CC BY
12
С. Эмiреев
КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ГРИПКЕ ЦАРСЫ «ГРИППОЛ®ПЛЮС» ЖЭНЕ «ИНФЛЮВАК» ВАКЦИНАЛАРДЫ ЕРЕСЕКТЕРГЕ ЦОЛДАЖАННАН КЕЙ1НГ1 РЕАКТОГЕНД1Л1Г1 МЕН ГРИППЕН СЫРЦАТТАНУШЫЛЬЩТЫ САЛЫСТЫРМАЛЫ РЕТРОСПЕКТИВТ1К ЭПИДЕМИОЛОГИЯЛЫЦ ЖЭНЕ КЛИНИКАЛЫЩ ЗЕРТТЕУ НЭТИЖЕЛЕР1
ТYЙiн: Ма;алада «Гриппол®плюс» (Ресей), «Инфлювак» (Нидерланды) вакциналарды бiр эпидемиялык; маусымда ересектерге цолданганнан кейiнгi препараттардыц реактогендiлiгi мен гриппен сыркаттанушыльщтыц салыстырмалы сипаттамасы баяндалган. РеактогендШк жэне сыркаттанушылык; к;асиеттерi бойынша салыстырылган вакциналардыц цасиеттершде айырмашылык; тек вакцина енпзген жерден аурушацдьщтыц 2,3 KYHдерi «Инфлювакты» цабылдагандарда к0бiрек болганы статистикалык; дэлелденген.
ТYЙiндi свздер: реактогендiк, аурушацды; адъювант, вакцина.
S. Amireyev
RESULTS OF COMPARATIVE RETROSPECTIVE EPIDEMIOLOGICAL AND CLINICAL STUDIES OF REACTOGENICITY AND MORBIDITY AMONG ADULTS AFTER USE OF TWO VACCINES AGAINST FLU - "GRIPPOL® PLUS" AND "INFLUVAK" IN THE REPUBLIC OF
KAZAKHSTAN
Resume: The article is devoted of comparative epidemiological study on the clinical research of reactogenicity and the incidence of influenza among adults vaccinated in one epidemic season with two vaccines of different manufacturers - "Grippol®plus" (Russia) and "Influvac" (Netherlands). According to the study parameters of reactogenicity and incidence of compared vaccines, the statistical difference was revealed only one, pain on the injection site (for 2-3 days local pain was more in a group who vaccinated with vaccine Influvac). Keywords: reactogenicity, incidence, adjuvant, vaccine.
1Р1 KДЛАЛАРДАFЫ К6Л1КТ1К ШУ ЖЭНЕ ОНЫЦ АДАМ ДЕНСАУЛЬ^ЫНА ЭСЕР1
Y-И. Кенесариев, М.К. Амрин, Р.А. Баялиева, А.Н. Нурлан, М.Н. Сарсенбеков
С.Ж.Асфендияров атындагы К,азац улттыц медицинаyHueepcumemi
Жалпы гигиена жэне экология кафедрасы, Халыц денсаулыгына цаут-цатерд1 багалау лабораториясы
Талданган эдебиеттер бойынша цазгргг тацда цалалардагы шу децгеш бектлген нормалардан едэу1р жогары. Ipi цалаларда шудыц эсертен тек соматицалыц гана емес, сондай-ац жуйке жуйестде езгерктер тудырады Бэpiмiзге жогары шу децгейтщ адамныц уйцысын бузып, есту мушестщ цызметт темендетт, адамныц ацыл-ой жумысын темендетт, орталыц жэне вегетативтi жуйке жуйестде шыгармашымыц цабыетт темендете отырып езгерктер шацыратыны белгш..
Tyurndi свздер: келттт шу, тургындар денсаулыгы, журек-цантамыр аурулары
УДК 614.715-032№1+616№11(574.51)
Соцгы онжылдык;та заманауи к;алалардыц тургындарына eспелi антропогенд жуктеме тусуде. Тургындарга тусетш жуктеменщ ecyi урбанизация процесшщ таралуы мен келш куралдары саныныц ес^мен к;атар, к;оршаган орта нысандарыныц ластануымен байланыстырылады. Техникалык; к;амтылудыц ecyi, кала аумак;тарын к;олданудыц каркындауы, келш кешеш ЖYЙеciнiц дамуы, адам ym^ к;ажетйз дыбыстардыц, ягни шудыц пайда болуына экелiп сок;тырады.
