CC BY
37
ml. kpt. inz. Ariadna KONIUCH st. kpt. mgr inz. Daniel MALOZI^C Zaklad-Laboratorium Badan Chemicznych i Pozarowych CNBOP
ART. 163 KODEKSU KARNEGO W OPINIACH BIEGLYCH Z ZAKRESU POZARNICTWA
Streszczenie:
Autorzy przedstawiaj ^ sposob rozumienia poj^c „pozar", „wiele osob" i „mienie w wielkich rozmiarach" przez pryzmat literatury prawniczej i orzecznictwa. Podane zostaly szczegolowe interpretacje okreslen „pozar", „wiele osob" i „mienie w wielkich rozmiarach", co pozwala na wyci^gniecie wniosku, ze ocena kwalifikacji prawnej lezy po stronie organu procesowego, ktory powinien przy ostatecznej ocenie kwalifikacji czynu scisle wspolpracowac z bieglym podpieraj^c si? jego ukierunkowan^ i fachow^ wiedz^.
Summary:
The paper is research limit of the way of comprehend notions „fire", „a lot of people" and „great magnitude of property" arise from judical verdicts and comments of lawyers. Presented above in article interpretations enable drawing a conclusion that finall settelment of occurance of fire is within the competence of courts and public prosecutor. Assess of legal qualification should be joint action for lawyers and experts, however experts should only help in assessment by using their master hand's knowlege.
Poj^cia „wiele osob" oraz „mienie w wielkich rozmiarach" to obok poj^cia „pozaru" najcz^sciej spotykane w postanowieniach o powolaniu bieglego z zakresu pozarnictwa znamiona czynu zbrodniczego. Z uwagi na fakt, iz ustawodawca nie wskazal jednoznacznych definicji poj^c „wiele osob" oraz „mienie w wielkich rozmiarach", ani metod ich okreslania, znamiona te budz^ ozywione spory nie tylko w kr^gach zwi^zanych z doktryn^. prawa karnego i praktyk^. orzecznicz^ ale rowniez z pozarnictwem i bieglymi z tego zakresu.
Pozar
Ustawodawca w art. 163 § 1 Kodeksu Karnego1 okresla pozar jako zdarzenie, które zagraza zyciu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach. Istota przestepstwa z art. 163 § 1 i 2 k.k. polega na umyslnym lub nieumyslnym spowodowaniu m.in. pozaru, który zagraza zyciu lub zdrowiu wielu osób lub mieniu w wielkich rozmiarach. Ma ono charakter podwójny - skutkiem jest sprowadzenie ognia o takich cechach, ze stanowi on zagrozenie powszechne bezpieczenstwa zycia, zdrowia i mienia.
Nalezy podkreslic, iz okreslone zostaly dwa wymogi, aby zdarzenie z wyst^pieniem ognia moglo byc traktowane jako pozar: pierwszy - zagrozenie musi odnosic sie do wielu osób, lub drugi - do mienia w wielkich rozmiarach .
Pozar w nomenklaturze Panstwowej Strazy Pozarnej wykorzystywanej w ewidencji oraz klasyfikacji prowadzonych dzialan ratowniczych oraz w analizach statystycznych to niekontrolowane procesy spalania, przebiegajqce w miejscu do tego nie przeznaczonym .
Z powyzszej definicji jasno wynika wi^c, ze kazde spalanie (plomieniowe jak i bezplomieniowe) zachodz^ce w miejscu do tego nie przeznaczonym jest pozarem. Oznacza to, ze pojecie pozaru w rozumieniu Panstwowej Strazy Pozarnej nie jest jednoznacznie z pojeciem pozaru wedlug Kodeksu Karnego. Taki stan rzeczy wymusza od bieglego z zakresu pozarnictwa opanowania dodatkowej umiejetnosci tj. korzystania z wiedzy pochodz^cej z orzecznictwa s^dowego oraz komentarzy do Kodeksu Karnego. Wedlug orzecznictwa S^du Najwyzszego pozar to ogien obejmujqcy silq zywiolowq, gwaltownq, nagtq niekontrolowanq mienie ruchome i nieruchome, zarówno wtedy, gdy obejmuje kilka obiektów np. budowle, lasy, sklady materialowe jak i gdy obejmuje jeden obiekt, którego spalenie realnie i konkretnie zagraza mieniu wielkich rozmiarów4. Dodatkowo w komentarzach do Kodeksu Karnego znalezc mozna nast^puj^ce wzmianki dotycz^ce kwalifikacji zdarzenia jako pozar:
1. Pozar, tj. ogien obejmujqcy z silq zywiolowq mienie ruchome i nieruchome. Odpowiada on poj^ciu pozaru zarówno, gdy obejmuje kilka obiektów (budowle, lasy, sklady materialów), jak i chociazby jeden obiekt, jesli stanowi zdarzenie zagrazajqce
1 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks Karny, Dz. U. Nr 88, poz. 553 z pózn. zm.
2 Sawicki T., Przestepstwo sprowadzenia pozaru, Prokuratura i Prawo Nr 6 z 2000 r.
3 Rozporz^dzenie Ministra Spraw Wewn^trznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 r. w sprawie szczególowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gasniczego, Dz. U. Nr 111, poz. 1311 z pózn. zm.
4 Wyrok SN z dnia 8 pazdziernika 1985 r., III KR 348/85, OSNG z 1985 r. nr 4, poz.49
[nastqpstwami zagrozenia zycia lub zdrowia wielu osób albo mienia w wielkich rozmiarach] (przypis autora). Nie jest przy tym istotne przerzucenie siq ognia na inne przedmioty. Podpalenie budowli odosobnionej, której spalenie wyrzqdzi szkody w mieniu wielkich rozmiarach, wyczerpuje znamiona tego przestqpstwa, chociazby ze wzglqdu na potozenie budowli przerzucenie siq ognia poza jej obrqb nie bylo mozliwe5.
2. Przez pojqcie pozaru, o którym mowa w art. 163 § 1 pkt.1. rozumiemy ogien rozprzestrzeniajqcy siq z sitq zywiotowq. Jest to wiqc ogien o wielkim zasiqgu, który zagraza zyciu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach. Pojqcie pozaru obejmuje w zasadzie rozprzestrzenianie siq ognia na kilka obiektów (budowlane, sktady materiatowe, las) albo nawet jeden obiekt, ale o wielkich rozmiarach (np. blok mieszkalny). Nie jest natomiast pozarem spalenie niewielkiego obiektu lub rzeczy, chociazby wielkiej wartosci (np. cennych dokumentów, pieniqdzy, aparatury itp.), jezeli ma to miejsce w warunkach, w których ogien nie moze siq rozprzestrzeniac. W takiej sytuacji sprawca odpowiada na podstawie art. 288 § 1 (zniszczenie mienia przez podpalenie)6.
