CC BY
9
Пи-шншг Хи^Жк/mj 0/( 4-20 fS •
ЭОЖ 612-54.3.578
ХМ.Б. Кусаинова, 2А.А.Айтманбетова, 2М.К.Кошимбеков, 2М.Н.Жакупова, 2М.С.Мусина, 2А.Н.Нурбакыт, хА.М.Раушанова
1Аль-Фараби атындагы Казак улттык университетi 2С.Ж. Асфендияров атындагы Казак ¥лттыц медицина университет1
СЭУЛЕЛ1 ДИАГНОСТИКА ЦЫЗМЕТ1НЩ ¥ЙЫМДАСТЫРЫЛУЫН ЖЕТ1ЛД1РУ Ж0Н1НДЕ
3epmmeydiц гылыми жацалыгы медицинальщ субъекттегi cayAeAi диагностика Kbi3MemiH уйымдастырудыц жагдайын, ондагы мамандар мен ресурстар курамын, заманауи децгейде материалдык-техникалык камтамасыз eтiлуiн кeшeндi багалауга мyмкiндiк 6epin, медициналык нысандагы сэулeлi диагностиканыц кврсeтiлуi мен уйымдастырылуын жeтiлдiрудeгi нeгiзгi мэсeлeлeрiн аныцтауда болып табылады.
Медико-социологиялык зерттеу эдктемеа сэулeлi диагностика эдiстeрiн, сонымен катар СДЖТ цолдану жэне кызмemiн уйымдастыру мэсeлeлeрiн талдауга мyмкiндiк бeрдi.
TyrnHdi свздер: сэулeлi диагностика, сэулeлi диагностиканыц жогарытехнологиялык турлерь сэулeлi диагностикага кол жетерлш, жогарытехнологиялыкзeрттeулeрдiц куны
Такырыптыц езекпшп. K^3ipri кездеп демографиялы; элеуметтж жэне технологиялы; езгер^тер эсершен болып жат;ан жаhандык; удер^тер барысында дуниежузшдеп кептеген елдердеп халы; денсаулыгын са;тау ЖYЙесiнде денсаулы; са;тау ;ызметш, соныц iшiнде сэулелi диагностиканы сапалы жетiлдiру ЖYргiзiлуде [1]. Жаца диагностикалы; эдiстер мен эд^темелердщ каркынды дамуы бай;алады: магниттж-резонансты; томография (МРТ), спиральды компьютерлiк томография (СКТ), позитронды-эмиссионды томография (ПЭТ), кеп;ырлы спиральды компьютерлж томография (КСКТ). Классикалы; диагностиканыц косымша мYмкiндiктерi диагностикалы; техниканы ;олданудыц бас;а да жолдарын ;арастыруда [2].
Сонымен ;атар ;ымбат жогарытехнологиялы; медициналы; кемек керсетудi (КЖТМК) уйымдастыруда, ец алдымен, кептеген халы; Yшiн, эаресе, орталы;тан ;ашы; айма;тар тургындары Yшiн шектеулi ;олже™мд^ш ескеру керек. Егер елдеп халы; денсаулыгы жагдайыныныц керсеткiштерi айтарлы; емес екенiн ескерсек, онда осы мэселеш шешу - мемлекеттж мацызды мiндет. Фундаментальды; зерттеулер аймагындагы зерттеулер мен олардыц нэтижелерiн практикам енгiзу болаша;тагы сэулелi диагностиканыц мазмуныны терецдетiп жэне ;олдануын кецейтудi мецзейдь Отанды; медицинага шаруашылы; есеп ;атынасыныц енгiзiлуi сэулелi диагностика мYмкiндiктерiн пайдаланудыц ;ымбат екенiн демонстрациялады. Сэулелi диагностика ;ызметш медициналы; кемек керсетудiц индустриясы ретiнде ;абылдауга болады, алайда, оны пайдалану устанымдары денсаулы; са;тау концепцияларында багынуы тиiс. Осы айтылгандарга орай зерттеудщ ма;саты болып тацдалган медициналы; нысандагы сэулелi диагностика ;ызметшщ жагдайын медико-социологиялы; зерттеу негiзiнде уйымдастырылуын жетквдру багыттарын ецдеу жэне негiздеу.
