Научная статья на тему 'ТИББИЁТДА РАҚАМЛАШТИРИШНИ ЖОРИЙ ЭТИЛИШИ МУАММОГА ЕЧИМ'

ТИББИЁТДА РАҚАМЛАШТИРИШНИ ЖОРИЙ ЭТИЛИШИ МУАММОГА ЕЧИМ Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура»

CC BY
159
23
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Digitization / internet / healthcare / medicine.

Аннотация научной статьи по строительству и архитектуре, автор научной работы — Нурмуродов Зафаржон Нурмурод Ўғли

The article contains information about the work carried out in connection with the digitization of medicine in our Republic, the Decree and decisions adopted by the President of the Republic of Uzbekistan.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТИББИЁТДА РАҚАМЛАШТИРИШНИ ЖОРИЙ ЭТИЛИШИ МУАММОГА ЕЧИМ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND TECHNICAL CONFERENCE "DIGITAL TECHNOLOGIES: PROBLEMS AND SOLUTIONS OF PRACTICAL IMPLEMENTATION IN THE SPHERES" APRIL 27-28, 2023

ТИББИЁТДА РАЦАМЛАШТИРИШНИ ЖОРИЙ ЭТИЛИШИ МУАММОГА ЕЧИМ

Нурмуродов Зафаржон Нурмурод ^ли

Узбекистон Республикаси Ракамли технологиялар вазирлиги дузуридаги Узкомназорат инспекцияси ^ашкадарё вилоят дудудий шуъбаси бошлиги E-mail: zafargis@umail.uz https://doi.org/10.5281/zenodo.7857894

Abstract. The article contains information about the work carried out in connection with the digitization of medicine in our Republic, the Decree and decisions adopted by the President of the Republic of Uzbekistan.

Keywords: Digitization, internet, healthcare, medicine.

Кириш. Адолини ижтимоий димоялаш тизими мамлакатнинг иктисодий тараккиёт даражаси, демократия долати ва унинг адоли манфаатига мувофиклиги, ижтимоий сиёсат ва ижтимоий таъминот тизими даражаси каби омилларга боглик долда амал килади. Айтиш жоизки, мамлакатимизда адолини ижтимоий димоя килиш ва согликни саклаш тизимини такомиллаштириш, хотин-кизларнинг ижтимоий-сиёсий фаоллигини оширишга алодида эътибор каратилмокда.

Сунгги беш йилда Республикамизда вазирликлар, давлат кумиталари, давлат бошкарувининг бошка органлари ва хужалик бирлашмалари фаолияти самарадорлигини тубдан ошириш, уларнинг вазифалари, ваколатлари ва жавобгарлик содаларини аник белгилаш буйича кенг куламли комплекс чора-тадбирлар амалга оширилди. Шу билан бир каторда, тармоклар ва дудудларда ишларнинг дакконий долатини чукур дамда дар томонлама танкидий урганиш вазирликлар, давлат кумиталари, давлат бошкарувининг бошка органлари ва хужалик бирлашмалари радбарлари уринбосарлари зиммасига юкланган функционал вазифаларни лозим даражада дамда масъулият билан бажариш борасидаги шахсий жавобгарлигини кучайтириш билан боглик бир катор жиддий камчиликлар ва тизимли муаммолар мавжудлигини курсатади.

Х,озирги компьютерлаштириш ва юкори ракамли инновацион технологиялар асрида ракамли иктисодиёт даётимизнинг дар бир жабхасига, яъни, согликни саклаш, таълим, интернет-банкинг, хукумат ва бошка содаларга дахлдор булмокда.

Бугун даётимизда тармок ва содаларни ракамлаштириш сузи куп учрай бошлади, лекин бу тушунча купчилик учун янгилик булиб, у дакида етарлича тасаввурга эга эмасмиз. Ракамлаштириш жараёнининг даётимиздаги барча жабдага, жумладан, тиббиётга дам кириб келгани бунинг тасдигидир.

Иктисодий дамкорлик ва ривожланиш ташкилоти (ИХрТ)нинг согликни саклаш дисоблари тизими (ССХ,Т) 2008 йилдаги миллий дисоблар тизими (МХ,Т) билан услубий жидатдан мувофиклаштирилган, концепциялар ва дисобга олиш коидаларига асосланади. ССХТ мазкур дисоблар ижтимоий-иктисодий статистиканинг бошка маълумотлари билан узаро алокани таъминлайди. [1]

Республикамизнинг ижтимоий-иктисодий содаларда эришган ютуклар каторида согликни саклаш тизими алодида урин эгаллайди. Жумладан, Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йилдаги "2017 - 2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Х,аракатлар стратегиясини

