CC BY
15
УДК 8 Т1
ББК 83, 3 Т.С.СУЛТОНЗОДА
ИРТИБОТИ МАКРЛОТИ ДА^ГОНАИ ШАР^И «ЧАВО^ИР-УЛ-АСРОР»
БО «МАСНАВИИ МАЪНАВИ»
Дар маколаи нахустини фасли аввали «Ч,авохир-ул-асрор», ки дар баёни ахволи машоих ва бузургони тасаввуф аст, аз масъалаи муносибати мурид бо муршид, макоми пиру рахнамо дар тарбия ва рахнамоии солик сухан рафтааст. Ин масъала яке аз масоили мехварии андешахои Ч,алолиддини Румй дар «Маснавии маънавй» мебошад, ки дар мавкеи мухталиф ва зимни хикоёти гуногун баён гардидааст. Чунончи, Хоразмй аз забони Шайх Ч,унайди Багдодй ба суоли «Муридро аз калимоти машоих ва хдкоёти ишон чй фоида?» чунин посух медихдд: «Таквияти дил ва суботи кадам бар мучохида ва тачдиди ахди талаб. Гуфтанд: Инро муваккиде аз ^уръон дорй? Гуфт: Бале. Ва ин оят бархонд, ки «ва куллан накуссу алайка мин анбои-р-русули» (Худ, 120). Ва сирри ин сухан он аст, ки иштигол ба зикри аброр ва илитифот ба мулохизаи ахбори ахёр ва истимоъи калимоти рухпазири ишон ба манзалаи дарёфтани сухбати рухгустари ишон аст, чй мурод аз мусохибати нафси одамй дарёфтани баракати нафаси уст. Ва лихазо ахли ^уръонро «ахлуллох» хонанд ва арбоби хадисро «асхоби набй» донанд» (9, 25).
Хоразмй бо зикри баёни ахволи машоих ва бузургони тасаввуф, ки онро бо баёни фасле дар ахволу афкори Мавлоно ва Шамси Табрезй ба поён мебарад, таъкид мекунад, ки агар мусохибати муршидро наёбед, пас аз суханхои эшон бахра чуед. Яъне, чун Мавлоно кутбулактоб аст, пас сирри каломи у дар суханони авлиёи гузашта нихон аст. Хоразмй менависад: «Агар мусохибати аброр ва мучолисати ахёр, ки гули бустони икбол ва шамъи шабистони омол ва райхони чамани рух ва мифтохи хазоини футух ва воситаи икди камол ва нигини хотами чалоланд, даст надихад, ба буи висоли эшон аз зикри макол ва нашри хисоли эшон гофил набошед, ки сухани диловези он тоифа шахди шакаррез аст, фурузандаи чароги басиратхост ва орояндаи боги сариратхост, райхони чамани рух аст, шамъи анчумани футух аст, гавхари дурчи доной аст, ахтари бурчи биной аст. Пас ба хукми ин мукаддамот дар аввали ин маколот баъзеро аз авлиёи табакот зикр кардем ва баъзе маколот ва холоти эшонро овардем ва бо вучуди илтизоми ихтисор дар зикри Худовандгор манзури назари кайюмй Мавлоно Ч,алолуддини Румй куддаса сиррух навъе баст чоиз доштем ва химмат бар кашфи силсилаи Худовандгор ва машоихи хеш гумоштем.. .»(9, 27). Хоразмй дар ин фасл бо овардани мисолхо ва бо истифода аз оёти куръонй, аходиси набавй, амсолу хикам, абёти «Маснавй» ва хамчунин ашъори дигари баргузида аз «Куллиёти Шамси Табрезй» кушиш ба харч додааст, ки тарики камолоти маънавии соликро нишон дихад, хамон солике, ки идомаи тарик уро ба суи камолоти маънавй мебарад ва ба сурати инсони комили мукаммал табдил медихад. Инсони комиле, ки тихй аз худ гаштаву пур аз дуст бошад, инсоне, ки муроди Мавлоно низ аз таълифи "Маснавй" махз хамин инсони комил аст. Ин маъниро Хоразмй дар ибтидои фасл, пас аз тавсифи халифаи чахорум, ки ба асли баёни Аттори Нишопурй дар «Тазкират-ул-авлиё» шабохат дорад, зимни суолу чавоби байни Алй ибни Абутолиб ва Даълаби Ямонй ва бо истифода аз ашъори Мавлоно Чдлолуддин баён кардааст. Вакте Алй ибни Абутолиб дар сари минбар сухан мегуфт, Даълаби Ямонй суол дод: «Хал раъята раббака?». Хазрати амир чавоб дод, ки «ман харгиз напарастидаам Парвардигореро, ки надида бошам».