Зерттеу материалы мен эд^ерь Зерттеу нысаны ретiнде тацдалган медициналы; нысандагы сэулелi диагностиканы уйымдастыру ЖYЙесi аны;талган. Зерттеу базасы болып Алматы ;алалы; №7 клиникалы; ауруханасы табылады. Зерттеу материалдарына: статистика женiндегi комитеттiц мэлiметтерi; медициналы; мекеменiц Yш жылды; статистикалы; есеп берулер^ тYрлi сэулелi диагностика зерттеулерш еткен пациенттердi социологиялы; сурау мэл1меттер1; сэулелi диагностика дэрiгерлерiн социологиялы; сурау мэлiметтерi жатады.
Зерттеудiц гылыми жацалыгы медициналы; субъекттегi сэулелi диагностика ;ызметш уйымдастырудыц жагдайын, ондагы мамандар мен ресурстар ;урамын, заманауи децгейде материалдьщ-техникалы; ;амтамасыз етiлуiн кешендi багалауга мYмкiндiк берiп, медициналы; нысандагы сэулелi диагностиканыц керсетк^ мен уйымдастырылуын жетiлдiрудегi непзп мэселелерiн аны;тауда болып табылады.
Зерттеу нысанындагы сэулелi диагностика ЖYргiзудi ;ажет ететiн пациенттер контингентше ;ол жеткiзудi жэне сапасын арттыруды; ;ымбат туратын медициналы; ;урылымды рациональды ;олдануды негiздеу. Сэулелi диагностиканыц жогарытехнологиялы; тYрлерiн (СДЖТ) керсетудi уйымдастыруды жетiлдiрудiц басым багыттарын ай;ындау.
Зерттеу нэтижелерi. 2015-2017 жж. аралыгында жылды; есеп беру непзшде сэулелi диагностика белiмiнiц жумысын талдау барысында мекемеде ЖYргiзiлген КТ зерттеулер санына салыстырмалы талдау ЖYргiзу жасалды. 2016 ж. -32-ге тец мемлекеттж тапсырыс бойынша осы зерттеу тYрiнiц саны 2017 ж. -195-ке арт;ан. А;ылы негiзде ЖYргiзiлген КТ, керiсiнше, 2016 ж. -4182-ден 2017 ж. -3473-ке азайган.
Кызмет ;уныныц (ак;ылы/ак;ысыз) ролi айтарлы;. Мемлекет ;олдауымен немесе бюджет есебiнен а;ысыз непздеп КТ зерттеу ;ызметше сураныс жогары. Жалпы алганда, тYрлi негiзде ЖYргiзiлген КТ зерттеулерiнiц саны 9731-ден (2016ж.) 11360-;а (2017ж), ягни14,3%-га арт;ан.
МРТ зерттеулершщ саны 2016 ж. - 4307-ден 2017 ж. - 3227-ге, ягни 25%-га темендеген. Зерттеулердi ;аржыландыру тYрлерiне келер болса; 2016 ж. -814 мемлекеттж тапсырыспен ;ызмет керсетысе, 2016 ж. мемлекеттiк тапсырыс непзшде жасалган МРТ зерттеулерiнiц саны -627. А;ылы негiздегi ;ызмет саны 2353-тен (2016 ж.) 2182-ге (2017ж.) кем^ен.
Кецiл аударатын жайт, бюджеттiк (а;ысыз) негiздегi зерттеулер саны да бiрнеше есеге темендеген: 2016 ж. 1140 - МРТ зерттеуi жасалган болса, 2017 ж. - 418 гана зерттеу санымен шектелген.
