Научная статья на тему 'Тоштутгич ишчи камерасида чигит шикастланиш жараёнини тажриба асосида тадқиқ қилиш'

Тоштутгич ишчи камерасида чигит шикастланиш жараёнини тажриба асосида тадқиқ қилиш Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
28
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Пахта / чигит / пластинка / оғир аралашмалар / ишчи камера / металл / тоштутгич / магнит / барабан / резина / паррак / Хлопок / семян / пластина / тяжелые примеси / рабочая камера / металл / камнеуловитель / магнит / барабан / резина / крилчатки.

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Гадаев Нуриддин Эрдашевич, Рахимов Файзулло Хусанбой Ўғли, Косимов Хусанбой Хайдарович, Мурадов Рустам Мурадович

Пахта тозалаш корхоналарида пахта хом-ашёсини ҳаво ёрдамида ташувчи қурилманинг асосий элементи бўлган тоштутгичнинг самарадорлиги юқори бўлган конструкцияларини ишлаб чиқишда уларнинг ишлаш жараёнинг амалий йўллар билан ўрганиш. Натижаларга асосланган таклифлар бўйича пахтанинг таркибидаги оғир аралашмаларни тўла тутиб қоладиган ҳамда тола ва чигитнинг табиий хусусиятларини сақлаш.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по технике и технологии , автор научной работы — Гадаев Нуриддин Эрдашевич, Рахимов Файзулло Хусанбой Ўғли, Косимов Хусанбой Хайдарович, Мурадов Рустам Мурадович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Экспериментальное исследование процесса повреждение семян в рабочей камере камнеуловителя

Изучение рабочего процесса практическим путем при разработке высокоэффективных конструкций камнеуловителя, являющейся основным элементом устройства, транспортирующего хлопковое сырье с помощью воздуха на хлопкоочистительных производствах. Рекомендации, основанные на результатах, для полного уловления тяжелых примесей из хлопа и сохранения природных свойств волокна и семян.

Текст научной работы на тему «Тоштутгич ишчи камерасида чигит шикастланиш жараёнини тажриба асосида тадқиқ қилиш»

УДК 677.21.021.

ТОШТУТГИЧ ИШЧИ КАМЕРАСИДА ЧИГИТ ШИКАСТЛАНИШИ ЖАРАЁНИНИ

ТАЖРИБА АСОСИДА ТАДЦЩ ЦИЛИШ

Гадаев Нуриддин Эрдашевич Жиззах политехника институти, докторант, nuriddingadaev89@gmail. ru

Рахимов Файзулло Хусанбой угли Наманган мухандислик-технология институт, укитувчи PhD

Косимов Хусанбой Хайдарови.

Наманган мухандислик-технология институти, докторант, PhD., xusanboy 8407@mail.ru

Мурадов Рустам Мурадович Наманган му^андислик-технология институти, т.ф.н., профессор, rustam. m@list. ru

Аннотация: Пахта тозалаш корхоналарида пахта хом-ашёсини х,аво ёрдамида ташувчи курилманинг асосий элементи булган тоштутгичнинг самарадорлиги юкори булган конструкцияларини ишлаб чикишда уларнинг ишлаш жараёнинг амалий йуллар билан урганиш. Натижаларга асосланган таклифлар буйича пахтанинг таркибидаги огир аралашмаларни тула тутиб коладиган хдмда тола ва чигитнинг табиий хусусиятларини саклаш.

Аннотация: Изучение рабочего процесса практическим путем при разработке высокоэффективных конструкций камнеуловителя, являющейся основным элементом устройства, транспортирующего хлопковое сырье с помощью воздуха на хлопкоочистительных производствах. Рекомендации, основанные на результатах, для полного уловления тяжелых примесей из хлопа и сохранения природных свойств волокна и семян.

Annotation: The study of their working process in a practical way in the development of highly efficient designs of the stone catcher, which is the main element of the device that transports raw cotton with the help of air in cotton gins. Results-based recommendations to fully capture heavy impurities from cotton and preserve the natural properties of the fiber and seeds.

Калит сузлар: Пахта, чигит, пластинка, огир аралашмалар, ишчи камера, металл, тоштутгич, магнит, барабан, резина, паррак.

Ключевые слова: Хлопок, семян, пластина, тяжелые примеси, рабочая камера, металл, камнеуловитель, магнит, барабан, резина, крилчатки.

Key words: Cotton, seed, plate, heavy impurities, working chamber, metal, stone trap, magnet, drum, rubber, impellers.

