Научная статья на тему 'ТИМСОЛЛАРНИ ТАНИБ ОЛИШДА БЎСАҚАВИЙ ҚИЙМАТЛАРНИ ҲИСОБЛАШ АЛГОРИТМИ'

ТИМСОЛЛАРНИ ТАНИБ ОЛИШДА БЎСАҚАВИЙ ҚИЙМАТЛАРНИ ҲИСОБЛАШ АЛГОРИТМИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
102
20
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Синфлаштириш / Фишер мезони / бўсақавий қийматлар / объектларнинг муҳимлик даражаси / информатив белгиларни танлаш алгоритми.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Ахрам Нишанов, Р.Ж. Беглербеков, Ҳ.Б. Абдураимов

Мақолада информатив белгилар фазосида синфлаштириш масаласини ечиш учун яқинлик функция қийматлари Фишер функционали элементларидан фойдаланилган ҳолда аниқланади. Объект ва унинг белгилари мажмуалари қанчалик чуқур ўқитилса, натижа шунчалик муваффақиятли бўлади. Бу ерда функционал компоненталари вектор кўринишида эмас, балки матрица кўринишида ифодаланади. Ўқув танланмаси ҳар бир объекти алоҳида ўқитилгандан сўнг тимсолларни таниб олиш масалаларида асосий масалалардан бири бўлган бўcақавий қиймат матрицаси элементлари ҳисобланади. Ҳар бир синф объектлари учун бўсақавий қиймат алоҳида ҳисобланган. Мақолада бўсақавий қийматларга асосланган ҳолда объектларнинг муҳимлик даражалари аниқланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТИМСОЛЛАРНИ ТАНИБ ОЛИШДА БЎСАҚАВИЙ ҚИЙМАТЛАРНИ ҲИСОБЛАШ АЛГОРИТМИ»

Ж

TDSHKEIMT DAVLAT TRANSPORT UNIVEHSITETI

Ташкентский гссударстмнчый транспортный университет

"Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на транспорте" АВРИИТТ-2021 1-Республиканская научно-техническая конференция (Ташкент, 24-25 ноября 2021 года)

ТИМСОЛЛАРНИ ТАНИБ ОЛИШДА БУСАКАВИИ КИЙМАТЛАРНИ ХИСОБЛАШ АЛГОРИТМИ

Ахрам НИШАНОВ,

Мууаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети "Ахборот технологияларининг дастурий таъминоти" кафедраси профессори, Узбекистон E-mail: nishanov_ahram@mail.com Р.Ж. БЕГЛЕРБЕКОВ, ^орацалпогистон цишло; хужалиги ва агротехнологиялар институти,

катта у;итувчи АБДУРАИМОВ, Термиз давлат университети, биринчи бос;ич магистанти DOI: https://d0i.0rg/10.47689/978-9943-7818-0- 1-pp121-128

Аннотация: Ма;олада информатив белгилар фазосида синфлаштириш масаласини ечиш учун я;инлик функция ;ийматлари Фишер функционали элементларидан фойдаланилган уолда аницланади. Объект ва унинг белгилари мажмуалари ;анчалик чу;ур у;итилса, натижа шунчалик муваффа;иятли булади. Бу ерда функционал компоненталари вектор куринишида эмас, балки матрица куринишида ифодаланади. У;ув танланмаси уар бир объекти алоуида у;итилгандан сунг тимсолларни таниб олиш масалаларида асосий масалалардан бири булган буса;авий ;иймат матрицаси элементлари уисобланади. Х,ар бир синф объектлари учун буса;авий ;иймат алоуида уисобланган. Ма;олада буса;авий ;ийматларга асосланган уолда объектларнинг мууимлик даражалари аницланган.

Калит сузлар: Синфлаштириш, Фишер мезони, буса;авий ;ийматлар, объектларнинг мууимлик даражаси, информатив белгиларни танлаш алгоритми.