3. Pojqcie „pozar" SNnakazuje rozumiec jako zywiotowo rozprzestrzeniajqcy siq ogien, obejmujqcy sktadniki mienia ruchomego lub nie ruchomego, charakteryzujqce siq istotnymi rozmiarami. (...) Zjawisko to obejmowac moze budynki, inne budowle, lecz równiez nie wyodrqbnione jednoznacznie elementy srodowiska(...) .
4. Pozar charakteryzuje siq nagtosciq, gwattownosciq i mozliwosciq duzego zasiqgu. Musi to byc ogien o wielkich rozmiarach, a wiqc taki, który ogarnqtprzedmioty w taki sposób, ze opanowanie go wymaga znacznych wysitków . Ogien taki odpowiada pojqciu pozaru zarówno wtedy, gdy obejmuje kilka obiektów (...) jak i wówczas gdy obejmuje jeden obiekt9.
5. Pojqcie „pozar" nie moze byc utozsamiane ze stowem „ogien". Róznica miqdzy „pozarem" a „ogniem"polega na rozmiarze zjawiska (...) SqdNajwyzszy przyjqt, ze „pozarem" nie jest jakikolwiek ogien, lecz tylko ogien o znacznych rozmiarach,
5 Górniok O., Hoc S., Przyjemski S. M., Kodeks karny. Komentarz, t. III, Arche, Gdansk 1999, s. 115
6 Marek A.: Komentarz do Kodeksu Karnego, Cz^sc szczególna, wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 2000, s.93
7 Zoll A. (red.): Kodeks Karny - Komentarz, tom II, wydanie II, Zakamycze, Kraków 2006, s.409
8 Mlynarczyk Z., Glosa do Wyrok SN z 13.5.1971 r., IV KR 68/71, OSPiKA 1972, Nr 7-8, s. 364-365
9 Wyrok SN z 13.2.1978 r., IV KR 18/78, OSNPG 1978, Nr 7, poz.80; Bafia i in., Kodeks ..., s. 51
rozprzestrzeniajqcy siq z silq zywiolowq i o tak duzych rozmiarach, ze stwarza konkretne, realne i bezposrednie niebezpieczenstwo dla zycia lub zdrowia osób albo mienia w wielkich rozmiarach, przy czym zagrozenie to nie moze byc odlegle w czasie, zalezne od nastqpienia pewnych warunków w przyszlosci, lecz musi wystqpowac aktualnie10,11.
6. Wielkie rozmiary ognia, rozpqtanie siq zywiolowe niszczqcego elementu (...)
odpowiadac moze pojqciu pozaru takze wówczas, gdy chodzi o jeden obiekt, np.
12
budynek dajqcy dostateczny material do rozwiniqcia siq ognia w zywiolowq silq.
Podsumowuj ac, pozar w rozumieniu doktryny prawa karnego oraz praktyki orzeczniczej to ogien:
• ob ej muj acy z sil a zywi ol owa mienie,
• rozprzestrzeniajacy sie z sila zywiolowa, o wielkim zasiegu, zagrazajacy zyciu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach,
• charakteryzuj acy sie nagloscia, gwaltownoscia i mozliwoscia duzego zasiegu,
• o wielkich rozmiarach ogarniajacy przedmioty (jeden badz kilka obiektów) w taki sposób, ze opanowanie go wymaga znacznych wysilków,
• o znacznych rozmiarach, rozprzestrzeniajacy sie z sila zywiolowa, o tak duzych rozmiarach, ze stwarza konkretne, realne i bezposrednie niebezpieczenstwo dla zycia lub zdrowia osób albo mienia w wielkich rozmiarach (zagrozenie nie moze byc odlegle w czasie, musi wystepowac aktualnie).
Wiele osób
W postanowieniach o powolaniu bieglego z zakresu pozarnictwa bardzo czesto pojawiaja sie pytania dotyczace spelnienia znamienia wielu osób. Poniewaz ustawodawca nie sprecyzowal, co rozumiec nalezy pod pojeciem wielu osób, biegly i w tym przypadku, odpowiadajac na pytania organu procesowego, posilkowac sie musi orzecznictwem sadowym, a w wielu
10 Wyrok SN z 11.12.1978 r., II KR 269/78, OSNKW 1979, Nr 5, poz. 55; Wyrok SN z 8.6.1971 r., V KRN 374/72, OSNPG 1972,Nr 6, poz. 67, Wyrok SN z 5.10.1973 r., II KR117/73,OSNPG 1974 r., Nr 3-4, poz.41; Wyrok SN z 28.3.1973 r., III KR 22/73, OSNPG 1973, Nr 3-4, poz. 41; Wyrok SN z 19.4.1973 r., III KR 50/73
11 Wasek A, Kodeks Karny, Czesc szczególna, tom I, Komentarz do artykulów 117-221, C.H. Beck, Warszawa 2006, s.427-428
12 Wyrok SN z 22.2.1933 r., 3K 28/33, Zb. Orz. SN1933, poz.149
przypadkach takze komentarzami do Kodeksu Karnego. Studiuj^c orzeczenia oraz komentarze do Kodeksu Karnego natkn^c siç mozna na nastçpuj^ce zapisy:
1. Dla prawidtowej interpretacji znamienia wielu osób nalezy odniesc siq do stownika poprawnejpolszczyzny, którypostuguje siqpojqciami "kilku" i "wielu" osób.
Kilka - jest to zaimek odnoszqcy siq do niesprecyzowanej liczby kogos, czegos, najczqsciej w granicach 5-l0, rzadziej 2-4, natomiast wielu - jest to liczebnik nieokreslony oznaczajqcy duzq liczbq kogos, czegos (Nowy stownik poprawnej polszczyzny, PWN, Warszawa 2003, s. 327, ll55)13. Wniosek 1 - Wyrok ten nie doprecyzowuje konkretnej liczby oznaczaj^cej granicç minimaln^ wielu osób. Wskazany tu zostal jedynie sposób, metoda pomocna w podjçciu próby ustalenia minimalnej, konkretnej liczby okreslaj^cej wypelnienie znamienia wielu osób. Dodatkowo nie wprost wskazano w ww., ze wiele to powyzej 10.
2. Za wciqz jeszcze dominujqcy nalezy uznac poglqd ksztattujqcy granice „powszechnosci " zagrozenia na poziomie szesciu osób, których tyczy niebezpieczenstwo (niekoniecznie bqdqcych jego ofiarami (...); coraz wiqcej zwolenników zdaje siq jednak zdobywac stanowisko przeciwstawiajqce pojqcie „wielu" i „kilku" osób - zgodnie z tq interpretacjq o wielosci mówic mozna dopiero wówczas, gdy zagrozenie dotyka grupy co najmniej dziesiqciu osób (..J.14
Wniosek 2 - Autor przedstawionego powyzej komentarza przychyla siç do tezy, ze o „wielosci" osób mówic mozna dopiero wówczas gdy zagrozenie dotyka grupy osób nie mniejszej niz 10. Pogl^d ten przeciwstawia innej powszechnie obowi^zuj^cej w krçgach doktryny prawa karnego opinii, która glosi iz o zagrozeniu zycia i zdrowia wielu osób mozna mówic w momencie, gdy niebezpieczenstwo tyczy co najmniej 6 osób. Autor ww. nie bierze pod uwagç jednego z najbardziej istotnych elementów, nierozl^cznie zwi^zanego z ocen^. zdarzenia, a mianowicie okolicznosci zaistnienia zdarzenia, co czyni komentarz jedynie teoretycznym, czczym wywodem.