2016 ж. мэлiмет бойынша 164 ультрадыбысты; зерттеулер мемлекеттж тапсырыс бойынша ат;арылса, 2017 ж. бул зерттеу тYрiне мемлекеттiк тапсырыс жасалмаган. Сол сия;ты а;ылы керсетiлетiн УДЗ санына келсек, 2016 ж. -12676-дан 2017 ж. - 7757-ге (38%-га) ;ыс;арган. Кестеден керiп турганымыздай, шугыл кабинеттен еткен зерттеулер салыстырмалы жылдарда 1017 зерттеуге кемiген (2016ж. - 28940 ;ураса, 2017ж. - 27923 тец). Ал, жалпы алганда, халы;тыц УДЗ тYрлерiн тутыну децгеш жогары жэне салыстырмалы жылдар бойынша есу тенденциясына ие.
Темендеп кесте мэлiметтерiне сэйкес, КТ - бас миына жш ЖYргiзiлетiнi аны;талды. Курса; ;уысыныц КТ бас миы зерттеулерiне ;араганда айтарлы; темен керсетiштерге ие болганымен, зерттеу жш ЖYргiзiлетiн айма;тар арасында екiншi орында тур.
Vestnik KazNMU №3-2018
МРТ зерттеулерi де КТ тэрiздi жиi бас миына жасалган. Алайда, ескеретш жайт, кестедегi салыстырмалы жылдары бас миына МРТ саны бiршама темендеген (2016ж. -1958,
2017ж. -1305).
Келес омырт;а ЖYЙесiнiц МРТ зерттеуi 1002-ден (2016ж.) 1201-ге (2017ж.) жогарылаган.
Кесте 1 - КТ жэне МРТ кабинеттерiнiц жумысы женiндегi мэлiметтер
Зерттелген айма;тар 2016ж. 2017ж.
Кеюрек клеткасы 708 695
Бас миы 6858 7886
КТ К^урсак; куысы 1317 1690
Омырт;а 72 375
СБЖ 556 730
КЖМ 142 176
Барлыгы КТ 9653 11555
1. Бас миы 1958 1305
2. Жамбас мYшелерi 62 66
МРТ 3. Омырт;а 1002 1201
4. Цурса; куысы, МРХПГ 368 571
5. Бас;а 103 84
Барлыгы МРТ 3493 3227
КТ зерттеулерi 2015 ж. ;орытындысы бойынша 27.253 млн. тг. ;ызмет керсетсе, 2016 ж. осы ;ызметтщ ;аржы келемi, еселеп арта отырып, 74.831749 млн. тг. то;талган. Алайда, 2017 ж. КТ зерттеуш ат;ару ;ызметшщ келемi 58.595967 млн. тг. ;урады.
МРТ сэулелi диагностика ;ызметшщ ;аржылай есебiн талдаса; КТ -мен салыстыстырганда, бiршама тура;ты. 2015 ж. - 22.650 млн. тг. ;ызмет керсетшген болса, 2016 ж. -49.037487 млн. тг. ест, 2017 ж. - осы децгейден бiршама гана арт;анын (49.883220 млн. тг.) бай;аймыз. УДЗ жасау ;ызмет ;уныныц ;аржылай керсеткiштерiнiц езгеру динамикасы КТ диагностикасына у;сас, алайда, керсеткiштер шамасы салыстырмалы алша;. Халы; (пациенттер) тарапынан УДЗ сураныс ;уны 2015 ж., небары, 12.160 млн. тг. ;ураса, 2016 ж. осы ;ызмет сомасы 40.300814 млн. тг. тецесiп, 2017 ж. ;айта темендеу ;ар;ынын керсеткен (27.710966 млн. тг.).
Сонымен, сэулелi диагностика белiмiнiц ;ызмет барысында туындайтын негiзгi мэселелiк сура;тар шешу жолдары ;арастырылган:
• Цурылгыныц тозуы жэне ;олдану мерзiмiнiц ая;талуы мэселесiн - ;урылгыны ауыстыру (КТ, МРТ, УДЗ заманауи жаца ;урылгыларын алу) ар;ылы шешу кезделген.
• Диагностикалау барысындагы зерттеу керiнiстерiнiц электронды архившщ болмауын - архивация ЖYЙесiн ;уру жэне керiнiстердi ;ашы;тан окуга мYмкiндiк беретiн PACS\RIS орнатуар;ылы шешу кезделген.
