CC BY
51проблеми фізичного виховання і спорту № 9 I 2010
Rekreacyjne uprawianie Nordic walking a jakosc zycia osob w wieku 60-70 lat
Katarzyna Prusik1, Vadym Zaporozhanov1, Krzysztof Prusik1, Karol Gorner2
1Academia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdansku (Polska) 2UniwersytetMateja Bela (Banska Bystrzyca, Slowacja)
Annotation:
Прусік Катерина, Запорожанов В.О., Прусік Кристоф, Горнер Кароль. Вплив рухової активності у вигляді Норвезької ходьби (Nordic walking) на психологічну оцінку рівня життя людей 6G-7G років. Метою дослідження була самооцінка впливу систематичних занять Nordic walking на рівень суб'єктивного відчуття якості життя людей похилого віку. Визначення взаємозв'язку між самооцінкою якості життя та участю у заняттях здійснювали за допомогою трьох загальновідомих психологічних тестів - SWLS (задоволення), LOT-R (рівень оптимізму) і шкали ВЕСКА (рівень депресії). Результати дослідження підтвердили думку про позитивний вплив організованих занять у вигляді норвезької ходьби (Nordic walking) на психологічний стан тих, хто тренує за допомогою показника «задоволення життям». Ці заняття давали можливість підвищити рівень оптимізму і знизити депресивний компонент у представників експериментальної групи у порівняні з контрольною групою.
Keywords: рух, активність, ходьба, тест.
Прусик Екатерина, Запорожанов В.А., Прусик Кристоф, Горнер Кароль. Влияние двигательной активности в виде Норвежской ходьбы (Nordic walking) на психологическую оценку уровня жизни людей 60-70 лет. Целью исследования была самооценка влияния систематических занятий Nordic walking на уровень субъективного ощущения качества жизни людей преклонного возраста. Определение взаимосвязи между самооценкой качества жизни и участием в занятиях осуществляли с помощью трех общеизвестных психологических тестов - SWLS (удовлетворение), LOT-R (уровень оптимизма) и шкалы ВЕСКА (уровень депрессии). Результаты исследования подтвердили мысль о положительном влиянии организованных занятий в виде норвежской ходьбы (Nordic walking) на психологическое состояние тех, кто тренирует с помощью показателя «удовлетворение жизням». Эти занятия давали возможность повысить уровень оптимизма и снизить депрессивный компонент у представителей экспериментальной группы в сравнении с контрольной группой.
движение, активность, ходьба,
тест.
Prusik Katarzyna, Zaporozhanov V.A., Prusik Krzysztof, Gorner Karol. The influence of a form of physical activity Nordic walking on the life’s quality of people in the 60-70 years age bracket. The aim of the presented study is to examine the influence of systematic nordic walking training on the subjective quality of seniors' lives. The control group consisted of people who do not take part in any physical activity. In order to reveal the connections between quality of life and participation in nordic walking the examination consisting of three psychological tests was performed. These were the tests measuring the level of satisfaction with life (SWLS), the level of optimism (LOT-R) and the Beck Depression Inventory level. The results of the studies have confirmed the hypothesis that the quality of life in a group of seniors in the experimental group is higher than in the control group. Statistical tests have shown that active seniors feel greater satisfaction from their lives and look in the future more optimistic than their peers in the control group containing inactive seniors. In the experimental group were lower results in scale measuring level of depression. Low results show that systematic training is uncon-ductive to depression developement.
motion, activity, walking, test.
Wprowadzenie
Rozw6j medycyny oraz post?p cywilizacji przyczyniaj^ si? do przedluzenia zycia wsp61czesnego czlowieka. Prognozy demograficzne wskazuj^, ze w kolejnych latach liczba os6b starszych wiekiem (ponad 60 r.z.) w calej populacji b?dzie si? systematycznie zwi?kszac, aby w 2050 roku si?gn^c do 2 miliard6w[4,6].
Wzrastaj^ca dlugosc zycia cz?sto wi^ze si? jednak ze znacznym spadkiem jego jakosci. Przyczyn^ tego stanu rzeczy moze byc pogarszaj^cy si? stan zdrowia, osamotnienie, utrata sensu zycia[7,10].