Кириш

Республикамизда пахта тозалаш саноатини модернизация килиш асосида ички ва ташки бозорда пахта махсулотлари ишлаб чикариш самарадорлигини ошириш хдмда сифат курсаткичларини яхшилаш оркали уларнинг ракобатбардошлигини таъминлашга алох,ида эътибор каратилмокда. 2017-2021 йилларда Узбекистан Республикасини янада ривожлантириш буйича хдракатлар стратегиясида, жумладан «...миллий иктисодиётнинг ракобатбардошлигини ошириш, ...иктисодиётда энергия ва ресурслар сарфини камайтириш, ишлаб чикаришга энергия тежайдиган технологияларни кенг жорий этиш» вазифаси белгилаб берилган. Мана шу вазифаларни амалга оширишда, жумладан пахтани ишлаб

чикариш жараёнига ташиш ва хаводан пахтани ажратишнинг самарали технологиясини яратиш мухим масалалардан хисобланади.

Асосий кием

Пахта тозалаш корхоналарида пахта хомашёсини гарам майдонларидан пневмотранспорт тизими ёрдамида ишлаб чикаришга узатиш жараёнида пахта ва унинг махсулотларини пневмотранспорт кувури ва пневмотранспорт элементларининг ишчи органлари билан узаро таъсирлашуви натижасида шикастланиш холатлари юзага келмокда.

Утказилган тадкикотлар тахлили натижасига кура 1,2-1,7 фоиз чигитнинг шикастланиш холатлари пахта булакчаларини хаво ёрдамида ташувчи пневмотранспорт кувурлари ичидаги харакати давомида кувур деворларига урилиб характланиши окибатида содир булар экан. Бу эса уз навбатида пахта толасида 0,3 -0,4 фоиз гача нуксонлар (чигит кобиги колдиклари) нинг хосил булишига олиб келади.

Ушбу кузатиладиган камчиликларни аниклаш максадида пахта тозалаш корхонларидаги мавжуд пневмотранспорт кувурларида х,аво ёрдамида пахтани ташиш жараёнида зарбаланиш жараёни урганилди.

Бундан ташкари пахтани хаво билан ташувчи курилманинг асосий элементларидан бири булган пахтанинг такибидан огир аралашмаларни ажратиб олувчи тоштутгич курилмаларида хам чигитнинг шикастланиши юз бериш холатлари аникланди.

Бу жараён асосан юкори хаво окими таъсирида тоштутгич ишчи камерасига кириб келган пахтанинг кириш кувури каршисидаги метал деворга бориб урилиши натижасида содир булар экан. Бунда дастлаб пахтанинг цилиндрик тоштутгичнинг ишчи камераси деворига урилиши натижасида хосил буладиган зарба кучи таъсирида чигит шикастланиш холатларини аниклаш максадида ARDUINO маркали зарба кучини аникловчи датчикдан фойланилди. Бунда прибор хар бир секунд оралигида пахтани хаво билан бирга тоштутгич деворига бераётган зарба кучини курсатди (1-жадвал).

жадвал

Вакт (секунд) 1 2 3 4 5 6 7 8

Куч (Ньютон) 2,01 2,74 2,82 2,58 2,12 2,35 1,82 2,02

ARDUINO прибори ёрдамида амалдаги тоштутгич курилмасида пахта хомашёсини хаво билан биргаликда тоштутгич деворига курсатаётган зарба кучини аниклашимиз мобайнида юкоридаги жадвалда куриниб турганидек, хар бир оралигида зарба кучини киймати турлича.

Чунки тоштутгич деворига келиб урилаётган пахта хомашсининг микдори ва унинг таркибидаги огир аралашмалар ва метал пачаларининг даражаси хар хиллигидадир. Улчаш натижаларини график куринишида тасвирласак куйидаги графикларга эга буламиз (1-расм).

1-расмдаги графикдан куриниб турибдики вакт бирлиги (1 секунд) ичида амалдаги тоштутгич курилмасида хаво билан бирга таркибида огир аралашмалар ва метал парчалари булган пахта хомашёсининг тоштутгич деворларига курсатаётган таъсири узгариб турибди.

1-расм. Амалдаги тоштутгич курилмасида зарба кучини графикларда куриниши

Тоштутгичнинг кириш кувури каршисидаги деворига пахтанинг бориб урилиши натижасида чигит шикастланиш даражасини аниклаш максадида лаборатория шароитида тажрибалар утказилди (2-расм).

2-расм. Амалдаги тоштутгичларда шикастланган чигитларнинг полати

Бунинг учун амалдаги тоштутгич курилмасидан кейин пахта хомашёсидан намуна олиниб унинг чигити механик таъсирларсиз толасидан ажратиб олинди.

