THE YOUNGER THE BETTER EARLY IS BETTER Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

JffiTALQINVA 1

%#TADQIQOTLAR No4 2022

^^ ilmlyuHuOty iumali i»--r «-W"

#

......................juiiiflii

THE YOUNGER THE BETTER EARLY IS BETTER

>

Adahamova Muazzamxon Mahammadismoil qizi

Andijon Davlat Universiteti Pedagogika Instituti https://doi.org/10.5281/zenodo.7258646

i*}1 Jf

Annotatsiya: Mazkur maqolada boshlang'ich sinf ingliz tili darsliklarida leksik minimum tasnifi haqida qisqacha ma'lumotlar keltirilgan. Shuningdek mazkur maqolada misollar orqali izohlab o'tilgan.

Kalit so'zlar: leksikologiya, innovatsion texnologiya, boshlang'ich sinflar,

zamonaviy metodlar, qiziqarli o'yinlar, rasmli lug'at,frazeologik birliklar, yangi so'zlar

Annotation: This article provides sources on the lexical minimum classification in elementary English textbooks. The article also gives intriguing examples on this

W topic.

Key words: lexicology, innovation technology, elementary schools ,modern methods, interesting games or activities, pictures dictionary , units of phraseology, new

words Kirish

Bugungi tez su'ratlarda o'tayotgan hayotimizni va albatta ta'lim tizimini hamda

yosh avlod porloq kelajagini chet tili muloqotisiz yoki chet tilini bilmaslik negizida

tasavvur etish mushkul. Biz texnologiya asri yashin tezligida rivojlanayotgan davrda ......... . . . ,. ........... . , , .

yashamoqdamiz, tabiiyki xorijiy tilni asosan ingli ztilini bilish davr talabiga aylandi.

J 1 'J J J

Chet elning nufuzli oliygohlarida o'qishdan tortib to xorijiy investitsiyalarni olib kirish yoki jalb qilish uchun ham mazkur xalqning ingliz tilini bilish darajasi e'tiborga olinadi va shu nuqtai nazardan qo'shimcha biror tilni bilish talab etiladi. Shu bois bog'cha yoshidan, boshlang'ich sinflar uchun ingliz tilini o'rgatish va yangi tilga 'M nisbatan yosh avlod ongida ko'nikma hosil qilishga hukumatimiz tomonidan e'tibor kuchaymoqda va shu xususida innovatsion kitob va darsliklar ishlab chiqilishi shuningdek chet tilini o'qitishda yangidan-yangi innovatsion o'qitish metodlardan

J-jt

foydalanish yo'lga qo'yildi. Shuningdek darsliklarda so'zlashuv tiliga xos, maxsus qo'llanadigan tor doiradagi, eskirgan,dag'al so'z va iboralar berilmagan. Sof inglizcha

so'zlar va atamalar berilgan. Darslik mualliflari esa so'zlarning qo'llanuvchanligi,

J "1 > ' ^^ "m il >

ifodalangan tushunchalaning muhimligi, ularning boshqa sahifada kelgan s o'zlar bilan

birika olish va so'z yasalish imkoniyatlariga e'tibor berganlar. Darslik uchun

birikmalar tanlashda ingliz so'zlarining o'zaro birika olish xususiyatlariga ,

iboralarning o'ziga xos tomonlarini ko'rsatishga harakat qilingan. Biz guvohi

________ ____________ __________

bo'lgandek keltirilgan birikmalar tanlangan so'z ishtirokidagi grammatik * : j*

•m ^ !*-ij

NW J"

JffiTALQINVA 1

%#TADQIQOTLAR No4 2022

^^ tlmly-ustubiy jumali i»--r «-W"

' i J E" I -

konstruktsiyaning tipikligini yoki so'zning leksik qurshov doirasidagi xususiyatlarini

#

>

ko'rsatib turadi.

So'ngi yillarda ingliz tiliga bo'lgan qiziqish barcha yosh vakillarini o'z ichiga qamrab olmoqda. Tilsiz jamiyatda yuksalish bo'lmasligi barchamizga sir emas, ammo

3N)

yangi tilni o'zlashtirish ham insoniyatning yosh davrlariga bog'liq ekanligini olimlar ham ilmiy isbotlab berishgan, zero keyingi avlod vakillari yuqori avlod vakillariga

nisbatan yangi tilni tez va oson hamda innovatsion metodlar orqali o'rganishi ko'pchilikka ma'lum. Yosh avlod ongi va shuri kattalarning o'zlashtirish darajasidan anchagina yuqori. Bolalarda tilni o'rganishga bo'lgan tabiiy moyilligi va xotirasining mustahkamligi yangi ma'lumotlarni tez va oson o'zlashtirishi, ularda taqlid qilish qobiliyati kuchliligi hamda vaqt bosimida bo'lmasliklari ularni tilni o'zlashtirishiga cheksiz imkoniyatlar eshigini ochadi.