Гуфт: чй гуна дидй ё Алй?
Гуфт: Уро дидахо ба мушохидаи аён надиданд, аммо дилхо ба хакоики айкон дарёфтанд. Ин ба хукми «калима-н-носа ало кадри укулихим» дархури фахми мухотаб аст. Вагар не, хушачини хирмани асрори у, яъне хазрати Мавлавй куддиса сирруху, мефармояд: Хама цамоли ту бинам, чу чашм боз кунам, Хама шароби ту нушам, чу лаб фароз кунам.
Ва дар форсии (газали - Т.С.) дигар мефармояд: Агар даме бигузори уавову ноаулй, Бубини он-ч наби диду он-ч дид вали. Худойро чу шиносиву хос банда шави, Худойро ту бубини ба рагми муътазилй» (9, 29).
Чунонки ин чо мулохиза мегардад, байте, ки Хоразмй барои таквияти суханони хазрати Алй меоварад, кавли Мавлоно Чдлолуддин буда, байти аввал дар чилди чахоруми «Куллиёти Шамси Табрезй» (1, 4/57) ва абёти сонй дар чилди шашуми хамин чоп (1, 6/291) мастур аст. Азбаски суоли Даълаб аз руи айбчуй ва нуктагирй матрах шуда буд ва у пас аз ин чавоби
хазрати Алй мунфаил ва пушаймон гардид ва кавл дод, ки дигар аз руи айбчуй ба касе суол намедихад. Манзури Хоразмй хам аз ин суолу чавоби Алй ва Даълаб баёни он аст, ки чй гуна метавон ба мушохидаи чамоли лоязолй шарафёб гардид, «монеаи рохи мушохидаи зоти хак чист?», чй кас метавонад ба ин шараф ноил гардад ва баръакс. Хоразмй матлабро бо абёти зерин аз дафтари севуми «Маснавй» (2, 3/1641) хусни ихтитом мебахшад: Дар %адис омад, ки дил %амчун трест, Дар биёбоне асири сарсарест. Бод уро %ар тараф ронад газоф, Га% чапу га% рост бо сад ихтилоф. Хар нафас дилро дигар ройе бувад, Он на аз вай, балки аз цойе бувад. Пас чаро эмин шави бар ройи дил, А%д банди то шави охир хицил (2, 290).
Хоразмй, пас аз ин, суоли «хакикат чист?»-ро аз забони Кумайл ибни Зиёд, ки дар шумори тобеин карор дошта, аз асхоби Алй ибни Абутолиб буд, баён месозад ва дар зимни он масъалахои мухимми марбут ба маърифати мехварии «Маснавй»-ро бо истифода аз каломи мачид ва абёти куллиёти Шамс ташрех медихад. Барои он ки матлаб боз хам равшантар гардад, мо мухтавои пурсу посухи Кумайл ва Алиро (а) мавриди тахлил карор медихем ва иртиботи онро бо афкори Мавлоно нишон медихем.
Дар ин пурсу посух Алй ба сифати инсони ба Х,ак расида ва Кумайл ба сифати солик зухур карда, мунтахо суоли «маърифати асрори Х,ак чй гуна муяссар мегардад?» ва «Солик бояд чй гуна бошад?» дар заминаи афкору андешаи Мавлоно халлу фасл гардидааст. Чунончи, вакте Кумайл суоли фавкро матрах мекунад, Алй чунин чавоб медихад: «Туро бо хакикат чй кор, ки хануз худованди дилй ва аз макоми фано гофилй ва маърифати хакикатулхакоикро инкитоъ аз алоик бояд ва бастаи дили чон мушохидаи чононро нашояд» (9, 29). Хоразмй бо истифода аз ашъори «Куллиёти Шамс» ин маъниро ба тарики зерин баён кардааст: Ацл - банду дил - фиребу цон - %ицоб, Ро% з-ин %ар се ни%он аст, эй писар (1, 3/10).