3. Stow o „wiele", znaczy tyle co „w wielkiej liczbie, w znacznej ilosci, duzo" (M. Arcta, Stownik ilustrowany jqzyka polskiego Reprint wydania trzeciego, t. II, Warszawa, s. l006). Stusznie podkresla siq w pismiennictwie, ze o duzej liczbie mozna mówic wówczas, gdy chodzi co najmniej o kilkanascie (...). Nietrafny jest poglqd, ze do
13 Wyrok SA w Lublinie z dnia 02 lutego 2004 r., II Aka 421/03, Prokuratura i Prawo 2004, Nr 11-12/24
14 Zoll A. (red.): Kodeks Karny - Komentarz, tom II, wydanie II, Zakamycze, Kraków 2006, s. 407
zrealizowania tego znamienia wystarczajqca jest smierc б osóЪ (...), czy zagrozenie J osóЪ (...).15
Wniosek 3 - Autor ww. komentarza do Kodeksu Karnego w celu sprecyzowania znamienia „wiele osób" siçga po definicjç slownikowa, na podstawie której stawia tezç, iz wiele to co najmniej kilkanascie, a wiçc powyzej 10 osób. Na skutek tak postawionej tezy, ocenia wyroki sadów, które uznaly za wystarczajace do zrealizowania znamienia „wielu osób" smierc б osób lub zagrozenie 7 osób.
4. WoЪec ЪтЫ ustawowej definicji wysuwa siq w literaturze rózne kryteria na oznaczenie „wielu osóЪ". Zdaniem K. Buchaly16przyjqlo siq uwazac, ze kryterium to
1 J
spelnia liczЪa wiqksza niz 5; podoЪnie R. Góral , natomiast inni komentatorzy, poslugujqc siq argumentami slownikowymi, twierdzq, ze musi to Ъус wiqcej niz „kilka", a wiqc co najmniej 10 osóЪ18 19. Ze wzglqdów praktycznych przychylic siq raczej nalezy do poglqdu K. Buchaly, gdyz warunek dotyczqcy zagrozenia zycia ЫЪ zdrowia a^o ciqzkiego uszcze^ku na zdrowiu az 10 osóЪ - na tle wielu przepisów poslugujqcych siq tym kryterium - jest zЪyt „wysoki" z punktu widzenia potrzeЪ racjonalnego karania (...).20 Wniosek 4 - Specjalisci z zakresu prawa karnego nieustannie prowadza dyskusjç nad minimalnym kryterium liczbowym wypelniajacym znamiç wielu osób. Literatura z tego zakresu przeciwstawia sobie wiele pogladów. Te z nich które wynikaja z zimnej analizy wyl^cznie jçzykowego znaczenia pojçcia wielu obstaja przy minimalnym kryterium nie mniejszym niz 10 osób, te zas które maja na wzglçdzie racjonalizm i biora równiez pod uwagç okolicznosci konkretnych przypadków sklaniaja siç do uznawania za minimalne kryterium wypelniajace znamiç wielu osób nie mniej niz б osób.
5. Pojqcie wielu osóЪ utozsamiac nalezy zpojqciem "duzo", czy "znaczna ich ilosc", co niekoniecznie musi wiqzac siq z nieokreslonq, czy niepoliczalnq ich Co za tym
15 W^sek A, Kodeks Karny, Czçsc szczegolna, tom I, Komentarz do artykulôw 117-221, C.H. Beck, Warszawa 2006, s.423
16 w: Kodeks karny - komentarz, t. II, s.331
17 Kodeks karny - praktyczny komentarz, s.242
18 Wojciechowski J., Kodeks karny - Komentarz ..., s. 238
19 O. Gôrniok, S. Hoc, S. M. Przyjemski, Kodeks karny. Komentarz, t. III, Arche, Gdansk 1999, s. 114
20 Marek A.: Komentarz do Kodeksu Karnego, Czçsc szczegôlna, wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 2000, s.92
idzie, ustalenie, ze w konkretnym wypadku zagrozone bylo zycie lub zdrowie
siedmiorga maloletnich dzieci, wystarcza do przyjqcia, iz niebezpieczenstwem takim
21
objqte bylo wiele osob, w rozumieniu art. 163 § 1 k.k. . Wniosek 5 - Powyzszy wyrok sadu wskazuje, iz wiele w odniesieniu do konkretnego przypadku nabiera innego wydzwi?ku. Nie ma juz miejsca na abstrakcyjne dyskusje. W efekcie praktyka orzecznicza biorac pod uwag? okolicznosci konkretnego przypadku sklania si? do uznawania za minimalne kryterium wypelniajace znami? wielu osob liczby nie mniej niz 6.
6. Znamiq wielosci osob jest pojqciem ocennym i winno bye oceniane przy uwzglqdnieniu okolicznosci konkretnego przypadku. W literaturze i orzecznictwie okreslane sq jedynie orientacyjne wartosci liczbowe pozwalajqce na ustalenie, czy doszlo do
zagrozenia zycia lub zdrowia wielu osob. Jako dolna granica wielosci osob
22
przyjmowana jest liczba od 6 do 10 osob . Wniosek 6 - Komentarz wskazuje, iz dyskusja na temat konkretnego minimalnego kryterium wypelnienia przedmiotowego znamienia nie jest polemika sama w sobie i powinno uwzgl?dniac okolicznosci konkretnego przypadku, bowiem w czysto teoretycznych rozwazaniach nie jest istotne czy znami? zagrozenia zycia lub zdrowia wielu osob wypelnione zostanie przy minimalnym kryterium 6 czy 10 osob. Roznica taka pojawia si? gdy mamy doczynienia z konkretnym przypadkiem i krzywda konkretnych osob.