O'zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti I.A.Karimov tashabbuslari bilan 2012 yil 10 -dekabrdagi " Chet tillarini o'rganish tizimini yanada takomillashtirish

/^nAt-n lonKlfl nt*t +A'rr't*in/in" m 1 O A1T I 1 nnt*At*1 1 n ivl 1 r-T +1 lim A^r rvn n 1 O 11 linnnn

chora tadbirlari to'g'risida" gi PQ 1875- sonli qarori ingliz tilini o'rganish uchun

*

ochilgan ajoyib yuksak imkoniyatlar ibtidosi. Uning negizida o'rganilgan til darajasi uchun bir qancha moddiy va ma'naviy rag'batlar ham ko'zda tutilgan va buning uchun

> 2*

bir qancha chora - tadbirlar ko'rildi. Jumladan ingliz tili 1 sinfdan o'qitila boshlandi,

i> - ' ' ' ,w

buning uchun esa maxsus yoshga doir kitob va daftar ko'rinishida o'quv qo'llanmalar

yaratildi. Boshlang'ich sinflarda chet tilini osonroq va mustahkam o'rganishlari uchun

rang barang interfaol metodli rasmli kitoblar, so'zlar esa qayta va qayta yorqin

misollar bilan xotirada osonroq va qiyinchiliksiz qolishi uchun innovatsion rasmlar

bilan boyitildi. Yana kitobning o'quv harakteri so'zlarga berilgan Grammatik , ................ , .......

ma'lumotlarda yaqqol seziladi ya'ni yoshga doir yo'llar bilan tushuntirib o'tilgan. Har bir so'zga atroflicha Grammatik leksik tavsif berilgan- ularga xos asosiy Grammatik shakllar, masalan, otlarning turlanishi, fe'llarning tuslanish xususiyatlari ko'rsatilgan. Quyi sinflardagi kitoblarda berilgan otlar bir necha sifatlar bilan birgalikda,

sifatlar esa o'z aksini rasmlar orqali, berilgan rasmlar esa xorijiy bolalar hayot tarzini namoyon qilgan holatda yaratildi. Darhaqiqat , 2021-2022 o'quv yilida yangi nashr va o'zgacha ko'rinishda noodatiy tarzda ishlab chiqarilgan 1-sinf o'quv darsligi va daftari mavzular uzviyligida tematik va mantiq jihatdan 7-8 yoshli bolajonlar qiziqishidan J-jt kelib chiqib ishlangan. Berilgan yangi so'zlar esa darslik va daftarda bir joyda sinonimik boshqa sahifada esa antonimik rasmlari bilan izohlangan bu esa yangi jumlani xotirada osonroq va yorqinroq misollar bilan qolishiga asos bo'ladi masalan: happy, angry, sad kabilar. Shu bilan birga mantiqan o'ylashga yetaklovchi rebuslar, tilni charxlaydigan tez aytishlar, tinglang, tanlang va mosini toping, ortiqcha s o'zni toping kabi berilgan mashg'ulotlar listening va speakingga asoslangan TPR metodlarni xuxusan kinesetic, tectile, auditory va visual o'rganuvchilar uchun mo'ljallangan darslik bu rivojlanayotgan , jahon sahnasida o'z o'rniga ega bo'layotgan davlatimiz

""T^TS^T— g| » ;

L> * iJ

*

JffiTALQINVA 1

\-#TADOIOOTLAR Nod 2022

ilmiy-uslubiy jumali

»< ..... Ьргстяп vn«b ял/l r>H nrhim varataan Vpiict л/я rlipVciv imVonivatlягНяп biri Нр«я1<г

»

bergan, yosh avlod uchun yaratgan keng va cheksiz imkoniyatlardan biri desak

#

mubolag'a qilmagan bo'lamiz.

Albatta,TPR metodlari orqali o'rganish bolajonlarni yangi til olamiga olib kirish oson va samaraliroq hisoblanadi. Boshlang'ich sinflarda yangi so'zlarni qayta va turli sahifalarda berilishi yoshlarni ham tarbiya o'chog'iga olib kiradi insoniylika chorlaydi misol uchun:Be caring! Sharing is caring! Save water! Be polite! Va hokazolar. Project work deb nomlangan mashg'ulotlar ualrni mehnat tarbiyasini va yangilikka, yaratuvchanlikka o'chligini oshiradi . 2- 4 sinflarda berilgan so'z va so'z birikmalari, frazeologik birliklar tarzida berilgan masalan: foot- on foot, car- by car, shop- go shopping, nose- touch your nose, play- on our playground, school- at scool,, in front of, next to shular jumlasidan.

