Научная статья на тему 'Էներգետիկ ենթակառուցվածքների անվտանգությունը թուրքիա-վրաստան-ադրբեջան համագործակցության համատեքստում'

Էներգետիկ ենթակառուցվածքների անվտանգությունը թուրքիա-վրաստան-ադրբեջան համագործակցության համատեքստում Текст научной статьи по специальности «Политологические науки»

CC BY
334
82
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
21-րդ ԴԱՐ
Ключевые слова
Հարավային Կովկաս / Թուրքիա / Վրաստան / Ադրբեջան / խողովակաշարերի անվտանգություն / եռակողմ համագործակցություն։

Аннотация научной статьи по политологическим наукам, автор научной работы — Էրիկ Դավթյան

Հոդվածում վերլուծվում են Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան և Բաքու-Թբիլիսի-Էրզրում նավթի ու գազի խողովակաշարերի անվտանգության ապահովման նպատակով եռակողմ համագործակցության մակարդակում Թուրքիայի, Վրաստանի և Ադրբեջանի կողմից իրականացված քայլերը, այդ համագործակցությունը պայմանավորող իրավապայմանագրային հիմքը: Ներկայացվում են խողովակաշարերի անվտանգության սպառնալիքները և այս համատեքստում եռակողմ համագործակցության մարտահրավերները: Անդրադարձ է կատարվում այլ պետությունների, միջազգային կազմակերպությունների դիրքորոշմանը Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան նավթամուղի և Բաքու-Թբիլիսի-Էրզրում գազամուղի անվտանգության պահպանման, այդ ուղղությամբ Թուրքիայի, Վրաստանի և Ադրբեջանի ձեռնարկած համատեղ քայլերի հանդեպ:

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ISSUE OF SECURITY OF ENERGY INFRASTRUCTURES IN THE CONTEXT OF TRILATERAL COOPERATION BETWEEN TURKEY, GEORGIA AND AZERBAIJAN

The article analyzes Turkish, Georgian and Azerbaijani joint efforts aimed at ensuring the security of the Baku-Tbilisi-Ceyhan oil pipeline and Baku-Tbilisi-Erzurum gas pipeline, as well as the legal/contractual bases that underlie the trilateral cooperation on pipeline security issues. The research defines the main challenges for the TurkeyGeorgia-Azerbaijan trilateral cooperation emanating from pipeline security threats. The article also presents the position of other states and international organizations concerning the pipeline security issue and joint steps of Turkey, Georgia and Azerbaijan in this regard.

Текст научной работы на тему «Էներգետիկ ենթակառուցվածքների անվտանգությունը թուրքիա-վրաստան-ադրբեջան համագործակցության համատեքստում»

МЬГЯЬи-ЧГЦШиЪ-'ЦЛгГРЪаиЪ ^иии^ПГПиЧЗПЬ^ЗИЪ ¿UUUSfcßUS№U

t:pp1¡ 1vui]pjmb'

РшЬшф piunbp ' ¿mpm^mj^ü 4n^mu, ^ntpp^m, 4pmummü, Uqppbgmü, ^nqn^m^m2mpbp^ mü^mmüqntpjntü, bnm^nqü hmümqnp&m^gnLpjntü:

1990-m^mü pp. 4mu^^g hn^ tübpqm^pübp^ mpmmhmüümü nLq^üb-p^ pümpnLpjmü hmpgntü ü^ 2mpp ^bmnLpjnLüübp^ U üm^pmqmqmj^ü pü^bpnLpjntüübp^ ü^U püümp^ntüübp^ U ü2ümp^nq npn2m^ qmjüm-üm^np^mhnLpjnLüübp^ mpqjni.üpnLü Zmpm^mj^ü 4n^munLü hmqbg ^mnnLg^b^p ^nqn^m^m2mpbp^ mü^mmüqnLpjmü m^mhn^ümü ^üq^-pp: mnübjn^ üm^mqhbp^ ü^mqqmj^ü ü2müm^nLpjnLüp mü-

^mmüqnLpjmü pmpáp üm^mpqm^ bpm2^m^npnLüp ^mpUnp ^üq^p tp n^ ü^mjü Uqppb^mü^, Hpmummü^ U ^nLpp^mj^, mqU mqppb^müm^mü üm^p^ U qmq^ mpqjnLümhmüümü U фn^шqpüшü qnphpüpmgnLü übp-ü^mqqmj^ü pü^bpnLpjntüübp^, ^ü^bu ümU mjq tübpqm-^pübpp übp^pnq ^bmnLpjniüübp^ hmümp:

Uju hmpg^ püümp^ntüü m^b^ mnmp^mjm^mü qmpá-m^ 1990-m^mü pp. ^bp^bp^ü U 2000-m^mü pp. u^qpübp^ü, mqppb^müm^mü üm^p^ nL qmq^ mpmmhmüümü hmpgntü rnbq^ ni.übgmh ü^ 2mpp pUnp qmpqmgnLÜübp^g hbsn: 1999p. müpnq^nLpjmüp qnphmp^bg Рш-pnL-итфиш üm^pmünLqp, npp pbU ^tp q^mmp^nLÜ np^bu üm^p^ mprnmhmüümü h^üüm^mü nLq^, mjünLmübümjü^, hmüq^umürnü tp ünp U mjLpümpmüpmj^ü nLq^, np^ mü^mmüqnLpjmü bpm2^m^npnLÜp ^mpUnp tp pb Hpmummü^, pb Uqppb^mü^ hmümp: ^nLjü p^m^mü^ ünjbüpbp^ 18-^ü UmmüpnqnLü ^nLpp^mj^, Hpmummü^ U Uqppb^mü^ ü^U umn-

' hmpmptpnLpjnLüütp^ U q^шüшqfrsnLp]шü müp^nü^ mu^^pmürn:

pmqplhg PmpnL-^pMiMuM-öbjhmü ümlpmünLqnl ümlpM ^n^mqpümü ü^^mnmlmpm^mü hmümÄmjümqMpp: 1999p. Cmh ^hü^qnLü hmjsüm-phplhg^ü qmqM ühfc ^m2mpühp, Mü^p, Mp hhpp^ü, hhnmü^mpühp umhq-fchg hhsmqmjnLü PmpnL-^pMlMuM-tpqpnLü qmqmünLqM ^mnnLgümü hm-ümp: 2001p. ümpm^ 12-^ü Uü^mpmjnLü Uqpph^mü^ U ^nLpp^mjM üm-^mqmhühp Zhjqmp U|^Uü nL Uhühp "bh^qhp Uhqhpp umnpmqphg^ü hmümÄmjümqMp, pum npM ^nLpp^mü ^hmp t mmph^mü 6.6 üpq ü3 qmq qühp Uqpph^mü^g1:

PmgM mjq Ü2lmh dmümüm^mhmmlmfcnLü ümlpM nL qmqM mpsm-hmüümü qnpfcpüpmgnLü ühpqpmllmfc üM 2mPP pü^hpnLpjnLüühpM htm ^nLpp^mü (2000p. hn^mhüphpM 19-frü), Hpmummüp (2000p. m^pMlM 28-Mü) U Uqpph^müp (2000p. hn^mhüphpM 17-Mü) umnpmqphg^ü PmpnL-^pMlMu^-öhjhmü ümlpmünLqM htm ^m^lmfc hmpmphpnLpjnLüühpp ^mpqmlnpnq hmümÄmjümqphp, npnügnl üM 2mPP ^mpmmlnpnLpjnLü-ühp ummü&ühg^ü tühpqm^MpühpM Mphüg mmpmfcpnl ^n^mqpümü hmpgnLÜ: Umuümlnpm^hu, hphp ^hmnLpjnLüühpü t[_ ^mpmmlnplhg^ü m^mhnlh^ lhpnü2jm|_ ümlpmünLqM mülmmüqnLpjnLüp, mühpmdh2rnnL-pjmü qh^pnLÜ nLd^ ^Mpmnümüp, ü^ü^qhn Ihp^ü^u Äm^nqümü qh^-pnLÜ ^n^hmmnLgh^ ^mjümümqpM ^nqü hmüq^umgnq pü^hpnLpjnLüüh-pMü hmuglmh lümup [1, pp. 32-33, 35-36; 2, pp. 27, 30-31; 3, pp. 34-35, 38]: Hpmummüp (2002p. ümpm^ 14-^ü) U Uqpph^müp (2002p. ^hmplmpM 21-Mü) üümümrn^^ hmümÄmjümqphp umnpmqphg^ü ümU PmpnL-^pMiMu^-tpqpnLÜ qmqmünLqM 2nLp2, npnüp ünujü^MuM ^mpmmlnpnLpjnLüühp t^ü üm^mmhunLÜ lhpnü2jm|_ qmqmünLqM mülsmüqnLpjmü m^mhnl-ümü hmpgnLÜ [4, pp. 43, 47-48; 5, pp. 35, 38-39]:

Unhmumpm^, Zmpmlmj^ü ^nl^munl ^mu^jmü tühpqm^MpühpM mpsmhmüümü 2nLp2 &mlm|lmfc pmüm^gnLpjnLüühpp, üM 2mpf ^mu-mmpqphpM umnpmqpnLüp U ^nqnlm^m2mphpM 2MümpmpnLpjmü üh^-ümp^p HpmummünLü U Uqpph^münLü mum^mümpmp mnm^mgp^ü ^mnnLglh|Mf tühpqhm^^ hüpm^mnnLglmfcpühpM ^m2rn^münLpjmü

1 ^mjümümqpM shpumß mh u Agreement between the Republic of Turkey and the Azerbaijan Republic Concerning the Delivery of Azerbaijan Natural Gas to the Republic of Turkey, done on March 12, 2001 in Ankara, http://www.bp.com/content/dam/bp-country/en_az/pdf/ legalagreements/SHA_eng_intergov_Azerbaijan_Turkey_Intergovernmental_Agreement.pdf (hmumühM t mn 25.11.2016p.):

b^mmm^nl ^hmm^mb hrnmni^ tfmptf^bbhp^ umhqhtfmb mbhpmdh2-mnipjnibp: 1998p. Jmj^u^ 13-^b Hpmummb^ ^tmm^mb ^mh^mbni-pjmb hmrnni^ hmnmjnLpjmb Imqtfnitf urnhq^lhg Hpmummb^ ^nqnlm-U mjL opjh^mbhp^ ^mh^mbnipjmb Imp^nipjnLb, npp 2006p. hniblmp^ 1-^b qnipu phplhg fa2Jil_ fcmnmjnLpjmb ^mqtf^g U pbqqpllhg bhpp^b qnphhp^ bm^mpmpnipjmb ^mqtf^ Jh2 np^hu nmqJmlmpmlmb ^nqnlm^i2ipbp^ ^mh^mbnipjmb pmd^b, np^ b^mmm^bhp^ Jh2 mJpmqplhg bmU Pmpni-^p^^u^-Qhjhmb bmlpmtfniq^ U u^-tpqpnitf qmqmtfniq^ ^mh^mbnipjmb ni mblmmbqnipjmb hpi2^m-InpniJp [6]: 2002p. m^p^i^ 15-^b Zhjqmp hpmJmbmqpnl ushqh-

lhg Upsmhmblnq bmlp^ ni qmq^ ^nqnlm^i2iphp^ mblmmbqnipjmb hmbAbmdnqnl1, ^u^ 2003p. Jmj^u^ 31-^b Jh^ ijl hpmJmbmqpnl ZmrnnL^ ^hmm^mb ^mh^mbnipjmb ^mnmjnipjmh Imqtfnitf AUmlnp-lhg Upsmhmblnq bmlp^ U qmq^ ^nqnlm^i2iphp^ mblmmbqnipjmb Imp^nipjnibp2: Cbq npnLj Uqpph^mb^ ^mpmqmjnitf hmlmumpm^hu ImpUnp t U ^nqnlm^i2iphp^, U Umbqm^mj^ mhptf^bmj^, U tbhp-qm^pbhp^ mpmmhmbtfmb hmJmp mbhpmdh2s ijl hbpmlmnniglmhp-bhp^ ^m2rn^mbnLpjnLbp3:

Zmpl t blmmhj, np mju dmJmbm^i2P2ibnLj ^nqnlm^i2iphp^ mblmmbqnipjmb njnpmnitf hmtfmqnpfcmlgnipjmb hmummmJmh ^np-Ahp Ahnbmplhgl^b HPlUU-^ 2p2mbmlbhpnitf: 1999p. hniblmp^ 21-22-^b Pmplnitf Pilpm^bmj^, Hpmummb^ U Uqpph^mb^ ^m2rn^mbnLpjmb bm^mpmpbhp^ hmbq^tfmb dmJmbm^ pbbmpHhg HPLUU-^ ^mqm-qm^mh qnitfmpmml^ umhqhtfmb bm^mq^hp, np^ hbmpmlnp ^bq^pbh-p^ plniJ q^mmpllnitf tp bmU ^nqnlm^m2mphp^ mblmmbqnipjmb

1 "ixrac neft vs qaz boru ksmsrlsrinin tshlukssizliyinin tsmin edilmssi haqqinda" Azsrbaycan Respublikasi Prezidentinin Fsrmani, Baki §shsri, 15 aprel 2002-ci il, № 685, http://www.e-qanun.az/ alpidata/framework/data/1/f_1498.htm (hmumbh^h t mn 26.11.2016p.):

2 ixrac Neft vs Qaz Boru Ksmsrlsrinin Tshlukssizliyi idarssi, https://www.dmx.gov.az/page/8.html (hmumbt^ t mn 11.12.2016p.):

3 InqJ^g hpm^mpm^lmb 2008p. ^mummpqphp^g Jh^^ hmJmAmjb Uqpph2m-b^ hmrnni^ qtmm^mb ^mh^mbntpjmb hmnmjnLpjnLbp ^nqnlm^m2mptp^ ^m2m^mbni-pjnLbb ^pm^mbmgbntJ t Uqppt2mb^ mmpphp 2p2mbbhpniJ mhqm^mjlmb 9 ^mjmbbhp^ J^-2ngnl: Pmg^ lhpnb2]mi_ &mnm]nip]ni.b^g Uqpph2mb^ tbhpqhm^l hbpmlmnniglm&pbhp^ ^m2m^mbnLpjmb qnp&pbpmgniJ bhpqpmllmb hb bmU ^m2m^mbnLpjmb bm^mpmpnL-pjnihp, qtmmljmb umhJmbm^mh hmnmjnLpjnLbp, Azerbaijan Faces Challenge of Protecting Critical Energy Infrastructure, https://wikileaks.org/plusd/cables/08BAKU625_a.html (hmumbhj^ t mn 25.12.2016p.):

m^mhn^niüp [7, pp. 12-13]: Uju püümp^niüühp^ hmümshpusniü ^hsp t q^smp^h| 1999p. m^p^L^ü Hpmusmüniü Pmpni-Uni^um üm^pmüni-q^ qnphmp^ümü hmüq^um^np mpmpnqnipjmü 2p£müm^ühpniü tqnimpq CUmpqümÄh^, Zhjqmp U Hi^pm^ümj^ üm^mqmh Lhn-

ü^q ^ni^ümj^ ühp^mjnipjmüp shq^ niühgmh ^pmg-mqpph^müm-ni^-pm^üm^mü qnpm^mpdnipjniüp, np^ üqmmm^p mhmph^m^mü hmp&m^ümü dmümüm^ üm^pmüniq^ ^m2s^münipjmü m^mhn^niüü tp1: H^mqpm^ t, np 1998p. Uqpph^mü^ ^n^mpsqnphüm^mpmp Upmq Uq^ün^p mnm^mp^niü tp mjq qnphpüpmgniü ühpqpm^hi ^nipp^mj^ü müg^mgühjn^ ^nipp^m-HHiUU hmümshq qnpm^mpdnipjniüühp [8]:

ß*h^hs 4hpnü2]m| ^mjümümqphpp ^nqn^m^m2mphp^ mü^smü-qnipjmü m^mhn^ümü ü^msm^n^ ^nipp^mj^, Hpmusmü^ U Uqpph-£mü^ ü^U npn2m^^ hmümqnphm^gnipjmü qpnijpühp ^tfrü üm^mst-uniü, ^nqn^m^m2mphp^ ^m2s^münipjmü ^mpsm^npnipjniüp pmph-üqmus üm^mqp]m|ühp ushqhhg hhsmqmjniü hmümqnphm^gnipjmü 2nip2 hnm^nqü püümp^niüühp ^m^mi^ni U mnm^ü pmjihpp Ähnümp-^h|ni niqqnipjmüp: 2003p. hnq^u^ 23-^ü Pmp^niü Uqpph^mü^ ^n^-^mp^m^hs Up^q Cmp^n^p, Hpmusmü^ U^mqqmj^ü üm^pmj^ü ^np-^npmg^mj^ üm^mqmh Q-^npq^ &müsnip^mü U Uqpph^müniü ^nip-p^mj^ qhu^mü Uhühp niüm| QU^pjnqp usnpmqphg^ü mp&mümqpni-pjniü UpUh|p-UpUünisp tühpqhs^ ü^mügp^ mü^smüqnipjmü mqm-hn^ümü ümu^ü, npp üm^mshuniü tp ^nipp^mj^, Hpmusmü^ U Uqpph-£mü^ ^nqn^m^m2mphp^ mü^smüqnipjniüü m^mhn^nq usnpmpmdm-üniüühp^ ü^U hmümshq ^mpdmüpühp^ müg^mgniü2: Up&mümqpni-pjmüp ^nqühpp ümU hmüm&mjühg^ü ^nqn^m^m2mphp^ mü^smüqni-pjmü n|npsniü hmümqnphm^gnipjmüü mnü^nq hmpghp^ püümp^ümü U |nihümü ü^msm^n^ ushqhh| hmümshq hmü&ümdnqn^: ^nipp^m-

1 GUUAM's Core Trio GAU Plans Joint Battalion, Fortnight in Review, Volume 6, Issue 7, https:// jamestown.org/program/guuams-core-trio-gau-plans-joint-battalion/ (hmumübi^ t mn 3.12.2016p.):

2 Up&mümqpntpjmü mhpump sh u Okmi sakartvelos, azerbaijanis resp'ublik'isa da turketis resp'ublik'as shoris aghmosavlet-dasavletis energet'ik'uli derepnis usaprtkhoebis uzrunvelq'opis shesakheb, shedgenilia bakoshi 2003 ts'lis 23 ivliss (Up^mümqpnipjniü ^.pmurnmü^, Uqpph2mü^ ¿müpm^bmnlp]mü U ß-nipp^m]^ ¿müpm^bmnlp]mü tf^gU UpUhLp-Upkünimp^ tübpqbm^ tf^mügp^ mü^smüqnipjmü m^mhn^ümü ümu^ü, t Pmp^niü 2003p. hrn^u^ 23-^ü, ^pmg.), http://www.parliament.ge/files/intemational-acts/agreements/2005/1456-Is-17-05-2005.doc (hmumühi^ t mn 26.11.2016p.):

4p—um—b-Uqpph2—b hn—lnqJ h—J—qnph—lgnLpj—b h—J—mhpumnLJ —ju —pá—b—qpnLpj—b b2—b—lnLpjnLbp l—ph^ t pbqqhh|_ —jb hplrn. l—pUnp À.hnpphpJ—Jp, np u—hJ—blhg hphp hplpbhp^ h—J—q—s—u-^шь l—nm.jgbhp^ J^U фn^qnphшlgnLpJшb h—um—rnJ—b J—u^b qpnLjp U umhqhlhg h—pp—l ^nqnl—l—2—php^ —blm—bqnLpj—b h—p-gnLj hn—lnqJ h—J—qnph—lgnLpj—b op—l—pq—j^b ^bq^pbhp^ ^bum^-mnLg^nb—L pbb—plJ—b h—J—p:

UnLjb h—pg^ 2nLp2 —blm—bqnLpj—b J^ngbhp^ Á.hnb—plJ—b шЬ-hp—dh2mnLpjnLbb t[_ —lh^ —£hg 2006-2007pp., hpp —Jpnq^nLpj—Jp qnph—pllhg^b q—2mq—bnLpj—b hbp—l— hplnL l—pUnp opjhlmbhpp P—pnL-ß-p^^u^-Qhjh—b b—lp—JnLqb nL P—pnL-^p^^u^-tpqpnLJ q—-q—JnLqp: Uju ^nqnl—l—2—phpp n—qJ—l—p—l—b l—pUnpnLpjnLb nLbh^b n^ J^—jb b—lp^ U q—q^ q—2—pbhp^ —pm—h—bJ—b nLq^bhp^ q^lhpu^$^l—gJ—b, —qU hhm—q—jnLJ qp—bg J^ngnl q—q—^—l—b U pnLppJhb—l—b tbhpq—l^pbhp^ —pm—h—bJ—b mhu—bljnLb^g: 4hpn-b2J—L q—q—JnLqp b—^—mhul—h tp C—h Thb^q^ h—bp—l—jp^g q—q^ —pm—h—bJ—b h—J—p, ^u^ b—lp—JnLqp, l—qhjnl U—bq—^—^ U Qhj-h—b^ mhpJ^b—jühpp U q^m—pllh|nl npqhu b—lp^ —pm—h—bJ—b h^Jb—l—b ^nqnl—l—2—p, фп^—qpnLJ t Uqhp^-9^p—q-Q-jnLbh2L№ b—lp^ q—2—pbhpp: Uqhp^-9^p—q-Q-jnLbh2i^nLJ 1997p. 2—h—qnphJ—b h—b^blhg qjqm$npJp —q—hnlhjnl «l—q b—lp^» —pm-h--

bnLJp PшpnL-UnLфuш b—lp—JnLqnl, ^b^b hhmUhg b—lp—q—2m^ h—J—i^p hp—qp^ Jhlb—plp, npp b—^—mhunLJ tp «4hbmpnb—l—b Uqhp^» (I фпц), «UpUJmj—b Uqhp^» U «UpUhq—b Uqhp^» (II фпц), «frnp^pj— ^jnLbh2i^» (III фпц) q|qm$npJbhp^ U b—lp—j^b

hp—qp^ (Chirag Oil Project) bhpqp—lnLJ [9, t£ 49-56]:

b^bh^nl 2003p. —pÄ—b—qpnLpjnLbnLJ u—hJ—bl—h nLqhb^bhp^g ^nqnl—l—2—php^ —blm—bqnLpj—b —q—hnlnLJp pnLpp-lp—g-—qp-ph^—b—l—b h—J—qnph—lgnLpjnLbnLJ qnphb—l—b h^Jp^ lp— qplhg hhm—q— m—p^bhp^b: 2005p. hnlmhJphp^ 14-^b Ubl—p—jnLJ ^nLp-р^ш]^, 4p—um—b^ U Uqpph^—b^ bhpl—j—gnLg^bhp^ J—ub—lgnL-pj—Jp —bgl—glhg UpUhjp-UpUJnLmp tbhpqhm^l J^^—bgp^ h—J—mhq ^nqnl—l—2—php^ —blm—bqnLpj—b h—b^b—dnqn^ шпш^ь h—bq^-qnLJp, np^ d—J—b—l pbb—pllhg^b qhmnLpjnLbbhp^g jnLp—p—bynLp^