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND TECHNICAL CONFERENCE "DIGITAL TECHNOLOGIES: PROBLEMS AND SOLUTIONS OF PRACTICAL IMPLEMENTATION IN THE SPHERES" APRIL 27-28, 2023

«Ёшларни куллаб-кувватлаш ва ахоли саломатлигини мустахкамлаш йили»да амалга оширишга оид давлат дастури тугрисида"ги ПФ-6155-сонли фармони, Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси ^онунчилик палатаси Кенгашининг "Мамлакатимизда согликни саклаш тизимининг бирламчи бугинини такомиллаштириш ва ахоли уртасида соглом турмуш тарзини шакллантириш борасида амалга оширилаётган ишлар устидан парламент назоратини янада кучайтириш тугрисида" 568-ГУ-сон-карори, "Ахоли саломатлигини мустахкамлаш борасидаги ислохотларни хаётга татбик этиш буйича парламент ва депутатлар назоратини амалга оширишга доир чора-тадбирлар тугрисида" 707-ГУ-сон карори ва ушбу сохага тегишли бошка меъёрий хужжатларнинг кабул килиниши согликни саклашнинг ахамияти Республика сиёсатининг асосий омилларидан бири эканлигини курсатади.

Узбекистон Республикасининг 2022-2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси дастурида ижтимоий сохани ривожлантиришда таълим тизими, мехнат бозори хисобига инсон омили тараккиёти, ахолининг барча катламларини сифатли тиббий хизмат билан камраб олиш, илм-фан инновацияларини ривожлантириш оркали инсонларнинг соглигини яхшилаш курсаткичини ошириш, ижтимоий химоя, атроф-мухитни асраш, илгор ва соглом фикрлайдиган янги авлодни тарбиялаш, мамлакатнинг миллий брендини халкаро микиёсда оммалаштириш каби максадлар баён этилган.

Мамлакатимизда ракамли иктисодиётни фаол ривожлантириш, барча тармоклар ва сохаларда, энг аввало, давлат бошкаруви, таълим, согликни саклаш ва кишлок хужалигида замонавий ахборот-коммуникация технологияларини кенг жорий этиш буйича комплекс чора-тадбирларни амалга ошириш максадида, Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 5 октябрдаги "Ракамли Узбекистон - 2030" стратегиясини тасдиклаш ва уни самарали амалга ошириш чора-тадбирлари тугрисидаги ПФ-6079-сонли фармони кабул килинди. Фармонга мувофик, "Ракамли Узбекистон -2030" стратегиясининг 2022 йил, 2025 йил, 2030 йилларга мулжалланган максадли курсаткичлар белгилаб олинди. Ушбу фармон билан барча согликни саклаш муассасаларини кенг поласали интернет тармогига улаш, "Электрон поликлиника" намунавий ахборот тизимини жорий этиш буйича режа-жадвал ишлаб чикиш ва графикка асосан тизимни боскичма-боскич жорий этиш, "Электрон шифохона" намунавий ахборот тизимини жорий этиш буйича режа-жадвал ишлаб чикиш ва графикка асосан тизимни боскичма-боскич жорий этиш, согликни саклаш муассасаларида медикаментоз воситалари билан самарали ва хавфсиз даволанишни ташкил этиш ва шифокорларнинг электрон реестрини шакллантиришга мулжалланган "Электрон рецепт" ахборот тизимини жорий этиш буйича режа-жадвал ишлаб чикиш ва графикка асосан тизимни боскичма-боскич жорий этиш белгиланган. [2]

Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 25 майдаги "Согликни саклаш сохасини комплекс ривожлантиришга доир кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги ПК-5124-сон карори 1-ИЛОВАси билан "Давлат тиббиёт муассасаларини 2021 — 2023 йилларда замонавий компьютер жихозлари билан таъминлаш РЕЖА-ЖАДВАЛИ" тасдикланган. Фармонга кура 2021-2023 йиллар давомида Вилоят ва республика шифохоналари, Даволаш-профилактика муассасалари ва туман (шахар) шифохоналари,

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND TECHNICAL CONFERENCE "DIGITAL TECHNOLOGIES: PROBLEMS AND SOLUTIONS OF PRACTICAL IMPLEMENTATION IN THE SPHERES" APRIL 27-28, 2023

Оилавий шифокор пунктлари, оилавий поликлиникалар ва туман (шахар) куп тармокли марказий поликлиникаларини 45 900 дона Компьютер жихозлари сони таъминлаш белгиланган. [3]

Ракамли технологиялардан кенг фойдаланиш согликни саклаш тизимини жадал ривожлантираётган асосий омиллардан булиб, куплаб мамлакатларда оммалашмокда. Телетиббиёт туфайли ахолининг вакти, моддий ресурслари тежалади. Уйида утириб клиникани, шифокорни танлаш имкониятига эга булади. Шу билан бирга, тиббий хизматлардан тенг ва осон фойдаланади. Бошкача айтганда, телетиббиёт тиббий хизматларни замонавий техник ва телекоммуникация воситалари оркали масофадан туриб олишдир. Онлайн теледиагностика юртдошларимизга уйидан чикмасдан туриб энг илгор махаллий ва хорижий экспертлар маслахатини олиш имконини беради. Натижада беморларнинг вакти ва маблаги тежалиб, йулкира ва бошка кийинчиликлардан кутулади.