shopping, nose- touch your nose, play- on our playground, school- at scool,, in front

Find and write the translation kabi mashqlar so'zlarni, so'z birkmalarini, gaplarni yoddan yoza olishiga,answer the questions esa og'zaki nutqini rivojlanishiga , viktorinalar esa aqliy salohiyatini oshirishga yordam beradi. H.H. Niyoziy ning "Ilm

nlnmn ilm 1 r-w \ n m n HorVrtr imofrm" narrnti n r\' \ o n "Vrvrnli Irrio a! in rvn n Ki I 1 m -f ao n rro

izlagin ,ilm izlagin darkor izlagin" degan so'zlari, "Yoshlikda olingan bilim toshga

>

o'yilgan naqshdir" kabi teran aytilgan fikrlar bilimning nechog'lik muhimligi uning yoshlikda olinishi esa mustahkam va esda qolarlilik sifatiga ulkan ta'sir ko'rsatishi aytilgan.boshlang'ich sinf b'lishligiga qaramay bolajonlar darslikdagi ba'zi so'zlarni

»

m?

omonimik xususiyatlarini ham anglab ulgurishgan m: going to...( buy, write, read)-moqchi bo'lmoq (rejalashtirilgan ish harakat)ni bildirsa, boshqa o'rinda qayergadir ketayotganligi anglashiladi, bunday chigal vaziyatni yosh o'zbek kitobxoni hech bir qiyinchiliksiz kontekst orqali tushuna oladi.

Kunlik dars mashg'ulotlarida keltirilgan yangi so'zlar albatta bir qancha pog'onada darsga qayta va qayta olib kiriladi esda qolishlilik va o'zlashtirishdagi

mustahkamlilik darajasi oshishi uchun. Bunday vaziyatlarda Singapur metodlari ham qo'l keladi, masalan: shoulder by shoulder, face to face, knee by knee . . Yana asosiy talaffuz qoidalari, ingliz tiliga xos bo'lgan tovush almashinish hodisalari, so'z o'zgarish asosari, old qo'shimcha va suffikslar vositasida yangi so'z yasalish usullarko'rsatilgan O'zak so'z va undan yasalgan so'zlarning farqiga misollar orqali bora oladilar, rain, rainy, rainbow; ride, rider, riding;qisqa va butun gaplarni bog'lovchilar orqali o'rganadilar.

Xulosa qilib aytganda darslik yoshga doir Grammatik va leksik materiallarni to'g'ri tanlay olgan.boshlang'ich sinf o'qivchilariga til o'rganishini osonlashtirish uchun qiziqarli o'yinlardan va innovatsion metodlardan foydalangan holda tuzilgan. Buning negizida ular tilni majburiyat sifatida emas tabiiy instinct sifatida o'rganishlari uchun poydevor vazifasini bajaradi degan maqsad yotadi. Shunday ekan ta'lim tizimi ham yosh avlodni tilga mehr qo'yib o'rganishlari uchun barcha shart sharoitlarni

ham yosh avlodni tilga menr qoyib o'rganishlari uchun oarcha shart sharoitlarni yaratmoqda.

Ч к ^t

>q ] q ]> >

^^^^ 82

i>* *hJ>

M} я*

TALQIN VA TADQIQOTLAR

ilmiy-uslubry jurnali

№4 2022

Щ;

Я*

Ы>

>j>

Ы j> 1 >?<>

эй*

Ы >

! J>i>

ы>

< >S#

зйн Ы )> Я* Ы>

! >5>

•H >

Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati

1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2012-yil 10-dekabrdagi "Chet tillarini o'rganish tizimini yanada takomillashtirish chora tadbirlari to'g'risida " gi PQ-1875-sonli qarori

2. Turdaliyeva G.N "Boshlang'ich sinflarda ingliz tilini o'qitishda zamonaviy yondashuvlar va innovatsiyalar" 2020

3. Umirova Z(2020) "Importance of learning foreign languages". International Scientific Conference of Students and Young Scientists.

4. Bekmuratova U.B."Ingliz tilini o'qitishda zamonaviy yondashuvlar va innovatsiyalar"// Toshkent 2012

5. Ovcharova R.V. "practical psychology in elementary shool" M; TC Sphere, 1998.

6. Barkamol avlod- O'zbekiston taraqqiyotining poydevori,- T"Sharq nashriyot matbaa kontserni,1997

jW^ У

q ж**

ЩУ>

!>3*:

Ш

»

] >p

Шу

ЪЦ

Щ

! M

Ы р Ы >

+Н >

л w> -

>>

» \ л

ы*

83

i

^Н >

Ы:>

и*

ч >j# Ш >

Ы > Ы >

ы >

]>Ж Ц >р

Ц >р

|:Н> Ы >

q

Щ >