CC BY
87
3. Тацдалган ею ауданныц атмосфералы; ауасынан ба;ылау аспапты; сынама ЖYргiзiлдi, нэтижесiнде ластаушы концентрациялар гигиеналы; нормативтерден темен болды.
Алматы ;аласы тургындарыныц денсаулы; жагдайын талдау статистикалы; ведомствалы; есеп мэлiметтерi
бойынша зерттелдi. Оныц нэтижелерi ;аладагы тургындар аурушацдыгы республикалы; к0рсеткiштен жогары. Аурушацды; курылымында ;аланыц к;оршаган орта факторларынан болатын мацызды аурулар тыныс алу агзаларыныц аурулары, ;анайналым ЖYЙесiнiц аурулары жэне ЖYЙке аурулары.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Кенесариев У.И., Досмухаметов А.Т., Амрин М.К. Казахстан ;алаларыныц атмосферасыныц шац б0лшектерiмен ластануынан тургындар денсаулыгына ;ауш-к;атерш багалау // Вестник КазНМУ. - Алматы: 2013. - №3. - С. 56-58.
2 Ussen Kenessariyev, Alexander Golub, Michael Brody, Askhat Dosmukhametov, Meiram Amrin, Aya Erzhanova, Dinara Kenessary. "Human Health Cost of Air Pollution in Kazachstan"// Journal of Environmental Protection. - 2013. - №4. - С. 869-876.
3 Кенесариев У.И., Досмухаметов А.Т., Амрин М.К. «Респирабельные фракции как фактор смертности населения городов Казахстана» / / Материалы XVII Материалы научной конференции «Здоровье семьи XXI век». - Пермь: 2013. - С.167-170.
4 «Методические указания по оценке риска воздействия взвешенных частиц атмосферы на здоровье населения». - Астана: 2006. -С.10.
5 «Руководство по оценке риска для здоровья населения при воздействии химических веществ, загрязняющих окружающую среду». - М: 2004. - С.116.
6 Фролов А.Б. Комплексная гигиеническая оценка аэрогенного риска бронхолегочной патологии населения промышленного города: автореф. дисс... канд. мед.- Оренбург, 2007. - С.19.
У.И.КЕНЕСАРИЕВ, Р.А.БАЯЛИЕВА, М.Т.АДИЛОВА, Г.А.КАМБАРОВА, А.Л.КИМ, А.А.ЛИ, М.Т.ШЕГЕБАЕВА, М.Р.ЦАСЫМЖАНОВА,
М.С.ХУДАЙБЕРДИЕВА, К.С.КАЛИЕВА, Н.А.ТИКЕМБАЕВА
УРОВЕНЬ ЗАБОЛЕВАЕМОСТИ НАСЕЛЕНИЯ ГОРОДА АЛМАТЫ В СВЯЗИ РОСТОМ КОЛИЧЕСТВОМ АВТОТРАНСПОРТА
Резюме: в статье отражены влияния антропогенных факторов окружающей среды на состояние здоровья населения города Алматы, в частности влияние автотранспорта на здоровье населения по результатам анализа показателей выбросов автотранспорта в сравнении чистого и загрязненного районов города. Ключевые слова: заболеваемость, автотранспорт, загрязнение.
U.KENESSARIYEV, R.BAYALIYEVA, M.ADILOVA, G.KAMBAROVA, A.KIM, A.LI, M.SHEGEBAYEVA, M.KASYMZHANOVA,
M.HUDAIBERDIYEVA, K.KALIYEVA, N.TIKYMBAIYEVA
THE INCIDENCE OF THE POPULATION OF THE CITY OF ALMATY IN CONNECTION GROWTH IN THE NUMBER OF VEHICLES
Resume: The article reflects the influence of anthropogenic environmental factors on the health status of the population of the Almaty city, in particular the impact of transport on public health as a result of the analysis of vehicles emission in comparison clean and polluted areas of the city.
Keywords: morbidity, automobile transportation, pollution.