Wplyw aktywnosci ruchowej na zdrowie czlowieka oraz na parametry fizjologiczne organizmu byl potwierdzony w wielu badaniach[4,6,8,]. Niniejsza praca podchodzi do tego zagadnienia nieco inaczej. Podj?ta zostanie pr6ba okreslenia czy trening zdrowotny wplywa r6wniez na kondycj? psychiczn^. uczestnik6w zaj?c.
Poj?cie jakosci zycia staje si? coraz bardziej powszechne. Wynika to z rozwoju badan nad czlowiekiem i czynnikami, kt6re maj^. wplyw na poziom jego zycia i zadowolenie z niego. Rozw6j medycyny spowodowal, ze przezywalnosc wielu chor6b wzrosla, a czas mijaj^cy od rozpoznania choroby (np. nowotw6r, AIDS) do smierci pacjenta znacznie si? wydluzyl. Pojawily si? nowe pytania i w^tpliwosci dotycz^ce jakosci zycia pacjent6w z nieuleczalnymi chorobami i zwi^zanymi z nimi deficytami w sprawnosci fizycznej i psychicznej.
Ocena jakosci zycia staje si? popularna w wielu innych niz medycyna czy psychologia dziedzinach nauki,
© Prusik K., Zaporozhanov V., Prusik K., Gorner K., 2010
a sposoby jej badania s^. regularnie doskonalone przez naukowc6w z calego swiata, r6wniez tych zajmuj^cych si? problemami kultury fizycznej [2,3,5,7,9].
Badania wskazuj^ ze osoby w wieku podeszlym s^ zdecydowanie bardziej narazone na zmniejszenie jakosci zycia i utrat? pozytywnego stanu ducha. Starosc bowiem oznacza nasilaj^ce si? problemy zdrowotne i pogarszanie si? w nieodwracalny spos6b funkcji fizycznych. W perspektywie psychologicznej jest nacechowana walk^
0 autonomi?, integracj? oraz zachowanie pozytywnej samooceny. Proces starzenia si? niesie ze sob^. wi?ksze obci^zenia i wi?ksze konflikty, w konsekwencji zas powoduje gorsze przystosowanie. Stopien zadowolenia z zycia l^czonyjest z zachwianiem stabilizacji zyciowej, kt6re jest spowodowane przejsciem na emerytur?, odejsciem dzieci z domu, utrat^. krewnych i pogarszaj^cym si? stanem zdrowia. Wszystko to prowadzi do zachwiania r6wnowagi zar6wno fizycznej jak i psychicznej, co wplywa na gorsz^ ocen? zyciowych osi^gni?c. Gerontolodzy ustalili istnienie korelacji mi?dzy aktywnosci^, dobiym samopoczuciem
1 zadowoleniem z zycia, w innych zas badaniach nie stwierdzono tego rodzaju wsp6lzaleznosci[6,7]. Nie jest zatem wykluczone, ze aktywnosc jest dymensj^. niezalezn^ i nie pozostaj^ w zadnym stosunku do zadowolenia z zycia. Kwestia ta wymaga dalszych badan.
Cel pracy: okreslenie wplywu rekreacyjnego
uprawiania nordic walking na jakosc zycia ludzi w starszym wieku, manifestuj^c^. si? satysfakj z zycia, poziomem dyspozycyjnego optymizmu i poziomem depresji u badanych.
Педагогіка, психологія та медико-біологічні
Tabela 1.
Analiza ANOVA rang Kruskala- Wallisa i test mediany, badajqce istnienie roznic miqdzy grupami eksperymentalnq i kontrolnq w zakresie odczucia satysfakcji z zycia (SWLS), poziomu dyspozycyjnego optymizmu (LOT-R) i poziomu
depresji (Skala Becka).