Информатив белгилар фазосида я^инлик функция ^ийматларини ани^лашда Фишер функционали элементларидан фойдаланилган. Бунда функционал параметрларини уисоблаш ишлари у^ув танланмасидаги барча объектлар кесимида алоуида амалга оширилган. Асосий гоянинг моуияти шундан иборатки ,объект ва унинг белгисига ^анча я^инлашилса, яъни чу^ур у^итилса, натижа шунчалик муваффа^иятли булади. Бу ерда функционал компоненталари вектор куринишида эмас, балки матрица куринишида ифодаланади. У^ув танланмаси уар бир объекти алоуида у^итилгандан сунгр тимсолларни таниб олиш масалаларида асосий масалалардан бири булган буса^авий ^иймат матрицаси элементлари уисобланади. Х,ар бир синф объектлари учун буса^авий ^иймат алоуида уисобланган. Ма^олада буса^авий ^ийматларга асосланган уолда объектларнинг мууимлик даражалари ани^ланган.

ж

ТОЙНКЕЫТ ОАУ1_ДТ ТЙДЫЁРйЙТ иЬНУЕЙЙНГП

Ташкентский государственный транспортный университет

"Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на транспорте" АВРИИТТ-2021 1-Республиканская научно-техническая конференция (Ташкент, 24-25 ноября 2021 года)

1. Информатив белгилар фазоси ва Фишер мезони [1-4]. Фараз ^илайлик, у^ув танланмалар мажмуаси ^уйидаги куринишда ифодаланган хр1,хр2, ...,хрт е Хр,р = Т/г булсин. Бу ерда хрЬ М-улчовли белгилар фазоси

вектори, *ар бир объект хр1 = (х!и ...х1 = Т, тр, М-улчовли белгилар фазосида ^аралган, Хр эса объектлар р-синфини билдириб, р = Т/г ^ийматларни ^абул ^илади, Хр синф тр та хр1,...,хрт объектлардан ташкил топган [1-9].

Информатив белгилар ^исм фазосини бир ^ийматли характерловчи Хр синфга мос Лр = (Л^.Л2, Лр е {0; Т}4 = ТТ/М вектор киритилади.

Берилган р-синф объектларига мос сифат мезони 1(ЛР) ор^али белгиланади ва танланиши лозим булган 1Р та (1Р « ы), Лр информатив белгилар фазоси эса ^уйидагича ^урилади [3-7]:

^ = {Л^^Л^ = 1р,\*р Е {0; Т}, р = ТгР} (1)

^аралаётган синф объектлари учун му^им булган информатив белги ёки белгилар мажмуаси (1) туплам элементи Лр Буль векторига кура, уларнинг яъни белги ва белгиларнинг информативлик даражаси 1(ЛР) сифат мезонининг ^абул ^илган ^ийматига асосланган *олда ани^ланади.

Фараз ^илайлик, 1(Лр) сифат мезони Фишер функционали куринишида ифодаланган булсин [5]:

(2)

Бу ерда (2) Фишер функционали а = (а1,а2,.,аы), Ь = (Ь^Щ, ...,Ь£) векторлар М-улчовли белгилар фазосида ^аралиб, уларнинг компоненталари ^уйидагича ^исобланади:

/ = 1гР=1(х]р1 -4) ,\ = Т,тр; ] = Т, Ы, Ь^ = ^^ - 4) ,] = Т, N (3)

Хр синфнинг уртача объекти хр ^уйидагича ^исобланади

хр =хР1, р = Т, г (*,*) - векторларнинг скаляр купайтмасини

Жр ^ 1

билдиради.

2. Информатив белгилар фазосида £ бусакавий киймат ва якинлик функцияси асосида объектларнинг му^имлик даражасини аниклаш [2, 8].

Фишер функционали 1(Лр) элементлари М-улчовли белгилар фазосида а = (а1,а2, ...,ам), Ьр = (Ь^Ь^,...,Ьр) векторлар куринишида берилган, компоненталари (3) формула асосида ^исобланган *амда информатив белгилар мажмуаси (1) ор^али ифодаланган булсин.

