THE USE OF ACTIVE LEARNING METHODS AT LESSONS INFORMATICS Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

ИНФОРМАТИКА САБАКТАРЫНДА БЕЛСЕНД1 ОКЫТУ ЭД1СТЕР1Н ПАЙДАЛАНУ

Шекербекова Ш.Т.

Абай ат.Цаз¥ПУ, п.г.к., доцент, Исакова Г.

Абай ат.Цаз¥ПУ-нщ магистранты

THE USE OF ACTIVE LEARNING METHODS AT LESSONS INFORMATICS Shekerbekova Sh.T. Kazakh National Pedagogical University named after Abai, associate professor Isanova G. Undergraduate Abai Kazakh National Pedagogical University

АННОТАЦИЯ

В статье рассматриваются вопросы активных методов обучения в школе. Их использование на уроках информатики. Приведены примеры использование методы активного обучения не которым темам системы управлении базами данных в базовым курсе информатики.

ABSTRACT

The article deals with active teaching methods in school. Their use at lessons. Examples of the use of active learning methods which are not subjects of the system database management in the basic course of computer science.

Ключовые слова: активные методы обучения, кейс-метод, круглый стол, дискуссия, деловая игра Key words: active methods of training, case method, round table, discussion, business game

Ka3ipri уакытта Казакстанда бшм берудщ езшдш улт-тьщ Yлгiсi калыптасуда. Бул YPДiс бшм парадигмасыньщ e3repyi мен катар журед^ Бшм берудеп еск1 мазмуннын орнына жацасы келуде. Ол адамга оку кызметшщ субьек-riri репнде, e3rn-e3i eзектiлендiрiлген, езш танытуга жэне e3rn-e3Í жузеге асыруга умтылатын дамушы т^лга ретш-де калыптаст^1руга багытталган. Педагогикалык YPДiстiн мацызды курамы-оку Yстiндегi сyбьектiлер. Окытушы мен окушынын тулгалык багытталган eзара эрекет болып табылады. Жана бiлiм прадигмасы бiрiншi орынга адам-нын бiлiм, бiлiк, дагдысын емес, онын т^лгасын, бiлiм алу аркылы дамуын койып жатыр.

Элеуметпк тург^1да адамнын белсендiлiгi мен дербе-стiгi онын енбегiнiн жемiстiлiгiн айкындайды жэне та-пк^1рлыгынын мэнiн курайды. Ендеше окушыларда осы касиеттiн пайда болуын тудыру эрбiр устаздын непзп мiндеттерiнiн бiрi болып саналады. Жеке тулганын бел-сендiлiгiн жэне eзiндiк дамуын оятуга багытталган жYЙе бул белсендi окыту эдiстерi. Бул e3ire жартылай - зерттеу эдiс, проблемалык тYсiндiрy, зерттеу эдiстерiн кiрiктiрyге умтылдырады, окушыларды белсендiлiгiн арттыру негiзiн непзге алады. Kазiргi педагогика гылымы, барлык педагогикалык тужырымдамаларынын кундылыны окыту урдЫ мен тэрбиелеу барысында окушылардын белсендiлiгiн арттыру мэселелерiн караст^1руга байланысты болуда.

Окытудын белсендi эдiстерi - оку материалын игеру Yдерiсiнде окушыларды белсендi ойлау жэне практикалык эрекетке итермелейпн эдiстер. Белсендi окыту муFалiмнiн дайын бiлiмдердi баяндауына, оларды есте сактауы мен кайта жацFыртyына емес, окушылардын белсендi ойлау жэне практикалык эрекет YДерiсiнде e3 бетiнше бшм-дер мен бiлiктердi менгерyiне баFытталFан эдiстер жуй-есiн пайдалануды бiлдiредi. Белсендi окыту эдiстерiнiн ерекшелiктерi - олардын негiзiнде практикалык жэне ойлау эрекетше ояту жатыр. Онсыз бiлiмдердi игеруде алFа жылжушылык болмайды. Окытудын белсендi эдiстерiнiн пайда болуы жэне дамуы окытудын алдына окyшыларFа бiлiм Fана берiп коймай, танымдык кызыFyшылыктар мен кабiлеттердiн, шыFармашылык ойлаудын, e3 бетiнше акыл-ой енбегiнiн калыптасуы мен дамуын камтамасыз

ету т.б. жана мiндеттер койылуымен байланысты. Жана мвдеттердщ пайда болуы акпараттын каркынды дамуына тэyелдi. Егер бурын мектепте, оку орындарында алынFан бiлiмдер адамFа узак уакыт кызмет ете алса, казiргi акпа-раттык заманда оларды Yнемi жанартып отыру кажет. Бул e3 бетiнше бiлiм алу жолымен жYзеге асуы мYмкiн, ал бул адамнан танымдык белсендiлiктi жэне eзiндiктi талап етедi.

