Научная статья на тему 'Тишли борона тиши изларининг кенглигини аниқлаш'

Тишли борона тиши изларининг кенглигини аниқлаш Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
24
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
дала рельефига мосланувчан тишли борона / деформация зоналари / тишлар / тиш излари кенглиги / тупроқнинг ёнбош синиш бурчаги / назарий ва ҳақиқий баландлик / зубовая борона / копирующий рельеф поля / зона деформации / зубы / ширине междуследие зубьев / угол поперечного преломления почвы / теоретической и фактической высота

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Джураев Анвар Джўраевич, Мухамедов Жобирхон Мирзаевич, Абдувахобов Дилшод Абдувахидович, Махсудов Азизжон Пўлатович, Хабибуллаев Давронбек Хикматилло Ўғли

Мақолада дала рельфега мосланувчан тишли борона тиши изларининг кенглигини аниқлашнинг назарий ва тажрибавий тадқиқотлар натижалари келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по технике и технологии , автор научной работы — Джураев Анвар Джўраевич, Мухамедов Жобирхон Мирзаевич, Абдувахобов Дилшод Абдувахидович, Махсудов Азизжон Пўлатович, Хабибуллаев Давронбек Хикматилло Ўғли

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Определение ширина междуследия зубьев зубовой бороны

В статье приводиться результаты теоретических и экспериментальных исследований по определению ширины междуследия зубьев зубовой бороны, копирующей рельеф поля.

Текст научной работы на тему «Тишли борона тиши изларининг кенглигини аниқлаш»

УДК. 631.313.2

ТИШЛИ БОРОНА ТИШИ ИЗЛАРИНИНГ КЕНГЛИГИНИ АНЩЛАШ

Джураев Анвар Джураевич т.ф.д., профессор НамМКИ anvardjurayev1948@mail.ru+998931813804

Мухамедов Жобирхон Мирзаевич НамМКИ доценти Тел +99(890)5551911, e-mail: j_m_muxamedov@umail.uz

Абдувахобов Дилшод Абдувахидович НамМКИ доценти Тел +99(897)7071825, e-mail: d.a.abduvahobov@gmail.com

Махсудов Азизжон Пулатович Тел +99(897)3748500, e-mail: d.a.abduvahobov@gmail.com

Хабибуллаев Давронбек Хикматилло угли tel +998995374697, davronbekhabibullayev1@gmail.com

Аннотация. Маколада дала рельфега мосланувчан тишли борона тиши изларининг кенглигини аниклашнинг назарий ва тажрибавий тадкикотлар натижалари келтирилган.

Аннотация. В статье приводиться результаты теоретических и экспериментальных исследований по определению ширины междуследия зубьев зубовой бороны, копирующей рельеф поля.

Annotation. The article presents the results of theoretical and experimental studies to determine the width of the spacing of the teeth of a tooth harrow that copies the field relief.

Калит сузлар: дала рельефига мосланувчан тишли борона, деформация зоналари, тишлар, тиш излари кенглиги, тупрокнинг ёнбош синиш бурчаги, назарий ва хакикий баландлик.

Ключевые слова: зубовая борона, копирующий рельеф поля, зона деформации, зубы, ширине междуследие зубьев, угол поперечного преломления почвы, теоретической и фактической высота.

Keywords: tooth harrow, copying the field relief, deformation zone, teeth, tooth spacing width, soil transverse refraction angle, theoretical and actual height.

Ишлаб чикилган тишли борона [1-6] нинг иш жараёнида бир-бирига кушни жойлашган тишлар деформациялаш зоналарининг тулик ёпилмаслиги натижасида ишлов берилган катлам тубида учбурчак шаклидаги ишлов берилмай колган буйлама нотекисликлар хосил булади (1-расм).

Утказилган тажрибалар боронанинг иш жараёнида ишлов берилган катлам тубида хосил буладиган нотекисликларнинг хакикий баландлиги Ah, назарий баландлик Ah дан кичик булишини курсатди [1, 7], яъни

a

Ah, =AhKh =- KhCtg^, (1)

бунда Kh — ишлов берилган катлам тубида хосил буладиган нотекисликларнинг хдкикий

баландлиги назарий баландлигига нисбатан камайишини хисобга олувчи коэффициент;

а - тиш изларининг кенглиги, мм; Щ - тупрокнинг ёнбош синиш бурчаги, градус.