Шу урбанизациялык; ортаныц турак;ты компонентi болгандыщтан, оны техногендi факторлардыц iшiндегi ец агрессивтга деп табады. 9йткенi, оныц шыгарынды ортасы кец, эсер ету уак;ыты уза; экрандалуга к;иындык;пен кенедь Бул мэcеленiц eзектiлiгi жылдан-жылга артуда (цалалардагы шудыц интенcивтiлiгi эрбiр 25-30 жылда 10 еселеп артуда, ягни 10 Дб-ге артуда). Сондык;тан, шудыц пайда болу шарттарын зерттеу жэне де онымен KYреcy eзектiлiгi жылдар сайын есуде. К^алалардагы шудыц непзп
;айнар кeзi- тургын аймацтарга басты ЖYKтеме TYciретiн автокeлiк куралы [1, 2].
Эйресе, шуды техногендi ЖYKтемеci кей кездерi к;ауш тeндiретiн Алматы тэрiздi алып шаhардарда зерттеyдiц мацызы, ciрэ, белгiлi болар. Автокeлiктiк шудыц негативт эcерiнiц eзектiлiгi жыл сайын автокелш саныныц артуымен, эciреcе, жещл автокeлiк саныныц артуымен байланыстырылады.
Ал, егер жол-келш ЖYЙеciнiц Алматы к;аласында кец таралганын ескерсек, онда к;аланыц барлык; тургындары акустикалык; дискомфорт жагдайында eмiр CYретiн болып шыгады. Тиiciнше, шу бойынша денсаулык;тарына к;ауш-;атер бар.
Шудыц стандарттар мен нормативтердi са;таганныц eзiнде денсаулык;к;а зиянды эcерi бiрк;атар зерттеулермен дэлелденген. Тургындардыц созылмалы акустикалык; дискомфорт жагдайында eмiр CYPyi, к;алыптасатын акустикалык; экспозиция децгешн саналы багалауды, шу
эсершен денсаулывда келетш к;ауш-к;атердщ артуын зерттеуд ;ажет етедi.
Мундай 0спелi экологиялы; ;олайсызды; тургындар денсаулыгына терiс эсер етедъ Зиянды эсер етушi фактор мен тургындар денсаулыгы аралыгындагы санды; байланысты аны;тау ;иын. Бiрак;, бул жагдайдыц айк;^1нд^1лыгы ешкiм Yшiн кумэн тудырмайды. Зерттеу жумысын бастамас бурын, ;алалардагы шудыц эсерi жайындагы шет ел мен отанды; галымдардыц жумысы ;арастырылды. Осылайша, Леон Намуче Хосе Карлос езшщ «Перу Республикасыныц Чиклайо ;аласы мысалында ;ала тургындарыныц экологиялы;-функционалды; жагдайына акустикалы; авток0лiк жуктемесшщ эсерЬ> жумысында ЖYргiн жолдар мацындагы селитебтi территориядагы авток0лiктiк акустикалы; жуктемеш т0мендетудiц экологиялы;-гигеналы; аспектiлерi толы; зерттелмеген, оныц тургындардыц денсаулыгы мен тургын уй жагдайына эсер ету тэуелдтп аныщталмаган, согылган жэне согылып жат;ан аудандардагы акустикалы; режимдi болжау, эйресе, жобалы; ;ужаттарды дайындауда [3]. Стресс-факторлардыц iшiндегi ец агрессивтi болгандыщтан шу тургындар денсаулыгына ;олайсыздау эсер етедь
Техногендi ЖYKтеменiц интенсивтi 0суiнiц тура;ты динамикасы оны т0мендетуге жэне жоюга багытталган эдiстердi iздеудiц ;ажеттШген аньщтайды. Алайда, осы мэселенi шешу тэсiлдерi эр елде (эсiресе Перуде) эртYрлi жэне елдiц саясаты, экономикасы мен мэдениетше к0бiрек байланысты.
