CC BY
6
УДК 330 ББК 65.207
НАЦШИ РУШДИ ИНФРАСОХТОР ДАР ИЦТИСОДИЁТИ МИНТАЦАХ^О ВА ЧАНБА^ОИ МЕТОДОЛОГИИ АРЗЁБИИ ТАЪМИННОКИИ ОНХ,О
РОЛЬ РАЗВИТИЯ ИНФРАСТРУКТУРЫ В ЭКОНОМИКЕ
РЕГИОНОВ И МЕТОДОЛОГИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ ОЦЕНКИ ИХ ОБЕСПЕЧЕННОСТИ
THE ROLE OF INFRASTRUCTURE DEVELOPMENT IN THE ECONOMY OF REGIONS AND METHODOLOGICAL ASPECTS OF ASSESSMENT CONCERNED WITH THEIR PROVISION
Шарипова Ша^ноза, унвонцуи кафедраи менецменти ДИС ДДТТ, Шарифзода Еайрат Муъмин, унвонцуи кафедраи ицтисодиёти корхонауо ва минтацаи ДДХ,БСТ (Тоцикистон, Хуцанд)
Шарипова Шахноза, соискатель кафедры менеджмента ИЭТ ТГУК, Шарифзода Гайрат Муъмин, соискатель кафедры экономики предприятий и региона ТГУПБП (Таджикистан, Худжанд)
Sharipova Shakhnoza, claimant for candidate degree of the management department under the IET attached to the TSUC; Sharifzoda Ghayrat Mumin, claimant for candidate degree of the department of the economy of enterprises and region under the TSULBP (Tajikistan, Khujand) E-MAIL: shaxnoza.sharipova. 1987@mail.ru
Калидвожа^о: инфрасохтор, инфрасохтори минтацави, андозагирии инфрасохтор, низоми индикаторуои таъминоти инфрасохтори, индекси хусуси ва умуми, матритсаи таъминоти инфрасохтории минтацауо
Нуцтаи назари олимони ицтисоддони хорици ва ватани дар бораи нацшу ауамияти соуауои инфрасохтори дар ицтисодиёт мавриди таулили объективи царор гирифта-аст. Исбот карда шудааст, ки дар уаллу фасли масъалауои ташкили-ицтисоди, ташаккули унсуруои нави цомеа сауми инфрасохторуо хело бузург аст. Таулили инфрасохтори минтаца аз нуцтаи назари мутобицати он ба талаботи муосири ицтисоди, пеш аз уама, дар бобати муайян кардани самтуо ва дурнамои рушди низоми ицтимоию ицтисоди умуман сурат гирифтааст. Принсипуои асосии методологии таулили инкишофи инфрасохтори минтацави баён шудаанд. Нишондиуандауои рушди унсуруои таркибии инфрасохтори дар сатуи минтацауо ошкор ва гуруубанди гардидаанд. Муносибатуои методологии арзёбии рушди соуауои инфрасохтории минтацави ба риштаи таулил кашида шудаанд. Индексуои хусуси ва мацмуи, ки ба арзёбии бо унсуруои инфрасохтори таъмин будани минтаца имкон медиуанд, мудаллал сохта шудаанд. Дар асоси истифодаи методологияи ба шароитуои муосир мутобици тадциц матритсаи таъминоти инфрасохтори ва цанбауои заъифу цавии он муайян карда шудаанд.
Ключевые слова: инфраструктура, региональная инфраструктура, система индикаторов, степень обеспеченности регионов инфраструктурными отраслями; частный и общий индекс; матрица инфраструктурного обеспечения
Произведен объективный анализ позиций зарубежных и отечественных ученых-
экономистов относительно роли и значения инфраструктурных отраслей в региональной экономике. Доказано, что формирование новых инфраструктурных комплексов имеет существенно важное значение в решении организационно-экономических задач, а также в становлении новых производственных отношений в обществе. Анализ деятельности инфраструктурных составляющих произведен с точки зрения их соответствия современным экономическим требованиям, прежде всего в плане определения направлений и перспектив развития социально-экономической системы в целом. Изложены основные методологические принципы развития инфраструктурных отраслей в разрезе регионов. Выявлены и сгруппированы показатели развития инфраструктурных составляющих на уровне регионов. Произведенаы анализ методологических подходов к оценке развития региональных инфраструктурных отраслей. Обоснованы частные и совокупные индексы, позвояющие оценить обеспеченность регионов составными элементами региональной инфраструктуры. На основе использования адекватной современным условиям методологии исследования вычислена матрица инфраструктурного обеспечения, в которой указаны его сильные и слабые стороны.