Берилган а = (а1,а2, ...,ам) информатив белгилар фазосида дейилади, агарда Лра = (Лра1,Лра2, ...,ЛраК), Лр Е А1р амал уринли булса.

Информатив белгилар фазосида бусакавий вектор Лр£ = (Лре1,Л2е2, ...,Лрек), Лр е А1р куринишда булиб, компоненталарининг ^ийматлари ^уйидагича ани^лансин:

V

е! =

^ , агар Л]р = Т 6УЛ^ 0 , агар Лр = 0 булса.

Т

ТОйИНЕЫТ Г1АУ1_ДТ ТЙАНЗРОРТ иМ^ЕНЁНЁТ!

Ташкентский гссударстоенчый транспортный университет

"Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на транспорте" АВРИИТТ-2021 1-Республиканская научно-техническая конференция (Ташкент, 24-25 ноября 2021 года)

Худди шунингдек, буса^авий ^иймат вектори компоненталаридан фойдаланган уолда синфнинг иккита объектлари ва орасидаги

я^инлик функцияси ни 1р та « м)Др информатив белгилар

фазосида ^уйидагича киритиб олинади:

1 агар

<*',; = 1,Я.

(5)

[0 акс х,олда |Л.р(Хрг — хр)| > £;,у = 1,N. Биринчи шарт иккита объектлар орасидаги ухшашлик даражасини билдирса, иккинчи шарт уларнинг бир-биридан фар^и катталигини билдиради, яъни бу компоненталар бир-бирига ухшаш эмаслигини билдиради.

Информатив белгилар фазосида /-объектларнинг Хр синфнинг шаклланишига ^ушган уиссасини бауолаш. ^уйида е Хр, /-объектнинг р-синфни шакллантиришга информатив белгилар фазосида ^ушган уиссасини бауолаш формуласи келтирилган:

Гг(хР1,^р^,Яр) = ,1 = 1,Щр; к = 1,Щр; у ф к (6)

Ишлаб чи^илган буса^авий ^иймат алгоритми ва я^инлик функцияларини амалда ^уллашни масалада куриб чи^илади.

Агар бизга ^уйидаги 4 та синф берилган булса, синфларнинг объект ва параметрлари уар хил булсин.

^1 =

Х-

X. =

X* =

3 3 2 2 2 4

2 2 2 2

3 2 2 2 3

5 2 3 2 7

(5 2 3 2 7

2 2 3 2 2 2 7 4

2 2 2 2

3 2 2 2 3

3 2 2 2 7

5 2 2 2 7

5 4 3 3 2 2 2 7

2 3 3 2 2 2 7 3

2 3 2 4

3 2 3 2 4

2 4 3 2 1

3 (1 3 2 3 3 2 6

2 1 2 3 1 1 2 1 1 5 1 2

2 4 2 3 5

3 (2 2 3 3 1 2 2 5 8

1 1

1 1

1

1

1

1

1

1 1

1

1

1

1

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

2 2

3 2

2 2

1 1

1

1 1

2

2 2 3 1 2 2 2

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1 1

2 2

5 2 2\

8 2 2

8 2 2

5 2 2

5 2 1

1 1

2 2 2

1 2 2 2 2

2 2

3 1

2 2

2

2

/

1/ 11

1

5 2 2

3 2 3

7 2 3 ^

8 2 1

10 2 4

11 2 4 5 2 2

5 2

3 2

4 2 2 7 2 1 3 2 1 9 2 2 ,

7 2 3/

1 1 4

2 1 3

6 3 3

8 2 1

7 2 4/

1

1

ж

ТОЙНКЕЫТ ОАУ1_ДТ ТЙДЫЁРйЙТ иЬНУЕЙЙНГП

Ташкентский государственный транспортный университет

"Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на транспорте" АВРИИТТ-2021 1-Республиканская научно-техническая конференция (Ташкент, 24-25 ноября 2021 года)