Podsumowuj ac nieustannie prowadzon^ dyskusj? specjalistow z zakresu prawa karnego nad minimalnym kryterium liczbowym wypelniajacym znami? wielu osob nalezy stwierdzic, iz: • literatura z tego zakresu przeciwstawia sobie dwa glowne nurty pogladu na temat minimalnego kryterium wypelniajacego znami? wielu osob. Mowi si? o liczbie osob nie mniejszej niz 6 oraz nie mniejszej niz 10,
21Wyrok SA w Katowicach z dnia 18 pazdziernika 2001 r., sygn. II AKa 372/01, Prokuratura i Prawo 2002 r., Nr 7-8/28
22 O. Gorniok, S. Hoc, S. M. Przyjemski, Kodeks karny. Komentarz, t. III, Arche, Gdansk 1999, s. 114; K. Buchala, (w:) Kodeks karny. Cz?sc szczegolna. Komentarz, pod red. A. Zolla, t. 2, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Krakow 1999, s. 331;
Wyrok SA w Katowicach z dnia 18 pazdziernika 2001 r., sygn. II AKa 372/01, Prokuratura i Prawo 2002, Nr 7-8, poz. 28, Wyrok SA w Lublinie z dnia 02 luty 2004 r., sygn. II Aka 407/03, Prokuratura i Prawo 2004, Nr 11-12/23
• kryterium nie mniej niz 10 osób wynika z zimnej analizy wyl^cznie jçzykowego znaczenia pojçcia wiele, gdzie przy ocenie wypelnienia znamienia nie uwzglçdnia siç okolicznosci konkretnego przypadku i konkretnych osób,
• kryterium nie mniej niz б osób wynika z racjonalizmu i wziçcia równiez pod uwagç okolicznosci konkretnego przypadku.
Dodatkowo nalezy wspomniec, iz w trakcie studiowania literatury z powyzszego zakresu autorom niniejszego artykulu nasunçly siç nastçpuj^ce pytania:
Czy organa procesowe powinny zadawac bieglemu z zakresu pozarnictwa, tak czçsto spotykane w postanowieniach o powolaniu bieglego pytania dotycz^ce wypelnienia znamienia wielu osób?
Czy takie postçpowanie organów procesowych nie wi^ze siç z przeniesieniem odpowiedzialnosci za kwalifikacjç zdarzenia na bieglego oraz z myln^. interpretacj ц obowi^zków bieglego?
Czy biegly z zakresu pozarnictwa dysponuje wystarczaj ^c^ wiedz^. i kompetencjami do wskazywania wypelnienia b^dz nie znamienia wielu osób?
Mienie w wielkich rozmiarach
Podobnie jak w przypadku znamienia wielu osób, w pytaniach zawartych w postanowieniach o powolaniu bieglego bardzo czçsto pojawia siç równiez znamiç mienia w wielkich rozmiarach. Niestety pojçcie to bardzo czçsto jest mylone lub utozsamiane ze szkod^ wielkiej wartosci. Skutkiem czego w postanowieniach pojawiaj^. siç nierzadko hybrydy typu mienie wielkiej wartosci, szkody wielkich rozmiarów czy mienie w znacznych rozmiarach *. W przypadku mienia w wielkich rozmiarach ustawodawca równiez nie sprecyzowal, co nalezy rozumiec pod tym pojçciem.
Studiuj^c orzeczenia oraz komentarze do Kodeksu Karnego natkn^c siç mozna na nastçpuj^ce zapisy:
l. Nie "znaczna" wartosc mienia zagrozonego pozarem, ale jego "wielkie rozmiary" sq
23
znamienne dla wystqpkupodpalenia z art. l63 § lpkt l k.k. .
*)Znamiç mienie w znacznych rozmiarach okreslalo pojçcie pozaru z Kodeksu Karnego z 1969 r. (art. 138 § 1)
23 Wyrok SA w Krakowie z dnia 14 pazdziernika 1998 r., sygn. II AKa 198/98, Prokuratura i Prawo 1999 r. Nr 4/18
Wniosek 1 - Wyrok ten podkresla brak tozsamosci wartosci z rozmiarami mienia. Oznacza to, ze pojçcie mienie wielkiej wartosci nie jest jednoznaczne z pojçciem mienia w wielkich rozmiarach.
2. Co prawda art. 115 § 7 k.k. precyzuje wysokosc szkody w wielkich rozmiarach (tysiqckrotna wysokosc najnizszego miesiqcznego wynagrodzenia), ale nie ma podstaw, by utozsamiac wysokosc szkody w wielkich rozmiarach (znamiq np. przestqpstwa z art. 296 § 3 k.k.) z wielkimi rozmiarami mienia w rozumieniu przepisu penalizujqcego sprowadzenie pozaru24.
Wniosek 2 - I w tym przypadku wyrok sadu jednoznacznie wskazuje, iz nie nalezy utozsamiac wartosci szkody z wielkimi rozmiarami mienia.
3. Pojqcie "rozmiaru mienia" nie moze byc utozsamiane z pojqciem "wartosci mienia", gdyz pojqcia te oznaczajq zupetnie cos innego. "Wartosc" to pojqcie ekonomiczne, okreslajqce ile cos jest warte, natomiast "rozmiar", to pojqcie fizyczne, oznaczajqce
25
wielkosc czegos, wymiar, format . Wniosek 3 - Kolejne orzeczenie opowiadajace siç za slusznoscia stanowiska, iz nie mozna traktowac jako tozsame rozmiaru i wartosci mienia, gdyz rozmiar jest wielkosci^ fizyczn^, natomiast wartosci^ jest pojçciem ekonomicznym, a nie fizycznym.
4. (...) Skoro wiqc w art. 163 § 1 pkt 1 k.k. mowi siq o wielkich rozmiarach mienia, to jedna ze wskazôwek ulatwiajqcych podjqcie ustalen, iz chodzi wtasnie o takie rozmiary, moze byc definicja "mienia wielkiej wartosci", do ktôrej odwotuje siq rôwniez okreslenie "szkody w wielkich rozmiarach" z art. 115 § 6 i 7 k.k. Wedle tych przepisôw mieniem wielkiej wartosci (a wiqc i takq szkodq) jest mienie, ktôrego wartosc w chwili popelnienia czynu zabronionego przekracza tysiqckrotnq wysokosc najnizszego miesiqcznego wynagrodzenia26.
Wniosek 4 - S^d nie wprost stawia znak rownosci pomiçdzy mieniem/szkoda wielkiej wartosci a szkoda/mieniem wielkich rozmiarow, zgadzajac siç ze stanowiskiem jakoby znamiç z art. 115 § 6 i 7 k.k. moglo byc jedna ze wskazowek pomocnych w faktycznym okresleniu wypelnienia znamienia mienia w wielkich rozmiarach. Widoczna jest tu blçdna
24 Wyrok SA w Warszawie z dnia 13 pazdziernika 1998 r., sygn. II AKa 316/98, Prokuratura i Prawo 1999 r., Nr 11-12/14
25 Wyrok SA we Wroclawiu z dnia 24 maja 2000 r., sygn. II AKa 149/00, OSA 2000/11-12/78
26 Wyrok SA w Lublinie z dnia 08 pazdziernika 1998 r., sygn. II AKa 133/98, Prokuratura i Prawo 1999 r., Nr 11-12/15; glosa aprobujaca Kulesza J. Prokuratura i Prawo 2000 r., Nr 9/77
interpretacja zapisu, gdyz ustawodawca celowo rozróznil wartosc szkody od wielkosci mienia wprowadzaj^c pojçcia szkoda wielkiej wartosci oraz mienie w wielkich rozmiarach.