Бунда толасидан ажратиб олинган чигитдан 50 гр намуна олиниб махсус кислота ёрдамида колба идишда туксизлантириб олинди. Шундан сунг туксизлантирилган чигитлар ичидан шикастланган чигитлар саралаб териб олиниб лаборатория тарозиси ёрдамида массаси 1,63 грамга тенглиги аникланди. Олинган умумий 50 грам чигит массасига нисбатан шикастланган чигитларнинг массаси нисбати олиниб шикастланиш даражаси 3,3 % га тенглиги аникланди.

Такомиллаштирилган конструкциядаги такомиллаштирилган тоштутгич курилмаси геометрик шакли жихатидан амалдаги тоштутгич конструкцияларига ухшаш булиб, тузилиши содда, ишлаб чикаришга жорий килиш учун кулай хамда зарур холларда ишчи кисмларини алмаштириш ёки геометрик параметрларини узгартириш имконияти мавжуд (3-расм).

3-расм. Тола ва чигит шикастланишини олдини олиш максадида урнатилган

резина парраклар

Такомиллаштирилган конструкциядаги тоштутгич курилмасининг вазифаси пахта тозалаш корхоналарида пахта хомашёсини табиий хусусиятларини саклаган холда унинг таркибидан огир ва бегона аралашмларни шунингдек, метал парчаларини юкори самарадорликда ажратиб олиб уларни тоштутгич ишчи камерасидан уз вактида узлуксиз чикариб юбориш хамда пахтани тоштутгич ишчи камерасидан юкори хаво тезлиги билан утиш пайтида тугридан-тугри бориб кириш кувури каршисидаги деворга бориб урилиб зарбаланиши натижасида чигит шикастланишини олдини олиш. Бундан ташкари пахта тозалаш корхоналарида пахтани тозалаш жараёнида тола йуколишини оллдини олиш яъни, пахта таркибидан ажралаётган бегона аралашмалар таркибига кушилиб тоштутгич чунтагига тушиб колаётган пахта булакчасини ифлосликларга кушилиб кетиш

холатларини бартараф килиш.

Такомиллаштирилган конструкциядаги тоштутгич курилмасида кириш кувури каршисидаги деворга резина парракли магнитли барабан урнатиш оркали пахта хомашёси таркибидан метал парчаларини ажратиб олиш билан бир каторда пахтани тугридан-тугри бориб урилиши натижасида зарбаланиб тола ва чигит шикастланишини олдини олишга эришилди (3-расм).

Урнатилган резина парраклар юкори хаво тезлигида кириб келаётган пахта тоштутгичнинг метал деворларига урилиб зарбаланиш даражасини ошишини олидини олиб парракларга урилиши натижасида пахтанинг тоштутгич деворлари билан таъсирлашиш юзаси камайиши таъминлайди.

4-расм. Такомиллаштирилган тоштутгич ишчи камерасида чигит шикастланиш

жараёнини аниклаш жараёни

Такомиллаштирилган конструкциядаги тоштутгич деворларига пахта келиб урилишдаги зарба кучини юкоридаги утказилган тажрибалар сингари Бухоро I нав 1 синфдаги пахта хомашёсида утказилиб курилди. Бунда хам худди уша зарба кучини аникловчи ARDUINO датчиги ёрдамида тоштутгич деворларига пахтани юкори хаво окими таъсирида келиб урилишдаги зарба кучлари аникланди (4-расм).

Бунда юкоридаги тажриба такроран такомиллаштирилган тоштутгич курилмасида утказилиб куйидаги кийматлар олинди (2-жадвал).

2-жадвал

Вакт (секунд) 1 2 3 4 5 6 7 8

Куч (Ньютон) 1,13 1,29 1,75 2,03 2,07 2,13 1,92 1,28

Юкоридаги 2-жадвалдан куриниб турибдики х,аво окими таъсирида кириб келган пахта хомашёсининг микдори турлича булганлиги сабаб тоштутгичнинг магнитли барабани парракларига урилиши натижасида зарбанинг кийматлари турлича булди. Таъсир этувчи зарбани куйидаги график оркали ифодалаймиз (5-расм).

Такомиллаштирилган тоштутгич курилмасининг айнан таркибидан турли хил огир аралашмалар ва метал парчаси булган пахта окими бориб уриладиган девор кисмига резина парракли магнитли барабан урнатилиши х,исобига зарбаланиш юзаси камайиб амалдаги тоштутгич курилмаларига нисбатан зарбаланиш кийматлари камайганлигини графикдан куришимиз мумкин.