¡Баепсе

£А««уА акс( срлсе

1-кадам. Алгоритмга кура, уар бир синфнинг уртача объекти х„ =

—Е.-Дх™, р = га нисбатан топилади. Уртача объектнинг параметрлари

Шр 1 1

1 — бу

^уйидаги формула асосида уисобланади, хр = ^Е^х^, р = 1,4,

формулага асосан уртача объектлар ^уйидагича булади:

= ^Е;6=1 х1у =1 (3 + 3 + 3 + 5 + 5 + 5 = 11б=1 х?7- = 1 (2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2

1

*3 = "¿Е6^х?_/ = ~ (2+ 2 + 2 + 3 + 3 + 3

*4 = 1Е6=1 х4;- = 1 (2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2

*1 = ^Е6=1 х5;- = 1 (4 + 2 + 3 + 7 + 7 + 7

= 7Е6=1 х67 =1(1 + 1 + 1 + 1 + 1 + 1 = ^Е6=1 =1(1 + 1 + 1 + 1 + 1 + 1

_ 1 у>6 „8 _ 1

6^ =

*1° = 1Е6=1 х10 =1 (5+ 8 + 8 + 5 + 5 +5) = 6; х1° = 6

= 7Е6=1 х8;- = 1 (2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2

= 4;х1 = 4;

= 2; Х^ = 2;

— 2,5; Х1 — 2,5;

— 2 ; Х1 — 2;

- 5 ; - 5 ;

= 1;*1 = 1;

= 1;*7 = 1;

- 2 ; - 2 ;

х!1 = 1Е6=1 хЦ = - (2 + 2 + 2 + 2 + 2 + 2) = 2; х^1 = 2

^11 _ _

6Е; = 1Х1; 6

*12 = 1Е6=1 х" = 1 (2 + 2 + 2 + 2 + 1 + 2) = 2; х^2 = 2

хх = (4; 2; 2,5; 2; 5; 1; 1; 2; 2; 6; 2; 1,8333).

Худди шунингдек, иккинчи, учинчи ва туртинчи синфлар урта объектлари уисобланади ва унинг ^ийматлари ^уйидагича булади:

х2 = (3,8571; 2; 2,1428; 2; 5,2857; 1; 1,1428; 2,1428; 1,7143; 7; 2; 2,5714); х? = (2,5; 2,6667; 2,8333; 2; 3,8333; 1,1667; 1; 2,1667; 1,5; 5,5; 2; 1,6667); х} = (2,4; 2,4; 1,6; 1,8; 4,2; 1,4; 1,4; 1,8; 1,8; 4,8; 1,8; 3);

2-кадам. Бу ерда Фишер функционали, а = (а1,а2, ...,а^), Ь = (Ь^,Ь2, ...,Ьр) векторлари компоненталарининг ^ийматларини (3) формулага асосан уисоблаймиз:

а1 = (х1 - х1)2 = (3 - 4)2 = 1; а2 = (х| - х?)2 = (2 - 2)2 = 0; а3 = (х? -х?)2 = (2 - 2,5)2 = 0,25;

а4 = (х} - х})2 = (2 - 2)2 = 0; а1 = (х1 - х!)2 = (4 - 5)2 = 1; а6 = (х£ -*6)2 = (1 - 1)2 = 0;

а7 = (х7 - х,7)2 = (1 - 1)2 = 0; а8 = (х8 - х8)2 = (2 - 2)2 = 0; а9 = (х? -х?)2 = (2- 2)2 = 0;

10 = (х1° - х*0)2 = (5 - 6)2 = 1; а11 = (х*1 - х*1)2 = (2 - 2)2 = 0;

12 = (х12 - х^2)2 = (2 - 1,8333)2 = 0,0278;

Шундай ^илиб, ифодаланади:

а вектори компоненталари ор^али ^уйидагича

Т

ТОйИНЕЫТ Г1АУ1_ДТ ТЙЛНЗРОРТ иМ^ЕНЁНЁТ!

