CC BY
20
ml. kpt. inz. Ariadna KONIUCH st. kpt. mgr inz. Daniel MALOZI^C
Zaklad-Laboratorium Badan Chemicznych i Pozarowych CNBOP
OCENA ZAGROZENIA POZAROWEGO STWARZANEGO PRZEZ WLOKIENNICZE WYROBY WYPOSAZENIA
WNÇTRZ
Streszczenie
W niniejszym artykule przedstawiono efekt realizacji jednego z etapow projektu badawczego - Decyzja Nr 464/E-148/SPB/COST/KG/DWM 85/2005-2006 „Trudno zapalne wyroby wlokiennicze ograniczaj^ce zagrozenie pozarowe w obiektach zabytkowych" w ramach Akcji COST C 17 „Built Heritage: Fire Loss to Historic Buildings".
Summary
This article contains result of a certain stage of research project - Decision Nr 464/E-148/SPB/COST/KG/DWM 85/2005-2006 "Non-flammable textile fabrics restrict fire hazard in building monuments" participating in Action COST C 17 „Built Heritage: Fire Loss to Historic Buildings".
Prezentowany w artykule material jest efektem realizacji projektu badawczego -Decyzja Nr 464/E-148/SPB/COST/KG/DWM 85/2005-2006 „Trudno zapalne wyroby wlokiennicze ograniczaj3.ce zagrozenie pozarowe w obiektach zabytkowych" w ramach Akcji COST C 17 „Built Heritage: Fire Loss to Historic Buildings" realizowanego przez Instytut Inzynierii Materialow Wlokienniczych w Lodzi przy wspolpracy Centrum Naukowo-Badawczego Ochrony Przeciwpozarowej im. Jozefa Tuliszkowskiego w Jozefowie k/Otwocka.
Celem wyzej wspomnianej pracy bylo opracowanie metodologii oceny zagrozenia pozarowego stwarzanego przez wlokiennicze wyroby wyposazenia wn^trz w obiektach zabytkowych.
W niniejszym artykule streszczono zaproponowany w projekcie badawczym sposob oceny zagrozenia pozarowego w obiektach zabytkowych wynikaj^cego z zastosowania wlokienniczych wyrobow wyposazenia wn?trz.
W artykule omowiono wybrane zagadnienia analizy ryzyka, ktore niezb?dne s^. do wlasciwego rozumienia opracowanej metodologii, opisano jak post?powac podczas przeprowadzania jakosciowej i ilosciowej analizy ryzyka i co w tym procesie nalezy wzi^c szczegolnie pod uwag?, przedstawiono rowniez przykladow^. ocen? zagrozenia pozarowego z wykorzystaniem analizy ryzyka. Ukazano kompleksow^. ocen? najwazniejszych elementow skladowych zagrozenia tj. okreslenie mozliwosci inicjacji pozaru, identyfikacj? zagrozen, prawdopodobienstwo wyst^pienia konkretnych zagrozen wraz z ich skutkami oraz sposobami ich minimalizacji. Wskazano dwie drogi post?powania podczas dokonywania oceny zagrozenia pozarowego: jakosciow^. i ilosciow^. analizy ryzyka. Natomiast w przypadku, gdy oceny zagrozenia pozarowego dokonac chc^. uzytkownicy konkretnego obiektu zabytkowego proponuje si? zastosowanie jakosciowej analizy ryzyka.
Podczas realizacji ww. etapu projektu za wlasciw^. metod? oceny zagrozenia pozarowego stwarzanego przez wlokiennicze wyroby wyposazenia wn?trz uznano analiz? ryzyka pozarowego konkretnego obiektu zabytkowego z uwzgl?dnieniem zastosowanych w nim wyrobow wlokienniczych. Innymi slowy niezb?dna jest dobra znajomosc analizowanego systemu. Brak wiedzy na ten temat nie wyklucza jednak mozliwosci przeprowadzenia „ogolnej" analizy ryzyka.