ВД)

Вал. секунд

5-расм. Такомиллаштирилган тоштутгич курилмасида зарба кучини графикларда

куриниши

Такомиллаштирилган тоштутгич курилмасининг айнан таркибидан турли хил огир аралашмалар ва метал парчаси булган пахта окими бориб уриладиган девор кисмига резина парракли магнитли барабан урнатилиши х,исобига зарбаланиш юзаси камайиб амалдаги тоштутгич курилмаларига нисбатан зарбаланиш кийматлари камайганлигини графикдан куришимиз мумкин.

Такомиллаштирилган тоштутгич курилмасида чигит шикастланишини аниклаш максадида Такомиллаштирилган тоштутгич курилмасидан сунг пахтадан намуна олиниб чигити ажратиб олинди ва лаборатория шароитида 50 грам намуна олиниб кислота ёрдамида туксизлантирилди. Бенда шикастланган чигитлар ажратиб олинганда уларнинг массаси 1,18 грамга тенглиги аникланди. Шундан сунг умумий олинган чигитларнинг массасига нисбатан шикастланган чигитларнинг массаси 2,4 % га тенг чикди. Амалда ва Такомиллаштирилган таклиф этилаётган тоштутгич курилмаларида чигит шикастланиш фаркларини аниклайдиган булсак амалдаги тоштутгичда (чигит шикастланиши 3,3 %), Такомиллаштирилган тоштутгичда (чигит шикастланиши 2,4 %) буларни орасидаги яъни

чигитнинг шикастланганлик даражасини пасайиш киймати 0,9 % га тенглигини куришимиз мумкин.

Бу икки утказилган тажриба яъни амалдаги ва пакомиллаштирилган таклиф этилаётган тоштутгич курилмаларида юкори хаво тезлиги таъсирида тоштутгич деворларига пахта ва огир аралашмаларни келиб урилишдаги зарбаланиш даражасини диаграмма куринишида таккосласак куйидаги диаграммаларга эга буламиз (6-расм).

Ушбу саккиз бурчакли геометрик шаклга эга булган диаграммаларнинг диагоналлари кесишган нуктасини таъсир этувчи зарба кучини дастлабки холати деб олсак, белгиланган вакт мобайнида тоштутгич деворлари билан таркибида огир аралашмалари мавжуд булган пахтанинг таъсирлашуви натижасида зарбаланиш даражаси

а) амалдаги тоштутгич курилмасида

б) таклиф этилаётган тоштутгич курилмасига нисбатан таъсир радиуси кенгайиб бораётганини куришимиз мумкин.

5

а) амалдаги тоштутгич б) таклиф этилаётган тоштутгичда

6-расм. Тоштутгич курилмаларида зарба кучларининг таъсири

Хулоса

Утказилган натижалардан шуни хулоса килишимиз мумкинки, Такомиллаштирилган таклиф этилаётган тоштутгич курилмасининг кириш кувури каршисага резина парракли магнитли барабабан урнатилиши хисобига пахтани кушимча титиб метал парчаларини ажаратиб олиш билан бир каторда юкори хдво тезлиги билан кириб келган пахта ва унинг махсулотларини зарбаланиши таъсирида механик шикастланиш даражаларини камайтиришга эришилди. Айникса толанинг табиий сифат курсаткичлари саклаб колинди.

АДАБИЁТЛАР

1. Рахимов Ф., Саломова М., ^осимов Х.// Пневмотранспорт курилмаси элементларини такомиллаштириш// Механика муаммолари 2019 й.

2. Muradov R., Rakhimov F., Kasymov H., Karimov A. "Theoretical Study Of The Movement Of New Impurities And Heavy Impurities" The American journal of engineering and technology, Volume02 Issue07 July 2020. DOI: -10.37547/tajet. ISSN (e): 2689-0984 DOI: https://doi.org/10.37547/tajet/ Volume02Issue07-03.

3. R.Muradov, F.Rakhimov, Kh.Kasymov, A.Karimov Theoretical Study Of The Movement Of New Impurities And Heavy Impurities THE AMERICAN JOURNAL OF ENGINEERING AND TECHNOLOGY, Volume02 Issue07 July 2020/ http://theamericanjournals.com/index.php/ajet

4. Мурадов Р., Хусанов С., Каримов А. "Пахтани таркибидаги огир аралашмаларни тутиб колувчи курилмаларни самарадорлигини ошириш йуллари". Монография, 2017, 112 бет.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.