Барои расидан ба маърифати Х,ак пас аз касби истеъдод мебояд, ки интизори нури тавфик, хидоят ва чазаботу инояти Худовандй буд, зеро гирифтори аклу бастаи дилу чон наметавонад ба асрори маърифат рох ёбад. Дар ин сурат, ЧунонкиМавлоно дар «Маснавй» мегуяд, солик монанди барги кохест, ки тоби бардоштани бори кухро надорад: Орзу мехо%, лек андоза хо%, Барнатобад ку%ро як барги ко%.
Чун Кумайл гуфт: «На маро сохиби асрори худ кардай ва ба тачаллиёти анвори худ навохтай ва ба назари иноят истеъдод додай?». Амиралмуъминин ба у чавоб дод, ки солике, ки вокифи асрор аст ва истеъдод касб кардааст, махрами асрор аст ва лоики истифозаи анвори муршид аст, аммо чун дарёи ботини муршид ба чуш ояд, рашахоти он бар калби кобили солик фоиз гардад». Аммо мухол аст, ки солик танхо бо касби истеъдод ба мартабаи дарки хакикат расида тавонад:
Нест шав, то %астият аз пай расад, То ту %асти, %аст, дар ту кайрасад? То нагарди ма%в дар зулли фано, Кай расад исботат аз иззи фано? (9, 30)
Масъалаи дигаре, ки Хоразмй дар партави суолу чавоби амиралмуъминин Алй ва Кумайл матрах кардааст, бахси аклу илм ва нигох доштани сир аст, ки онро Хоразмй ба тарики зерин матрах мекунад. Чун Кумайл зиёдаравй кард ва дар мавриди махву фано зиёда талаб баён намуд, Амиралмуъминин гуфт: «Махви хастии мавхум ва софй шудани офтоби маълуми хакикй аз гамоми касрат, яъне аз тарики илмй ба аёнй омадан ва узли нури акл кардан... уруч аз вахдоният ба олами ахадият, то солик аз илм ба якин ояд ва аз гуш ба огуш» (9, 32). Маълум аст, ки муроди гуянда аз ин сухан инкори акл дар шинохт ва расидан ба макоми маърифати зоти ахадият аст, ки чи дар «Куллиёти Шамс» ва чи дар «Маснавй»-и мустатоб ин маънй чойгохи хоса дорад. Хоразмй барои таквияти ин андеша аз газалиёти Шамс мадад мечуяд: Ацлро маъзул кардему %аворо %ад задем, К-ин цалолат лощи ин ацлу ин ахлоц нест. (1,1/231).
Пушида нигох доштани сир ва салтанати он бар акл хам аз шартхоест, ки рохнамои солик дар ин тарик мебошад. Амиралмуъминин ба Кумайл дар ин маврид мегуяд: «Сирри ту агарчи толиби хакикат аст ва дар вучуди он шакке нест, аммо заиф аст, лочарам акл бар ситри он кодир аст ва дил бар ихфои у голиб. Ва ту дар ин хол сохиби хакикат ва мухибби хакикй нестй,
балки олимй ориф. Пас, хар гох ки сирр кавй гардад ва салтанати у бар акл зухур ёбад ва нури акл ба нури сир интимос пазирад, чун нури камар дар партави зиёи шамс ва ба нури ишк сири акл мутахаттик шавад, баъд аз он сохиби хакикат гардй. Ва солики рохи худопарастиро ин маком макоми мастй аст. Аммо мастии хар кас ба кадри истеъдоди уст» (9, 32).
Ин масъала, ки макоми махв гаштан дар худ ва зинда шудан дар хак аст, дар таълимоти Мавлоно чойгохи мухим дорад ва хам дар «Маснавй» ва хам дар «Девони газалиёти Шамс» ба таври васеъ тавсиф шудааст. Мавлоно дар бисёр чойхои «Маснавй» дар мавриди китмони сир, ки далолаткунандаи хамин маънист, сухан гуфтааст: Орифон, к-аз цоми Хац нушидаанд, Розуо дониставу пушидаанд. Хар киро асрори кор омухтанд, Муур карданду дауонаш духтанд (2, 5/2239-2240).