Badane grupy Wskazniki statystyczne / testy/ roznice
SWLS Roznica LOT-R Roznica Skala Becka Roznica
E min 2 H=16,2; p=0,0001; chi- kw.=16,2; p=0,0001 2 H=8,44; p=0,004; chi- kw.=4,46; p=0,03 1 H=3,63; p=0,02; chi-kw.= 5,82; p=0,02
max 10 10 21
Me 5 7 7
K min 1 1 1
max 7 9 25
Me 3 5 11
H - ANOVA rang Kruskala-Wallisa; E- grupa eksperymentalna; K- grupa kontrolna
Material i metody badan: grupa eksperymentalna liczy 21 osob, ktore systematycznie ucz?szczaly na treningi nordic walking, odbywaj^ce si? trzy razy w tygodniu po 60 min, przez okres 6 miesi?cy. Calkowita obj?tosc treningowa wyniosla 72 godziny. Grupa 21 osob nie uprawiaj^cych zadnej formy aktywnosci fizycznej, stanowila grup? kontrolnq. Wszyscy badani mieszcz^. si? w przedziale wiekowym 60-70 lat i s^. mieszkancami Gdanska.
Metody badawcze: Wykorzystano trzy
wystandaryzowane ankiety oceniaj^ce poziom: satysfakcji z zycia (The Satisfaction with Life Scale-SWLS)[3], poziom optymizmu (Life Orientation Test-Revised-LOT-R)[9] oraz poziom depresji (Beck Depression Inventory (BDI)[1], ktore to parametry s^. scisle zwi^zane z subiektywn^. ocen^jakosci zycia, oraz skal? Borga- jako subiektywn^. ocen? intensywnosci wysilku fizycznego.
Organizacja badan: Badania przeprowadzono w maju 2009r.: w grupie eksperymentalnej pod koniec
polrocznego cyklu treningowego nordic walking, zas w grupie kontrolnej, dobranej losowo, po negatywnej odpowiedzi na nast?puj^ce pytanie „czy systematycznie uprawia pan(i) jak^kolwiek form? rekreacji ruchowej?” .Wszystkie badania ankietowe byly anonimowe. Badani z grupy eksperymentalnej to w 66% osoby z wyksztalceniem wyzszym i 33% z wyksztalceniem srednim, 72% zamieszkuje z rodzin^. a 28 % samotnie. W grupie eksperymentalnej okreslano w sposob ci^gly, po kazdej jednostce treningowej, poziom subiektywnego odczuwania ci?zkosci wysilku za pomoc^. skali Borga.[4]; srednio okreslono go na 9 pkt, co oznacza wysilek bardzo lekki. Jednostki treningowe skladaly si? z trzech cz?sci: rozgrzewki ( 15 min.), cz?sci glownej( 40 min.) i cz?sci koncowej( 5 min.)
Wyniki.
Ponizej przedstawiono szczegolow^. analiz? porownawcz^. jakosci zycia osob starszych z grup eksperymentalnej i kontrolnej, na podstawie wybranych kryteriow zdrowia psychicznego tj. satysfakcji z zycia , poziomu dyspozycyjnego optymizmu i poziomu depresji minimalny/maksymalny wynik.
Z tabeli 1. odczytujemy istotn^. roznic? pomi?dzy wynikami obu grup: kontrolnej i eksperymentalnej, gdzie
sredni wynik dla grupy eksperymentalnej w tescie SWLS to 5,4 stena, interpretowany jako wynik przeci?tnej satysfakcji zyciowej, natomiast w grupie kontrolnej wynosi 3,18, swiadcz.cy o niskim poziomie satysfakcji zyciowej. Sredni wynik uzyskany w tescie LOT-R w grupie eksperymentalnej to 6,4 stena, wskazuje na przeci?tny, jednak bliski wysokiego, poziom optymizmu, natomiast w grupie kontrolnej wyniosl on tylko 4,0 steny, uwazany przez tworcow testu za niski poziom optymizmu. Srednia ilosc punktow uzyskana w skali Becka przez badanych z grupy eksperymentalnej to 8,1 i wg norm amerykanskich mowi o braku depresji, w grupie kontrolnej wynosi 11, co interpretuje si? jako lagodn. depresj?. Wyniki te mowi. ze jakosc zycia seniorow oceniana za pomoc. subiektywnej oceny satysfakcji z zycia, poziomu dyspozycyjnego optymizmu i poziomu depresji, jest wyzsza w grupie eksperymentalnej niz w grupie kontrolnej.