Оку YPДiсiнде окушылардын белсендшпн арттыру-дын жолдары мен тэалдерш, танымдык iзденiмпаздык, танымдык белсендшпн калыптастыру мэселелерi тура-лы жазылFан енбектердi атап eтсек, олар Ы.Алтынсарин, О.А. Абдуллина, Ю.К Бабанский, В.А Сластенин., А.Е. Щуркова.

БYгiнгi танда белсендiлiк окыту эдiсiнiн идеясы мен Fылыми тужырымдамасы арнайы тYсiндiрyдi кажет ететiн бiркатар уFымдарды карастыруды камтиды. Белсендi окыту тужырымдамалары аныкталFан каFидаларFа жYгiнедi:

• проблемалык кагидасы;

• контекстi окыту кагидасы;

• ю - эрекеттiн оку - танымдык мотивация каFидасы;

• тжелей катысу кагидасы.

Окыту барысында жеке тулFаны белсендiлiгiн артты-рудын басты куралы белсендi окыту эдiстерi болып саналады. Эдебиеттерде бул терминдер «Белсендi окыту эдюЬ> болып кездесед^ Осы жeнiнде толык ж1ктелу мэлiметтi М.Новик жасады [1]. Ол белсендшкп имитациялык жэне имитациялык емес топтар аркылы бeлiп карастырады. СоFан байланысты сабактын формасын да имитациялык жэне имитациялык емес деп аныктайды.

Имитациялык емес сабактарынын сипаты окытылатын Yрдiс немесе iс-эрекеттердiн моделдерiнiн болмауында. Окыту белсендшп окытумен мен окушынын арасындаты тiке жэне керi байланыстары аркылы жYзеге асады.

Имитациялык сабактардын айкын ерекшелiгi окытылатын YPДiс (жеке дара немесе ужымдык кэсiптiк ю-эрекет-тер имитациялары) моделiнiн болуында. Сонымен катар олардын ойындык жэне ойындык емес болып бeлiнyiнде. Окушылардын аныкталган бiр рeлдерде ойнауы негiзiнде жYзеге асатын эдiс ойындык деп аталады.

Op6ip Mp^iMHiH басты мщдеп - окушыларга белгiлi 6ip бшмдер жиынтыгын беру гана емес, сонымен катар оларда окуга деген кызыгушылыкты дамыту, оки бiлуге Yйрету. Жаксы ойластырылган окыту эдiстерiнiн квмепн-ci3 оку материалыныц игерiлуiн уйымдастыру киын.

Ендi белсендi окыту эдiстерi неш карастыратыны-на токталайык. Бул эдютердщ кейбiрi мектепте кенiнен жэне табысты колданылады. Мысалы, бастауыш мектепте кещнен колданылатын окыту эдiсi - ойын, ал негiзгi жэне жогаргы мектепте кещнен колданылатын окыту эдга -жоба тYрiнде колданылады.

Г.П. Щедровицкий белсендi окыту эдiсiн жэне тэрби-елеудi "бшм алушылар кыска уакыт iшiнде жэне аздаган кYш салып, керектi бiлiм мен шеберлiктi мецгеру", саналы тYPде "бшм алушылардыц кабшетшпн тэрбиелеу" жэне саналы" кажетл ю-шараларды калыптастыру" деп тYсiн-дiредi [2].