Низ чойи дигар:
Сирри гайб онро сазад омухтан,
К-у зи гуфтан лаб тавонад духтан (2, 3/3387).
Гузашта аз ин, Хоразмй мехохад, бо гузориши чунин суол нишон дихад, ки дар шинохти зоти Хак акл кофй нест ва бе касби истеъдод хам солик наметавонад ба макоми маърифат расад.
Хоразмй ин маъниро бо овардани абёти зерин аз «Куллиёти Шамс» таъйид кардааст: Гароне намонад дар он цову гайре, Ки гирад сари маст аз май гарони. Хушо он замоне, ки уар пораи мо Ба рацс андар ояд, ки «рабби сацонй!» (1, 7/10).
Ба назар мерасад, ки дар суолу чавоби Кумайл ва Амиралмуъминин Алй (а) дарача ба дарача сайри такомули солик баён мегардад. Ин аст, ки бо талаби дар чавобхо зиёдат кардани Кумайл хазрати Алй (а) ба у дар мавриди макомоти баъдии такомули мурид дар рохи маърифати хак сухан ронда, дар охир мегуяд: «баёни илмиро бигзор ва хадди аклиро тарк кун ва нури аклиро, ки нисбат бо нури Хак чун сироч аст, ба нисбат бо офтоб, зоил кун.» (9, 32). Далели ин матлабро Хоразмй аз абёти дафтари севуми «Маснавй» ба тарики зерин баён мекунад:
Хамчунин цуёи даргоуи Худо,
Чун Худо омад, шавад цуянда ло.
Гарчи он васлат бацо андар бацост,
Лек аввал з-он бацо андар фаност.
Сояуое, ки бувад цуёи нур,
Нест гардад, чун кунад нураш зууур.
Ацл кай монад чу бошад парда у,
Куллу шайъин уолик илло вац уауу.
Холик омад пеши вацуаш уасту нест,
Хасти андар нести худ турфаест.
Андар ин маузар хирадуо шуд зи даст,
Чун цалам ин цо расида шуд шикаст (2, 3/4658-4663).
Чунонки мушохида мегардад, баёни зикри Амиралмуъмини Алй ибни Абутолиб дар партави суолу чавоби эшон бо Даълаби Ямонй ва Кумайл сурат гирифта, зимни он масъалахои бунёдии тасаввуф, ки дар «Маснавй»-и Мавлоно матрах гардидааст, баён мешавад. Бехуда нест, ки Хоразмй ин фасли таълифоти хешро, ки ба «баёни ичмолии каламоти Амиралмуъминин» ихтисос дорад, «шархи тамомии китоби «Маснавй» бо шархаш» (9, 34) медонад ва таъкид мекунад, ки тамоми таълифоти хосони Худованд низ шархи ин калимот аст, ки ман баён кардам. У, бино бар мухаббату дилбастагии шадиде, ки нисбати Мавлоно аз устод ва рахнамояш Абулвафои Хоразмй гирифта буд, хазрати Мавлоно Ч,алолуддинро дар дарачаи улувви камолот донистааст ва аз ин сабаб, Чунонки худ хам таъкид мекунад, «дар шархи хар калима истишход ба абёти хазрати Мавлавй» кардааст: «Ин аст баёни ичмолии калимоти хазрати Амиралмуъминин ва тамомии китоби "Маснавй" бо шархаш, балки муаллафоти аввалин ва охирин аз хавосси раббулъоламин шархи ин каламот аст. Ва мани банда дар шархи хар калима аз он чихат истишход ба абёти хазрати Мавлавй куддиса сирруху кардам, то шаммае аз риёзи камолоти у ба машоми чонат расида бошад. Ва ба хукми «изо алам тастатеъ амран фадаъху» дар зикри хазрати Амиралмуъминин каррамаллохи вачхаху бад-ин кадар иктифо кардем» (9, 34).