Ponizej, w tabeli 1. przedstawiono szczegolow. analiz? badaj .c.istnienie roznic mi?dzy grupami eksperymentalna
i kontroln. w zakresie odczucia satysfakcji z zycia, poziomu dyspozycyjnego optymizmu i poziomu depresji. Powyzszy wycinek wynikow analizy ANOVA rang Kruskala-Wallisa (p=0,0001) jednoznacznie wskazuje na bardzo istotn. statystycznie roznic? poziomu sten SWLS (odczuwanie satysfakcji z zycia) u ankietowanych aktywnych (gr. eksperymentalna) i nieaktywnych (gr. kontrolna) na poziomie istotnosci a=0,05
Z danych zamieszczonych w tabeli 1. wynika, ze poziom SWLS wsrod ankietowanych grupy eksperymentalnej wahal si? mi?dzy 2 a 10, a grupy kontrolnej od 1 do 7; maksymalny sten zaobserwowany w grupie eksperymentalnej (10) byl o 3 stopnie wyzszy od maksymalnego wyniku grupy kontrolnej (7), 75% respondentow grupy eksperymentalnej osi.gn?lo steny powyzej 4, podczas gdy tylko 25% ankietowanych grupy kontrolnej moglo si? poszczycic takim wynikiem. Wniosek wynikaj.cy z powyzszej analizy jest nast?puj.cy: poziom SWLS w grupie eksperymentalnej jest wyzszy niz w grupie kontrolnej, zatem podejmowanie regularnej aktywnosci fizycznej sprzyja odczuciu satysfakcji ze swojego zycia.
Szczegolowa analiza, badaj.c. istnienie roznic mi?dzy grupami eksperymentaln. i kontroln. w zakresie poziomu
optymizmu (LOT-R) jednoznacznie wskazuje (p=0,004) na bardzo znacz^c^, istotn^ statystycznie roznic? poziomu sten LOT-R mi?dzy grupami ekspeiymentaln^ i kontroln^ na Poziom sten LOT-R wsrod ankietowanych grupy eksperymentalnej wahal si? mi?dzy 2 a10,i od1 do 9 w grupie kontrolnej, poziom mediany wynosi 7 i 3 w obu grupach; 75% respondentow grupy eksperymentalnej osi^gn?lo steny 5 i wyzsze, podczas gdy 75% ankietowanych grupy kontrolnej nie przekroczylo stenu 6. Na tej podstawie wnioskujemy, iz poziom optymizmu (LOT-R) w grupie eksperymentalnej jest wyzszy niz w grupie kontrolnej, zatem systematyczne uprawianie aktywnosci fizycznej wplywa na poziom optymizmu respondentow.
Szczegolowa analiza badaj^ca istnienie roznic mi?dzy grupami eksperymentaln^. i kontroln^. w zakresie poziomu depresji za pomoc^. wynikow analizy ANOVA rang Kruskala-Wallisa, ukazuje poziom p=0,02, ktory jest niewystarczaj^cy na statystycznie jednoznaczne potwierdzenie roznicy poziomu skali Becka grup eksperymentalnej i kontrolnej na poziomie istotnosci a=0,05. Ze wzgl?du na fakt, iz wynik p=0,02 zblizony jest do a=0,05, potwierdzono roznic? poziomu skali Becka wsrod ankietowanych nieco slabszym testem mediany (p=0,02<0,05). Poziom skali Becka wsrod ankietowanych grupy eksperymentalnej wahal si? mi?dzy 1 a 21, a u nieaktywnych od 1 do 25, co oznacza 4-punktow^ roznic? maksymalnych wartosci uzyskanych przez
grup? eksperymentaln^ w stosunku do grupy kontrolnej. Poziom mediany grupy eksperymentalnej wynosi 7 i jest o 4 steny nizszy niz w grupie kontrolnej (11); 75% respondentow grupy eksperymentalnej osi^gn?lo nizszy poziom depresji niz co najmniej polowa respondentow grupy kontrolnej. Wniosek z przedstawionej powyzej analizy mowi, iz poziom depresji w skali Becka w grupie eksperymentalnej jest nizszy niz w grupie kontrolnej, zatem uprawianie systematycznej aktywnosci fizycznej nie sprzyja rozwijaniu si? depresji.