Белсендi окыту эдiстерiн оку процессше колдану бiлiм алушылардыц танымдык белсендшпн iске косады, олар-дыц кызыгушылыгын жэне жiгерiн арттырып, вздiгiнен оку ушш кабiлеттiлiгiн дамытады; ол бшм алушылар мен окытушылар арасындагы керi байланысты камтамасыз етедi. Казирп уакытта белсендi окыту эдiсiнiц квп тараган тYрлерi:

• практикалык эксперименттер

• эдастщ жобасы - оку YPДiсiн уйымдастыру процессi, бiлiм алушыныц багдарланган шыгармашылык тулгасын калыптастыру, оныц зияткерлж жэне жеке мумшндш-терiнiц дамуы, ерiк-жiгер касиеттерi жэне шыгармашылык кабшеттершщ процесiнде жаца внiмдер жасау, объективп немесе субъективтi практикалык мацызы бар жацалыкка ие;

• топтык талкылау — накты мэселе бойынша топтык пiкiрталастар мен салыстырмалы тYPдегi шагын топтар-дагы бiлiм алушылар (6-дан 15 адам);

• мига шабуыл — эрбiр катысушысыныц ынталанды-ратын жаца идеялары, шыгармашылык ойлау Yшiн маман-дандырылган топтык жумыс эдюц

• iскерлiк ойындар -белгiлi бiр тиiмдi оку рецептi мен кэаби эрекеттi вндiруге багытталган бiлiмалушылардыц белсендi жумыс уйымыныц эдiсi.

• рвлдж ойындар - коммуникация ортасында жаца бiлiмдердi мецгеру мен белгiлi бiр дагдыларды ецбекпен втеу Yшiн колданылатын эдю. Рвлдiк ойынга берiлген рвл-ге сэйкес эркайсысына бiр-бiрiмен арнайы карым-катынас жYргiзу, ек1 «ойыншыдан» кем емес катысуды болжайды.

• баскет эдю - жагдаятка уксату негiзiндегi окыту эдiсi. Мысалы, бiлiм алушыга компьютерлiк техника му-зейiнде экскурсия жетекша рвлiнде шыгу усынылады. Дайындыкка арналган мэлiметтерден ол залда кврсетшен жэдiгерлер туралы барлык кажетп акпартты алады.

• тренингтер — оку барысындагы немесе арнайы кой-ылган жагдайда бiлiм алушылардыц дамуына мумкшдш алуы жэне кажетп бiлiмi мен дагдыларын бекiтуi жэне жеке бас тэж1рибесш взгертiп, дурыс шешiм кабылдауы;

• компьютерлiк Yйретушi программаларды бшм беруде колдану;

• практикалык жагдаят (case-study) - шешiм кабыл-дау эдютер дагдысын окыту; оныц басты максаты бш-

малушыларды акпаратты саралауга Yйрету, кiлттiк мэсе-леш айкындау, алтернативтiк шешу жолдарын тYрлендiру, оларды багалау, ен тиiмдi шешiм тандау жэне багдарлама-лык iс-эрекеттi калыптастыру.

Бiз бiлiмдi бастапкы игеру кезещнде белсендi окыту эдiсiн мэселел1к сабак формасында колдануга тырыстык. Бундай сабактарды жасауда 6i3 келтiрiлген жэне жYЙелен-дiрiлген белсендi эдiстердi колданудын дидактикалык не-гiздерiне CYЙендiк. Окытушынын тек белгш тYPдегi, еске сактауга арналган акпараттык сабак мазмунынан айыр-машылыгы, мэселел1к сабакта жана бiлiм окушылар Yшiн белгiсiздiк жэне жаналык ретшде енгiзiледi. Мэлiметтер корын окытуды бiз келесi тiзбек тYрiнде жYзеге асырдык [3,4]:

максат ^ мiндет ^ зерттеу жэне таным ^ бшм ^ бакылау.

Мэлiметтер коры (МК) тYсiнiгiн, акпаратты курылымдауды жэне мэлiметтердi курылымдау тэсiлдерi тYсiнiгiн беру Yшiн - окушыларга с^рактарга жауап беруге кенес беремiз [5]. Алыжан жауаптарды бiз сабак барысын-да толыктырамыз жэне тYсiндiремiз. Сабактагы жумыстар келесi тур бойынша журедг

Сурак - Окушылардын жауаптары - Корыту - Бшм алу.

Мысалы, МуFалiм кандай мэлiметтермен жумыс ютей-дi (окытушы)

Жауаптар (окушылардын жауаптары):

• окушылар туралы эр тYрлi мэлiметтер;

• эр тYрлi мэлiмет квздерi туралы мэлiметтер (эдебиет, электрондык аныктама, дидактикалык материалдар, квр-нек1 куралдар жэне т.б.).