Дар миёни бахшхое, ки ба бузургони тасаввуф ихтисос доранд, фасли «Зикри султонуавлиё вал актоб ал муршиду илаллохил ваххоб Начмулхак вад дин Абулчаноб Ахмад ибни Умар ал Хайютй куддисаллоху сирруху ва аъло фил иллийин зикраху» (9, 90-106), ки ба манокиби Шайх Начмуддини Кубро бахшида шудааст, чойгохи чудогона дорад. Зеро дар ин бахш, ки бо як «Тамхид» ва «Мукаддима» дар бораи Мавлоно ва Шамс зикри сухан рафтааст, беш аз хама фаслхои дигар чахони фикрй ва иртиботи рухонии пайравони тарикати Кубравия бо Шамси Табрезй ва Мавлоно Чдлолуддин нишон дода шудааст. Заминахои фикрии Камолуддини Хоразмиро дар ин бахш манокиби Фаредуни Сипахсолор, ашъори Абулвафои Хоразмй ва оёти куръонй таквият бахшидаанд. Ин бахш метавонад, дар шинохти рузгори Начмуддини Кубро ва иртиботи бархе аз пешвоёни тасаввуфи исломй, монанди Бобо Фарачи Табрезй, Аммори Ёсир, Бобо Камоли Ч,ундй, Шамси Табрезй ва Мавлоно Чдлолуддин маводи тоза пешниход намояд. Х,арчанд бахше аз ин маълумот дар бораи Мавлоно Ч,алолуддин баргирифта, ё баёни бевосита аз манокиби Сипахсолор аст, дар зимни он нуктахои чолибе низ баён гардидаанд.
Азбаски дар ин бахш сухан дар мавриди Начмуддини Кубро муфассал баён гардидааст, Хоразмй дар бораи лакаб, каромот, зану фарзанд, шугл, шачараи иродат ва унсу хамнишинихои ин пешвои тарикати кубравия маълумоти судманд додааст. Чунончи, зимни баёни макому дарачаи Начмуддин Хоразмй менависад: «Ин Шайхи бузургвор ва баргузидаи Х,азрати Парвардигор багоят азимушшаън ва рафеъулмаком будааст. Ва анвори вилоят ва осори хидояти у машорик ва магориби офокро мунаввар ва музайян сохта. Ва аз касрати зухури гароиб ва бурузи гароиб бар дасти у машоихи изом алайхим ризвону-л-малики-л-аллом «Томматулкубро» лакабаш карданд ва гуфтанд: «^омат алайхи киёмату-л-ушшок». Ва аз гояти таъсири назараш «Шайхи валитарош» номаш ниходанд» (9, 90).
Бахши охирини маколаи мазкурро Хоразмй «Мукаддима» унвон гузошта, бо баёни манокиби Шамсуддини Табрезй ихтисос додааст. Дар тайи ин мукаддима дар перомуни макоми Шамсуддини Табрезй, такомули рухонии Шамс, бо ишораи Начмуддини Кубро барои иршоди Шамс вазифадор гардидани Бобо Камоли Ч,ундй, муносибати Мавлоно бо Фахруддини Ирокй ва бархурди Шамс бо Мавлоно Ч,алолуддин сухан рафтааст. Чун бахшхои пешини маколати аввал дар ин бахш хам Хоразмй аз чанд сарчашма бахра бардоштааст, ки ашъори Абулвафои Хоразмй аз хамин чумла буда, шорех зимнан аз ашъори худи Мавлоно хам чихати ташрехи бархе матлаб суд чустааст.
Х,амин тарик, дар бахши мазкур Хоразмй силсилаи иродати Шамсро ба воситаи Бобо Камоли Ч,андй ба Начмуддини Кубро мерасонад: «Пас, хазрати Худовандгор хам аз чихати волиди шариф ва хам аз чихати шайх Шамсуддини Табрезй муттасил ба хазрати кутбулактоб Начмуддин Абулчанобанд» (9, 105). Дар иртибот ба хамин андеша Хоразмй аз саранчоми рузгори Начмуддини Кубро ходисаи катли уро накл карда, ба воситаи он андешаи хешро бо байти Мавлоно истинод бахшидааст, ки хеле чолиб аст: «Ва машхур аст, ки хазрати кутбулактоб дар хангоми шаходат парчами кофареро гирифта буданд. Баъд аз шахид шудан дах кас аз дасти Шайх натавонист гирифтан. Пас Х,азрати Мавлавй интисоби худро ба чаноби Шайх шарх бад-ин вачх медихад:
Мо аз он му%ташамонем, ки согар гиранд,
На аз он муфлисакон, ки бузи логар гиранд.
