лган 156 нафар болада тиш чи^иш ва^тларини ани^лашган. Перинатал ОИВ инфекцияси болаларда тиш чи^ишинингкечикишига сабабчи булиши ани^ланган. Шунга ухшаш натижаларни уз тад^и^от-ларида Canabarro A., Valle C хам олишган.

Ehrnhofer-Ressler M.M. 7-12 ёшли 16 нафар бемор болаларда фзи^ ва премоляр тишларнинг чи^ишнинг кетма-кетлигини ани^лан-ган. Асосий гурух болаларида ва^тинчалик тишлар кариеси доимий тишлар ва рудиментлар жойлашувининг бузилиши, тиш ^аторлари-нинг деформацияси, доимий ^ози^ тишлар ва премолярларнинг чи^иш ва^ти, кетма-кетлигининг бузилиши билан бирлаштирилган. Олинган маълумотлар амалий стоматологияда ^уллаш учун тавсия этилган [13].

Ва] Т. ва муаллифларнинг фикрича а^л тишлари чи^иши пайтида ю^ори ва пастки жа^инг анатомик, антропометрик хусусиятларини урганиш ма^садида 18-27 ёшдаги 93 эркаклар жа^инг томограммаларининг маълумотларининг экспертиза маълу-мотларини тавдим этган. Муаллифлар фикрича, иммун тизимининг заифлашуви, айни^са Ofиз бушлиfи махаллий иммунитет омиллари, боланинг кариесоген микроорганизмлар билан уларнинг организми инфекцияга мойил эканлиги ани^ланган. О™з бушлиfида аэроб, анаэроб бактерияларсони купайиб, индиген ва факультатив микроорганизмлар уртасидаги мувозанатни бузиши, бу эса уз навбатида ушбу биотопда дисбактериоз ва кариес ривожланишига олиб келишини исботлашган -[11; 12; 14].

Кшбо А. ва^тинчалик тишларнинг кариес билан боланингтана вазни уртасида маълум бир корреляцияни борлигини ани^лаган. Унинг маълумотларига кура, оналар хомиладорлик даврида акушер-гинеколог томонидан купи билан 2 марта стоматолог маслахатига боришган, бундан таш^ари, оналарда тиббий савияпаст даражада булган, шунингдек, турли сабабларга кураулар болаларни туfри эмиза олишмаган. Шуни хисобга олган холда муаллиф болаларда кариес хосил булиш сабабларини ани^лаш учун улардаги перенатал анамнезни билиш зарур,деган хулосага келган. Бу эса куплаб патологик холатлар ривожланишининг олдини олиши курсатиб берилган - [13].

Биологик хавф омиллари, хул^-атвор омиллари, ижтимоий мухит билан бир ^аторда, минта^адаги тиббий, хусусан, стоматологик ёрдам даражаси кариоз жараённинг ривожланишида мухим урин тутади.Бу омилларнинг таъсири шахс, оила ва социнал даражаларда намоён булади. Муаллифларнинг фикрича, вояга етган оила аъзоларининг маданий ва интелектуал ривожланиш даражаси болаларнинг ов^атланиш маданиятига булган муносабатига, тиббиёт

амалиётига, жумладан стоматологик амалиётга булган ишонч даражасига куп жихатдан таъсир курсатади. Ушбу ишончни болада тасавир этиш ва уни хаёти давомида амалга ошириш ор^али нафа-^ат ота-она, стоматолог мутахассислар, балки педагоглар, болаларда fамхурлик ^илувчибош^а мутахассисларнинг урни ю^ори. Цереб-рал фалаж билан касалланган болаларда стоматологик курик ва тиш кариесини келтириб чи^арувчи омилларини бартараф этиш, ушбу гурухдаги болаларнинг яшаш тарзини яхшилашга мухим рол уйнайди - [15; 16].