Key words: infrastructure, regional infrastructure, system of indicators, a degree of provision of
regions with infrastructural branches, private and general index, matrix of infrastructural
provision
The author have conducted an objective analysis of the positions followed by foreign and home scientists-economists and related to the role and significance of infrastructural branches in regional economy. it is proved that a formation of new infrastructural complexes is of essential importance for a development of new industrial relations in society and also for a solution of organizational-economic goals. The analysis of the activities of infrastructural constituents has been performed from the point of view of their correspondence to modern economy requirements, first of all, in the plane of determination of streamlines and perspectives of development in reference to social-economic system upon the whole. The basic methodological principles of infrastructural branches development are expounded in the context of regions. The indices of infrastructural constituents development are elicited and grouped on the level of regions. Analysis of methodological approaches to an assessment of development in regard to regional infra-structural branches is done. The authors adduced well-grounded private and integral indices affording to assess a provision of regions with compound elements of regional infrastructure. Proceeding from the usage of methodology adequate to the present conditions, they calculated a matrix of infrastructural provision; both strong and weak aspects being indicated.
Ташкили фазой солими истедсолй, таксимоту истифодаи окилонаи захирадои меднатй ва табий, ташкили идоракунии самарабахш ва гайра бе категорияи инфрасохтор гайриимкон мебошад. Аз ин бармеояд, ки инфрасохтор бо унсурдои зиёди низоми дудудии сохтори чомеа робитаи мустаким ва баргарданда дорад. Мадз принсипи мазкур дар заминаи тадкикоти минтакавии инфрасохтор карор дорад.
Ба масъалаи таъсири мачмааи инфрасохторй ба рушди минтакавй дар даврадои гуногун чугрофишиносон, иктисодшиносон ва шадрсозон таваччуд зодир карда, самтдои гуногуни таъсири инфрасохторро ба истедсолоти ичтимой омухтаанд. Олими рус Чернявский И.Ф. [1, с.112] кайд кардааст, ки инфрасохтор чузъи интегралии куввадои истедсолкунанда мебошад ва ба инкишофи содадои истедсолоти моддй
таъсир мерасонад. Мувофики маълумоти Ю.В.Блохин, инфрасохтори саноатй накши фаъолро дорад, дар суръат ва таносуби инкишофи иктисоди минтака, таъсир ба тахассус ва ташкили минтакавии истедсолоти минтакавй зодир мешавад [2, с.41]. Накши ташаккулдидандаи инфрасохтор дар кордои А.И. Трейвиш таъкид шудааст, зеро дар дар сатди дудудй инфрасохтор бо тамоми объектдои хочагй ва ичтимой дам-корй мекунад [3, с.14]. Дар солдои охир инфрасохтор дар бештари мавриддо дамчун «ташкилкунандаи фазо» - иктисодй ва ичтимой баррасй карда мешавад [4, с.98].
Дар рафти баррасии инфрасохтор дамчун заминаи чойгиршавии куввадои истедсолкунанда Н.С. Мироненко кайд намудааст, ки сарфи назар аз вобастагии дачм ва таркиби содадои инфрасохтор аз вазъи иктисодию чугрофии минтака дамаи минтакадо ба дадди акалли муайяни таъминоти инфрасохтор эдтиёч доранд [5, с.5].
Масъаладои назариявй ва амалии инфрасохтори иктисодии минтака дар даврадои гуногун аз чониби олимони точик Абдусамадов Г.С., 1999; ^аюмов Н.К., 2001; Радимов Р.К., 2001; Самандаров И.Х., 2003; Шарипов М. М., 2007; Еозибеков С. А., 2008; Ризокулов Т.Р., 2009; Ашуров К.Р., 2011 ва дигарон баррасй шудаанд. Таъмини такрористедсоли васеи шаклдои гуногуни сармояи минтакавй дар навбати аввал аз сатди инкишофи инфрасохтор вобастагй дорад.