1-расм. Тиш излари кенглигини аниклашга доир схема

Х,акикий баландлик камайишини х,исобга олувчи коэффициентнинг кийматини ишлов берилган катламдаги хдкикий баландликни АН% назарий АН баландликка булиш оркали аниклаш мумкин [1, 8], яъни

Кузда шудгорланган далаларни бороналаш даврида утказилган тажрибаларда агрегатнинг тезлиги 1,2 дан 2,0 м/с гача узгарганда, ишлов берилган катлам тубида х,осил буладиган нотекисликлар баландлигини х,исобга олувчи коэффициентнинг киймати 0,30 дан 0,26 гача узгариши кузатилди, яъни агрегатнинг хдракат тезлиги ортиши билан нинг киймати камайди. Бу х,олат асосан хдракат тезлиги ортиши билан боронанинг тиши томонидан тупрокни ён томонга улоктириш масофаси ортиши натижасида юз беради.

Ишлаб чикилган борона ёрдамида ерларга экишдан олдин ишлов берилганда, ишлов берилган катлам тубида х,осил буладиган нотекисликларнинг баландлиги рухсат этилган киймат [ АН р.э.^]дан катта булмаслиги керак, яъни

АН < [ АНр.э.*]. (3)

Бу шартни бажарилиши (1) ифодага мувофик а ва Щ катталикларни узгартириш оркали таъминланади. Лекин, тупрокнинг ёнбош синиш бурчаги, асосан тупрокнинг физик-механик хусусиятларига боглик. Шунинг учун ишлов берилган катлам тубида х,осил буладиган нотекисликлар баландлигининг рухсат этилган кийматини тишлар изларининг кенглигини узгартириш оркали таъминлаш мумкин.

(1) ва (3) ифодалардан фойдаланиб, тиш изларининг максимал рухсат этилган кенглигини аниклаймиз

тах ^

- [ АН

Тупрокнинг ёнбош синиш бурчаги (32°) ва ишлов берилган катлам тубида х,осил буладиган нотекисликлар баландлигининг рухсат этилган киймати (1 см) хдмда КН коэффициентнинг экспериментал тадкикотларда аникланган кийматлари(0,26-0,30)ни (4) ифодага куйиб, а = 42—48 мм булиши лозимлигини аниклаймиз.

Демак, утказилган назарий тадкикотлар буйича боронанинг иш жараёнида ишлов берилган катлам тубида хосил буладиган нотекисликларнинг баландлиги рухсат этилган кийматдан ошмаслиги учун у тишлари изларининг кенглиги 48 мм дан катта булмаслиги лозим [1, 9].

Утказилган назарий тадкикотлар натижаларини текшириб куриш хамда дала рельефига мосланувчан тишли борона параметрларининг макбул кийматларини асослаш максадида экспериментал тадкикотлар утказилди, унга мувофик, тажрибаларда борона тишлари изларининг кенглиги 5 мм интервал билан 40 дан 60 мм гача ораликда узгартирилди. Бунда лаборатория-дала курилмаси рамасига тиш излари кенглиги 40, 45, 50, 55, 60 мм этиб тайёрланган 5 та ишчи звенолар ва уларга узунлиги 140 мм, уткирланиш бурчаги 70°, калинлиги 22,5 мм ва уткирланган учининг узунлиги 25 мм булган тишлар урнатилди, тишга бериладиган тик юкланиш 15,0 Н хамда агрегат харакат тезлиги 6 ва 9 км/соат этиб кабул килинди.

Тиш излари кенглигини урганишда асосий курсаткич сифатида юмшатилган катлам тубида хосил булган буйлама нотекисликларнинг баландлиги олинди, кушимча равишда тупрокни уваланиш сифати, ишлов бериш чукурлиги ва боронанинг тортишга каршилиги урганилди.

Тажрибаларнинг натижалари 2-4-расмларда келтирилган.