удк 614.2:614.71/72 - 032.1 - 073 (574)
у.и. кенесариев, р.а. баялиева, а.м. оразымбетова
С.Д.Асфендияров атындагы Цазац ¥лттъщмедициналыцуниверситетi Жалпы гигиена жэне экология кафедрасы
атмосферальщ ауаньщ ластану ден.гешне байланысты typfbihaap денсаульиыньщ жаfдайы
(алматы каласынын мысалында)
Мацалада Алматы цаласында атмосфералыц ауа мен тургындар денсаулыгы сапасына бага берлген. Цаланыц ауа бассейншц басым ластаушылары шац фракцияларыныц влшенген бвлшектерi РМ10 мен РМ2,5жэне азот диоксидi екендiгi аныцталган. Канцерогендi емес цауiп-цатердiц индекстерi мен коэфициенттер^ц жогары кврсеткiштерi бацылануда, сонымен цатар влшенген бвлшектердiц респерабельдi фракциялары мен азот диоксидiнiц атмосферадагы децгейшц арту тенденциясы байцалган. Тургындардыц алгашцы аурушацдыц децгеш Республикалыц кврсетюштен жогары, бул эаресе балалар аурушацдыгында 1,7 есе жогары. Цоршаган орта факторларыныц эсершен болатын аса мацызды аурулар Алматы цаласыныц жагдайында тыныс алу агзаларыныц аурулары, цанайналым жуйестщ аурулары, цан жэне цан тузлу агзаларыныц аурулары мен жуйке аурулары. TYÜiHÖi свздер: ауа бассейну ластану, цаут-цатер, аурушацдыц.
Kipicne. К^рп уа;ытта ;ала тургындары антропогенд ЖYKтеменiц артуын сезiнуде. Урбандалу YPДiсiнiц ;арк;ындылыгы, автотраспорт саныныц артуы ;оршаган орта мен тургындар денсаулыгына эсер етуде. Коршаган
434
орта факторлары мен тургындар денсаулыгыныц жагдайы арасындагы санды; байланысты бегату MYMкiн емес. Алматы республиканыц ец iрi ;аласы. Тургындардыц жалпы
саны 2014 жылдыц 1 кацтарында 1507,5 мыц адамды к;¥рады.
Каланыц ауа бассейнiне стационарлы кездерден шыгарылатын зиянды заттар келемшщ темендегенмен экологиялы; жагдайдыц жа;саруы бай;алмайды, б¥л ;ала атмосферасын ластаушы автотранспорт
шыгарындыларыныц Yлесiнiц артуымен байланысты. Осы непзде ;ала ауа бассейнiнiц ластауы т¥ргындар денсаулыгына тiкелей эсер ету мэселей толыгымен аныщталмаган. Атмосфералык; ауа ластануыныц т¥ргындар денсаулыгына эсiресе балалар денсаулыгына эсерi туралы жекелеген ауру класстары мен иммунологиялы; жетiспеушiлiк бойынша зерттеу нэтижелерi де бар. Ма^саты: Алматы ;аласы т¥ргындарыныц денсаулы; жагдайы мен атмосфералык; ауаныц химиялы; ластануына гигиеналы; сипаттама беру.
Зерттеу материалдары. Ауаныц ластану жагдайы РММ «Казгидромет» соцгы 5 жылгы мэлiметтерi бойынша багалау жасалды. Елдi мекендегi ауаны ластаушы заттарды аны;тауда ауа сапасыныц басты критерииi шектi р¥;сат етшген концентрация мен референттi концентрация (максималды ;ауш-к;атер децгеш) болды. Т¥ргындардыц денсаулы; жагдайы жаппай эдiспен 2009-2013 жылдар аралыгындагы медициналы; ведомствалы; статистикалы; есеп бойынша т¥ргындардыц алгашк;ы аурушацды; жагдайы зерттелдi.
Зерттеу эдiстерi. Гигиеналы; - санитарлы; статистикалы; эдiс пен ;ауш-к;атер,щ багалау эдiстемесi. Зерттеу нэтижелерi. Алматы ;аласы ауа бассейнiнiц химиялы; ластануын гигиеналы; багалау. ДДС¥ сарапшыларыныц усынысы бойынша елдi мекендегi атмосфералык; ауа сапасын багалау Yшiн адам денсаулыгына аса ;аушт басым заттар аньщтау керек, бул тiзiмге к0лемi
10 жэне 2,5 микроннан аз елшенген заттар кiредi (РМ10 жэне РМ 2,5, NOx, SO2 жэне озон Оз). Атмосфералык ауа сапасыныц улттъщ мониторингi ЖYЙесiндегi басым ластаушылардыц Ti3iMrne азот диоксидi мен KYKipT гаредъ РМ10 жэне РМ 2,5 шац фракцияларына накты мониторинг республикада ЖYргiзiлмейдi, тек кейбiр калаларда 2010 жылдан бастап РМ10 фракцияларына бакылау ЖYргiзiлуде. Алматы каласында аталган заттарга элi KYHге дейiн мониторинг ЖYргiзiлмейдi.