Niestety orzecznictwo tego rodzaju nie jest rzadkosci^ na szczeblu okrçgowym i wprowadza wiele niepotrzebnych dyskusji.
5. Uzyte w przepisie art. 1б3 § 1 k.k. pojqcie "mienie w wielkich rozmiarach" nie jest równoznaczne z mieniem znacznej wartosci. Kodeks karny nawiqzuje bowiem nie do wartosci mienia okreslonej kwotowo, lecz do jego rozmiarów. Pojqcie "wielkie rozmiary mienia" odnosic zatem nalezy do wielkosci przestrzennej zagrozonego obiektu, znajdujqcych siq w nim sktadników majqtkowych, ich charakteru, znaczenia oraz uzytecznosci27.
Wniosek 5 - Stanowisko ukazane w powyzszym postanowieniu jednoznacznie rozróznia pojçcia mienia w wielkich rozmiarach od mylnie uzywanego pojçcia mienie znacznej wartosci, wskazuj^c iz nie wartosc, ale wielkosc przestrzenna obiektu oraz znajduj^ce siç w nim skladniki maj^tkowe, ich charakter, znaczenie i uzytecznosc mog^. swiadczyc o wypelnieniu znamienia mienia w wielkich rozmiarach.
6. Co siq tyczy pojqcia mienia w wielkich rozmiarach, to stwierdzic trzeba, ze potocznie oznaczac to moze znacznq wielkosc czegos materialnego z uwagi na swe wymiary, format, wartosc, a wiqc cos, co przekracza mienie o zwyktych rozmiarach. Stusznie w orzecznictwie sqdów powszechnych zwracano uwagq na to, ze nie sposób wiqzac tego z kwotowo okreslonq wartosciq mienia, a ocenq sprowadzic nalezy do okreslenia wielkosci przestrzennej obiektu, sktadników w nim siq znajdujqcych, ich uzytecznosci i znaczenia dla pokrzywdzonego.
Jezeli wiqc przyjqc, ze pozarem zagrozone zostaty dwa budynki mieszkalne o znacznych rozmiarach, wyposazone w meble i sprzqt gospodarstwa domowego, stanowiqce miejsce zamieszkania i podstawq egzystencji oraz dobytek dwóch rodzin, to nie sposób uznac, by w takim wypadku nie mozna mówic o zagrozeniu mienia
2S
w wielkich rozmiarach, o którym mowa w art. 1б3 § 1 k.k. .
27 Postanowienie SA w Katowicach z dnia 02 grudnia 1998 r., sygn. II AKz 336/98, OSA 1999/7-8/50
28 Wyrok SA w Katowicach z dnia 18 pazdziernika 2001 r., sygn. II AKa 372/01, Prokuratura i Prawo 2002 r., Nr 7-8/28
Wniosek б - S^d Apelacyjny w Katowicach jednoznacznie stwierdzil, podaj^c dodatkowo logiczny, obrazowy przyklad dla udowodnienia swego stanowiska, iz znamiç mienia w wielkich rozmiarach nie jest tozsame w zaden sposób z pojçciem znacznej wartosci.
7. Zawarte w dyspozycji art. 1б3 § 1 k.k. znamiq "mienie w wielkich rozmiarach" odnosi siq do cech przestrzennych substancji materialnej objqtej zagrozeniem - nie wyraza natomiast warunku odpowiedzialnosci w postaci okreslonej wartosci tego mienia. Wartosc mienia zagrozonego sprowadzonym przez sprawcq zdarzeniem, okreslonym w tym przepisie - podobnie jak inne cechy indywidualizujqce czyn - ma wptyw na
29
ocenq stopnia jego spotecznej szkodliwosci29. Wniosek 7 - Kolejny przyklad ukazuj^cy brak tozsamosci pomiçdzy mylonymi pojçciami. Podkreslenia zasluguje ukazane powyzej stanowisko, wskazuj3.ce iz wartosc zniszczonego mienia ma wplyw na ocenç stopnia spolecznej szkodliwosci, nie zas na wypelnienie znamienia mienia w wielkich rozmiarach.
S. (...) w niektórych wypadkach zagrozenia lub niebezpieczenstwa dla "mienia w wielkich rozmiarach", niezwykle trudne, a nawet niemozliwe jest okreslenie wysokosci szkody lub sprecyzowanie ekonomicznej wartosci zagrozonej substancji. Zagrozenie lub niebezpieczenstwo dla mienia wynika bowiem ze zdarzen, które - ze swej istoty - nie wywotujq efektu dajqcego siq bez reszty zmierzyc. Wqtpliwa jest bowiem mozliwosc odzwierciedlenia wytqcznie w kategoriach ekonomicznych skutków
30
(mozliwych skutków) (...) . Wniosek S - S^d Najwyzszy podzielaj^c pogl^d nietozsamosci znamienia mienia wielkich rozmiarów z art.163 k.k. ze znamieniem szkody znacznej wartosci logicznie argumentuje, iz ustawodawca formuluj^c zapis ww. artykulu mial na uwadze nie tylko skutki zaistniale w wyniku zdarzenia sprowadzenia pozaru, ale i sprowadzenie samego zagrozenia pozarem mienia w wielkich rozmiarach, którego w zaden sposób nie mozna obiektywnie wycenic.
9. (...) ustawodawca wypowiedziat siq w tej kwestii wyczerpujqco, wskazujqc na odrqbnosc obu okreslen. Przesqdzit o tym wyraznie, rezygnujqc zarówno z uzycia okreslenia "mienie wielkiej wartosci" w opisie znamion czynu okreslonego w art. 1б3 § 1 k.k., jak i z uzupetnienia tresci art. 115 § 7 k.k. postanowieniem nakazujqcym
29 Uchwala SN z dnia 19 lutego 2003 r., sygn. I KZP 49/02, OSNKW 2003/3-4/24
30 Uchwala SN z dnia 19 lutego 2003 r., sygn. I KZP 49/02, OSNKW 2003/3-4/24
stosowanie (czy cho^y odpowiednie stosowanie) § 5 i б tego artykulu do okreslenia "mienie w wielkich rozmiarach".
Nie ma zatem podstaw twierdzenie, ze wartosc zagrozonego mienia w wielkich rozmiarach stanowi ustawowe znamiq czynu za^onionego okreslonego w art. 1б3 § 1 k.k. (...) Z tego wlasniepowodu za istotne i odpowiednie do zakresu wqtpliwosci sqdu uznac trzeЪa stwierdzenie, ze zawarte w dyspozycji art. 1б3 § 1 k.k. znamiq "mienie w wielkich rozmiarach" odnosi siq do cech przestrzennych s^stancji materialnej o^qtej zagrozeniem - nie wyraza natomiast warunku odpowiedzialnosci w postaci
31
okreslonej wartosci tego mienia31. Wniosek 9 - Sad Najwyzszy podkresla, iz ustawodawca celowo uzyl odmiennej nomenklatury w przypadku znamienia mienia w wielkich rozmiarach i szkody znacznej wartosci, dlatego tez nie nalezy pojçc tych w zadnym razie uznawac za tozsame.