Баланд шудани накши инфрасохтор дар мардилаи муосир бо афзоиши фаъол-нокии иктисодй дар дудуддо вобастагй дорад, аз ин лидоз махсусгардонии хизматра-сонй ба вукуъ меояд ва "дадафмандии" таъминоти инфрасохтор зиёд мегардад. Хдмзамон, дар кадаре, ки сатди инкишофи инфрасохтор баланд бошад, дамон кадар накши ба дида «намоён»-и он пасттар мешавад. Мавчудият ва фаъолияти бефосилаи он ба омили "табий"-и чамъбастй мубаддал мешавад, вобастагии равшани сохтори дудудии хочагй аз он кодиш меёбад.
Ба сабаби он, ки инфрасохтор субъекти мудимест, ки шароити мусоиди хочаги-дориро фародам меорад, дамчун иштирокдори фаъоли раванддои фазой баромад мекунад ва тавассути ин воситаи сиёсати минтакавй мегардад, ки дар инкишофи устувори минтакадо накши калон дорад. Масалан, мавчудияти инфрасохтори хуб инкишофёфтаи истедсолй ва ичтимой дар минтака ба чараёни воридшавии инвестит-сиядои нав мусоидат менамояд, самаранокии корхонадои аллакай дар минтака фаъолияткунандаро баланд мебардорад ва барои аз дисоби захирадои мадаллй ва беруна таъмин намудани дамаи корхонадо бо кувваи корй кумак менамояд.
Адамияти тадкики инкишоф ва сатди таъминоти инфрасохтор бо он вобаста аст, ки фарсудашавии чиддии иншооти инфрасохтор дар тамоми чумдурй, аз чумла дар вилояти Сугд дар асри XXI дар катори яке аз масъаладои мудим бокй мемонад.
Ташаккули низоми инкишофёфтаи инфрасохтор вокеан аз дудуди мушаххас ва дар кулли маврид аз ташкили дудудии куввадои истедсолкунанда вобастагии калон дорад. Баробари даллу фасли масъаладои ташкилй-иктисодии ташаккули унсурдои нави инфрасохтор бояд тадлили инфрасохтори мавчуда аз нуктаи назари мутобикати он ба талаботи муосири иктисоди бозаргонй сурат гирад. Барои муайян кардани самтдои ояндадори рушди содаи мазкур кабл аз дама муайян кардани вазъияти чории инфрасохтор дар буриши минтака мувофики максад аст.
Сатди мукаммалии инфрасохтор ба модият ва хусусиятдои ташкили содавй ва дудудии истедсолоти чамъиятй, ба шароити зист ва фаъолияти адолии минтакадо таъсир мерасонад. Хусусиятдои фарккунандаи вазъи демографй, ичтимой, иктисодй
ва дигар аломатдои минтакадо дар ташаккули инфрасохтори минтакавй адамияти хоса доранд. Сатди нокифояи инкишофи содадои инфрасохторй ба инкишофи куввадои истедсолкунандаи минтака таъсири манфй мерасонад ва боиси харочоти иловагй барои ташкили тадкурсии зарурии истедсолй мегардад.
Мадз аз дамин сабаб бояд барномадои максадноки инкишофи ичтимой-иктисодй арзёбии бо чузъдои инфрасохторй таъмин будани дудудро дар бар гирад, ки онро таъминоти инфрасохторй меноманд.
Аз тачрибаи хоричй бармеояд, ки инфрасохторе, ки тандо дар каламрави дудуди алодида фаъолият мекунад, асосан дар шаклдои миёна ва хурд ташкил карда мешавад.
Таъмини дудуд бо инфрасохтор мачмуи воситадои хизматрасонй ба истедсолот, адолй ва умуман чамъият мебошад, ки дар чараёни фаъолият кобилияти конеъ кар-дани талаботи гуногуни чомеаи минтакаи муайянро дорад. Кдйд намудан зарур аст, ки дастгирии самарабахши инфрасохтор на тандо нишондидандадои истедсолй-икти-содй, балки нишондидандадои ичтимоиро низ дар бар мегирад. К^онеъ гардонидани талаботи аз чидати ичтимой мудим яке аз дадафдои фаъолияти инфрасохтор мебошад. Дар микросатд ва мезосатд таъминоти инфрасохторй дар бештари мав-риддо аз фаъолияти макомоти мадаллй вобаста аст ва метавонад унсури мудими сиё-сати минтакавй бошад. Ба туфайли он мумкин аст даллу фасли мушкилоти инкишофи минтакадои дурдаст, дедот ва дигар дудуддои кафомонда тавассути мачмуи усулдои бозаргонй ва тарздои маъмурии хочагидорй, муносибати комплексй ба истифодаи захирадо, васеъ кардани робитадои байниминтакавй имконпазир гардад.