• Дэртерлердщ тар мамандандырылуына ;атысты мэселенi - тагылымдама, о;ыту, бшктшкэт арттыру ар;ылы тYзету мYмкiндiгi ;арастырылган.
Сэулелi зерттеулердi еткен пациенттердi социологиялык сурау нэтижелерi бойынша зерттеудiц сэулелi эдiстерiне
багыттау себептерiнiц негiзгi улесш жуйке ЖYЙесiнiц, бас миыныц (21,3%), CYЙек-бyлшык; ет ЖYЙесiнiц жэне дэнекер улпасыныц аурулары (13,1%), зэр шыгару ЖYЙенiц (12,5%)жэнетыныс мYшелерiнiц аурулары (9,7%) ;урайды. Суммарлы бул топ аурулары сэулелi диагностика зерттеуiне багытталган пациенттердщ жартысынан астамын (56,6%) ;урайды.
Аталгандардан бас;а айтарлы; Yлестi ас;орту ЖYЙесiнiц аурулары (9,5%), жара;аттар, уланулар жэне
жара;аттардыц салдарлары (9,1%), ;атерлi iсктер (9,1%), эндокриндi ЖYЙе аурулары жэне зат алмасу бузылыстары (5,9%) ;урайды. Фактш тYPде аурулардыц 8 класы зерттеудщ сэулелi эдiстерiнiц квлемiнiц 90,2%-га жуыгын ;урайды екен.
Пациенттердi социологиялы; зерттеу нэтижелерiне сэйкес: зерттеудi ЖYргiзудi KYту уа;ыты, орта есеппен, 10 ^н, пациенттердiц басым бвлiгi зерттеудi жолдама алган уа;ыттан бастап бiр ай iшiнде еткен;
зерттеуге жолдамалардыц айтарлы; белiгiн емхананыц маман-дэрiгерлерi, стационар дэрiгерлерi жэне емхананыц учаскелж дэрiгерлерi берген; зерттеулердi ез бетшше алуга келген пациенттер Yлесi де бiршама (барлы; суралгандардыц 7,3%);
пациенттердщ непзп белiгi диагностикалы; зерттеулердщ ЖYргiзiлуiн телеген/жеткiзiп телеген (57,5%); темендеп сурет мэлiметтерiне сэйкес, зерттеу ма;саты женiндегi пациенттердiц а;параттануы бойынша жумыстыц жеткiлiксiздiгi мацызды мэселе болып табылады (пациенттердiц 9,5% а;параттанбаган), зерттеуге дайынды; женiнде (21,3%), эдiстiц ;ауш/;аушаздИ женшде (24,3%), жалпы зерттеу процедудалары мен нэтижелерi женiнде толы; а;параттанбаган (44,9%).
Сурет 1 - Пациенттердщ а;параттануы
Сэулелi диагностика дэр^ерлерш социологиялык сурау
мэлiметтерiне сэйкес:
- медициналы; нысандагы сэулелi диагностика дэрiгерлерiнiц кепшiлiгi бiлiктiлiк санатына ие (82,0%);
- маманды; бойынша айтарлы; жумыс етiлi бар (74,1% дэр^ерлерде 5 жылдан аса);
- рентгенология бойынша бiрiншiлiк мамандандырылуыныц болуы немесе бiрiншiлiк мамандандырылуды етумен байланысты айтарлы; проблемалар бар (34,3%);
- негiзiнен дэр^ерлер дер уа;ытында (5 жылда 1 рет) бшктшкл жогарылатуды дэрiгерлердi жетiлдiру курстарында етiп ЖYргенiмен, осы Yдерiстi ойдагыдай iске асрырудагы негiзгi проблема - ;аржылы; деп санайды (24,9%);
- зерттеудщ сэулелi эдiстерiне деген, эаресе, МРТ, РКТ жэне УДЗ жогары сураныс бай;алады. Зерттеулердiц осы тYрлерi кезек KYттiретiнiн 24,7-33,5% респонденттер нус;аган.