Wnioski
1.Przeprowadzony cykl treningow zdrowotnych nordic walking mial charakter wytrzymalosciowy, intensywnosc przeprowadzonych treningow byla oceniana przez seniorow jako lekka (srednia ocena to 8,94 punktow w skali Borga). Obj?tosc treningowa w polrocznym cyklu wyniosla 72 godziny.
2.Analiza statystyczna wykazala, ze jakosc zycia w grupie eksperymentalnej, podejmuj^cej systematyczny
trening nordic walking jest wyzsza niz jakosc zycia ich rowiesnikow w grupie kontrolnej - nie uprawiaj^cej zadnej aktywnosci fizycznej. Empirycznie potwierdzono wplyw uprawiania nordic walking na wybrane wskazniki jakosci zycia (satysfakcji z zycia SWLS p=0,0001, poziom dyspozycyjnego optymizmu LOT-R p=0,004 i poziom depresji w skali Becka p=0,02).
Podsumowanie: Aktywnosc fizyczna w formie nordic walking wplywa zdecydowanie pozytywnie na ogoln^ jakosc zycia osob starszych, mierzon^poziomem satysfakcji z zycia, optymizmu oraz depresji. Zaj?cia treningu zdrowotnego w formie nordic walking z cz?stotliwosci^ tygodniow^. 3x60 minut i trwaj^ce 6 miesi?cy przynosz^ pozytywne zmiany w psychice czlowieka, zwi?kszaj^c poziom satysfakcji z wlasnych osi^gni?c oraz zmniejszaj^ poziom depresji, ktora jest cz?sto spotykan^. chorob^ u osob starszych. Dlatego tez nalezy promowac now^ dyscyplin? sportu rekreacyjnego jak^. jest nordic walking, jako skutecznego srodka umozliwiaj^cego podnoszenie jakosci zycia osob starszych.
Bibliografia
1. Beck A.T., Ward C. Mendelson M. Beck Depression Inventory (BDI). Arch Gen Psychiatry - 1961. - N 4. - S. 561-571.
2. 2.Campbell A. Subjective measures of well being. American psychologist - 1976. - N 2. - S.117-124
3. Diener E., Emmons R.A., Larson R.J., Griffin S. The satisfaction with the Life Scale. Journal of personality assessment. - 1985. -N 49. - S.71-76.
4. Drabik J. Pedagogiczna kontrola pozytywnych miernikow zdrowia fizycznego. Wydawnictwo uczelniane AWFiS, Gdansk, 2006. - 329 s.
5. Gorner, Prusik Ka., Prusik Kr. 2010, Comparative analysis of the physical fitness of the women from two groups of different recreational physical activities programmes. Exercitatio Corpolis -Motus - Salus : Slovak journal of sports sciences. - R. - 2. - Nr 1. - 2010. - S. 149-154.
6. Obuchowski K. Starosc i osobowosc, Akademia Bydgoska, Bydgoszcz. 2002. - 153 s.
7. Palak Z. Jakosc zycia osob niepelnosprawnych i nieprzystosowanych spolecznie. UMCS, Lublin. 2006. - 414 s.
8. Pramann U., Schaufle B. Nordic Walking - Program treningowy dla seniorow. Oficyna wydawnicza „Interspar” Sp.z o.o., Warszawa. 2007. - 128 s.
9. Scheier M.F., Carver C.S., Bridges M.W. The Life Orientation Test-Revised. Journal of Personality and Social Psychology, 1994. - N 67(6). - S.63-69.
10. Susulowska M. Psychologia starzenia si? i starosci. PWN S.A., Warszawa. 1989. - 352 s.
Artykul postupil do redakcji 07.10.2010 r.
Prusik Katarzyna Zaporozhanov Vadym Prusik Krzysztof Gorner Karol prusik.hot@home.pl