Аксарияти кишвардое, ки стратегияи инкишофи инфрасохторро тадия мекунанд, бо мушкилоти муайяне ру ба ру мешаванд, ки аз дама асосиашон интихоби самтдои афзалиятнок дар бахши инфрасохтор, имкониятдои молиявй, интихоби колаби бедтарину камхарчи инкишофи инфрасохтор мебошанд.
Идоракунии нисбатан самарабахши давлатии инкишофи инфрасохтор дар он ифода мегардад, ки дар он чо манфиатдо бояд, аз як тараф, байни чомеа ва давлат ва, аз тарафи дигар, байни чомеаи дудудй ва адолии мадаллй мувофика карда шаванд.
Азбаски имкониятдои молиявй маддуд мебошанд, стратегияи давлатии инкишофи инфрасохтор бояд ба заминаи бонизоми тадлилй такя намояд, ки он дар кишвар ё минтака мавчуд будан ё набудани талаботи аввалиндарачаи инфрасохторро муайян менамояд. Муайян кардани талаботи дудуддо дар ин ё он шакли инкишофи инфрасохтор таснифи минтакадо (дудуд)-ро аз руи сатди таъминот бо ин ё он инфрасохтор нишон медидад. Таснифи дудуддо аз руи сатди таъминоти инфрасохторй аз нуктаи назари методологй он кадар возед нест, ки сабабаш номуайянии худи мафду-ми «инфрасохтор» мебошад. Тадкикот нишон дод, ки ду тарзи асосии андозагирии инфрасохтор мавчуд аст: табий (ё натуралй) ва арзишй (ё молиявй).
Нишондидандадои натуралй содадои гуногуни инфрасохторро (шумораи беморхонадо, дарозии роддои асфалтпуш, иктидори неругоддои баркй ва г.) тавсиф мекунанд, ки шабодати ондоро бо дам имконнопазир мекунад. Ба андешаи А. Петров [6, с.56] ва иктисодшиносони дигар, созмон додани индекси ягонаи табий, ки намуд-дои гуногуни инфрасохторро фаро мегирад, гайриимкон аст. Бинобар ин, нишонди-дандадои табий дар амал тандо барои тадкики кисматдои алодидаи инфрасохтор истифода мешванд. Нишондидандадои арзиширо дар бештари мавриддо барои
андозагирии инвеститсиядо ё сармояи чамъшуда дар содадои мушаххаси инфра-сохтор истифода мекунанд. Дар баъзе таълифот, "пур будани" дудуд бо объектдои инфрасохтор аз руи муомилоти чакана ба дар сари адолй ё арзиши умумии воситадои асосии корхонадои инфрасохторй дар 1 метри мураббаи дудуд муайян карда мешавад. Дар дар ду долат тарздои методологй маддуд мебошанд, зеро ондо чузъи мудими инфрасохтор - чузъи ичтимоиро инъикос намекунанд.
Дар заминаи гуфтадои боло нишондидандадои натуралй ва арзишии таъминоти инфрасохторро муттадид намуда, арзёбии индексдоро амалй кардан мумкин аст. Принсипдои асосии методологии тадлили инкишофи инфрасохтори минтакавй индоянд:
1) Тарзи содавй тибки талаботи ба иктисодиёти минтака пешнидодшаванда мукаррар кардани вазъияти дар як зернизоми инфрасохтор ва муайян кардани роддои нисбатан окилонаи инкишофи он.
2) Тарзи дудудй - тадкики таксимоти фазоии содадои иктисодиёт ва унсурдои инфрасохтор дар дудуд барои тадияи минбаъдаи пешнидоддо оид ба бедсозии он.
3) Тарзи стратегй - муайян кардани содаи афзалиятноки минтака дамчун "нуктаи рушди" инфрасохтор, ки ба инкишофи ичтимоию иктисодй мусоидат мекунад.