Перудiц улкен жэне алып шаhарларындаFы 55% тургындар шудыц нормадан тыс аудандарында (акустикалы; дискомфорт зонасы) 0мiр CYредi жэне шуды олар шыдатпайтын, денсаулыщтыц TYрлi бузылыстарына экелетiн, тургын Yйдiц акустикалы; сапасын нашарлататын деп сипаттайды. Осылайша, Чиклайо ;аласыныц 13,5 % турлi шу K0здерiнен шыгатын акустикалы; дискомфорт аймагында 0мiр суред^денсаулы; са;тау министрлш мэлiметi).
Казiрдщ 0зiнде Чиклайо ;аласыныц негiзгi магистральдарындагы шу 80 дБА жетiп, жыл сайын 0,5 дБА арту тенденциясына ие. Бул жанданган к0лiк магистральдары аумагындагы ;оршаган орта ушш ец 0рескел ;ауштШк. Дэр^ерлердщ зерттеуi бойынша шудыц жогары децгейлерi жуйке-психикалы; аурулар мен гипертониялы; ауруга алып келедi. Каланыц орталы; аудандарындагы шуга ;арсы ;урес ;урылыстыц тыгыздыгыгына байланысты шуга ;арсы экрандардыц курылысыныц мумган еместiгiмен ;иындатылады. Соцгы жылдардагы зерттеулер денсаулы; к0рсеткiштерiнiц T0мендеуi мен КО-ныц техногендi ластануы арасында байланыс тапты. Казiргi замашы КО ластаушыларыныц негiзгi к0зi-авток0лiк, ол экологиялы;-гигиеналы; та, элеуметтш те аспектiден ;аралуы мумган. Ецбегiнде халыщтыц тiршiлiк ету ортасыныц бузылуы адамныц тiршiлiк эрекеттерi нэтижейнде ;анагаттанарсыз жагдайга тускен ;оршаган ортадан ;алыптасады. Бул процестi бас;ару 0тш жат;ан процестер мен тургындар денсаулыгына эсер ететiн санды; к0рсетгаштермен тыгыз байланысты болуы керек. Алып 0нщрктш ;аланыц тургындарына негативтi эсер ;аушт химиялы; физикалы; биологиялы; жэне 0зге фактор K0здерi бiрiктiрiлген KYрделi жуйе. Алып шаhар Yшiн шу факторын зерттеу 0зектi екенi KYMэнсiз. «2013 жылы Ресей Федерациясындагы халы;тыц санитарлы;-эпидемиологиялы; жагдайы туралы» баяндамасына сэйкес адамныц 0мiр суру ортасына эсер ететш мацыздыра; физикалы; фактор-акустикалы; шу [4, 5]. Оныц адамга эсерi тургылы;ты жерлердiц тыгыз ;урылысына байланысты артуда. Ресей Федерациясында шектi ру;сат етшген шу децгейiнiц эсерiне 3,5 млн. аса адам ушырайды. Тургын айма;тагы шудыц мацызды ;0зi болып элi де к0лiк табылады. Эсiресе, К0лш шуы мэселерi улкен ;алалар: Мэскеу, Санкт-Петербург, Екатеринбург, Красноярск, Дондагы Ростов жэне т.б. ;алаларда 0зектi. Авток0лштщ негативтi шу эсерiнiц 0зектiлiгi жыл сайын авток0лш , эсiресе, жецш авток0лiк саныныц 0суiмен аны;талады.