Окушылар берген жауаптарды кортындылай келiп, мYFалiм мэл1меттер коры тYсiнiгiне аныктама жасайды. Акпараттарды бiрнеше рет колдану Yшiн мэлiметтердiн Yлкен квлемiн сактау керек, ал оны, мысалы, мэлiмет-тер коры квмепмен iстеуге болады. МК - бул кандай да бiр пэндiк саладаFы немесе пэн саласынын (эрбiр маман взiнiн пэндiк саласында жумыс iстейдi) бiр бвлiгiндегi накты элемнiн накты объектiлерi туралы мэл1меттердщ жиынтыFы деп айтуFа болады.

Ендi тагы бiр сабактан Yзiндi келпрш втейiк: Осы сабак барысында келесi тYрде сурактар кою аркылы, окушылардын белсендiлiгiн арттырамыз. Окушыларды сабакка ынталандыру Yшiн, сурактар койылады. Microsoft Access программасымен танысу сабаFын уйымдастыруда келесi тYрде сурактар коюFа болады:

Microsoft Access программасы кайда колданылады жэне не Yшiн кажет?

(кез-келген фирма, мекеме, шаFын кэсшкерлш шару-ашылыктар туралы маFлумат алу Yшiн.)

Microsoft Access программасынын тшмдшп.

(кесте тYрiнде, сызба тYрiнде, кез-келген фирманын то-лык маглуматтарын алып, онымен тiкелей жумыс жасай беруге болады. КаFаздардын санын квбейтiп эуре болмай-ды.)

Сiздер Microsoft Access программасында кандай жумыс жасау жолдарын бшеаздер?

(кесте куру, сактау жэне OFан мэлiмет енгiзiп, онын тишн взгерту. Кестеге жана врiс енпзу оны жою).

MS Access - кандай программага жатады?

(Колданбалы программа).

MS Access - объектiлерi нешеге бвлiнедi? Олар кайсы-лар?

(кесте, форма, сураныс, басылым, макрос, модул)

Корыта келгенде, осы тэрiздi сабакта окушыларга жаца сабак туралы сурак койып, окушылардыц жауаптарын талкылап, окытушы корытындылайды, окушы осы сабак бойынша ойларын толыктырып бiлiм алады.

Белсендi эдiстi пайдалануда окушыларга вз бiлiмiн вз бепмен терендету мен взiн-взi жетiлдiру Yшiн, сонымен катар, информатика бойынша бшктшп мен дагдыларын калыптастыруга зор ыкпалын тигiзедi.

Окытудыц белсендi эдiсi окушылардыц танымдык бел-сендiлiгiн арттырады, сонымен бiрге окушылардыц жога-ры децгейлi белсендiлiгiн кврсетедi. Окытудыц белсендi эдiсi негiзiнде кандай да бiр мэселеш шешу жолында еркiн тYPде тшр алмасуды бiлдiретiн сухбат тYрiнде курылады. Бул эдiстеменiц негiзгi ерекшелiктерi белсендi окыту жэне окушылардыц жогары бшм кврсеткiштерi, мэлiметтер ко-рын окыту, окытудыц желшк емес моделiмен жузеге асы-рылады.

Эдебиеттер

1. Активные методы обучения: рекомендации по разработке и применению: учеб.-метод. пособие / Е. В. Заруки-на, Н. А. Ло- гинова, М. М. Новик. СПб.: СПбГИЭУ 2010. - 59 с.

2. Щедровицкий Г., Розин В., Алексеев Н., Непомнящая Н. Педагогика и логика. М., 1993.

3. Шекербекова Ш.Т. Болашак информатика мyFалiм-дерше мэлiметгер корын окытудыц белсендi эдiстерi //«Кредитпк окыту технология шартына сэйкес болашак мамандардьщ кэсiптiк кузырлынын калыптастыру: тэжри-бе, пробдемалар жэне перспективалар» атты халыкаралык Fылыми-практикалык конф. матер.- Кекшетау, 2009.- 422426 б.

4. Шекербекова Ш.Т., Нурсапанова М.М., Калиева С.С. Окушыларды мэлiметтер корымен жумыс ютеуге Yйретуде окытудын белсендi эдiсiн пайдалану / ОнтYCтiк Казакстан Fылымы мен бшш. Республикалык Fылыми журнал. №3(89) 2011. - Б.41-45.

4. Бидайбеков Е.Ы., Елубаев К., Шекербекова Ш.Т. Мэлiметтер коры жэне акпараттык жYЙелер // Оку куралы, 2011.- 220 б.