10. Wprawdzie pojqcia: "mienie w wielkich rozmiarach" i "szkoda w wielkich rozmiarach" oraz "mienie wielkiej wartosci" nie mogq Ъус uwazane za równoznaczne, to jednak ustalenie, czy pozar zagrazal takiemu mieniu, wymaga przeprowadzenia stosownego postqpowania dowodowego, a sqd I instancji winien miec na uwadze, iz ustawodawca nie dokonal zmiany w zakresie rozmiarów mienia - okreslonych w tym przepisie - przypadkowo, lecz w sposóЪ zamierzony. (,..)Niezaleznie od tego pojqcie wielkich rozmiarów mienia winno odnosic siq do wielkosci przestrzennej oMektu Ъqdz
32
oMektów, znajdujqcych siq w nim skladników majqtkowych, ich charakteru itp. Wniosek 10 - Podkreslono tu powinnosc rozlacznego rozumienia pojçc "mienie w wielkich rozmiarach" i "szkoda w wielkich rozmiarach" oraz "mienie wielkiej wartosci", przypominajac jednoczesnie. Ocena wypelnienia znamienia mienia w wielkich rozmiarach powinna byc nastçpstwem przeprowadzonego postçpowania dowodowego, którego celem bçdzie ustalenie czy przedmiotowe w konkretnym przypadku mienie, bylo zagrozone pozarem w rozumieniu art. 1б3. Dodatkowo uwypuklono, iz pojçcie mienia w wielkich rozmiarach powinno odnosic siç przede wszystkim do wielkosci przestrzennej obiektów, znajdujacych siç w nich skladników majatkowych itp.
31 Uchwala SN z dnia 19 lutego 2003 r., sygn. I KZP 49/02, OSNKW 2003/3-4/24
32
Kulesza J. Glosa do wyroku SA w Lublinie z dnia 8 pazdziernika 1998 r., (sygn. II AKa 133/98. Prokuratura i Prawo 1999 r., Nr 11-12/15); Prokuratura i Prawo 2000/9/77
11. Art. 115 § 6 w zw. z § 7 k.k., zawierajqcy ekonomiczne kryterium ustawowych znamion niektôrych przestqpstw przeciwko mieniu, nie ma zastosowania do przestqpstwa z art. 163 § 1 pkt. 1 k.k., jako konstytutywna jego cecha33,34.
12. W ocenianej wielkosci tych rozmiarôw [mienie w wielkich rozmiarach (przypis autora)] czqsciowo moze byc pomocna definicja mienia znacznej wartosci (tezy do art. 115 § 6). Jednakze nie sq one rôwnoznaczne. I tak np. dla oceny rozmiarôw mienia zagrozonego pozarem najistotniejsze jest jego znaczenie uzytkowe lub uzytecznosc, ktôre ono spelnia35 36.
13. Wartosc materialna mienia moze byc uznana za jedno z kryteriôw do ustalenia rozmiarôw zagrozenia. Slusznie wskazuje siq w judykaturze, ze skoro w art. 163§ 1 pkt 1 k.k. môwi siq o „wielkich rozmiarach mienia", to jednq ze wskazôwek ulatwiajqcych podjqcie ustalen, iz chodzi wlasnie o takie rozmiary moze byc definicja „mienia wielkiej wartosci", do ktôrej odwoluje siq rôwniez okreslenie „szkody w wielkich rozmiarach z art. 115 § 6 i 7 k.k. (...). Dla okreslenia tego znamienia moze byc pomocna definicja ustawowej „szkody w wielkich rozmiarach", zawarta w art. 115 §7 k.k.; jest niq - w mysl tego przepisu - szkoda, ktôrej wartosc w chwili popelnienia czynu zabronionego przekracza tysiqckrotnq wysokosc najnizszego miesiqcznego wynagrodzenia. Wprawdzie nie mozna postawic znaku rôwnosci miqdzy tymi pojqciami (...). Wielkosc ewentualnej szkody moze stanowic jeden z miernikôw zagrozenia dla mienia; nie moze to byc ani wylqcznq, ani glôwnq przeslankq ustalenia, ze mienie ma wielkie rozmiary, lecz moze byc kryterium orientacyjnym. Nie mozna uznac za mienie w wielkich rozmiarach niewielkich obiektôw, chociazby przedstawialy wielkq wartosc (...), jak tez mienia wprawdzie o duzych gabarytach, ale o malej wartosci (...). Zgodzic siq trzeba z poglqdem Sqdu Najwyzszego, ze „Podpalenie paczki banknotôw stanowic moze zniszczenie mienia wielkiej wartosci (...), ale nie stanowi sprowadzenia pozaru zagrazajqcego mieniu w znacznych rozmiarach (Wyrok SN z 6.3.1972 r., III KR 1/72, OSNKW 1972, Nr 7-8, poz. 123).
33 Wyrok Sadu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 29 pazdziernika 1998 r., II AKa 110/98, Biuletyn orz. S.A. w Lublinie, 1999/1/5
34 Zablocki S., Wypych P., Orzecznictwo Sadow Apelacyjnych w Sprawach Karnych, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2002
35 Wyrok S.A. Rzeszow z dnia 3 VIII 1993 r., I akr 69/93, OSA 1994, nr 3, poz.13
36 O. Gorniok, S. Hoc, S. M. Przyjemski, Kodeks karny. Komentarz, t. III, Arche, Gdansk 1999, s. 114-115
(...) O tym czy, czy zagrozenie dotyczy mienia o wielkich rozmiarach, decydujq okolicznosci zindywidualizowanego konkretnego przypadku, przy czy czym w ocenie tej mogq byc pomocne takie okolicznosci, jak liczba zagrozonych obiektów lub przedmiotów majqtkowych, ich charakter, znaczenie uzytecznosci, a takze wartosc materialna (Wyrok SNz 27.1.1972 r., IVKR 312/71, OSNPG 1972, Nr 4, poz. 50; wyr SNz 27.7.19S4 r, IVKR 176/S4, OSNPG 19S5, Nr 3, poz. 34).37
Wniosek 11, 12, 13 - W powyzszej zacytowanych: wyroku S^du Apelacyjnego w Lublinie i fragmentach komentarzy do Kodeksu Karnego równiez podkreslono, iz pojçcie wartosci nie jest tozsame z pojçciem mienia w wielkich rozmiarach. Wartosc moze byc jedynie jednym z kryteriów pomocnych w przeprowadzeniu postçpowania dowodowego maj^cego na celu ustalenie wypelnienia przedmiotowego znamienia. Równoczesnie podkreslona zostala waga znaczenia uzytkowego mienia, które jest cech^. istotniejsz^. od samej wartosci mienia.