Ба яке даст майи холиси имон нушанд,
Ба яке дасти дигар парчами кофар гиранд» (9, 106).
Ин хикоят дар «Нафахот-ал-унс» бо тагйироти кучак зикр шудааст (11, 524-525).
Х,амин тавр, Хоразмй маколаи аввалро бо зикри ин нукта ба поён мебарад, ки Хдзрати Мавлоно дар муддати икомат дар Димишк ба сухбати Шайх Мухйиддини Арабй, Шайх Саъдуддини Хдмавй, Усмони Румй, орифи комил Авхадуддини Кирмонй ва Шайх Садруддини ^унавиро дарёфтааст ва аз файзи сухбати онхо бахра бардоштааст. Азбаски муроди Хоразмй хамчун шорех тавассути кавли бузургони тасаввуф замина гузоштан барои маърифатгарони «Маснавй» аст, зикри ахволу акволи ин бузургон барои шорех танхо бахона ва бехтарин рохест, ки «Маснавй»-ро ба маърифатгарон шарху тавзех дихад. Ин маъниро худи Хоразмй хам дар мавкеи гуногун баён доштааст ва маколати аввалро бо зикри хамин нукта ба тарики зерин чамъбаст кардааст: «Бокии камолоти Х,азрати Мавлавй хам дар «Маснавй» зимни хикоёти авлиё ва каромоти эшон ба зухур хохад пайваст. Чунонкихуд фармудааст: Хуштар он бошад, ки сирри дилбарон, Гуфта ояд дар %адиси дигарон» (9, 106).
Зикри ин нукта ва бахусус байти мавриди назар нишон медихад, ки Хоразмй аз мухтавои пуррамзу рози "Маснавй" огох буда, ишора ба он дорад, ки Мавлоно дар зимни хикоёту
киссахо ба баёни асрори гайбй, ки «сирри дилбарон» номзад шудааст, даст ёфтааст. Байти мазкури «Маснавй»-и шарифро, ки баёнгари «камолоти хазрати Мавлавй зимни хдкоёти авлиё ва каромати эшон» буда, мухаккикони муосири мавлавипажух мукарраран ба он ишора кардаанд ва хатто китобе мусаммо ба «Сирри дилбарон» тадвин низ гардидааст, бори аввал Камолуддини Хоразмй хамчун далел истифода кардааст.
Хамин тарик, аз баррасии маколати аввали шархи Хоразмй метавон ба чунин натича даст ёфт, ки ин маколахо дар сурати алохида ба нашр расидан хам дорои ахаммияти мухиманд, вале онхо аз осори дигари таълимии дорои чанбаи илмии адабиёти суфия тафовути назаррас доранд. Зеро дар холате, ки осори дигари суфия ба зикри манокибу каромоти авлиё пардохтаанд, бештари санад ва бурхони ин маколотро дар «Ч,авохир-ул-асрор» суханони Мавлоно ташкил додаанд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Балхй, Мавлоно Чдлолуддин. Куллиёти Шамси Табрезй. Бо инзимоми шархи холи Мавлавй ба калами Бадеуззамони Фурузонар. - Техрон: Амири Кабир, 1391. - 1570 с.
2. Балхй, Мавлоно Ч,алолуддини Мухаммад. Маснавии маънавй. Бар асоси нусхаи мактуб ба соли 677 камарй ва мукобала бо тасхеху табъи Николсон. Тасхех мукобала ва кашфулабёт аз Кивомуддини Хуррамшохй.-Техрон, 1384.-1647 с.
3. Балхй-Румй, Мавлоно Ч,алолуддини Мухаммад. Маснавии маънавй. Бар асоси матни Р. Николсон ва мукобала бо нусхахои дигар.-Техрон: Нашри "Замон", 2001.-728 с.
4. Куллиёти Шамс ё Девони кабир (дар дах мучаллад). Ба тасхехи устод Бахоуддини Фурузонфар. чопи Амири Кабир, Техрон, 1355.
5. Нафисй, Саид. Таърихи назму наср дар Эрон ва дар забони форсй.-Ч,.1. - Техрон, 1344.-664 с.