Ташкентский гссударстоенчый транспортный университет

"Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на транспорте" АВРИИТТ-2021 1-Республиканская научно-техническая конференция (Ташкент, 24-25 ноября 2021 года)

а =

Т 0 0,25 0 Т 0 0 0 0 Т 0 0,0278\

'Т 0 0,25 0 9 0 0 0 0 4 0 0,0278^

Т 0 0,25 0 4 0 0 0 0 4 0 0,0278

Т 0 0,25 0 4 0 0 0 0 Т 0 0,0278

Т 0 0,25 0 4 0 0 0 0 Т 0 0,0278

\Т 0 0,25 0 4 0 0 0 0 Т 0 0,0278 '

Бу келиб чиэдан жадвалдан устунлари 0 булган параметрларни чизиб ташласа^, а вектори ^уйидаги компоненталарга эга булади:

а =

ТТ Т Т

ТТ

0,25 Т Т

0,25 9 4

0,25 4 4

0,25 4 Т

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

0,25 4 Т

0,25 4 Т

0,0278 0,0278 0,0278 0,0278 0,0278 0,0278 '

Ь вектори компоненталари *ам ^исобланиб, компоненталари ^уйидаги ^ийматларни ^абул ^илади:

Ь = (Т;0,25;4,3333;2;0,Т389).

3-кадам. Ани^ланган иккита вектор компоненталари асосида буса^авий вектор компоненталари (4) формула асосида ^уйидагича ани^ланади:

£1 = (Е1, Е2, ... ,г!?)-А=Тб. £1 = (Т; Т; 0,23; 0,5; 0,2); £2 = (Т; Т; 2,08; 2; 0,2);

£3 = (1; Т; 0,92; 2; 0,2); £4 = (Т; Т; 0,92; 0,5; 0,2); £5 = (Т; Т; 0,92; 0,5; 5);

£6 = (Т; Т;0,92;0,5;0,2);

4-кадам. Ани^ланган биринчи синф урта объекти ва буса^авий вектор асосида (5) формуладан фойдаланиб, урта объект ва бош^а объектлар орасидаги я^инлик вектори ани^ланади:

Эслатма: 1-синфнинг бир хил элементларга эга булган устунларининг я^инлик вектори ани^ланмайди, уларга нисбатан буса^авий векторлари компонентлари мавжуд эмас. Бу устунлар 2, 4, 6, 7, 8, 9, 1.

х11 = (3; 2; 4; 5; 2), х1 = (4; 2,5; 5; 6; Т,8333);

£1 = (Т;Т;0,23;0,5;0,2), р&ц;^) = (0;Т;0;0;Т),Ъ р(хц; х^ = 2;

х12 = (3; 2; 2; 8; 2), х1 = (4; 2,5; 5; 6; Т,8333);

£2 = (Т; Т;2,08;2;0,2),р(х12;х1) = (0; Т;0;0; Т), Ър^;^) = 2.

х13 = (3; 2; 3; 8; 2),х1 = (4; 2,5; 5; 6; Т,8333);

£3 = (Т; Т; 0,92; 2; 0,2), р^;^) = (0;Т;0;0;Т), Ър^;^) = 2.

х14 = (5; 3; 7; 5; 2),х1 = (4; 2,5; 5; 6; Т,8333);

£4 = (Т; Т; 0,92; 0,5; 0,2), р^х^ = (0; Т; 0; 0; Т), Ър(х^х^ = 2.

х15 = (5; 3; 7; 5; Т),х1 = (4; 2,5; 5; 6; Т8333);

£5 = (Т; Т; 0,92; 0,5; 5), р^х^ = (0; Т; 0; 0; Т), Ър(х^;^) = 2.

х16 = (5; 3; 7; 5; 2),х1 = (4; 2,5; 5; 6; Т,8333);

= (Т; Т; 0,92; 0,5; 0,2), р^; х^ = (0; Т; 0; 0;Т), Ъ р(х^; х^) = 2.