Осыган ;арамастан Ресей Федерациясыныц бiрк;атар субьектiлерiнде (Свердлов, Ростов, Новосiбiр облыстарында) авиациялы; шудыц децгейi т0мендеген.Ол есга шулы тшуша; паркiнiц ауыстырылуы, маршруттар мен ушу регламенттершщ 0згеру1мен TYсiндiрiледi. «2013 жылы Пермь ;аласындагы халыщтыц санитарлы;-эпидемиологиялы; жагдайы туралы» Мемлекеттiк баяндамасына сэйкес тургындардыц шагымын ;арастырудан кейiн ;аладагы ;олданыстагы тургын гимараттардагы гигиеналы; 0лшемдерге сэйкес келмейтiн шу 0лшемiнiц улей т0мендеп, 2013 жылы 30,8 % ;урады. Шудыц ец мацызды к0здершщ бiрi болып элi кунге дешн к0лiк табылады. Шиеленiстi акустикалы; жагдай тургын уй ;урылысы аудандарында, Пермь, Краснокамск, Березники, Чайковский, Соликамск, Чусовой ;алаларыныц авток0лiк, темiржол магитралi, ;ала электротранспорты желiлерi эсерi зонасындагы тургын уйлерде жалгастырылуда. Жэне осы ахуал автомобиль K0лiгiнiц федералд^1 трассасы 0тетш елд1 мекендерде ;айталануда.
2013 жылы ;алалы; жэне елдi мекендердегi автомагистральдар мен ;озгалысы интенсивтi к0шелерде шу децгейiнiц 0лшемi тургындардан ше шагым болмаганд^1;тан 0лшенбедъ 2011-2012 жж. ;алалар мен елда мекендердегi 0лшенген гигиеналы; нормаларга сай емес шу нуктелершщ Yлесi шу эсершше шагымданудыц жалпы Yлесiнен сэйкейнше 41,6 % жэне 5,4 % ;урады. Авток0лiк ;уралдары паркiнiц жалпы 0суь ;олданыстагы тургын ;урылыс;а жа;ын автомобиль жолдары ЖYЙесiн дамыту, транспортты; колжетiмдiлiгi бар жаца территорияларды дамыту туралы айтылады. Осыныц барлыгы шулы территориялардыц жалпы аумагыныц кецеюiне экеп со;тырады [4, 5]. Авиациялы; к0лш ЖYЙесi де у;сас тенденцияга ие. Эйткеш, ол тасымалдауд^1ц K0лемiнiц артуына байланысты. Аэропорттыц эсерi бар айма;тардагы шудыц децгейi 75-100 дБ жетедъ
Алып ;алалардагы шудыц жогары децгеш туралы халы;аралы; децггейде де тал;ыланады. Атап айт;анда, 2013 ж. А;панда Азаматты; авиацияныц Халы;аралы; уйымыныц (ИКАО) (Канада, Монреаль) авиация эсершен ;оршаган ортаны ;оргау Комитетiнiц (САЕР/9) 9-шы отырысында шу бойынша жаца стандартын пайдалану туралы сура; ;озгалды. Кейiн мэселе бойынша келгамге жеттi.
Колданыстагы ИКАО стандартынан 7 ЕРN дБ т0мен келiсiлген шу бойынша жаца стандарт 2017 жылы ;олданыс;а алынатын жаца конфигурациялы эуе кемелерше жэне 2020 жылдан бастап салмагы азыра; эуе кемелерiне ;олданылатын болад^1. Осыган байланысты, ИКАО бас хатшысы Раймон Бенджамен «берiлген шу бойынша жаца стандарт авиация ушш дуниежузшдеп аэропорт мацында орналас;ан елда мекендерде шу бойынша жагдайд^1 жа;сартатынд^1;тан мацызды. Нэтижелер авиациялы; ;ауымдасты;тыц консенсус непзшде дайындалатын сезiлетiн жа;сартуларга жетудеп мызгымас шешiмдiлiгiн дэлелдейдi» деп ;адап айтты. Fылыми жумыстарда казгi уа;ытта РФ-ныц к0птеген ;алаларында шу проблемасыныц бар екенiн жазылад^1. Алып шаhарлардыц эрi ;арайгы дамуы шумен ластануды тура;ты мониторингтеу мен реттеусiз мумган к0ршбейдъ Мониторингтеу мен реттеу жуйесш ;урудагы бастап;^1 нукте болып территорияныц шу картасы болып табылады [4, 5].