^азакстанда колданыстагы нормативтi кукыктъщ актiлерде аталган фракцияларга гигиеналык нормативтер жок екендш ескерсек, республикалык бакылау кызметiнiц кадагалауында аса кауiптi шац фракцияларына бакылау ЖYргiзiлмейдi.
2012 жылы Кдз¥МУ кауiп-катердi багалау зертханасы мен American University (США) кызметкерлерi алгаш рет есепт эдiспен РМ10 жэне РМ 2,5 ортажылдык концентрацияларын ^азакстанныц аса мацызды 14 калаларында, оныц iшiнде Алматы каласында аныктады. Осы мэлiметтерге CYЙене отырып Алматы каласы атмосфералык ауасыныц сапасына эртYрлi модификацияланган шац фракциялары децгейiне багалау ЖYргiзiлдi. Отандык гигиеналык нормативтердiц жоктыгына байланысты Ресей Федерациясыныц регламенттерi колданылды (Гигиеналык нормативтер ГН 2.1.6.2604-10).
Осылайша Алматы каласы ауа бассейшнщ химиялык ластануыныц сапасын багалау келесi заттар бойынша ЖYргiзiлдi: РМ10 жэне РМ 2,5, NO2 жэне SO2, ягни басым полютанттар. Алматы каласы ауа бассейшнщ сапасын багалау аталган заттардыц 2009-2013 жылдар аралыгындагы ауадагы ортажылдык децгейiн аныктау аркылы ЖYргiзiлдi (1 кесте).
1 кесте - 2009-2013 жылдар аралыгында Алматы каласыныц ауаны басым ластаушы заттарыныц ортажылдык; концентрацияла
Басым ластаушылардыц еселш артуыныц мэш мг/м3
Элшенген заттар NO2 SO2
РМ10 РМ 2,5
2009 0,132 0,053 0,08 0,042
2010 0,115 0,046 0,10 0,046
2011 0,066 0,026 0,06 0,048
2012 0,086 0,034 0,08 0,056
2013 0,065 0,026 0,11 0,065
ШРЕК мг/м3 0,04* 0,025* 0,04** 0,125**
ры
Ескерту: "норматив Ресей Федерациясында кабылданган, ** i
Талдау ЖYргiзiлген барлык кезецдерде Алматы каласыныц ауасын басым ластаушылар тiзiмiндегi барлык заттардыц к0рсеткiштерi норма децгешнен артык болган, тек KYкiрт диоксидшщ к0рсеткiшi темен. КYкiрт диоксидiнiц ортажылдык концентрациясы бiршама артканмен руксат етшген нормадан темен. К^ала ауа бассейшнщ басым ластаушы заттарыныц ортажылдык концентрациялары гигиеналык нормативтермен салыстырылды. К^рп
! ^азакстан Республикасында кабылданган.
уакытта референтп концентрацияларды тиiмдi пайдалану -бул кауiпсiз нормативтi елшемдер сиякты, ягни жалпы мойындалган кауiп-катердi багалау эдктемей. Осы негiзде Алматы каласы атмосфералык ауа сапасын багалау тургындар денсаулыгына кауiп-катердi багалау устанымы бойынша бектлген децгейлер аркылы ауаныц басым ластаушы заттармен ластануын аньщтадьщ.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Кенесариев У.И., Досмухаметов А.Т., Амрин М.К. ^азакстан калаларыныц атмосферасыныц шац белшектерiмен ластануынан тургындар денсаулыгына кауш-катерш багалау. //Вестник КазНМУ. - 2013. - №3. - С.56-58.
2 Ussen Kenessariyev, Alexander Golub, Michael Brody, Askhat Dosmukhametov, Meiram Amrin, Aya Erzhanova, Dinara Kenessary. "Human Health Cost of Air Pollution in Kazachstan" // Journal of Environmental Protection. - 2013. - №4. - С.869-876.