Хар кандай сохадаги, жумладан, телетиббиётдаги муносабатлар хам хукукий тартибга солинишга мухтож. Х,озирга кадар куплаб давлатларда телетиббиёт тугрисида конунлар кабул килинган. Юртимизда хам телетиббиётни тартибга солувчи махсус конунни кабул килиш давлат дастурида акс эттирилган. Шу уринда телетиббиёт тугрисидаги конун мамлакатимиз учун нимага керак, деган савол тугилиши мумкин. Биринчи навбатда, конун телетиббиётга доир мураккаб жараёнларни хукукий жихатдан тартибга солишга хизмат килади. Хукук устуворлигини таъминлайди. Телетиббиёт жараёнидаги барча иштирокчиларнинг хукук ва мажбуриятларини белгилайди.

Мамлакатимизда телетиббиёт халкаро микёсда тан олинган олим ва академик Малика Абдуллахужаеванинг саъй-харакати туфайли фаол ривожлана бошлади. 2000 йилларнинг бошида у биринчи булиб Республика патологоанатомия марказида телетиббиёт лабораториясини очди ва шу ерда бутун мамлакат ахолиси учун онлайн диагностикани йулга куйди. Уша йиллари у нафакат Узбекистон, балки бутун Марказий Осиёдаги илк телетиббиёт лабораторияларидан эди. Малика Абдуллахужаева бошчилигидаги бир гурух олимлар томонидан илк маротаба "Телетиббиёт тугрисида"ги конун лойихаси ишлаб чикилган мухокамага куйилган.

Тиббиёт тизимини ракамлаштириш нафакат юртимиз, балки хар кандай давлат учун хос булган катор муаммолар, айникса, кишлок жойларда сифатли тиббиётнинг мавжуд эмаслиги масаласини хал килиш учун кенг майдон ва имконият очади. Бу борада А^Ш, Япония, Буюк Британия, Германия, Австралия, Греция, Ирландия, Испания, Канада, Франция, Швеция, Швейцария каби давлатлар анча илгор. Шунингдек, Россия, Украина, Беларус, Молдова, Грузия, Арманистон, ^озогистонда хам телетиббиёт буйича куплаб лойихалар самарали амалга оширилмокда. Президентимиз, ташаббуси билан 2018 йилда Узбекистон Республикасининг согликни саклаш тизимини ривожлантириш концепцияси кабул килингани Янги Узбекистонда тиббиёт сохаси ривожида катта кадам булди. Концепцияда юртимизда электрон согликни саклаш тизимини кенг жорий этиш, яъни телетиббиётни ривожлантириш асосий вазифалардан бири сифатида белгиланди. Жумладан, телетиббиёт оркали юртдошларимиз барча тиббиёт муассасалари ва курсатиладиган тиббий хизматлар тугрисида бемалол ахборот олиши уларни даволайдиган шифокорлар хакида маълумотга эга булиши, хатто кабул вактини хам масофадан электрон навбат оркали банд килиб куйиши мумкин. Шунингдек, курсатиладиган хизматлар

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND TECHNICAL CONFERENCE "DIGITAL TECHNOLOGIES: PROBLEMS AND SOLUTIONS OF PRACTICAL IMPLEMENTATION IN THE SPHERES" APRIL 27-28, 2023