Ба андешаи мо, методологияи ташаккули инфрасохтори минтакавй дар водиди алодидаи маъмурию дудудй бояд афзалияти талаботи мутобикро таъмин кунад ва дангоми татбики ондо мувофикати манфиатдои минтакавй ва содавиро пешбинй намояд. Дар ин долат, ташаккули инфрасохтор аз мавкеи тарзи содавй ва амалй тавассути тадия ва татбики барномаи дамачонибаи инкишоф ва чойгиршавии он сурат мегирад, нишондидандадои асосии барномаи мазкур бошанд, бо дарназар-дошти талаботи мадаллй дар сатди вобастаи самаранокии унсурдои он дисоб карда мешаванд. Дар айни дол инфрасохтори минтакавй, аз як тараф, нидоддои алодидаи ёрирасон мебошанд, ки дар заминаи иктисодиёти миллй ташкил шудаанд ва инкишофи фаъолияти иктисодии дудуди муайянро давасманд мекунанд. Аз тарафи дигар, инфрасохтори минтакавй яке аз омилдои асосии таъмини рушди устувори дудуд мадсуб мешавад, ки барои рушди самарабахши иктисодиёт зарур аст. Барои даллу фасли масъалаи мазкур мо истифодаи усули тадлили комплексии нишонди-дандадоро пешнидод менамоем, зеро он дар тадкикоти раванддои гуногуни иктисо-диву ичтимой дар минтакадо ба таври хуб аз тачрибаю санчиш гузаштааст.
Маълум аст, ки инфрасохтори минтакавй чор чузъи нисбатан васеъро дар бар мегирад: истедсолй, ичтимой, бозаргонй ва таъминотй.
Асоси методикаи мазкур чудо кардани мачмуи нишондидандадои намудашон махсус мебошад, ки индикатордо номида мешаванд ва аз руи кимати ондо оид ба муайян кардани сатди инкишофи унсурдои алодидаи инфрасохтор хулоса баровардан мумкин аст. Нишондидандадои мазкур аз руи унсурдои инфрасохтор гурудбандй мешаванд, ки ондо чузъдои алодидаи таркибии онро тарики ба вучуд овардани кисматдои нишондидандадои индикатордо тавсиф мекунанд.
Барои гузаронидани тадлили дамачониба ва арзёбии таъминоти инфрасохтори минтакавй дар таркиби дар як чузъ чузъдои амалй чудо карда шуданд, ки дар яке бо нишондидандадои арзёбй тавсиф карда мешавад (Ч,адвали 1).
Микдори нишондидандадои интихобшуда маддуд намешавад (камаш се нишондиданда афзалият дорад). Интихоби нишондидандадо аз руи меъёрдои зерин
ба амал меоянд:
- тавсифи нисбатан пурраи намуди мазкури инфрасохтор;
- дастрасии осон ба фазои иттилоотй;
- мавчуд будани даммонанд дар минтака ва ё дар Чумдурии Точикистон (агар чунин бадогузорй талаб карда шавад).
Чадвали 1. Низоми индикатор^ои таъминоти инфрасохтории минтаца
Чузъдои инфрасохтори минтакавй Индикатордои таъминот
Истедсолй 1. Нишондидандаи шумораи воситадои наклиёти автомобилй, водид / ба 10 000 нафар адолй 2. Нишондидандаи шумораи корхонадои воситадои наклиёти автомобилй, водид / 10000 нафар адолй 3. Нишондидандаи зичии роддои автомобилгард, км/ 100кв. км 4. Нишондидандаи зичии роддои пушишашон сахт, км/100кв. км 5. Нишондидандаи шумораи корхонадои истедсол ва таксимоти неруи барк, газ ва об, водид / 10000 нафар. адолй
Ичтимой 1. Нишондидандаи шумораи беморхонадо, водид/ба 10000 нафар адолй 2. Нишондидандаи шумораи катдои беморхонадо, кат/ба 10000 нафар адолй 3. Нишондидандаи шумораи муассисадои тиббие, ки кумаки амбулаторй-дармонгодй мерасонанд, водид/ ба 10000 нафар адолй 4. Нишондидандаи шумораи муассисадои томактабии доимоамалкунанда, водид / ба 10000 адолй 5. Нишондидандаи шумораи муассисадои тадсилоти дамагонй, водид/ба 10000 нафар адолй 6. Нишондидандаи шумораи муассисадои тадсилоти миёнаи касбй, водид/ба 100 000 адолй 7. Нишондидандаи шароити манзил ба дисоби миёна ба дар нафар сокин, метри мураббаъ/ нафар
Бозаргонй 1. Нишондидандаи гардиши савдои чакана барои 100 000 сомонй. мачмуи мадсулоти минтакавй сомонй/ ба 100 000 сомонй мадсулоти умумии минтакавй 2. Нишондидандаи шумораи корхонадои савдо, водид/ба 10000 нафар 3. Нишондидандаи шумораи ташкилотдои карзй ва бахшдои ондо/ба 10000 нафар адолй 4. Нишондидандаи шумораи корхонадои миёнарави молиявй, амалиёт бо амволи гайриманкул, ичора, фаъолияти умумии тичоратй, водид/ ба 10000 нафар адолй 5. Нишондидандаи содироти умумии хизматрасонии байналмилалй, доллар/ба 10000 нафар адолй.