Faza wst^pna analizy
Potencjalne zrodla powstania pozaru w obiektach zabytkowych
Etap okreslania potencjalnych zrodel powstania pozaru jest wyj^tkowo istotny. Nalezy pami?tac aby uwzgl?dnic w nim jak najwi?cej mozliwych zrodel, ktore w dalszych etapach pozwol^ na bardziej obrazowe przedstawienie zagrozen, prawdopodobienstw wyst^pienia zdarzenia niekorzystnego i okreslenie priorytetowych rozwi^zan zwi?kszenia bezpieczenstwa. W obiektach zabytkowych pozar moze powstac z nast?puj^cych przyczyn:
• nieostrozny sposob obchodzenia si? z ogniem (papieros, zapalka, lampy naftowe, swiece itp.),
• nieprzestrzeganie przepisow przeciwpozarowych w zakresie eksploatacji infrastruktury technicznej (ogrzewczej, urz^dzen elektrycznych, gazowych, odgromowych, wentylacyjnych, klimatyzacyjnych i innych),
• wady instalacji technicznych (np. prowizoryczne instalacje elektryczne, prowizoryczne oswietlenie, ogrzewanie pomieszczen piecami w?glowymi itp.),
• nieprzestrzeganie porz^dku we wszystkich pomieszczeniach obiektu,
• niewlasciwie prowadzone prace remontowe,
• niewlasciwie prowadzone prace niebezpieczne pozarowo,
• podpalenia w tym akty terroru (rowniez maskuj^ce kradzieze lub wlamanie),
• narazenie na dzialanie gor^cej powierzchni,
• w wyniku reakcji chemicznych w pracowniach konserwatorskich,
• wyladowanie atmosferyczne,
• rozprzestrzenienie si? pozaru z zewn^trz (wypalanie traw, akty wandalizmu, wybuch lub awaria w przyleglym zakladzie produkcyjnym, itp.).
• Szybkie rozprzestrzenianie si? pozaru w obiektach zabytkowych spowodowane jest najcz?sciej nast?puj^cymi czynnikami:
• brak wydzielen pomi?dzy strefami pozarowymi, kondygnacjami poziomymi, a pionowymi drogami ewakuacyjnymi i komunikacji ogolnej,
• stosowanie scian dzialowych i przepierzen z elementow palnych,
• otwarte klapy dymowe, swietliki, okna, luki na strychach i poddaszach,
• przechowywanie w niewlasciwy sposob i w miejscach niedozwolonych cieczy palnych i latwo palnych,
• magazynowaniem materialow palnych w korytarzach, przejsciach, strychach i poddaszach,
• brak dostatecznej ilosci srodkow gasniczych i podr?cznego sprz?tu gasniczego,
• brak dostatecznej umiej?tnosci obchodzenia si? z podr?cznym sprz?tem gasniczym,
• samowolne dostawianie do budynkow muzealnych roznego rodzaju przybudowek z materialow palnych,
• urz^dzanie mieszkan sluzbowych lub goscinno-hotelowych bez odpowiedniego ich zabezpieczania i wydzielenia pozarowego,
• brak zabezpieczen srodkami ogniochronnymi palnych konstrukcji budowlanych oraz materialow pomocniczych i przedmiotow przechowywania eksponatow muzealnych i innej substancji zabytkowej.
Szczegolne niebezpieczenstwo wyst^pienia pozaru tkwi w obiektach zabytkowych o palnych elementach konstrukcji, gdyz ogien moze przeniesc si? z elementow wyposazenia i wystroju wn?trz na konstrukcj?, naruszaj^c jej statecznosc i w rezultacie prowadzic nawet do zawalenia
siç obiektu. Wprowadzenie dodatkowej masy palnej do obiektów zabytkowych, niezaleznie od palnosci elementów konstrukcji, w postaci eksponatów, ekspozycji, elementów wyposazenia wnçtrz znacznie zwiçksza zagrozenie pozarowe.
Identyfikacja zagrozeй stwarzanych przez wlókiennicze wyroby wyposazenia wnçtrz w wyniku pozaru
Chc^c ocenic ryzyko pozarowe stwarzane przez wlókiennicze wyroby wyposazenia wnçtrz nalezy jasno skonkretyzowac jakie czynniki wplywac bçd^. na bezpieczenstwo pozarowe w obiekcie zabytkowym. Do najistotniejszych nalezec bçd^.:
• rozprzestrzenianie plomieni po powierzchni - zmiana polozenia frontu plomienia na powierzchni elementu lub materialu, czyli propagacja czola plomienia[14],
• szybkosc wydzielania ciepla - energia cieplna, wydzielona w jednostce czasu przy spalaniu materialu w okreslonych warunkach[14],
• szybkosc produkcji dymu,
• zapalnosc - miara latwosci, z jak^ obiekt moze zostac zapalony w okreslonych warunkach[14],
• palnosc - zdolnosc materialu lub wyrobu do palenia siç plomieniem, w okreslonych warunkach, [14]
• krytyczny strumien promieniowania przy zgasniçciu (CHF) - strumien cieplny padaj^cy na powierzchni ç próbki, w punkcie, w którym plomien przestaje postçpowac i w nastçpstwie czego moze zgasn^c[15],
• wydzielanie toksycznych produktów rozkladu tzn. takich, które wywoluj^. ujemny efekt w zywym organizmie,
• plon^ce krople - material oddzielaj^cy siç od pal^cego siç obiektu podczas spalania i nadal plon^cy [14],
• gçstosc optyczna dymu - miara tlumienia wi^zki swiatla przechodz^cej przez dym, wyrazona jako logarytm dziesiçtny nieprzezroczystosci dymu (miara oslabienia wi^zki swiatla przechodz^cej przez dym w okreslonych warunkach, wyrazona jako stosunek strumienia swietlnego padaj^cego do przepuszczonego przez dym [14],
• wysoka temperatura.