сифатини, жумладан, тиббиёт ходимлари фаолиятини бахолаш учун мобиль иловалар оркали тизимдан фойдаланиш имконига эга. Телетиббиёт нафакат ахоли, балки тиббиёт муассасалари фаолиятини такомиллаштиришга кенг имкониятлар яратади. Масалан, согликни саклаш сохасида стандартлаштириш тизимини амалга ошириш, электрон хужжат билан ишлашни жорий этиш оркали иш жараёни (тиббиёт карталари ва касалликлар тарихини тулдириш, электрон рецептлар бериш), тиббиёт ходимлари, доридармон, тиббиёт буюмлари ва тиббий техника, сарфлаш материаллари хисоби ва мониторингини юритиш осонлашади. Согликни саклаш вазирлиги томонидан телетиббиёт буйича катор лойихалар амалга оширилди. Жумладан, 2020 йил июнь ойида Роберт Кох институти ва Берлиндаги Шарите клиникаси билан хамкорликда маълумотларни тугридан-тугри Германияга узатувчи икки туплам телетиббиёт ускунаси харид килиниб, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази ва Зангиота шахридаги 1-шифохонага урнатилди. Ютукларимиздан яна бири — Германиянинг GITEC Consulting компанияси кумагида 2021 йил август ойида Тошкент шахри ва саккизта вилоят орасида МРТ тасвирини масофадан туриб алмашиш тизими ишга туширилди. Шу билан бирга, ЮНИСЕФ билан хамкорликда ^оракалпогистоннинг чекка худудидаги тиббиёт муассасаларини телетиббиёт ускуналари билан жихозлаш лойихаси амалга оширилди. ITMed компанияси ташаббуси билан Германиянинг Роберт Кох институти ва GIZ халкаро хамкорлик бюроси билан биргаликда 2021 йил октябрь ойидан Фаргона вилояти Сух тумани тиббиёт бирлашмаси марказий шифохонасида телетиббиёт тизимини жорий этиш ишлари бошланди. Мазкур лойиха Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Наманган вилояти ва Нукус шахри филиалларида тулик ишга тушурилган. Давлат дастурларида белгиланган вазифаларни амалга ошириш учун халкаро тажрибага таянган холда "Телетиббиёт тугрисида"ги конунни кабул килиш, шунга мувофик зарур ресурслар билан таъминлаш зарурати юзага келди. Ушбу саъй-харакатлар шаффоф ва ишончли тиббиётни шакллантириш учун мустахкам пойдевор булиб хизмат килади ва ахоли саломатлигини хукукий мухофаза килишга самарали таъсир курсатади.

Хулоса ва таклифлар. Тиббиётни ракамлаштириш оркали "Электрон поликлиника", "Электрон шифохона", "Электрон рецепт" ва "MedData Stastionar" каби ахборот тизимларини жорий этилиши тиббиёт муассасаларида замонавий ахборот технологияларини жорий этиш оркали тиббий хизматлар курсатиш сифатини оширишга ёрдам беради. Жумладан,

- хар бир фукаро саломатлигига оид барча маълумотларнинг ягона электрон базасини шакллантириш;

- худудларда патронажлар иш самарадорлигини доимий мониторинг килиш;

- шифокор бемор унинг хузурига келгунга кадар у хакидаги барча маълумотларга эга булиши;

- шифокор ва беморлар вактини тежалишига, ташхис куйилишининг аниклигини ошириб, ортикча когозбозликни камайтирилишига эришилади.

Худудларда ракамли тиббиётни жорий этиш учун куйидаги муаммолар мавжуд:

- Согликни саклаш муассасалари(Шифохоналар, ДСЭНМ, ТКТП, ^ОП, ^ВПларни) етарлича компьютер техникаси, принтер ва бошка жихозлар билан таъминланмаганлиги;

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND TECHNICAL CONFERENCE "DIGITAL TECHNOLOGIES: PROBLEMS AND SOLUTIONS OF PRACTICAL IMPLEMENTATION IN THE SPHERES" APRIL 27-28, 2023

- "Электрон поликлиника", "Электрон шифохона", "Электрон рецепт" ва "MedData Stastionar" ахборот тизимлари тулик жорий этилмаганлиги.

Юкорида курсатилган камчиликларни бартараф этиш буйича куйидаги таклифлар берилади:

- Согликни саклаш муассасалари(Шифохоналар, ДСЭНМ, ТКТП, ^ОП, ^ВПларни) етарлича компьютер техникаси, принтер ва бошка жихозлар билан таъминланмаганлиги;

- Согликни саклаш тизимидаги ташкилотларида "Электрон поликлиника", "Электрон шифохона", "Электрон рецепт" ва "MedData Stastionar" ахборот тизимлари тулик жорий этиш.

REFERENCES

1. Гайибназаров Б.К., Абдувалиева Ё. "Мамлакатимизда согликни саклаш сохасини ислох этишнинг асосий боскичлари". //Бухоро давлат университетида утказилган 2013 йил 26 мартдаги "Худудий иктисодиётни ривожлантириш йуналишлари" мавзусидаги республика илмий-амалий анжумани материаллари туплами. Бухоро-2013. 57-58 бетлар;

2. https://lex.uz/uz/docs/-5030957 Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 5 октябрдаги ""Ракамли Узбекистон - 2030" стратегиясини тасдиклаш ва уни самарали амалга ошириш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-6079-сонли Фармони;

3. https://lex.uz/docs/5434358 Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 25 майдаги "Согликни саклаш сохасини комплекс ривожлантиришга доир кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги П^-5124-сон карори.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.