3 Кенесариев У.И., Досмухаметов А.Т., Амрин М.К. «Респирабельные фракции как фактор смертности населения городов Казахстана» //Материалы XVII Материалы научной конференции «Здоровье семьи XXI век». - Пермь: 2013. - С.167-170.
4 «Методические указания по оценке риска воздействия взвешенных частиц атмосферы на здоровье населения». - Астана: 2006. - С.10.
5 «Руководство по оценке риска для здоровья населения при воздействии химических веществ, загрязняющих окружающую среду». - М.: 2004. - С.116.
6 Фролов А.Б. Комплексная гигиеническая оценка аэрогенного риска бронхолегочной патологии населения промышленного города: автореф. дисс... канд. мед. - Оренбург, 2007. - С.19.
У.И.КЕНЕСАРИЕВ, Р.А. БАЯЛИЕВА, А.М. ОРАЗЫМБЕТОВА
СОСТОЯНИЕ ЗДОРОВЬЯ НАСЕЛЕНИЯ В ЗАВИСИМОСТИ ОТ УРОВНЯ ЗАГРЯЗНЕНИЯ АТМОСФЕРНОГО ВОЗДУХА
(НА ПРИМЕРЕ ГОРОДА АЛМАТЫ)
Резюме: В статье дана оценка состояния здоровья населения и атмосферного воздуха города Алматы. Приоритетными загрязнителями воздушного бассейна города являются пылевые фракции взвешенных частиц РМ10, РМ2,5 и диоксид азота. Ключевые слова: воздушный бассейн, загрязнение, риск, заболеваемость.
U.KENESSARIYEV, R.BAYALIYEVA, A.ORAZYMBETOVA
HEALTH STATUS DEPENDING ON THE LEVEL OF AIR POLLUTION (FOR EXAMPLE, THE CITY OF ALMATY )
Resume: The article assesses the health status of the population and the air of the city of Almaty. Priority pollutants air in the cities are the dust fractions of suspended particles PM10 , PM 2.5 and nitrogen dioxide. Keywords: air swimming pool , pollution , risk, morbidity.
УДК 616.12-008.3-073.96
Г.Г. БЕДЕЛЬБАЕВА, Г.А. ОРАЗБЕКОВА
СЖАсфендияров атындагы Казац ¥лттыцмедицинамыцуниверситетi, Алматы
КАРДИОЛОГТЬЩ БГЛ1КТ1Л1ПН АРТТЫРУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ
Денсаулыц сацтау саласында, Kfl3ipàe, жаца инновациялыц диагностика тэсiлдерi мен емдеу технологияларыныц енгiзiлуiне байланысты, медициналыц жэрдемшц сапасы мен нэтижелг ест, децгеш айтарлыцтай квтерiлдi. Бул жаца багыттарды тиiстi дэрежеге жетюзт, жузеге асыру ушш, кардиолог дэр^ерлер теориялыц бiлiмi мен бшктшгш арттырып, технологияларды жете мецгеруi цажет. Бул багыттар цосымша бшм берумекемелернде замануи оцыту технологияларын цолдана отырып, дэрiгерлердiц бшмш арттыру арцылы жузеге асырылады.
TYÜiHÖi свздер: кардиология, инновациялар, оцыту технологиялары.