14. (...) sprawca umyslnego podpalenia catego - choc niezamoznego - gospodarstwa wiejskiego (drewniany dom mieszkalny i zabudowania gospodarcze), bqdqcego miejscem zycia i utrzymania kilkuosobowej rodziny - jezeli osoby te zdotaty siq uratowac, nie ponositby odpowiedzialnosci na podstawie art. 1б3 § 1 k.k., poniewaz catosc zagrozonego mienia nie ma wartosci okreslonej w art. 115 § б k.k. Odpowiadatby wówczas - bez odzwierciedlenia istoty czynu i z pominiqciem elementu zagrozenia - jedynie za zniszczenie mienia oraz wystqpek okreslony w art. 1б0 § 1 k.k. Co wiqcej, sprawca czynu popetnionego nieumyslnie odpowiadatby tylko na podstawie art. 1б0 § 3 k.k. i nie ponositby w ogóle odpowiedzialnosci za skutki czynu w postaci zniszczenia mienia. Bytoby to jawnie sprzeczne z powszechnym poczuciem sprawiedliwosci i tymi zasadami odpowiedzialnosci, które nakazujq subsumcjq
3S
odzwierciedlajqcq istotq czynu . Wniosek 14 - Na podstawie powyzszej uchwaly S^du Najwyzszego nalezy wysnuc wniosek, iz nie wartosc ale mienie wraz z jego charakterem i funkcj^ uzytecznosci dla poszkodowanych stanowi o jego wielkich rozmiarach w rozumieniu art. 163 k.k. Dodatkowo w ww. uchwale podkreslono znaczenie sprowadzenia zagrozenia w domysle dla zycia lub zdrowia kilkuosobowej rodziny.
37 W^sek A, Kodeks Karny, Czçsc szczególna, tom I, Komentarz do artykulów 117-221, C.H. Beck, Warszawa 2006, s.425-426
38 Uchwala SN z dnia 19 lutego 2003 r., sygn. I KZP 49/02, OSNKW 2003/3-4/24
Podsumowuj ac, mozna zatem dojsc do wniosku, iz ocena wypelnienia znamienia mienia w wielkich rozmiarach jak i spelnienia wczesniej omawianego znamienia wielu osób z cala pewnoscia nie powinna byc nakladana na bieglych z zakresu pozarnictwa. W zwiazku z tym pytania zadawane bieglym powinny byc precyzowane w sposób umozliwiajacy sadom podjçcie decyzji czy znamiona czynu zbrodniczego z art. 1б3 k.k. zostaly wypelnione, gdyz wiedza bieglych w tym zakresie jest niewystarczajaca i moze doprowadzic do skrajnie niewlasciwej oceny przedmiotowych znamion.
Podsumowanie
Przedstawione powyzej orzecznictwo oraz komentarze do Kodeksu Karnego pozwalaja dojsc do nastçpujacych wniosków:
• Pozar w nomenklaturze Panstwowej Strazy Pozarnej wykorzystywanej w ewidencji oraz klasyfikacji prowadzonych dzialan ratowniczych oraz analizach statystycznych to niekontrolowane procesy spalania, przebiegajace w miejscu do tego nie
przeznaczonym39.
• Pozar w rozumieniu doktryny prawa karnego oraz praktyki orzeczniczej to ogien:
- obejmujacy z sila zywiolowa mienie,
- rozprzestrzeniajacy siç z sila zywiolowa, o wielkim zasiçgu, zagrazajacy zyciu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach,
- charakteryzuj acy siç nagloscia, gwaltownoscia i mozliwoscia duzego zasiçgu
- o wielkich rozmiarach ogarniajacy przedmioty (jeden badz kilka obiektów) w taki sposób, ze opanowanie go wymaga znacznych wysilków,
- o znacznych rozmiarach, rozprzestrzeniajacy siç z sila zywiolowa, o tak duzych rozmiarach, ze stwarza konkretne, realne i bezposrednie niebezpieczenstwo dla zycia lub zdrowia osób albo mienia w wielkich rozmiarach (zagrozenie nie moze byc odlegle w czasie, musi wystçpowac aktualnie).
Zatem pozarem z punktu widzenia Kodeksu Karnego nie bçdzie spalenie niewielkiego obiektu lub rzeczy, nawet wielkiej wartosci (cennych dokumentów, aparatury itp.), jezeli do zdarzenia dochodzi w warunkach gdy ogien nie moze siç rozprzestrzenic. Zdarzenie takie wywolane umyslnie badz nie umyslnie wg Kodeksu karnego stanowic bçdzie zniszczenie mienia przez podpalenie, a sprawca odpowiadac bçdzie na podstawie art. 288 § 1 k.k.
39 Rozporzadzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 r. w sprawie szczególowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gasniczego, Dz. U. Nr 111, poz. 1311 z pózn. zm.
• znamiç wielu osób zwyklo uwazac siç za 6^10 osób, niemniej jednak granica liczbowa nie jest sztywno postawiona i zalezy od konkretnego przypadku,
• literatura przeciwstawia sobie dwa glówne nurty pogl^du na temat minimalnego kryterium wypelniaj^cego znamiç wielu osób: nie mniej niz б osób i nie mniej niz 10,
• kryterium nie mniej niz 10 osób wynika z zimnej analizy wyl^cznie jçzykowego znaczenia pojçcia wielu,
• kryterium nie mniej niz 6 osób wynika z racjonalizmu i wziçcia równiez pod uwagç okolicznosci konkretnego przypadku,
• znamiç mienia w wielkich rozmiarach nie jest w zaden sposób tozsame z mieniem wielkiej wartosci (ustawodawca celowo rozróznil pojçcia), a samo mienie w wielkich rozmiarach odnosi siç do cech przestrzennych substancji materialnej objçtej zagrozeniem oraz jej znaczenia uzytkowego,
• z uwagi na fakt, iz w^tpliwa jest mozliwosc odzwierciedlenia skutków (mozliwych skutków) wyl^cznie w kategoriach ekonomicznych, wartosc mienia moze byc jednym z kryteriów pomocnych w przeprowadzeniu postçpowania dowodowego, którego celem jest ustalenie czy znamiç mienia w wielkich rozmiarach moglo byc wypelnione.
Podczas studiowania orzecznictwa nasunçly siç w^tpliwosci kwalifikacji zdarzenia, gdy:
• ogien wzniecono w celu przestçpczym, ale nie wywolal on pozaru ani nie grozil jego bezposrednim niebezpieczenstwem, gdyz w zaistnialych warunkach bylo to niemozliwe, lub z róznych przyczyn nie doszlo do takiego zagrozenia,
• zdarzenie wyczerpie cechy pozaru tj. wielki ogien, niszcz^cy mienie, ale nie zagraza zyciu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach, czy w takim przypadku wystarczaj^cym jest przyjçcie, ze chodzilo o usilowanie sprowadzenia pozaru, czy jest to tylko sprowadzenie bezposredniego niebezpieczenstwa,
• zaistnieje juz pozar i zagraza zyciu lub zdrowiu tylko „niewielkiej" liczbie osób, lub mieniu w „niewielkich" rozmiarach, w warunkach gdy przed wznieceniem ognia bylo wiadome, iz nie moze on zagrazac w sposób okreslony w artykule 163 k.k.