5-кадам. Буса^авий вектор компоненталари (4) формула асосида Х2 синф объектлари учун ани^ланади:

ж

ТОЙНКЕЫТ ОАУ1_ДТ ТЙДЫЁРйЙТ иЬНУЕЙЙНГП

Ташкентский государственный транспортный университет

"Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на транспорте" АВРИИТТ-2021 1-Республиканская научно-техническая конференция (Ташкент, 24-25 ноября 2021 года)

^ = (£1,£2, : I = 1,7;

£1 = (3,4; 0,17; 0,39; 0,17; 0,17; 0,4; 2,24; 0,13); £2 = (1,9; 0,17; 2,57; 0,17; 0,17; 0,4; 0; 0,13);

£3 = (0,3; 0,17; 1,24; 0,17; 6; 0,4; 0,14; 1,78); £4 = (0,3; 0,17; 0,7; 0,17; 0,17; 2,5; 1,26; 1,47);

£5 = (0,54; 0,17; 0,7; 0,17; 0,17; 2,5; 2,24; 1,47); £6 = (0,54; 0,17; 0,7; 6; 0,17; 0,4; 0,56; 0,23);

£7 = (0,008; 6; 0,7; 0,17; 0,17; 0,4; 0,56; 1,78). Х3 синф объектлари учун:

= (е1, £2.....е?) : г = 16;

£1 = (0,43; 0,2; 5; 0,28; 0,2; 0,2; 1; 1,19; 0,8); £2 = (0,43; 0,8; 0,2; 0,01; 5; 0,2; 1; 0,43; 0,2); £3 = (0,43; 0,8; 0,2; 0,01; 5; 0,2; 1; 0,43; 0,2); £4 = (0,43; 3,2; 0,2; 3,25; 0,2; 0,2; 1; 1,19; 0,8); £5 = (0,43; 0,2; 0,2; 1,9; 0,2; 0,2; 1; 2,34; 0,2); £6 = (3,86; 0,8; 0,2; 0,55; 0,2; 0,2; 1; 10,43; 3,2). Х4 синф объектлари учун: = (е1,е2, ...,е^ : 1 = 1,5; £1 = (1,5; 1,9; 0,56; 1,14; 1,66; 0,25; 0,67; 4; 1,14; 1,86; 1,14; 0,83); £2 = (0,67; 0,15; 0,56; 1,14; 0,78; 0,25; 1,5; 0,25; 0,07; 1,01; 1,14; 0); £3 = (0,67; 2,46; 0,25; 2,57; 0,1; 4; 1,5; 0,25; 2,57; 0,18; 2,57; 0); £4 = (1,5; 0,15; 3,06; 0,07; 0,1; 0,25; 0,67; 0,25; 0,07; 1,32; 0,07; 3,3); £5 = (0,67; 0,35; 0,56; 0,07; 2,34; 0,25; 0,67; 0,25; 1,14; 0,62; 0,07; 0,83). 6-кадам. Худди шунингдек, Х2 синфнинг объектлари учун 4-^адамда бажарилган уисоблашлар амалга оширилади ва ^уйидаги натижага эга буламиз:

р(%21;^2) = (1; 1;0; 1; 1; 1;0;0), ^^^^ = 5; р(^22; ^2) = (0; 1; 0; 1; 1; 1; 0;0), Е К^; ^2) = 4; Р(^23;^2) = (0; 1;0; 1; 1; 1; 0; 1), ^^^ = 5; Р(^24;^2) = (0; 1;0; 1; 1; 1; 0; 1), ЕК^;^ = 5; р(Х21;^2) = (0; 1;0; 1; 1; 1; 0; 1), ^^^ = 5; р(%26;^2) = (0; 1;0; 1; 1; 1;0;0), ЕК^;^ = 4; р(%27;^2) = (0; 1;0; 1; 1; 1; 0; 1), ЕР(^27;^2) = 5; Х3 синф объектлари учун:

р(*31; ^3) = (0; 0; 1; 0; 1; 1; 1; 0; 1), Е р^; ^ = 5; Р(^32; ^3) = (0; 1; 1; 0; 1; 1; 1; 0; 0), Е Р(^32; ^3) = 5; Р(^33; ^3) = (0; 1; 1; 0; 1; 1; 1; 0; 1), Е р^; ^ = 6; р(^34; ^3) = (0; 1; 1; 1; 1; 1; 1; 0; 1), Е К^; ^ = 7; р(*31; ^3) = (0; 0; 1; 0; 1; 1; 1; 0; 1), Е р^; ^ = 5; Р(^36; ^3) = (1; 1; 1; 0; 1; 1; 1; 0; 1), Ер(Х36; ^ = 7. Х4 синф объектлари учун эса:

р(^41;^4) = (1; 1; 0; 1; 0; 0; 1; 1; 1; 0; 1; 1), ЕКад^О = 8; р(^42;^4) = (1; 0; 0; 1; 0; 0; 1; 1; 0; 0; 1;0), Ер(*42;*4) = 5; р(^43;^4) = (1; 1; 0; 1; 0; 1; 1; 1; 1; 0; 1;0), ЕКад^О = 8;

1fr

TDSHKENT DAVLAT TRÄN SPORT UNItf ERSlTETI

Ташкентский гссуларственчый транспортный университет

"Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на транспорте" АВРИИТТ-2021 I-Республиканская научно-техническая конференция (Ташкент, 24-25 ноября 2021 года)

р(х44';Х4) = (1;0; 1;0;0;0; 1; 1; 0; 0; 0; 1), £К^;^) = 5; Р(Х45; Х4) = (1; 0; 0; 0; 0; 0; 1; 1; 1; 0; 0;0), Z pfe х4) = 4. Демак, иккала синф учун *ам *ар бир объект уз синфининг шаклланишига ^ушган ^иссаси ани^ланади. Барча объектларнинг уз синфларига ^ушган ^иссаси (6) формула асосида ^исобланади [1, 3, 4]. Шундай ^илиб:

тр 6

1 - ' - 2 1 Л

r(Xi) = -1^ri(xvUxvk,Xp) = 1^р(Хц;х1) = 2

р i=i i=i

т-р 7

1 V А Л 1 V , - ^ 33

гад = ri(xpi xpklÄp) = р(хп; х1)= — = 4,

р i=i i=i

тр 6

1 V t \ 1V . -.35

Г(Хз) = rt(xpi xpk,Äp) = р(Хз\; х1)= — = 5,

р i=i i=i

mv 5

1 V А Л 1 V , - ^ 30

Г(Х4) = rt(xpixpk,Äp) = p(X4i; Xi)= — = 6

v i=i i=i

^исобланган ^ийматлар барча объектларнинг уз синфлари шаклланишига ^ушган ^иссаси деб тушуниш мумкин. Ёки синфларнинг му^имлик даражаси деб *ам тушунилади.

Хулоса урнида шуни айтиш лозимки, информатив белгилар фазосида синфлаштириш масаласини ечиш учун я^инлик функция ^ийматлари Фишер функционали элементларидан фойдаланилган *олда ани^ланган. Х,исоблаш ишлари у^ув танланмадаги барча объектлар кесимида ало^ида шакллантирилган. Фишер функционали компоненталари вектор куринишида эмас, балки матрица куринишида ифодаланган. У^ув танланмаси *ар бир объекти ало^ида у^итилгандан сунг тимсолларни таниб олиш масалаларида асосий масалалардан бири булган буса^авий ^иймат матрицаси элементлари ^исобланади. Х,ар бир синф объектлари учун буса^авий ^иймат ало^ида ^исобланган.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ:

1. Журавлев Ю.И., Камилов М.М., Туляганов Ш.Е. Алгоритмы вычисления оценок и их применение. Ташкент: Фан. 1974 г. - С. 119.

2. Нишанов А.Х., Беглербеков Р.Ж., Ахмедов О.К. Информатив белгилар фазосида тимсолларни ани^лашнинг гибрид алгоритми. ТАТУ хабарлари, 2017. № 4. - Б. 62-69.