Хулоса. Церебрал фалаж билан касалланган болаларда стоматологик касалликларни даволашда Кальмазин препаратининг клиник самарадорлиги бош^а ишлатилган дори-воситасига нисбатан устунлиги ани^ланди; бемор болаларнинг шикоятлари камайди, олиз бушли™ гигиеник индекс холати яхшиланди, пародонт касаллигининг тар^алиши камайди, олиз сую^лиги- рН ва олиз сую^лининг ажралиши-нинг ошиши кузатилди хамда о^сил, кальцийнинг бир оз пасайиши, кинематик ёпиш^о^ликнинг, магний, фосфор ва биофаол махсулот-ларнинг пасайиши кузатилди.

Адабиётлар руйхати:

1. Mirsalikhova F.L., Eronov Y.K., Radjabov A.A. Prevention and treatment of caries in children with cerebral palsy //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. - 2019. - Т. 9. - №. 12. - С. 68-70.

2. Мирсалихова Ф.Л. Минимально инвазивный метод лечения кариеса зубов у детей //Стоматология детского возраста и профилактика. - 2018. - Т. 17. - №. 1. - С. 28-30.

3. Мирсалихова Ф.Л. Отсроченное пломбирование при кариесе постоянных зубов у детей с несформированными корнями //Клиническая стоматология. - 2018. - №. 1. - С. 4-7.

4. Мирсалихова Ф.Л. Минимально щадящий подход к лечению кариеса зубов у детей //Актуальные вопросы стоматологии. - 2017. -С. 238-241.

5. Эронов Ё.К. Analysis for determining the features of Loshly-

Yushenko-Krasnagorsky in children cerebral perspective with characteristics of the strain composition //Новый день в медицине. -2020. - №. 2. - С. 272-274.

6. Эронов Ё.К., Ражабов А.А. Estimating the prevalence of caries in children with cerebral palsy //Новый день в медицине. - 2020. - №. 2.

- С. 634-635.

7. Eronov Y., Mirsalixova F.L. Treatment of chronic catarrhal gingivitis in children with disabilities improvement //World Bulletin of Social Sciences. - 2021. - Т. 3. - №. 10. - С. 71-74.

8. Eronov Y.Q., Mirsalixova F.L. Diagnosis, prophylaxis and treatment of chronic catarrhal gingivitis in children with disabilities improvement //World Bulletin of Social Sciences. - 2021. - Т. 3. - №. 10.

- С. 67-70.

9. Eronov Y.Q., Mirsalixova F.L. Dynamics of the prevalence of diabetes and the study of dental status in children of the Bukhara region //International Journal of Applied Research. - 2019. - Т. 5. - С. 151.

10. Eronov Y.K., Mirsalikhova F.L. Indications for the comprehensive prevention and treatment of dental caries in children with cerebral palsy //Annals of the Romanian Society for Cell Biology. - 2021. - Т. 25. - №. 1. - С. 5705-5713.

11. Eronov Y.Q., Kamalova M.Q. Evaluation of caries prevalence in children with cerebral palsy //Academicia: an international multidisciplinary research journal. - 2020. - Т. 10. - С. 85-87.

12. Эронов Ё., Мирсалихова Ф. Имконияти чекланган болаларда суринкали катарал гингивитларни замонавий даволаш усуллари //Медицина и инновации. - 2021. - Т. 1. - №. 4. - С. 681 -685.

13. Раджабов А.А., Раджабов А.Б., Темирова Н.Р., Камалова Ш.М. Оценка результатов первичной хейлопластики у детей с

W W WW ■■

врожденной двусторонней расщелиной верхней губы и неба //Биология и интегративная медицина - 2017. - № 5. - С. 36-46.

14. Rajabov А.А. Indications for the disease of inflammatory diseases of the dental system in children with examined cerebral palsy //European journal of modern medicine and practice. - 2022. - Т. 2. - №. 3. - С. 56-60.

15.Axtamovich R.A. Improvement of Treatment and Prevention of Fluorosis in Children of School Age //Middle European Scientific Bulletin.

- 2022. - Т. 22. - С. 170-172.

16. Axtamovich R.A. Evaluation of the Results of Primary Cheiloplasty in Children with Congenital Bilateral Cleft Lip and Palate //Middle European Scientific Bulletin. - 2022. - Т. 22. - С.173-177.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.