Бугшп тацдагы кардиология саласында инновацияльщ зерттеу технологиялары, допплерэхокардиография, стресс-эхокардиография, тэулштш холтер ЭКГ, ;ан цысымын тэулштш зерттеу жэне т.б., жасырын дамыган журек жэне ;антамыр дерттерш аныцтап, ерте ем тагайындауга мумганштк бередъ Эрине, бул кардиологиялы; зерттеулердщ кумэн кел^рмес утымдылык;тарыныц нэтижей деуге болады. Осы себепт бугшп тацда, республикамыздыц кептеген ауруханалары мен медициналы; орталы;тарында кардиологиялы; диагностикалы; технологияларга ;ажетт ттст ;урал жабдыцтары алынып, эр TYрлi диагностикалы; шаралары ат;арылып жатыр. Элбетте, бул жаца жэне KYPделi диагностикалы; технологияны на;тылы TYPде iске асырып, барлы; MYMкiндiктерiн пайдалану Yшiн жэне осы багытта усынылып жат;ан медициналы; iлiмнiц жаца жетiстiктерiн тэж1рибеге енпзуде, жогары дэрежедегi цосымша бiлiм алган, кэсiби мамандандырылган дэрiгерлердi дайындау ;ажет [1,2,3]. Кардиологиялы; жаца зерттеу технологияларына жiберiлген мамандар арнайы дайынды; оку багдарламалары бойынша оцытылып, теориялы; жэне тэ^рибелш бiлiмi мен бiлiктiлiгiн жетшдрш, бул диагностикалы; технологиялардыц барлы; техникалы; жэне технологиялы; ережелерiн толы; мецгеруi ;ажет. Эрине, кардиологиялы; жаца зерттеу технологияларына арнайы дайындыцтан етш, даярланган мамандар гана жiберiлуi керек жэне бШмдерш Yнемi жетiлдiрiп, жацартып отыруы ;ажет.
Сонды;тан, бул дэрiгерлер, дэстYрлi кардиологиядан тэж1рибесшщ жеткiлiктiлiгiне ;арамастан, жаца
технологияныц KYPделiгiне байланысты, арнайы бiлiм жетiлдiру циклдарын етiп, техникасын толы; мецгерш, машыцтануы ;ажет. БYгiнгi тацда инновациялы;
кардиологиядан бiлiм жетiлдiру о;у циклдарында тыцдаушыларга теориялы; бiлiм берумен ;атар, тэжiрибелiк техникалы; дагдылануында жаца
инновациялы; технологиялар цолданылады. Бунда мамандарды даярлау, о;ыту Yрдiсi бiрiздiлiк тургыда, сатылап, теориялы; дайындыцтан кейiн ;арапайым тэсiлдерден KYPделiсiне ;арай, симмуляциялы; машьщтануынан клиникалы; дагдылануына дейiн iске асырылады. Мысалы, бул циклдарда тыцдаушылар алдымен тиiстi дэрежеде теориялы; бiлiм алып, будан кейiн жаца диагностикалы; аппаратурамен тэжiрибелiк жагдайда толы; танысады, олардыц ;олдану ережелерi мен технологиясын уйгарады. Кардиология саласынан тыцдаушы стрессэхокардиография, тэулштш холтер ЭКГ, ;ан цысымын тэулштш зерттеу, ЭКГ мониторинг жэне т.б. машы;тануы керек. Бул о;ыту сатысындагы мэселелер толы; уйгарылганнан кейiн, тыцдаушылар университеттщ симмуляциялы; орталыгында кардиологиялы;
диагностикалы; цондыргылармен тэжiрибелiк тренинг жасайды. Бул кезде тыцдаушылар, алдында алган теориялы; бiлiмiн iс ЖYзiнде тэжiрибелiк симмуляциялы; жагдайда орыцдап, ;айта-;айта жаттыгып, техникалы; тэсiлдерге машы;танады. Ягни, тыцдаушы кардиологтар ЖYректi зерттеу жаца аппаратурада, диагностикалы; кардиологиялы; зерттеулердiц эр техникалы; сатысын 0зi орындап жаттыгады: ЭКГ жэне ;ан цысымына мониторинг жасау, т.б. Тыцдаушы эр техникалы; дагдыны ;айталап орындап, машыцтануын тиiстi дэрежеге дешн жеткiзуi керек. Ол Yшiн оку YPДiсiнiц едэуiр б0лiгi, эсiресе тыцдаушылардыц 0зiндiк жумысыныц сагат K0лемi симмуляциялы; дагдылануына берiледi. Тыцдаушылардыц тэжiрибелiк дайындыгыныц келесi сатысы клиникалы; база жагдайында арнайы ЖYрек ауруларын зерттеу кабинеттершде, б0лiмшелерiнде ЖYргiзiледi. Бунда олар цоцдыргыны зерттеу алдындагы монтаждауына, аппаратураны тексерш даярлауына, ЭКГ б0лмесiнде жэне функционалды зерттеу кабинеттерiнде зерттеулердi 0ткiзуге ;атынасып, тiкелей тэжiрибелiк жумыс;а араласады. Элбетте, бул о;ыту сатысыныц