3. Камилов М.М., Нишанов А.Х., Беглербеков Р.Ж. Применение решающего правила для выбора информативных наборов признаков // Химическая технология. Контроль и управления. - Ташкент, 2017, № 3. - Б. 82-85.

4. Kamilov M., Nishanov A., Beglerbekov R. Modified stages of algorithms for computing estimates in the space of informative features // International Journal of Innovative Technology and Exploring Engineering. 2019, 8(6). - PP. 714-717.

fr

TOfiHKEhIT DAVLAT TRAW SPORT UNIVERSITETI

Ташкентский государственный транспортный университет

"Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на транспорте" АВРИИТТ-2021 I-Республиканская научно-техническая конференция (Ташкент, 24-25 ноября 2021 года)

5. Nishanov A.X., Samandarov B.S. Assessment model of monitoring and defining the completeness of course elements of information systems. // Journal European Applied Sciences. Germany, 2015, - № 5. - PP. 56-58.

6. Нишанов А.Х., Худайбердиев М.Х. Масофадан у^итиш тизимларида тимсолларни ани^лашнинг адаптив моделлари. Ташкент: Навруз. 2017. - Б. 132.

7. Нишанов А.Х., Бабаджанов Э.С. Интерактив ахборот мууитида электрон хизматлар. Ташкент: Ало^ачи. 2017й. - Б. 254.

8. Фазылов Ш.Х., Нишанов А.Х., Маматов Н.С. Методы и алгоритмы выбора информативных признаков на основе эвристических критериев информативности. Ташкент: «Fan va texnologiya». 2017. - С. 132.

9. Akhram Nishanov, Bakhtiyorjon Akbaraliev, Rasul Beglerbekov, Oybek Akhmedov, Shukhrat Tajibaev and Rashidjon Kholiknazarov. Analytical method for selection an informative set of features with limited resources in the pattern recognition problem// E3S Web of Conferences 284, 04018 (2021), - PP. 1-9. https://doi.org/10.1051/e3sconf/202128404018.

МУСТАКИЛЛИК ИИЛЛАРИДА УЗБЕКИСТОН ТЕМИР ЙУЛЛАРИ: РИВОЖЛАНИШИ ВА ИСТИКБОЛИ

Бахтиёр ЮЛДАШЕВ,

Тошкент давлат транспорт университети, доцент, тарих фанлари номзоди DOI: https://doi.org/10.47689/978-9943-7818-0-1-pp 128-132

Аннотация: Ушбу мацолада амалдаги манбалар асосида мустациллик йилларида Узбекистон темир йуллари, унинг ривожланиши ва истицболи цисцача таулил цилинган.

Калит сузлар: темир йул тизимидаги муаммолар, "Узбекистон темир йуллари" давлат акциядорлик темир йул компанияси, "Узбекистон темир йуллари" акционерлик жамияти, Навоий-Учцудуц-Султон Увайстог-Нукус", "Тошгузар-Бойсун-^умцургон", "Ангрен-Поп", модернизация, Узбекистон темир йуллари, истицбол.

Амударё ва Сирдарё оралигида жойлашган Узбекистон замини ^адим замонлардан Шар^ ва Гарбни боглаб турган. Х,удудимизда савдо йуллари туташган, таш^и ало^алар уамда турли маданиятларнинг бир-бирини бойитиш жараёни жадал кечган. Бугунги кунда уам Европа ва Я^ин Шарвдан Осиё-Тинч океани минта^асига олиб борадиган йуллар шу ерда кесишади. Марказий Осиё мамлакатлари мустациллик ва суверенитетини цулга киритгандан кейин бу алоцалар жонланиб, ауамияти яна уам ошди. Бу тасодифий эмас. Чунки Марказий Осиё мамлакатларининг уудуди Шарада Хитой чегараларидан бошланиб, Гарбда Эрон ва Каспий денгизигача чузилиб кетган. Шу туфайли

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.