6. Сафо, Забехуллох. Таърихи адабиёт дар Эрон. Ч..5/2. - Техрон: Интишороти Фирдавсй, 1373. - С.635-1420. (чопи хафтум).
7. Сафо, Забехуллох. Таърихи адабиёт дар Эрон. Техрон, 1389. Ч,илди чахорум, -608 с. (чопи сездахум).
8. Хоразмй, Камолиддин Хусайн ибни Хасан. «Ч,авохир-ул-асрор ва завохир-ул-анвор», (ду чилд). Ба тасхехи доктор Мухаммад Ч,аводи Шариат, чопи интишороти Машъал, Исфахон, 1360.
9. Хоразмй, Камолуддин Хусайн ибни Хасан. «Ч,авохир-ул-асрор ва завохир-ул-анвор». Мукаддима ва тасхеху тахшияи доктор Мухаммад Ч,аводи Шариат.-Техрон: Асотир, 1384 (дар чор мучаллад).
10. Хидоят, Ризокулихон. Тазкираи «Риёз-ул-орифин». Ба кушиши Мехралии Гургонй, Техрон, 1317.653 с
11.Ч,омй, Нуриддин Абдурахмон. Нафахота-л-унс мин хазарот-ил-кудс. Тасхехи доктор Махмуди Обидй.-Техрон: Интишороти «Иттилоот», 1370.
REFERENCES:
1. Balkhi, Mavlono Jaloluddin. Collection of Compositions of Shamsi Tabzi With the review of Mavalvi's life depiction belonged to the pen of Badeuzzamoni Furuzonfar. - Tehran: Great Amir, 1391hijra. - 1570 p.
2. Balkhi, Mavlono Jaloluddin Muhammad. Masnavii Ma'navi. Based on the copy of the letter to 677 lunar and a substitution of Nellon's corrections. Revised and addition by Qivomuddini Khurramshoni. - Tehran, 1384hijra. - 1647 p.
3. Balkhi-Rumi, Mavlono Jaloluddin Muhammad. Masnavvi Ma'navi Based on Nicholson's Text and component with other copies. - Tehran: "Time" publishing-house, 2001. - 728 p.
4. Collection of Shams or Great Divan(in ten volumes). Under the editorship of Bahouddini Furuzonfar. -Tehran: Great Amir, 1355hijra.
5. Napfisi, Said. The History Pose and Verse in Persian Written in Iran. - V.1. - Tehran, 1344hijra. -664 p.
6. Safo, Zabekhullokh. History of Literature in Iran. -Tehran, 1389hijra, - V.5., - Tehran: Firdawsi publishing-house, - 608 p. (the seventeenth edition) 1373. - P. 635 - 1420.
7. Safo, Zabekhullokh. History of Literature in Iran. -Tehran, 1389hijra, - V.4., - 608 p. (the thirteenth edition).
8. Khorazmi, Kamoluddin Hussein ibn Hasan. "Jahirir-ul-asror and zavohir-ul-Anvor" (in two volumes). Under the editorship of Dr. Muhammad Javodi Shariat, - Isfahan: Mashal, 1360hijra.
9. Khorazmi, Kamoluddin Hussein ibn Hasan. "Jahirir-ul-asror and zavohir-ul-Anvor". Introduction and revised and addition by Dr. Muhammad Javodi Shariat. - Tehran: Asotir, -1384hijra (in four volumes).
10. Hidoyat, Rizoqulikhon. Chronology of "Riyoz-ul-orifin". Under the editorship of Mehralii Gurgonu. -Tehran, 1317hijra. - 653 p.
11. Jomi, Nuriddin Abdurahmon. Nafahota-l-uns min hazarot-ul-quds. Under the editorship of Dr. Mahmudi Obidi. - Tehran: "Press" publishing-house, 1370hijra.