Адам турлi д^1быстар мен шудыц арасында 0мiр суредi. Олардыц бiр б0лiгi ;арым-;атынас жасауга, ;оршаган ортада дурыс багдарлануга, ецбек процессшде ;атысуга жэне т.б. мумкiндiк беретш тиiмдi сигналдар. Калгандары-б0гет жасайды, тiтiркендiредi жэне тiптi сiздiц денсаулыгына зиян келтiруi MYMкiн.
Коршаган ортаныц шуыныц (жапыра;, жацбыр, 0зен жэне т.б.) адам агзасына оцтайлы эсерi ертеден белгiлi. Статистика орман, 0зен, мухит жанында жумыс iстейтiн адамдарда ;алаларда туратын адамдарга ;араганда жуйке мен журек-;антамыр жуйесiнiц сирегiрек кездесетшш K0рсетедi.
Yлкен ми ;^1ртысына тусетш сигналдардыц K0бiсi мазасызд^1;, урей, тез шаршауды ша;^1рады. Ол 0з кезегшде денсаулы;;а тиiмсiз эсер етуы ы;тимал. Шудыц адамга эсер
диапазоны кец: сyбьективтi сезiмдеpдеpден есту, оpталык; жуйке, ЖYpек-к;антаpмыp, эндокpиндi, аск;оpытy ЖYЙесi жэне т.б. обьективт патологиялы; 0згеpiстеp тyдыpyы MYMкiн. ЯFни, шу 0мipлiк мацызы баp MYшелеp жэне ЖYЙелеpге эсеp етедъ
ШyFа, эсipесе, балалаp мен аypy адамдаp ец сезiмтал. К^т адамдаpдыц шаFымыныц к0бiсi жастаFы еpекшелiкке жэне осы жас тобындаFы оpталык; ЖYЙке ЖYЙесiнiц еpекшелiктеpiне байланысты 6олуы MYMкiн. ШyFа Ауру адамдаpда ЖYЙке мен ЖYpек-;аниамыp ЖYЙесi функциясы бузылысы, айь^ меpзiмi кешiгiп, стационаpда болу уа;ыты узаpады [6, 7].
Деpектiк iзденiс кезiнде шудыц жоFаpы децгейi мен адам денсаулы^ы дефектiсi аpасындаFы байланысты pастайтын шет елдiк Fалымдаpдыц жумыстаpы талданFан болатын. Stephen Stansfeld жэне Charlotte Clark балалаpдыц шyFа еpекше тiтipкенгiш жауап к;айтаpатындыFын атап еткен. Балалаpда адpеналин мен ноpадpеналин децгешнщ K0теpiлyi байк;алFан. Балаpда шу психилалы; аса аyыp 0згеpiстеp шак;ыpмаFанымен, гипеpактивтiлiк жэне мазасыздыц белгiлеpiнiц жоFаpылаyы байк;алFан. Зеpттеyшiлеp шудыц балалаpдыц ЖYpек кантамыф ЖYЙесiнде 0згеpiстеp ша^^уы MYMкiн деген болжамдаpы болFан жэне оныц бала тyылFан кезде аз салма;пен туылса MYMкiн екендiгi келтipiледi. Сондай а;, шудыц балалаpдыц о;у мен есте са;тау сынды танымды; к;ызметтеpiне эсеpiнiц баp екендiгiнiц дэлелдеpi келтipiлген [6]. БелгШ Fалым Babisch W. тpанспоpттык; шу ЖYKтемесi жэне ЖYpек кантамыф аypyы ;аушт анык;таyFа баFытталFан эпидемиологиялы; зеpттеyлеp шолуын жасаFан. Тpанспоpттык; шу жэне ЖYpек ^тамы^ аypyы аpасындаFы байланыс дэлелдеpi автоpдыц 2000 жылы басып шывдан шолуында келтipiлген к0pсеткiштеpден аpтк;ан [7]. Yлкен ;алалаpдаFы шу адамныц 0Mip CYpy жасын к;ыск;аpтады. Австpиялы; зеpттеyшiлеp мэлiметтеpi бойынша 0Mip CYpy жасыныц к;ыск;аpyы 8-12 жас аpалыFында. Шектен тыс шу ЖYЙке тозуы, ЖYЙкелiк ;ажу, вегетативтi невpоз, жаpалык; аypy, эндокpиндi жэне ЖYpек-к;антамыp ЖYЙесiнiц бузылыстаpы себебi болуы MYMкiн. Шу адамFа дем алу мен жумыс iстеyге б0гет жасап, ецбек 0шмдштне жаFымсыз эсеp етедъ