Таъминотй 1. Нишондидандаи ба истифода додани воситадои асосй, сомонй/ба дар 100 000 нафар адолй 2. Нишондидандаи дастрасии дастгоддои телефондои истифодаи умум (аз чумла телефондои байнишадрй), водид / ба 10000 нафар адолй 3. Нишондидандаи таъминоти адолй бо корхонадои алока, водид/ба 100000 нафар адолй
Аз цониби муаллифон тартиб дода шудааст
Интихоби нишондидандадои мушаххас аз мавкеи тавсифи вазъият ва иктидори чузъи инфрасохтор амалй ходад шуд.
Бо сабаби он, ки метавонанд нишондидандадое интихоб шаванд, ки андозадои гуногун доранд, тагйир додан (аз нав дисоб кардан)-и ондо ба нишондидандаи миёнаи сатди инкишофи як намуди инфрасохтор тавассути таксим кардани нишондидандаи миёнаи шабед барои вилоят ё Чумдурии Точикистон талаб карда мешавад. Индекси миёнаи нишондидандадо (К1, К2, Кз, ... Кп)-ро, ки кисман чанбаи алодидаи сифатии намуди мушаххаси инфрасохтори минтакаро тавсиф мекунад, минбаъд барои муайян кардани индекси сатди таъминоти намуди мушаххаси инфрасохтори минтакавй (Я]) истифода бурдан мумкин аст.
Баъдан, индексдои хусусй ва муттадидкунии натичадо ба нишондидандадои мачмуии таъминоти чузъи инфрасохтори минтакавй муайян карда мешаванд (Чддвали 2). Муайянкунии шумораи рейтингии индексдои хусусй (Я] бо усули кимати миёнаи геометрй аз нишондидандадои хусусй (К1) муайян карда мешавад. Истифодаи кимати миёнаи геометрй бо он асоснок карда шудааст, ки дарачаи таъсири ин ё он намуди индекси хусусй ба индекси умумй маълум нест.
Цадвали 2. Воситахои арзёбии таъминоти инфрасохтории минтаца (х,удудх,о)
Формулаи хисоб Ишорахо
1. Х,исоби индексхои хусусй, К
К 1 1 XI - кимати нишондидандаи оморй дар вилоят (нодия); Х1Г - кимати нишондидандаи миёнаи чумдуриявй (миёнаи вилоятй)
2. Муайян кардани шумораи гуруххои рейтингии индексхои хусусй, И]
Ю - кимати индекси хусусй; п - шумораи индексдои хусусй барои индикатори мутобики умумишудаи намуди чузъи инфрасохторй
3. Х,исоби индекси умумишуда Р]
Г = ^ Я£/т Я] - шумораи рейтингии гуруди индексдои хусусии намуди чузъи инфрасохторй; т - шумораи ракамдои рейтингии гуруддои индексдои хусусии намуди чузъи инфрасохторй
Аз цониби муаллифон тартиб дода шудааст
Х,амин тарик, дар чадвали 2, Б] нишондидандаи сатди таъминот барои намуди мушаххаси инфрасохтори минтака (дудуд) мебошад. Арзиши ададии индекси Б] метавонад дар дар ду самт аз 1 ё баробар ба 1 тагйир ёбад. Агар Бр 1 бошад, он год сатди таъминоти инфрасохтори минтака (дудуд) аз сатди миёнаи кишвар (минтака) баландтар аст; агар Б] <1, он год сатди рушди инфрасохтори минтака (дудуд) аз сатди миёнаи (кишвар, минтака) пасттар аст; агар Г] = 1 бошад, он год сатди рушди инфрасохтори минтака (дудуд) ба сатди миёнаи кишвар (минтака) баробар аст.