Иртиботи макрлоти да^гонаи шар^и «Цаво^ир-ул-асрор» бо «Маснавии маънави»
Вожа^ои калиди: Цаво%ир-ул-асрор», Хусайни Хоразми, машоих ва бузургони тасаввуф, маърифати зоти а%адият, «Куллиёти Шамс», пушида ниго% доштани сир,Му%йиддини Араби, мацолаи авалини шар%и Хоразми Шар%и «Цаво%ир-ул-асрор ва заво%ир-ул-анвор»-и Камолуддин Хусайни Хоразми, ки аз цадимтарин шар%и «Маснавии маънави» шинохта шудааст, бо бисёр хусусият%ои худ аз шар%%ои дигар фарц мекунад. Шоре%и мазкур дар огоз тайи да% фасли ало%ида роцеъ ба му%имтарин масъала%ои ирфону тасаввуфи исломи ибрози андеша карда, ба ин восита заминаи му%име барои хонандагон ва маърифатгарони «Маснави» му%айё намудааст. Хар як мацола ба масъалаи цудогона бахшида шуда, муаллиф бо истифода аз осори Мавлоно ва дигар сарчашма%ои ирфони му%имтарин рамз%ои «Маснави»-ро уцдакушои намудааст.
Дар ин мацола арзиш, а%амият ва му%тавои мацолаи аввалини муцаддимаи «Цаво%ир-ул-асрор» мавриди та%лилу барраси царор дода шудааст.
Связь макалатов предисловия «Джавохир-ул-асрор» с «Месневи ма'нави»
Ключевые слова: «Джавохир-ул-асрор ва завохир-ул-анвор», Камолуддин Хусайн Хорезми, шейхи и великие суфии, познание сути единения, «Куллият Шамса», хранить тайну, Мухйиддин Араби, первый макалат комментария Хорезми Статья посвящена изучению первого макалата «Джавохир-ул-асрор ва завохир-ул-анвор» Хусайна Камолуддина Хорезми, который признан наиболее ранним комментарием к «Месневи ма'нави» и отличается от других комментариев по многим аспектам. Отмечается, что Хорезми в начале своего комментария в рамках десяти отдельных статей высказал собственную точку зрения относительно важнейших вопросов мусульманского мистицизма и суфизма и тем самым, создал предпосылки для понимания и восприятия «Месневи» со стороны читателей. Каждая статья посвящена отдельному вопросу и в ней комментатор, используя примеры из творчества Мавляна и других суфийских источников, поясняет многие важнейшие символы «Месневи». Подчеркивается, что значимость и ценность этих статей возвышается тем, что Хорезми в подтверждение своих мыслей приводит слова и высказывания Мавляна Балхи.
The connection of articles of forewords of "Djavohir-ul-asror " with "Mesnevi Manavi"
Keywords: "Dzhavohir-ul-asror va zavokhir-ul-anvor", Kamoluddin Husayn Khorezmi, sheiks and grand Sufis, knowledge of the essence of unity, "Kulliyat of Shams', keep the secret, Muhyyiddin Arabi, the first article of commentary of Khorezmi The paper deals with the study of the first article of "Dzhavohir-ul-asror va zavokhir-ul-anvor" by Husain Kamoluddin Khorezmi, which is recognized as the earliest commentary on the "Mesnevi Manavi" and differs from other commentaries in many aspects. It is noted that Khorezmi expressed his own point of view on the most important issues of Muslim mysticism and Sufism at the beginning of his commentary within the framework of ten separate articles, and thus created the prerequisites for the understanding and perception of "Mesnevi" by the readers. Each article is devoted to a separate issue and the commentator explains many of the most important symbols of "Mesnevi" using examples from the works of Maulana and other Sufi sources. It is emphasized that the significance and value of these articles increases by the fact that Khorezmi refers to the words and sayings of Maulana Balkhi in support of his thoughts. Маълумот дар бораи муаллиф:
Султонзода Тоцибой Султони, номзади илмуои филологи, дотсенти кафедраи адабиети классикии тоцики Донишгоуи давлатии Хуцанд ба номи академик Б.Гафуров (Цумуурии Тоцикистон, ш.Хуцанд), E-mail: [email protected] Сведения об авторе:
Султонзода Тоджибой Султони, кандидат филологических наук, доцент кафедры таджикской классической литературы Худжандского государственного университета имени академика Б.Гафурова(Республика Таджикистан, г.Худжанд), E-mail: [email protected] Information about the author:
Sultonzoda Tojiboy Sultoni, Candidate of Philological Sciences Associate Professor of the de-partment of Tajik Classic Literature, under of the Khujand State University named after academician B.Gafurov (Tajikistan, Khujand), E-mail: [email protected]