Адамдаpдыц к;аpым-к;атынасында C0здiк сигнализация-с0Йлеумен байланысты екiншi сигнал ЖYЙесiнiц мацызы кеpемет. Магистpаль бойында оpналас;ан к;аладаFы туpFын YЙдегi туpFындаp C0здеpдi нашаp к;абылдайтындыFына шаFым жасайды. Ол с0здщ кей жекелеген дыбыстаpын авток0лiктiц шумен маскалауымен TYсiндipiлгендей болады. Шудыц, эсipесе, ол 70 дБа жоFаpы болFанда C0здiц саyаттылыFын бузатыны аны;талFан. Бул кезде адам C0здеpдiц 20 дан 50 пайы^а дейiн TYсiне алмайды [8]. Бас;а 6íp жумыс TYpiктiц Эpгyзyм ;аласында ЖYpгiзiлген. Жумыс автоpы Mahir Gökdag « ЭpгyзyмдаFы к0лштш шуды зеpттеy» атты ецбегiнде жол ко^алысы шуы к0птеген адамдаpды, эсipесе, ;алалы; аyдандаpдаFы адамдаpды мазалап, шаFым жасаyдаFы негiзгi себептеpдiц 6ípí болып табылатынды^ын айт;ан. Автсфдыц жумысы TYpiктiц Эpгyзyм каласындаFы K0шелелеpдегi к0лiктi шуды зеpттеyге баFытталFан болатын. Жумыс нэтижесшде шудыц
орта жэне жогары децгеш мен орта жастагы гипертония арасында байланысты аньщтаган [9].
Сауд арабия елiнде де ;алалык; к0лiктiк шуды зерттеу бойынша. Эр-Рияд ;аласындагы тургындардыц элеуметтiк экономикалы; ерекшелiктерi мен шудыц тургындардыц элеуеттiлiгi мен денсаулыгына эсерi аньщталган. Тургындардыц басым K0пшiлiгi олардыц KYHделiктi 0мiрiне шудыц эсерi бар екендМ туралы хабардар болган, тек кейбiреуi гана шудыц есту MYшесiне эсерi бар екендiгiн к0рсеткен. Жауап берушшердщ табысы мен бiлiмi жогары болган сайын к0лiктiк шудыц эсершшщ бар екендiгiн сезiну децгейi жогары болган. К0лiктiк шi эсерiнен болган тiтiркенгiштiк ;алалык; шоссенiц функционалды; классификациясына байланысты 0згерiп отырган. Алып магистральды; жолдар мен автострад бойында 0мiр CYретiн адамдар к0лiк козгалысы ;арк;ындылыгы азыра; к0шелер бойында туратын адамдарга ;араганда жиiрек тiтiркенетiн болган [10].
Харламов А.П. Липецк ;аласы территориясындагы гигиеналы; жагдайга кешендi талдау жасаган. Балалар аурушылдыгыныц к0рсеткiштерiн ;алыптастырушы жеке факторлардыц Yлесi аньщталган: 18,7% - авток0лш шуы; 39,3 - 55,7% - атмосфералы; ауа жагдайы; 22,8 - 38,2% - ауыз су сапасы к0рсеткiштерi. Авток0лiктiк шудыц балалар аурушылдыгын ;алыптастырудагы ец жогаргы Yлесi (13,4 -18,7%) ;аланыц орталы; б0лiгiнде бай;алган [11]. Шудыц эсершен адамныц TYрлi MYшелерi мен ЖYЙелерiнiц ;ызметшде бас;а да KYPделi 0згерктер бай;алуы MYMкiн. Атап айт;анда: журек жиырылуы ритмiнiц баяулауы, сiлiкей жэне ас;орту бездерiнiц секрециясыныц т0мендеу1, ;ал;анша безiнiц жэне буйрек Yстi безшщ ;;ыртысыныц ;ызмет бузылыстары, мидыц электрикалы; белсендiлiгiнiц 0згерiстерi [11].