Бо максади тадкики сатди баланди таъминоти чузъдои инфрасохтор (+), мо индекси умумишударо аз сатди миёнаи кишвар (минтака) баландтар дисоб мекунем; сатд (-) - кимати индекси умумишударо аз сатди миёнаи кишвар (минтака) камтар дисоб мекунем; сатд (=) - кимати индекси умумишуда ба раками миёнаи кишвар (минтака) баробар аст.
Дар натича матритсаи таъминоти инфрасохтории вилояти Сугд досил мeгардад, ки хусусиятдои сифатии чузъи инфрасохтори минтакаро мутобики нишондидандадои
умумии микдори инъикос мeкyнад (Чадвали 3).
Чадвали 3. Mатpитсаи таъминоти инфрасохтори вилояти Сугд (мисоли намоишй)
Минтака ^узъи истедсоли Чузъи ичтимой Чузъи бозаргонй Чузъи таъминкунанда
Сугд + =
Матритсаи ба даст овардаи таъминоти инфрасохторй имкон мeдидад, ки чанбадои заиф ва кавии чузъдои таркибии инфрасохтор дар минтакадои кишвар муайян карда шаванд, арзëбии дамачонибаи вазъият амалй шавад, гyрyдбандии минтака аз руи дарачаи таъминотй инфрасохтор сурат гирад ва барои дар намуди мушаххаси инфрасохтори минтака тадбирдо ва мeханизмдои таъсиррасон тадия шаванд, самтдои рушди минбаъда тардрeзй гарданд.
Х,амин тарик, арзëбии компгексии таъминоти инфрасохтории водиди муайяни дудудй имконият мeдидад, ки минбаъд низоми чорадо оид ба созмон додани колаби самарабахши инфрасохтор дар сатди минтака (вилоят)-и мушаххас мутобик ба мушаххасоти ондо тадия карда шаванд.
Пайнавишт:
1. Чернявский И.Ф. Инфраструктура сельскохозяйственного производства: Вопросы теории и практики. -M.: Экономика, 1Я7Я. - 232 с.
2. Блохин Ю.В. Производственная инфраструктура региона (Вопросы методологии и методики, опыт исследования). -Кишинев: Штиинца, 1Я80.- 463 с.
3. Полян П..M., Трейвиш А.И. Территориальные структуры в науке и практике. -M.: Знание, 1Я88.
4. Ткаченко А. А. Территориальная общность в региональном развитии и управлении. -Тверь: Твер. гос. ун-т, 1ЯЯЗ. - 1ЗЗ с.
3. Mиpоненко Н. С. Категория производственной инфраструктуры в экономико-географическом страноведении // География производственной инфраструктуры в зарубежных социалистических странах. -M., 1Я86. - С.З-1З.
6. Петров А.Н., Ильченко А.Н. Эконометрический анализ структурных сдвигов в экономике.- Иваново: Изд-во ИГХТУ.-2011. - 3G3 с.
Reference Literature:
1. Chernyavsky I. F. Infrastructure of Agricultural Production (issues of theory and practice). - M.: Economics, 1979. - 2S2pp.
2. Blokhin Yu. V. Industrial Infrastructure of Region (issues of methodology and methods, experience of research). - Kishinyov: Shtiintsa, 1980
5. Polyan P. M., Treyvish A. I. Territorial Structures in Science and Practice. M.: Knowledge, 1988
4. Tkachenko A. A. Territorial Community in Regional Development and Management. - Tver: Tver State University, 1995. - 155 pp.
5. Mironenko N. S. The Category of Industrial Infrastructure in Economic-Geographic Patterns of Countries // Geographic Industrial Infrastructure in Foreign Socialist Countries. - M., 1986. - pp. 5-15.
6. Petrov A. N., Ilchenko A. N. Econometrical Analysis of Structural Shifts in Economy. - Ivanovo: Ivanovo State Chemical-Technological Institute. 2011. - SOS pp.