mmpmfcpnLj ^nqnlm^m2mphp^ ^m2rn^mblmfcnLpjmb Jm^mpqm^, hbmpmlnp u^mnbm^pbhp^, ^qbmdmJmj^b ^pml^m^bhpnLj J^umh-Jmbmj^b hmJmqnpfcm^gnLpjmb U J^ 2mPP mJL hmpghp1: 2006p. uh^-mhJphp^b Uqpph^mb^, Hpmummb^ U ^nLpp^mj^ bhpp^b qnpfchp^ U ^m2rn^mbnLpjmb bm^mpmpnLpjnLbbhp^ bhp^mjmgnLg^bhp^ Jmu-bm^gnLpjmJp mbg^mglhg^b «Eternity» («ZmlhpdnLpjnLb») qnpmlmpdnL-pjnLbbhpp, npnbp mJhbmJjm pbrn.jp hb ^pnLj2: Uju bm^m&hnbnLpjnLbp bm^mmhunLj tp bmlp^ nL qmq^ ^nqnlm^m2mphp^ mblsmbqnLpjmb hmJmp qmrnmu^mbmrnni nLdhp^ mb&bm^mqJ^ hmJmp Impdmbpbhp^ mbg^mgnLj ^mmpmumlmfcnLpjmb Jm^mpqm^ pmp&pmgJmb U mju hmJmmhpumnLj hphp ^hmnLpjnLbbhp^ ^n^qnpfcm^gnLpjmb mJpm-^bqJmb b^mmm^nl: Hpmummb^ bOb mljmjbhp^ hmJm&mjb bOb nmqJmlmpm^mb ^nqnlm^m2mphp^ ^mh^mbnLpjmb pmd^bp lh-pnb2jmL hmpghpnLj uhps ^m^hp hmummmhg ^mpp^mj^ qm2rnqm-bnLpjmb bm^mpmpnLpjmb, dmbqmpJhp^mj^ U Uqpph^mb^ ^m2rn-^mbnLpjmb, ^hmm^mb mblsmbqnLpjmb bm^mpmpnLpjnLbbhp^ U hm-mni^ ^hmm^mb ^mh^mbnLpjmb fcmnmjnLpjmb hhs3:

UblsmbqnLpjmb J^ngmnnLJbhp^ ¿.hnbmp^Jmb U hmJmshq Impdmbpbhp^ mbg^mgJmb mbhpmdh2snLpjnLbb mlhj^ m^hg ^nqnlm-^m2mphp^ smpphp hmmlmfcbhpnLj mhq^ nLbhgmfc J^ 2mpf ^mjpjnLb-bhp^g hhsn: 2003p. hnLblmp^ 18-^b PmpnL-UnL^um bmlpmJnLq^ lpm-gm^mb hmmlmfcnLj Q-np^ 2p^mb^ Ulhbhp^ qjnLq^ Jnmm^mjpnLj, hmp&m^nLj mhq^ nLbhgml bmlpmJnLq^ lpm ^mm^mnhjnl npn2m^ pmbm^nLpjmJp bmlp^ ^npnLum4: Uh^ mjL J^mqh^ mhq^ nLbhgml 2004p. bnjhJphp^ 17-^b, hpp frm2nLp^ 2p^mb^ Qnp^mbm qjnLq^ Jnsm-^mjpnLj ^mjphglhg PmpnL-UnL^um bmlpmJnLq^b fcmnmjnq nmq^nhh-

1 Joint Press Release, "The First Meeting of the East-West Energy Corridor Joint Pipeline Security Commission", Ankara, 14 October 2005, http://www.mfa.gov.tr/joint-press-release_-_the-first-

meeting-of-the-east-west-energy-corridor-joint-pipeline-security-commission__-ankara_-14-

october-2005.en.mfa (hmumbh^h t mn 28.11.2016p.):

2 Pipelines on Georgian Territory as a Part of the Euro-Atlantic Energy Infrastructure and the Issue of their Security, Protecting Critical Energy Infrastructure from Terrorist Attacks, CTN Newsletter Special Bulletin, January 2010, http://www.osce.org/atu/41367?download=true (hmumbh^fr t mn 28.11.2016p.):

3 bnLjb mhqntJ:

4 Azerbaijan, Georgia address security threats to BTC pipeline, http://www.ogj.com/articles/2003/01/ azerbaijan-georgia-address-security-threats-to-btc-pipeline.html (hmumbh^fr t mn 28.11.2016p.):

nmp&ml^p [10, p. 17]: Hidqünipjmüp U hmuglmh lümunl mnmlh^ m^pM pü^ml 2008p. oqnusnuM 5-^ü Pmpni-^pMiMuM-Qhjhmü ümlpmüniqM pnippm^mü hmslmhniü fth^mh^h pmqmpM ünsmlmjpniü shqM niühgmh qmjpjniüp, npp qms^mnhg 2nip£ 30 hmq. pmph|_ ümlpM lümu: Hpn2 hm2lmp^ühpM hmüm&mjü ümlpmüniqM dmümüm^mlnp ^m^ümü mpqjniüpniü Uqpph^mü^ü hmuglhg $1 üjpq1, ßmppMmjMü opm^mü $300 hmq. lümu [11, p. 13]: ^hqhs ^nipp^mj^ ^WmünipjniüühpM hmüm-Ä.mjü qmsmhmpp sh^üMlm^mü ^m^müümü mpqjniüp tp, mpqhü 2008p. oqnusnuM 7-^ü ßpqm^mü m2^msmlnpm^mü Iniumlgnipjniüp ummü^ühg qmjpjniüM ^mqüm^hpqümü qmsmu^mümmlnLpjniüp2:

^nqnlm^m2mphpM mülsmüqnipjmü mqmhnlümü hmpgnLü hm-qmh lhpnü2)mL ümpsmhpmlhpühpM htm üh^shq Mpmqpnipjniüp pmp-qmgml ümU mjü qms^mnnl, np qmjpjniüMg üM pmü^ op müg Zmpm-lmjMü OuMmjniü u^ulhg 2008p. oqnusnujmü hüqopjm qmshpmqüp, npM mpqjniüpniü ümlpM nL qmqM ^nqnlm^m2mphpp hmjsülhgMü nmqüm-Imü qnphnqnLpjniüühpM qnsniü ^mü qpm ühpÄ.mlmjpniü: ^hqhs nmqüm^mü qnphnqnLpjniüühpM dmümüm^ ^nqnlm^m2mphpMü npUt lümu ^hmuglhg, lpmgM üM 2mpp qm2snüjmühp, mjq plnLü lmp^mqhs t-Hm ^MmnLpMü, hmjmmpmphg^ü, np 2008p. oqnusnuM 9-^ü U 12-^ü nnium^mü mlMmgMmü ftniupmlM pmqmpM üns mühm^nqnipjmüp ^npÄ.h|_ t mlMmhmplmhühp hmugüh|_ Pmpni-^pMiMuM-Qhjhmü U Pmpni-Uni^um ümlpmünLqhp^ü3:

ShqM niühgmh qmjpjniüühpMg hhsn ^nipp^mj^, Uqpph^mü^ U HpmummüM npqhu Mphüg mmpmhpniü ^nqnlm^m2mphpM mülsmü-qnipjmü hmümp qmsmu^mümsni qhsnLpjniüühpM hmümp qmpq qmpA.ml, np ^nqnlm^m2mphpM mülsmüqnipjmü üm^mpqm^p qms-2m^ Ihpqnl mqmhnllmh ^t U mühpmdh2s t t[_ mlh|M ühh ni2mqpni-pjniü qmpÄ.üh|_ mjq ^üqp^ü: 2009p. uhqshüphpM 28-^g hnlshüphpM 2-p

1 Mysterious '08 Turkey Pipeline Blast Opened New Cyberwar, https://www.bloomberg.com/news/ articles/2014-12-10/mysterious-08-turkey-pipeline-blast-opened-new-cyberwar (hmumühjM t mn 29.11.2016p.):

2 Jenkins, G., Explosion Raises Questions about the Security of the BTC Pipeline, Eurasia Daily Monitor, Volume 5, Issue 152, https://jamestown.org/program/explosion-raises-questions-about-the -security-of-the-btc-pipeline/ (hmumüb^M t mn 29.11.2016p.):