Тургындарга сауалнама жургiзудiц нэтижелерi шудыц эсерi жогары территорияларды тургындардыц K0пшiлiгi балаларда акустикалык; дискомфорт (39,8%), нерв ЖYЙесi тарапынан функционалды; ауыт;улар - тез шаршау (13,1%), гобас ауруы (11,0%), жш жэне тура;ты ;обалжу (4,5%), тежелпштш (3,3%), есту 0ткiрлiгiнiц т0мендеу (3,3%), бас айналуын (1,5%) бай;алгандыгын атап 0тедь Тэжiрибелiк (75%), не ба;ылау (57%) тобыныц болсын респонденттерiнiц басым к0пштгшщ пiкiрi бойынша шумен ластанудыц басты к0зi деп авток0лiктi к0рсеткен. Тэжрибелiк топтыц эрбiр Yшiншi жауап алынушысы авток0лiктiк шудыц олардыц уй;ысына б0гет болатынын атап к0рсеткен. Каланыц негiзгi магистарль к0шелерi мацында туратын YЙлер тургындары шудыц негативтi эсерше KYHдiз де, TYHде де ушырайды. Цортынды.
Сондай-а; тацда ;алалардагы шу децгейi бекiтiлген
нормалардан едэу1р жогары. Шудыц эсерiнен тек сомати;алы; гана емес, сондай-а; ЖYЙке жртесшде 0згерiстер тудырады. Бэрiмiзге жогары шу децгешнщ адамныц уй;ысын бузып, есту MYшесiнiц ;ызметш т0мендетiп, адамныц а;ыл-ой жумысын т0мендетiп, орталы; жэне вегетативт жуйке ЖYЙесiнде шыгармашыльщ ;абшетш т0мендете отырып 0згерiстер ша;ыратыны белгiлi.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 1 Лучанинова, В.Н. Комплексная оценка состояния здоровья детей на фоне техногенной нагрузки // Российский педиатрический журнал. - 2004. - №1. - С. 29-33.
2 Самодурова Н.Ю. Фактор риска развития болезней детского населения г.Воронежа в условиях акустического дискомфорта // Вестник ВГУ. Серия. Химия. Фармация. Биология. - 2012. - №1. - С. 140-142.
3 Леон Намуче Хосе Карлос «Влияние акустической автотранспортной нагрузки на эколого-функциональное состояние популяции городских жителей: на примере г. Чиклайо республики Перу. - М.: 2006. - 57 с.
4 Май И.В., Клейн С.В., Вековшинина С.А.., Балашов С.Ю., Кошурников Д.Н., Чигвинцев В.М. Опыт сопряжения расчетных и инструментальных данных оценки шумвого загрязнения для задач эколого-гигиенического зонирвания территории ФБУН «Федеральный научный центр медико-профилактических технологий управления рисками здоровью населения» // Гигиена и санитария. - 2015. - №3 - С. 26-29.
5 Д.Н. Кошурников «Алгоритм формирования шумовой карты города на примере города Перми» // Гигиена и санитария. - 2015. -№3. - С. 313-315.
6 Stephen Stansfeld & Charlotte Clark: Health Effects of Noise Exposure in Children // Curr Envir Health Rpt. - 2015. - №2. - Р. 171-178. DOI 10.1007/s40572-015-0044-1.Published online: 26 March 2015
7 Babisch W, Neuhauser H, Thamm M, Seiwert M: Blood pressure of 8-14 year old children in relation to traffic noise at home-results of the German Environmental Survey for Children (GerES IV) // Sci Total Environ. - 2009. - №407. - Р. 5839-5843.
8 Hygge S, Boman E, Enmarker I: The effects of road traffic noise and meaningful irrelevant speech on different memory systems / / Scand J Psychol. - 2003. - №44. - Р. 13-21.
9 Mahir Gokdag Study of the road traffic noise in Erzurum-Turkey / / Iranian Journal of Environmental Health Sciences & Engineering. -2012. - №9. - Р. 22-28.