Сонымен ;атар 28,7±2,6% пациенттер жеткшкл тYPде негiзделмей зерттеудiц сэулелi эд^терше жолданады екен
шш
тик ПиуН /ИЧ] (П?3-2018 \ g J
де, сол себептен сэулелi диагностика дэрiгерлерiнiц нормативпен салыстыргандагы ЖYKтемелерi артып кетедi (37,2% респонденттер);
СДЖТ уйымдастырудыц негiзгi проблемалары болып табылатындар: пациенттер Yшiн зерттеу куныныц жогары болуы (65,3% респонденттер) жэне уйымдастырудагы проблемалар (58,9% респонденттер).
Цорытынды. Корыта айтканда, зерттеу нысанындагы сэулелi диагностика кызметшщ ресурсты; базасы кажет ететш пациенттерге зерттеулердiц негiзгi сэулелi тYрлерiнщ кешенiн толы; келемде керсетуге мYмкiндiк бередi.
Сонымен катар зерттеу нысанында сэулелi диагностиканы кызметiн уйымдастыруды жетiлдiрудщ негiзгi багыттары аньщталган: медициналы; мекеменщ децгейiне сэйкес курылымдармен камтамасыз ету; сэулелi диагностика дэрiгерлерiнiц жэне СДЖТ сурактароры емдеушi дэрiгерлердiц бiлiктiлiгiн арттыру; тацдалган медициналы; нысан децгейiнде СДЖТ суранысты мемдекеттiк тапсырыс келемiн аныктау максатында зерттеу.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Линденбратен Л.Д., Королюк И.П. Медицинская радиология (основы лучевой диагностики и лучевой терапии): Учебник.- 2-е изд., перераб. и доп. - М.: Медицина, 2012. - 672 с.
2 Г.Е.Труфанов и др. Лучевая диагностика: учебник. - М.: ГОЭТАР-Медиа, 2012. - 496 с.
1М.Б. Кусаинова, 2А.А.Айтманбетова, 2М.К.Кошимбеков, 2М.Н.Жакупова, 2М.С.Мусина, 2А.Н.Нурба^ыт, 1А.М.Раушанова
1 Казахский национальный университет им. Аль-Фараби 2 Казахский Национальный медицинский университет им.С.Д.Асфендиярова
К ВОПРОСУ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ ОРГАНИЗАЦИИ СЛУЖБЫ ЛУЧЕВОЙ ДИАГНОСТИКИ
Резюме: Научная новизна исследования состоит в том, что оно позволило комплексно оценить состояние организации службы лучевой диагностики в медицинском субъекте, ее кадрового состава, материально-технического обеспечения в современных условиях, выявить основные проблемы, разработать и обосновать основные направления совершенствования организации и оказания лучевой диагностики в медицинских организациях.
Методика исследования проведенного медико-социологическое исследования позволило выявить и проанализировать проблемы в применении методов лучевой диагностики, а также организацию службы ВВЛД.
Ключевые слова: лучевая диагностика, высокотехнологичные виды лучевой диагностики, доступнось методов лучевой диагностики, стоимость высокотехнологичных исследований
1M.B. Kusainova, 2A.A. Aitmanbetova, 2M.K. Koshimbekov, 2M.N. Zhakupova,
2M.S.Musina, 2A.H. Nurbakyt, 1A.M. Raushanova
1 Al-Farabi Kazakh National University 2 Asfendiyarov Kazakh National Medical University
TO THE QUESTION OF IMPROVING THE ORGANIZATION OF THE SERVICE RADIATION DIAGNOSTICS
Resume: The scientific novelty of the research consists in the fact that it made it possible to comprehensively assess the state of the organization of the radiation diagnostics service in the medical subject, its staffing, material and technical support under modern conditions, identify the main problems, develop and substantiate the main directions improvement of the organization and rendering of radiation diagnostics in medical organizations.
The method of research carried out medical and sociological research allowed to identify and analyze problems in the application of methods of radiation diagnosis, as well as organization of the beam diagnostics service.
Keywords: ray diagnostics, high-tech types of radiation diagnosis, available methods of radiation diagnosis, the cost of high-tech research