Powyzej przytoczone w^tpliwosci, jakie nasunçly siç autorom spowodowaly zrodzenie siç kolejnych pytan, tym razem dotycz^cych juz samych bieglych z zakresu pozarnictwa:
• Czy organa procesowe powinny zadawac bieglemu z zakresu pozarnictwa pytania dotycz^ce wypelnienia znamienia wielu osôb, mienia w wielkich rozmiarach lub jakiegokolwiek innego?
• Czy tak stawiane pytania nie przenosz^. na bieglego odpowiedzialnosci w zakresie orzekania o winie?
• Czy powyzszy proceder nie stanowi mylnej interpretacji obowi^zkôw bieglego?
• Czy biegly z zakresu pozarnictwa dysponuje wystarczaj^c^. wiedz^. i kompetencjami do wskazywania wypelnienia b^dz nie przedmiotowych znamion?
Zdaniem autorôw nalezy w zwi^zku z przytoczonymi w niniejszym artykule fragmentami orzecznictwa i komentarzy do Kodeksu Karnego i powyzszych w^tpliwosci dojsc do nastçpuj^cych wnioskôw:
• ocena wypelnienia znamion: mienie w wielkich rozmiarach oraz wiele osôb z cal^. pewnosci^. nie powinna byc nakladana na bieglych z zakresu pozarnictwa, gdyz wiedza bieglych w tym zakresie jest niewystarczaj^ca i moze doprowadzic do skrajnie niewlasciwej oceny przedmiotowych znamion,
• pytania zadawane bieglym powinny dotyczyc wiedzy fachowej z zakresu pozarnictwa i byc jedynie precyzowane w sposôb umozliwiaj^cy S^dom podjçcie decyzji czy znamiona czynu zbrodniczego z art. 163 k.k. zostaly wypelnione,
• opinie bieglych z zakresu pozarnictwa nie powinny zawierac stwierdzen dotycz^cych wypelnienia przedmiotowych znamion.
Literatura
1. Buchala K., Kodeks karny. Czçsc szczegôlna. Komentarz, pod red. A. Zolla, t. 2, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Krakôw 1999
2. Kulesza J. Glosa do wyroku SA w Lublinie z dnia 8 pazdziernika 1998 r., (sygn. II AKa 133/98. Prokuratura i Prawo 1999 r., Nr 11-12/15); Prokuratura i Prawo 2000/9/77
3. Marek A.: Komentarz do Kodeksu Karnego, Czçsc szczegôlna, wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 2000
4. MlynarczykZ., Glosa do Wyrok SN z 13.5.1971 r., IV KR 68/71, OSPiKA 1972, Nr 7-8
5. O. Górniok, S. Hoc, S. M. Przyjemski, Kodeks karny. Komentarz, t. III, Arche, Gdansk 1999
6. Postanowienie SA w Katowicach z dnia 02 grudnia 1998 r., sygn. II AKz 33б/98, OSA 1999/7-8/50
7. Rozporzadzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 r. w sprawie szczególowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gasniczego, Dz. U. Nr 111, poz. 1311 z pózn. zm.
8. Sawicki T., Przestçpstwo sprowadzenia pozaru, Prokuratura i Prawo Nr б z 2000 r.
9. Uchwala SN z dnia 19 lutego 2003 r., sygn. I KZP 49/02, OSNKW 2003/3-4/24
10. Ustawa z dnia б czerwca 1997 r. Kodeks Karny, Dz. U. Nr 88, poz. 553 z pózn. zm.
11. Wasek A., Kodeks Karny, Czçsc szczególna, tom I, Komentarz do artykulów 117-221, C H. Beck, Warszawa 200б
12. Wojciechowski J., Kodeks karny - Komentarz
13. Wyrok SA Rzeszów z dnia 3 VIII 1993 r., I akr б9/93, OSA 1994, nr 3, poz.13
14. Wyrok SA w Katowicach z dnia 18 pazdziernika 2001 r., sygn. II AKa 372/01, Prokuratura i Prawo 2002, Nr 7-8, poz. 28,
15. Wyrok SA w Katowicach z dnia 18 pazdziernika 2001 r., sygn. II AKa 372/01, Prokuratura i Prawo 2002 r., Nr 7-8/28
16. Wyrok SA w Krakowie z dnia 14 pazdziernika 1998 r., sygn. II AKa 198/98, Prokuratura i Prawo 1999 r. Nr 4/18
17. Wyrok SA w Krakowie z dnia 23 marca 2000 r., II AKa 28/00, KZS 2000/4/39
18. Wyrok SA w Lublinie z dnia 02 lutego 2004 r., II Aka 421/03, Prokuratura i Prawo 2004, Nr 11-12/24
19. Wyrok SA w Lublinie z dnia 02 luty 2004 r., sygn. II Aka 407/03, Prokuratura i Prawo 2004, Nr 11-12/23
20. Wyrok SA w Lublinie z dnia 08 pazdziernika 1998 r., sygn. II AKa 133/98, Prokuratura i Prawo 1999 r., Nr 11-12/15; glosa aprobujaca Kulesza J. Prokuratura i Prawo 2000 r., Nr 9/77
21. Wyrok SA w Lublinie z dnia 29 pazdziernika 1998 r., II AKa 110/98, Biuletyn orz. S.A. w Lublinie, 1999/1/5
22. Wyrok SA w Warszawie z dnia 13 pazdziernika 1998 r., sygn. II AKa 31б/98, Prokuratura i Prawo 1999 r., Nr 11-12/14
23. Wyrok SA we Wroclawiu z dnia 24 maja 2000 r., sygn. II AKa 149/00, OSA 2000/1112/78
24. Wyrok SN z 11.12.1978 r., II KR 269/78, OSNKW 1979, Nr 5, poz. 55; Wyrok SN z 8.6.1971 r., V KRN 374/72, OSNPG 1972,Nr 6, poz. 67, Wyrok SN z 5.10.1973 r., II KR117/73,OSNPG 1974 r., Nr 3-4, poz.41
25. Wyrok SN z 13.2.1978 r., IV KR 18/78, OSNPG 1978, Nr 7, poz. 80; Bafia i in.
26. Wyrok SN z 19.4.1973 r., III KR 50/73
27. Wyrok SN z 22.2.1933 r., 3K 28/33, Zb. Orz. SN1933, poz.149
28. Wyrok SN z 28.3.1973 r., III KR 22/73, OSNPG 1973, Nr 3-4, poz. 41
29. Wyrok SN z dnia 8 pazdziernika 1985 r., III KR 348/85, OSNG z 1985 r. nr 4, poz.49
30. Zablocki S., Wypych P., Orzecznictwo S^dôw Apelacyjnych w Sprawach Karnych, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2002
31. Zoll A. (red.): Kodeks Karny - Komentarz, tom II, wydanie II, Zakamycze, Krakôw 2006