3 Raids Suggest Russia Targeted Energy Pipelines,

http://www.wsj.com/articles/SB121866234961938253 (hmumühiM t mn 29.11.2016p.):

Ub^mpmjnLj mbg^mglhg^b «Eternity» qnpmlmpdnLpjnLbbhpp, npnbg Jmubmlghg 10 bhp^mjmgnLg^ Hpmummb^g, 19 ^nLpp^mj^g1, ^u^ mqpph^mbm^mb ^nqj^g bhplm tp 13 Jmubm^g, nlfhp bhplmjmgbnLj t^b ^m2rn^mbnLpjmb bm^mpmpnLpjnLbp U hmrnni^ ^hmm^mb ^mh-^mbnLpjmb hmnmjnLpjnLbp [12, p. 10]:

Ujb, np ^nqnlm^m2mphp^ mblsmbqnLpjmb m^mhnlJmb hmp-gnLj mum^mbmpmp mlh^ Jhfc nL2mqpnLpjnLb qmp&lhg pnLpp-lpmg-mqpph^mbm^mb hnm^nqj hmJmqnpfcmlgnLpjmbp, b^mmh|^ qmp&ml «Eternity» mJhbmJjm qnpmlmpdnLpjnLbbhpnLj bhp^mjmglmh 2p^m-bm^bhp^ pbqjmjbnLj^g: Uju^hu, op^bm^, 2010p. uh^mhJphp^ 19-24-p PmplnLj ^mjmgmfc qnpmlmpdnLpjnLbbhp^b, pmg^ hphp ^hmnLpjnLb-bhp^ hmJmqmmmu^mb ImnnLjgbhp^ bhplmjmgnLg^bhp^g, bhplm t^b Uqpph^mbnLj ^nLpp^mj^, UUb, Hpmummb^ nmqJm^mb Ignpqbhpp U «PP^UC» pb^hpnLpjmb mblsmbqnLpjmb qfcnl sbophb Oqmpm2p2, ^u^ 2013p. uh^mhJphp^ 23-27-p Ipl^b PmplnLj ^mjmgmfc qnpmlmpdnLpjnLbbhpp pbpmgp^b hhsUnLj tp bmU bUSO Zmpmlmj^b ^nl^mu^ ^m^mlnpbhp^ qfcnl uqmb3:

^h^hm «Eternity» qnpmlmpdnLpjnLbbhpp 2mpnLbm^lhg^b bmU hhsmqmjnLj (2014p. uh^mhJphpp 22-26-p HpmummbnLj «^pfcmbpup» mqqmjpb nLunLJbm^mb ^hbmpnbnLj4, 2015p. hn^mhJphp^ 5-9-p Ub^m-pmjnLj5), hbpmqplnLj tp, np hmJmqnpfcm^gnLpjmb mju ¿.Um^m^p 2bnp-h^l InqJhpp ^nqnlm^m2mphp^ mblsmbqnLpjmb hmpgnLj ^hmp t

1 bhplmjmgnLg^bhp^g 13-p bhplmjmgbniJ tfrb gmJmpmj^b ntdhpp, 3-p dmb-qmpJhp^mb, 3-p «PHP-UC» qhmmljmb ^nqnlm^m2mpm]^b pblhpnipjntbp, Turkiye, Azer-baycan ve Gurcistan arasinda ortak tatbikat, http://www.milliyet.com.tr/turkiye--azerbaycan-ve-gurcistan-arasinda--font-color--red--ortak-tatbikat--font-/dunya/dunyadetay/21.09.2009/1141636/ default.htm (hmumbbLh t mn 30.11.2016p.):

2 BTC Security Exercise ETERNITY 2010 Takes Place in Baku, http://www.botasint.com/ Haber.aspx?haberid=180&dil=eng (hmumbh^fr t mn 30.11.2016p.):

3 Uqppt2mbntJ 2mpni.bmllni.J hb bmlpmJnuq^ mblmmbqntpjmbb nuqqlmh qnpmlmpdnLpjnLbbhpp, http://razm.info/21580 (hmumbh^fr t mn 30.11.2016p.):

4 Saertashoriso sts'avleba "ETERNITY 2014" dasrulda («ETERNITY 2014» J^mqqm^b lmpdmbpb mlmpmlbg, lpmg.), http://main.mod.gov.ge/c/news/international-training-%E2%80%9Ceternity-2014%E2%80%9D-completed?lang=geo (hmumbhi^ t mn 30.11.2016p.):

5 Shss-s sp'etsialuri da sagangebo ghonisdziebebis tsent'ris ts'armomadgenlebma monats'ileoba miighes k'omp'iut'erul sametauro-sasht'abo sts'avlebashi „ETERNITY 2015" (bQb hmmml U mpmm^mpq Jfymgbhp^ Ihbmpnb^ bhplmjmgntg^^bhpp Jmubm^ghg^b «ETERNITY 2015» hmJm^mpq^mj^b hpmJmbmmmpm-2smpm]^b lmpdmbp^b, lpmg.), http://police.ge/ge/shss-s-spetsialuri-da-sagangebo-ghonisdziebebis-tsentris-tsarmomadgenlebma-monatsileoba-miighes-kompiuterul-sametauro-sashtabo-stsavlebashi-/9717 (hmumbh^fr t mn 30.11.2016p.):

hmuüh^ü npn2 mpijniüpühpM, um^mjü 2008p. oqnusnuM nidq^ü qmj-pjniüMg hhsn mp^mümqplhg^ü ^nqnlm^m2mphpM lpm hmp^m^niüüh-pM U qmjpjniüühpM pmqümpMl ünp ]hqphp: 2012p. ümj^u^ 29-^ü U hn^shüphpM 4-^ü, 2015p. oqnusnuM 4-^ü U oqnusnuM 24-^ü UmpMqm-ü^2M 2p^müniü hmpA-m^ümü hüpmp^hg Pmpni-^pMiMuM-tpqpniü qmqmsmpp1:

Hhpnplmp^jmiMg mp]hü qmpq t, np ümlpM ni qmqM ^nqnlm^m-2mphpM lpm hmp^m^ümü ]hqphpp shqM hü niühgh|_ hMüüm^müniü ^nippMmjM smpmhpniü: Cü] npniü ünijü ^ü]Mpü mn^m t ^nipp^mj^ smpmhpnl mügünq mj|_ ^nqnlm^m2mphpM qmpmqmjniü Uu, Mü^M ümu^ü l^mjniü t mjü ^musp, np ü^mjü 2004-2010pp. ^nipp^mj^ smpphp 2p2müühpniü qpmüglh^ t ^nqnlm^m2mphpM lpm hmp&m^ümü 15-Mg mlh|M ]hqp [13, p. 30]: Pmpni-^pMiMuM-Qhjhmü ümlpmüniqM U Pmpni-^pMiMuM-tpqpniü qmqmüniqM lpm pmqümpMl hmpA-m^niüühpM ^musp l^mjniü t mjü ümu^ü, np mj] ^nqnlm^m2mphpp 2mpniümlniü hü ^ngh|M üüm^ ünp hmpA-m^niüühpM hmümp, ü^ü^hn ^nipp^mj^, HpmusmüM U Uqpph^mü^ hmümqnpfcmlgnipjniüp ]hnUu ¿M üqmush|_ ^nqnlm^m2mphpM mülsmüqnipjmü üm^mpim^M pmpÄpmgümüp (mnülmqü ^nipp^mj^ smpmhpniü): Ujuq^unl, m^ühmjs t, np tühpqh-sMl hüpm^mnniglmhpühpM npqhu hmp^m^ümü ünp p^pm^ühpM oq-smqnphniüp qhmnipjniüühpM hmümp M hmjs t phpniü jnipmmhum^ ümpsmhpmlhpühp, npnüp hhsmqmjniü Uu ^mpnq hü uqmnüm^ Pmpni-^pMlMuM-öhjhmü ümlpmüniqM U Pmpni-^pMiMuM-tpqpniü qmqmüniqM mülsmüqnipjmüp hmüqhgühjnl tühpqm^MpühpM ümmm^mpmpniüüh-pM hm^m^m^M ^m^müümü U üjnipm^mü lümuühpM:

^¿qhu ü2lhg, Pmpni-ß-pMiMuM-Qhjhmü ümlpmüniqM U Pmpni-^pMlMuM-tpqpniü qmqmüniqM mülsmüqnipjmü mqmhnlniüp ^mpUnp t n^ ü^mjü ^nippMmjM, HpmusmüM U Uqpph^müM, mj|U smpmfcm2p£m-

1 Explosion occurs in Baku-Tbilisi-Erzurum gas pipeline, http://en.apa.az/azerbaijani-news/ developments/explosion-occurs-in-baku-tbilisi-erzurum-gas-pipeline.html (hmumühjM t mn 1.12.2016p.); Turkish ministry: Explosion on Baku-Tbilisi-Erzurum gas pipeline a terror act, http:// en.trend.az/business/energy/2072926.html (hmumühjM t mn 1.12.2016p.); PKK attacks Turkey's halted Shah Deniz gas pipeline, http://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-turkey-pipeline-idUSKCN0Q90Y120150804 (hmumühiM t mn 1.12.2016p.); PKK terrorists attack pipeline in Turkey's northeastern Kars province, http://www.dailysabah.com/nation/2015/08/24/pkk-terrorists-attack-pipeline-in-turkeys-northeastern-kars-province (hmumüh^M t mn 1.12.2016p.):

ЬшфЬ mjL ^Ьрш^шшшрЬЬрЩ hmJmp: 2003р. qh^rnhJphp^ 3-ЩЬ Ршрт. dmJmbhg UUb цш2шцшЬпър]шЬ ршртпщшр ТпЬшщ Рш^ифЬщр, прЬ и^ррЬ^шЬЩ ЬпррЬтЩр Ьш^шqшh Ь^ш^ U щш2тщшЬпъ-

р]шЬ Ьш^шршр ишфшр ирЩиЩ hhrn ш^ hшрghрЩ р^пЫ рЬЬшр^Ьд Рш-рпъ-ФрЩфиЩ-2ЬфшЬ Ьш^рш^пщЩ шЬ4mшЬqnLрJшЬ ^Ь^Щрр1: 2004р. hnth^u^ 10-ЩЬ Ршрт. ^шшшршЬ ш]дЩ рЬршдрпЫ UUb Ь^рпщш^шЬ hршUШЬшmшрпLрJшЬ hршUШЬшmшрЩ шЬ^ш^ш^, qhЬhршL Эшрщ Птр-qp hш]шшршрhg, пр Ьш^рш^пщЬрЩ шЬ4mшЬqпLрJшЬ шщшhп4пLtfp ииЪ-"^ррЬ2шЬ hшршрhрпLрJпl.ЬЬhрЩ oрш^шрqЩ шUЪЬшшрqЩш^шЬ ^ЬqЩрЬhрЩg t2: Uju hшрgЩ рЬЬшр^пЫр Ь^шЬшшЩц ршр&ршитЩ^шЬ ш^ЬрърръЬЬЬрЩ рЬршдрпЫ ^шрЫ t ш]Ь ^шиЩЬ, пр UUb-p hш4ш-ишршщЬи hhшшpрpр4шh tр U ЧшищЩд Ьп^Щд tЬhрqhmЩ^ щш2шрЬЬрЩ шрmшhшЬUШЬ пщЩЬЬрЩ q^^u^^^g^^^, U ш]q ^пqп4ш^Ш2шрh-рЩ шЬ^шш^п^шЬ пъ tЬhрqш^ЩрЬhрЩ шЬ^шфшЬ фп^шqрUШЬ ^^ЩрЬЬрпф

2ш2^Щ шпЬЬ[п^ Ь^рпцш^шЬ щЬтпърръЬЬЬрЩ hшUШр tЬhрqш-^ЩрЬЬрЩ ЬЬр^р^шЬ пщЩЬЬрЩ q^^u^^^g^b шпш2ЬшhhррпL-рръЬр bU-p Ьп^ЬщЬи ^шрЬпрпЫ t tЬhрqhшЩ^ ^Щ^шЬдрЬЬрЩ шЬ-4mшЬqпLрJшЬ ^q^p: 2006р. ЬщЫрЬрЩ 7-ЩЬ РрршЬрЫ Ь^рпцш^шЬ ^прhрqЩ Ьш^шqшh ЬштЩ ЧшЬhшЬhЬp, Ь^рпцш^шЬ hшЬ&Ьшdпqп4Щ Ьш^шqшh ^qh ЬшЬпъЬ[_ РшрпqпЬ U Ь^ш^ U^Up umпршqрhgЩЬ tЬhрqhшЩ^ш]Щ прртпЫ пшqUШ4шрш^шЬ qпрhpЬ^hрпLрJшЬ ^шиЩЬ фп^р^рпЬ^шЬ hпL2шqЩр, прЬ pЬqqhhg Uqррh2шЬЩg U шпhшuшрш^ ^шищ)шЬ ш4шqшЬЩg qt^^ bU qшqЩ U Ьш^рЩ шшршЬд^шЬ шщшhпф шЬ4шшЬq U hпLuш|Щ hшUШ^шрqЩ umhqhUШЬ ^шрЬпрпърръЬр [14]:

1 Rumsfeld Discusses Tighter Military Ties with Azerbaijan, https://www.washingtonpost.com/ archive/politics/2003/12/04/rumsfeld-discusses-tighter-military-ties-with-azerbaijan/050af8a6-6108 -4ba5-a2ed-4913f5869566/?utm_term=.d2d177fdd92c ^шишЬЬ^Щ t шп 2.12.2016р.):

2 Генерал Чарльз Уолд: "Господин Президент, я поздравляю Вас в связи с Вашим очень успешно продолжающимся лидерством в регионе", президент Азербайджана Ильгам Алиев принял заместителя начальника штаба Европейского командования США, http://azertag.az/ru/xeber/ GENERAL_CHARLZ_UOLD_GOSPODIN_PREZIDENT_YA_POZDRAVLYAYU_VAS_V_SVYAZ I_S_VASHIM_OCHEN_USPESHNO_PRODOLZHAYUSHCHIMSYA_LIDERSTVOM_V_REGION E_PREZIDENT_AZERBAIDZHANA_ILGAM_ALIEV_PRINYAL_ZAMESTITELYA_NACHALNIK A_SHTABA_EVROPEISKOGO_KOMANDOVANIYA_SSHA-630384 ^шишЬЬф t шп 2.12.2016р.):

Ь. T—lpj—b

<21-pq TUP», pfil 2 (72), 2017p.

2,hm—q— m—pfibhpfib Jfi^—qq—jfib —uq—phqnLJ ^nqnl—l—2—-phpfi —blm—bqnLpj—b h—pgp n^ Jfi—jb 2—pnLb—lhg Jb—L nL2—qpnL-pj—b IhbmpnbnLJ, —j|U hhm—ppppnLpjnLb —n—^—gphg —jq nLqqnL-pj—Jp ^nLppfi—jfi, 4p—um—bfi U Uqpph^—bfi Jfi^U pbp—gnq h—J—qnp-h—lgnLpj—b bl—mJ—Jp, fib^fi J—ufib ll—jnLJ t «Eternity» qnp—l—pdnL-pjnLbbhpfib 2010p. UUt n—qJ—l—b lgnpqfi, fiul 2013p. UUt n—qJ—-hnl—jfib lgnpqfi U tUSO Z—p—l—jfib ЧпЦ—ufi l—q—lnpbhpfi qhnl uq—jfi bhpl—jnLpjnLbp: Z—p—l—jfib 4nll—unLJ tUSO l—qfi qp—uh-bj—lfi qhl—l—p nLfiu—J L—hjnLfi ^nuphpnl —jq qnp—l—pdnLpjnLb-bhpfi —bgl—gnLJp l—pUnp t b—U —jb mhu—b^jnLbfig, np qp—bg pb-p—gpnLJ ^nLppfi—b, 4p—um—bp U Uqpph^—bp фn^qnphшlgnLJ hb tUSO um—bq—pmbhpfi hfiJ—b lp— [15]:

P—gfi pnLb tbhpqhmfil hbp—l—nnLgl—hpbhpfi q—2mq—bnLpjnL-bfig U lhp^fibfiu Jfi^—qq—jfib b2—b—lnLpjnLbfig ^nqnl—l—2—phpfi —blm—bqnLpj—b nLqqnLpj—Jp m—plnq —2^—m—bpbhpp l—pUnp mhq hb qp—qhgbnLJ b—U —nh—u—p—l ^nLppfi—-4p—um—b-Uqpph2—b n—qJ—l—b hn—lnqJ h—J—qnph—lgnLpj—b op—l—pqnLJ, fib^p h—^ш^ 2h2mlnLJ t hphp hplpbhpfi q—2mq—bnLpj—b b—^—p—pbhpfi h—bqfi-qnLJbhpfi d—J—b—l: Ujuqhu, opfib—l, 2G14p. oqnumnufi 18-19-p t—^fi^U—bnLJ hn—lnqJ h—bqfiqJ—b d—J—b—l 4p—um—bfi q—2m-q—bnLpj—b b—^—p—p bp—lifi Ujmu—bfi—b h—jm—p—phg, np pbb—pl-J—b —n—pl— ^bqfipbhpfi plnLJ tp «lpfimfil—l—b hbp—l—nnLgl—hf-bhpfi» q—hq—bnLpj—b h—pgp1, Jfib^qhn 4p—um—bfi q—2mq—bnLpj—b Jhl —jl b—^—p—p ^fib—pfib ^fiq—2h|fib, 2015p. qhlmhJphpfi 17-fib um—JpnLLj—b h—bqfiqJ—b 2p£—b—lbhpnLJ pbqqhhg pnLpp-lp—g-—qp-ph^—b—l—b n—qJ—l—b h—J—qnph—lgnLpj—b l—pUnpnLpjnLbp blpn-q—jfi tbhpqhmfil —blm—bqnLpj—b h—J—mhpumnLJ2: frnqnl—l—2—-phpfi —blm—bqnLpj—b —q—hnlJ—b bq—m—lnl uhpm фn^qnphшl-

1 Sammkhrivi shekhvedra nakhichevanshi (bn—lnqJ h—bqfiqniJ t—Ju^h—bniJ, lp—g.), http://www.mod.gov.ge/c/news/trilateral-meeting-in-nakhchivan-?lang=geo (h—u—bh^fi t —n 4.12.2G16p.):

2 Sakartvelos, turketisa da azerbaijanis tavdatsvis minist'rebis shekhvedra (4p—um—bfi, ß-rnppfi—jfi U Uqpph2—bfi q—2mq—bnLpj—b b—^—p—pbhpfi h—bqfiqniJ), http://www.mod.gov.ge/c/ news/saqarTvelo-TurqeTi-azerbaijanis%20Tavdacvis%20ministrebis%20sammxrivi%20Sexvedra? lang=geo (h—u—bh^fi t -n 4.12.2G16p.):

gnLpjmb mbhpmdh2rnnLpjnLbb pbqq^lhg bmU 2016p. Jmj^u^ 15-^b ^mpm^mjnLj ^mjmgmfc hhppm^mb hmbq^Jmb dmJmbml1:

Uju^unl, ^nLpp^mj^, Hpmummb^ U Uqpph^mb^ smpmfcpnl ^mu^^g hnl^ tbhpqm^pbhp^ ^n^mqpJmb hmJmp ^nqnlm^m2mph-p^ ImnnLgnLjp U qnphmp^nLjp, J^mqqmj^b J^ 2mpf ^mjJmbmqphpnl ummb^bmh ^mpsmlnpnLpjnLbbhpp lhpnb2jm[_ ^hsnLpjnLbbhp^ hmJmp umhJmbhg^b bnp ^bq^p m^mhnlh^ bmlp^ nL qmq^ ^nqnlm-lm2mphp^ mblsmbqnLpjnLbp, np^ mnmlh[_ mpqjnLbmlhs jnLfcJmb hmJmp InqJhpp A.hnbmJnL^ hqmb hnm^nqJ hmJmqnphm^gnLpjmb A.Um-^m^^ ushqfcJmbp, ^b^ hmbqh^ pbqq^lmh hhsmppppnLpjnLb U m^m^-gnLpjnLb qpuUnplhg bmU J^mqqmj^b mu^mphqnLJ: ^h^hs ulqpbm-lmb 2p^mbnLJ ^nqnlm^m2mphp^ ^mjphgnLJbhpb mnmlh[_ Uu pbqqfch-g^b mblsmbqnLpjmb m^mhnlJmb In^h^s^l ^mbphp^ mbhpmdh2snL-pjnLbp, hhsmqmjnLJ hmp^m^nLJbhp^ hm^m^m^nLpjmb ^mh^mbJmb ^mum^ h^Jmb lpm lmph|^ t hqpmlmgbh^, np hphp ^hsnLpjnLbbhp^ hmJmshq qnpmlmpdnLpjnLbbhp^ J^ngnl qhnUu ^ hm^nqlh^ tm^mbn-phb pmp&.pmgbh[_ ^nqnlm^m2mphp^ mblsmbqnLpjmb Jm^mpqm^p (mnblmqb ^nLpp^mj^ smpmfcpnLJ), nLus^ bnp hmp^m^nLJbhp^ lsmb-qp ^nLpp^mj^, Hpmummb^ U Uqpph^mb^ hnm^nqJ hmJmqnphm^gnL-pjmb hmJmp 2mpnLbm^nLJ t Jbm^ Jmpsmhpmlhp, np^b InqJhpp hmp-Imqplmh l^bhb mlh^ 2ms nL2mqpnLpjnLb qmp&bh^ Spmbumbm-sn^mlmb qmqmJnLq^ (TANAP ^mnnLgnLJ^g U «Zmpmlmj^b qmqmj^b J^mbgp^» qnphmp^nLJ^g hhsn:

0hiapt/aip, 2017p.

UqpjnLpbhp U qpmlmbnLpjnLb

1. Host Government Agreement between and among the Government of the Azerbaijan Republic and the State Oil Company of the Azerbaijan Republic, BP Exploration (Caspian Sea) Ltd., Statoil BTC Caspian AS, Ramco Hazar Energy Limited, Turkiye Petrolleri A.O., Unocal BTC Pipeline, Ltd., Itochu Oil Exploration (Azerbaijan) Inc., Delta Hess (BTC) Limited, done on October 17, 2000 in Baku.

1 Turketma, sakartvelom da azerbaijanma shesadzloa, ertoblivi ts'vrtnebi chaat'aron (PnLpp^mb, ^pmummbp U Uqpph2mbp, hbmpmlnp t, hmJmshq qnpmlmpdnLpjnLb mbglmgbhb), http:// www.tabula.ge/ge/story/107738-turqetma-saqartvelom-da-azerbaijanma-shesadzloa-ertoblivi-tsvrtnebi-chaataron (hmumbh^fr t mn 16.12.2016p.):

2. Host Government Agreement between and among the Government of Georgia and the State Oil Company of the Azerbaijan Republic, BP Exploration (Caspian Sea) Ltd., Statoil BTC Caspian AS, Ramco Hazar Energy Limited, Turkiye Petrolleri A.O., Unocal BTC Pipeline, Ltd., Itochu Oil Exploration (Azerbaijan) Inc., Delta Hess (BTC) Limited, done on April 28, 2000 in Tbilisi.