10 Urban Traffic Noise in Riyadh, Saudi Arabia: Perceptions and Attitudes, Parviz A. Koushki, M.ASCE, (Assoc. Prof., Dept. of Civ. Engrg., Kuwait Univ., P.O. Box 5969, Safat, Kuwait 13060), Louise F. Cohn, M.ASCE, (Prof. and Chmn., Dept. of Civ. Engrg., Univ. of Louisville, Louisville, KY 40292), and Abdurrahman A. Felimban // Journal of Transportation Engineering. - 1993. - Vol. 119, No. 5. - Р. 751-762.
11 Харламов А.П. Роль транспортного шума в многофакторном воздействии окружающей городской среды и формировании здоровья детского населения : автореф. ... канд. мед. наук - М., 2012. - 40 с.
12 Леон Намуче Х.К. Оценка влияния автотранспортного шума на здоровье человека методом компьютерной стабиолографии // Вестник РУДН. - М.: 2006. - №1(13). - С. 93-97.
13 Eberhardt JL. The influence of road traffic noise on sleep // J Sound Vibration. - 2001. - №2. - Р. 28-34.
14 Ohrstrom E, Hadzibajramovic E, Holmes M, Svensson H. Effects of road traffic noise on sleep: studies on children and adults // J Environ Psychol. - 2006. - №26. - Р. 116-126.
15 Jakovljevic B, Belojevic G, Paunovic K, Stojanov V: Road traffic noise and sleep disturbances in an urban population: cross-sectional study // Croat Med J. - 2006. - №47. - Р. 125-133.
16 Leon Bluhm G, Berglind N, Nordling E, Rosenlund M. Road traffic noise and hypertension // Occup Env Med. - 2007. - №64. - Р. 122-126.
17 Babisch W. Road traffic noise and cardiovascular risk // Noise Health. - 2008. - №10. - Р. 27-33.
18 Pirrera S, De Valck E, Cluydts R Nocturnal road traffic noise: a review on its assessment and consequences on sleep and health // Environ Int. - 2010. - №36(5). - Р. 492-498.
19 Beelen R, Hoek G, Houthuijs D, Van Den Brandt PA, Goldbohm RA, Fischer P, Schouten LJ, Armstrong B, Brunekreef B The joint association of air pollution and noise from road traffic with cardiovascular mortality in a cohort study // Occup Environ Med. - 2010. -№66(4). - Р. 243-250.
20 Babisch W. Transportation noise and cardiovascular risk: updated review and synthesis of epidemiological studies indicate that the evidence has increased // Noise Health. - 2006. - №8(30). - Р. 11-29.
У.И. Кенесариев, М.К. Амрин, Р.А.Баялиева, А.Н. Нурлан, М.Н. Сарсенбеков
ТРАНСПОРТНЫЙ ШУМ В КРУПНЫХ ГОРОДАХ И ЕГО ВЛИЯНИЕ НА ЗДОРОВЬЕ
Резюме: По данным проанализированной литературы уровень шума в современных городах значительно превышает установленные нормативы в крупных городах. Шум вызывает не только соматические изменения, но и нарушения нервной системы. Высокий уровень шума действует на человека неблагоприятно, вызывая нарушение сна, снижая работу органов слуха и умственную работоспособность. Он нарушает работу центральной и вегетативной нервной систем. Ключевые слова: транспортный шум, здоровье населения, сердечно-сосудистые заболевания.
U. Kenesariyev, M. Amrin, R. Bayaliyeva, A. Nurlan, M. Sarsenbekov
TRANSPORT NOISE IN THE LARGE CITIES AND HIS INFLUENCE ON HEALTH
Resume: According to the analysed literature noise level in the modern cities considerably exceeds the established standards in the large cities. Hum causes not only somatic changes, but also disturbances of a nervous system. High noise level affects the person adversely. Hum causes a sleep disorder, reduces work of organs of hearing and mental working capacity. It breaks work central and vegetative nervous systems.
Keywords: transport hum, health of the population, cardiovascular diseases.