а)

б)

1 - МуР=Ла); 2 - ±о=Ла) а) ва б) - мос равишда агрегат харакат тезлиги 6 ва 9 км/соат булганда 2-расм. Шарнирли-тебранма тишли борона тишлари изларининг кенглигини

ишлов бериш чукурлиги (МуР) ва унинг уртача квадратик четланиши (±о) га таъсири

о,*

2 J

1 ,,

(и, мм) 60

55 а, (мм) «0

а) б)

1 ва 2 - мос равишда агрегат харакат тезлиги 6,0 ва 9,0 км/соат булганда 3-расм. Юмшатилган катламдаги тупрокнинг уваланиш даражаси (а) ва шарнирли-тебранма тишли боронанинг тортишга каршилиги(б) ни тиш излари кенглигига

боFлик х,олда узгариш графиклари

1 ва 2 - мос равишда агрегат харакат тезлиги 6,0 ва 9,0 км/соат булганда 4-расм. Ишлов берилган катлам тубида х,осил булган буйлама нотекисликларнинг баландлигини унинг тиш излари кенглигига боFлик х,олда узгариш графиклари

Келтирилган маълумотлар тахлили шуни курсатадики, борона тишлари изларининг кенглиги 40 мм дан 60 мм гача узгартирилганда ишлов берилган катлам тубида хосил буладиган нотекисликларнинг баландлиги ортган, тупрокнинг уваланиш сифати ёмонлашган, яъни унда майда фракциялар микдори камайиб, катта фракциялар микдори ортган, ишлов бериш чукурлиги камайган, курилманинг тортишга каршилиги эса ортган. Олинган натижаларни тиш излари кенглигини ортиши тишларнинг бир-бирига узаро таъсири камайишига олиб келиши билан тушунтириш мумкин.

Тиш изларининг кенглиги 50 мм ва ундан кичик булганда ишлов берилган катлам тубида хосил буладиган нотекисликларнинг баландлиги рухсат этилган кийматдан, яъни 1 см дан кичик булган, 55 ва 60 мм булганда эса бу талаб бажарилмаган.

Шундай килиб, утказилган тадкикотларни курсатишича, боронанинг иш жараёнида ишлов берилган катлам тубида хосил буладиган нотекисликларнинг баландлиги рухсат этилган кийматдан ошмаслиги учун у тишлари изларининг кенглиги 50 мм дан катта булмаслиги лозим [1, 10].

АДАБИЁТЛАР

1. Абдувахобов Д. А. Разработка и обоснование параметров зубовой бороны, копирующей рельеф поля //автореф. дис.... д-ра философи техн. наук. - 2018.

2. Abduvahidovich A. D., Jobirhon M., Hakimovich U. A. Layout diagram of the hinged oscillatory spike-tooth harrow and determination of its row-spacing width //European science review. - 2016. - №. 5-6.

3. Патент РУз. № FAP 00909. Борона/ Мамажонов И., Мухамедов Ж., Умурзаков А., Кенжабоев Ш., Абудвахобов Д. // Расмий ахборотнома. - 2014. - №6. Б. 88.

4. Патент РУз № FAP 01174. Борона/ Мухамедов Ж., Тухтакузиев А., Умурзаков А., Абдувахобов Д. // Расмий ахборотнома. - 2017. - №4. - Б.61.

5. Борона: пат. № IAP 06205 РУз., МПК 8 А01В19/00/ А.Джураев, Ж.Мухамедов, А. Тухтакузиев, А.Умурзаков, Д. Абдувахобов. Опуб. 30.06.2020, Бюл. №6.-С. 88.

6. Борона: пат. № IAP 06206 РУз., МПК 8 А01В19/00/ А.Джураев, Ж.Мухамедов, А. Тухтакузиев, А.Умурзаков, Д. Абдувахобов. Опуб. 30.06.2020, Бюл. №6.-С. 89.

7. Абдувахобов Д. А., Мадрахимова М. Б., Крыгин С. Е. Равномерность хода почвообрабатываюших машин по глубине обработки и их устойчивость //Вклад университетской аграрной науки в инновационное развитие агропромышленного

комплекса. - 2019. - С. 8-11.

8. Абдувахобов Д.А. Определение полноты рыхления почвы зубьями шарнирно-колебательной бороны // Механизация и электрификация сельского хозяйства: - Россия, Москва, 2016. - №6. - С. 16-17.

9. Abduvakhobov D.A., Ismatullayev Q.K, Madrahimova M.B. Results of experimental research on the substantiation of the parameters of the tooth harrow copying the field // International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology. - India, 2020. - №7, Issue 6 pp. 14049-14053

10. Abduvakhobov D.A., Xaydarov K.S., Imomov M.X., Mamadaliyev I. Justification of parameters tooth harrow copying field relief // International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology. - India, 2020.-№7, Issue 12 pp. 14049-14053.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.