3. Host Government Agreement between and among the Government of the Republic of Turkey and the State Oil Company of the Azerbaijan Republic, BP Exploration (Caspian Sea) Ltd., Statoil BTC Caspian AS, Ramco Hazar Energy Limited, Turkiye Petrolleri A.O., Unocal BTC Pipeline, Ltd., Itochu Oil Exploration (Azerbaijan) Inc., Delta Hess (BTC) Limited, done on October 19, 2000 in Ankara.

4. Host Government Agreement between and among the Government of Georgia and State Oil Company of the Azerbaijan Republic, BP Exploration (Azerbaijan) Limited, Total Fina Elf E&P Caucasian Gas SA, LUKAgip N.V., Statoil Azerbaijan a.s., Naftran Intertrade Co. (Nico) Limited, Turkish Petroleum Overseas Company Limited, done in London on March 14, 2002.

5. Host Government Agreement between and among the Government of the Azerbaijan Republic and State Oil Company of the Azerbaijan Republic, BP Exploration (Azerbaijan) Limited, Total Fina Elf E&P Caucasian Gas SA, LUKAgip N.V., Statoil Azerbaijan a.s., Naftran Intertrade Co. (Nico) Limited, Turkish Petroleum Overseas Company Limited, done in Baku on February 21, 2002.

6. "Sakartvelos shinagan sakmeta saminist'ros st'rat'egiuli milsadenebis datsvis depart'ament'is debulebis damt'k'itsebis shesakheb" sakartvelos shinagan sakmeta minist'ris brdzaneba №129, 2016 ts'lis 30 mart'i, k. tbilisi («HpmurnmUfi UtppfiU qnp&tpfi Um^mpmpntpjmU mqdmlmpm^mU ^nqnlm^m2mptpfi ^mh^mUnt-pjmU pmdUfi ^mUnUmqpntpjmU hmummmJmU dmufiU» HpmummUfi UtppfiU qnp-fctpfi Um^mpmpfi №129 hpmdmU, 2016p. dmpsfi 30, p.-P-pfiifiufi, lpmg.), https://matsne.gov.ge/ka/document/download/3238502/0/ge/pdf (hmumUtifi t m 26.11.2016p.).

7. Pavliuk, O., GUUAM: the Spillover of Politics into Economics?, The Turkish Yearbook of International Relations, Vol. XXVIII, pp. 1-27, 1998.

8. Sakartvelos uakhlesi ist'oriis tsent'raluri arkivi, pondi 1206, aghts'era 2, sakme № 2395 - sakartvelos saelcho bakoshi, sakartvelos sagareo sakmeta minist'rs, baton irak'li menagharishvils, № 213, 30.05.1998 (HpmummUfi dmdmUm^m^fig ^mmdntpjmU ^tUmpnUm^mU mp^fil, $nU] 1206, gntgm^ 2, qnp& № 2395 -Pmplntd HpmummUfi qhu^mUntpptU, HpmummUfi mpmmpfiU qnp&tpfi Um^mpmp ^mpnU Fpm^ifi UtUmqmpfi2lfiififiU, № 213, 30.05.1998, lpmg.):

9. UmppmUjmU U., Uqpph2mUm^mU ¿mUpm^hmntpjmU ungfimi_-mUmtum^mU hmdm^mpqp, ¿mlhilmfcUtp, fcphmU, «bnpmlmUp» 2013:

10. Sakartveloshi momkhdar k'onplikt'tan dak'avshirebuli pakt'ebis damdgeni damou-k'idebeli saertashoriso misia, angarishi, t'omi III (HpmurnmUntd hm^mdmprnnt-p]mU hts ^m^lmh dfi2mqqm]fiU mU^m^ ^mummhmlmp mnmphintpjntU, qh^ntjg, hmmnp III, lpmg.), 2009.

11. Tsereteli, M, The Impact of the Russia-Georgia War on the South Caucasus Transportation Corridor, Jamestown Foundation, 2009.

12. Kogan, E, Trilateral Military and Energy Security Co-Operation: Reactions From Moscow And Washington, Georgian Foundation for Strategic and International Studies, 2014.

13. Weiss, A. S, Larrabee, F. S, Bartis, J. T, Sawak, C. A., Promoting International Energy Security, Volume 2, Turkey and the Caspian, 2012, RAND Corporation.

14. Memorandum of Understanding on a Strategic Partnership between the European Union and the Republic of Azerbaijan in the Field of Energy, done in Brussels, on 7 November, 2006.

15. ZmpgmqpnLjg HL^umJ LmhjnL^ hbs, ^p^j^u^, 16.11.2016p.:

fl-nhf^U-HrUUSU'b-UTrrPtiaUL

Eppll TmtJpjmb

UJ^n^mq^p

ZnqlmbntJ lhpjnL&lnLJ hb PmpnL-^p^j^u^-Sbjhmb U PmpnL-^p^j^u^-tpqpntJ bmlp^ nL qmq^ ^nqnlmlm2mphp^ mblsmbqntpjmb m^mhnlJmb bqmrnm-lnl bnm^nqJ hmJmqnp&mlgntpjmb Jm^mpqm^ntJ ^ntpp^m]^, ^pmusmb^ U Uqpph^mb^ ^nqJ^g ^pm^mbmglmb pmjjhpp, mjq hmJmqnpbmlgntpjntbp ^mjJmbmlnpnq ^pmlm^mjJmbmqpmj^b h^Jpp: "bhplmjmglnLJ hb ^nqnlm-lm2mphp^ mblsmbqntpjmb u^mnbmj^pbhpp U mju hmJmshpusnLJ hnm-lnqJ hmJmqnpbmlgntpjmb Jmpsmhpmlhpbhpp: UbqpmqmpA. t ^msmplntJ mjL ^hsnLpjnLbbhp^, J^mqqmj^b ImqJmlbp^nLpjnLbbbp^ q^ppnpn2Jmbp PmpnL-^p^j^u^-Sbjhmb bmlpmJntq^ U PmpnL-^p^j^u^-tpqpntJ qmqmJntq^ mblsmbqntpjmb ^mh^mbJmb, mjq ntqqntpjmJp ^mpp^mj^, ^pmusmb^ U Uqpph^mb^ ¿.hnbmplmb hmJmshq pmjjhp^ hmbqh^:

ПРОБЛЕМА БЕЗОПАСНОСТИ ЭНЕРГЕТИЧЕСКИХ ИНФРАСТРУКТУР В КОНТЕКСТЕ ТРЕХСТОРОННЕГО СОТРУДНИЧЕСТВА ТУРЦИЯ-ГРУЗИЯ-АЗЕРБАЙДЖАН

Эрик Давтян

Резюме

В статье анализируются предпринятые Турцией, Грузией и Азербайджаном совместные шаги по обеспечению безопасности нефтепровода Баку-Тбилиси-Джейхан и газопровода Баку-Тбилиси-Эрзерум, а также соответствующая правовая база, обусловливающая сотрудничество трех стран. Представляются угрозы безопасности трубопроводов и в этом контексте вызовы трехстороннего сотрудничества Турции, Грузии и Азербайджана. Освещена позиция других стран и международных организаций по вопросу охраны нефтепровода Баку-Тбилиси-Джейхан и газопровода Баку-Тбилиси-Эрзерум и совместных мер, предпринятых Турцией, Грузией и Азербайджаном в этом направлении.

THE ISSUE OF SECURITY OF ENERGY INFRASTRUCTURES IN THE CONTEXT OF TRILATERAL COOPERATION BETWEEN TURKEY, GEORGIA AND AZERBAIJAN

Erik Davtyan

Resume

The article analyzes Turkish, Georgian and Azerbaijani joint efforts aimed at ensuring the security of the Baku-Tbilisi-Ceyhan oil pipeline and Baku-Tbilisi-Erzurum gas pipeline, as well as the legal/contractual bases that underlie the trilateral cooperation on pipeline security issues. The research defines the main challenges for the Turkey-Georgia-Azerbaijan trilateral cooperation emanating from pipeline security threats. The article also presents the position of other states and international organizations concerning the pipeline security issue and joint steps of Turkey, Georgia and Azerbaijan in this regard.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.