Wszystkie z podanych parametrów maj^. znacz^cy wplyw na szybkosc rozwoju pozaru, zwiçkszenie zagrozenia rozprzestrzeniania siç ognia na inne elementy wyposazenia wnçtrz, pomieszczenia a w efekcie na inne obiekty zabytkowe, stoj^ce na ogól w zwartej zabudowie. Szybkosc rozwoju pozaru, wysoka temperatura wynikaj^ca z ilosci energii
cieplnej uwolnionej na skutek spalania sie materialow, gesty, czçsto toksyczny dym, utrudniac albo uniemozliwiac bçd^ ewakuacje osob i mienia oraz prowadzenie dzialan ratowniczo-gasniczych, a w efekcie prowadzic bçdç do wiçkszych strat zarowno materialnych, kulturowych jak i emocjonalnych.
Hierarchizacja zagrozen - matryca. Okreslenie prawdopodobie nstwa i skutkow
Efektywne oszacowanie zagrozenia pozarowego stwarzanego przez wyroby wlokiennicze oraz wybor wlasciwych sposobow redukowania owego zagrozenia wymagaj^. zastosowania odpowiednich metod badawczych. W tym celu wybrano i omowiono metode analizy ryzyka. Jak wspomniano w opracowaniu, pierwszym krokiem jest zidentyfikowanie zagrozen, a nastepnie okreslenie prawdopodobienstwa i skutkow kazdego z nich. W ten sposob otrzymuje sie wartosc ryzyka. W obiektach zabytkowych, jak w kazdym innym rozpatrywanym obszarze czy obiekcie, wystepuj^. liczne zrodla ryzyka. Zas kazde z nich moze powodowac zagrozenie kinetyczne. Bior^c pod uwage tematyke opracowania, nalezy zwrocic uwage jak wiele zagrozen stwarzaj^. same wyroby wlokiennicze. Powstaje zatem bardzo zlozony problem dotycz^cy redukcji tychze zagrozen. W jaki bowiem sposob zadecydowac, ktore ze zidentyfikowanych ryzyk redukowac w pierwszej kolejnosci? Nie jest przeciez mozliwe podjecie dzialan redukcyjnych dla kazdego zagrozenia jednoczesnie, gdyz mozliwosci finansowe oraz ingerowania w substancje zabytkow^, w sposob racjonalny, nie naruszaj^cy jej wartosci kulturowej, nie pozwalaj^. na rownoczesne prowadzenie redukcji kazdego z ryzyk. W takiej sytuacji niezbedne jest podjecie decyzji dotycz^cej kolejnosci ograniczania zagrozen [4]. W tym celu przeprowadza sie hierarchizacje ryzyk zwi^zanych z konkretnymi zagrozeniami. Hierarchizacja ryzyka polega na uporz^dkowaniu wystepuj^cych zagrozen wedlug ich stopnia i wielkosci. Aby mozna bylo ocenic, ktore z wystepuj^cych zagrozen jest najwieksze, nalezy rozpatrzec obie skladowe ryzyka tj. prawdopodobienstwo oraz skutki zdarzenia. Na szczegoln^. uwage zasluguj^. zdarzenia, ktorych mozliwosc wyst^pienia jest bardzo duza, prawie pewna. Jednakze uwzglednienie jedynie prawdopodobienstwa daloby wyniki przeklamane. Zapobieganie ekstremalnym zagrozeniom o bardzo malym prawdopodobienstwie moze doprowadzic do znacznych strat a nawet calkowitego zniszczenia obiektu zabytkowego w sytuacji niezabezpieczenia sie przed bardziej realnymi zagrozeniami choc hipotetycznie uznawanych za mniej grozne. Dlatego
jednoczesnie nalezy przeanalizowac jakie skutki nios^ za sob^. owe zdarzenia. Moze siç okazac, iz rozpatrywane najbardziej prawdopodobne zdarzenie stwarza znikome skutki. W takiej sytuacji zdarzenie to nie bçdzie zajmowalo wysokiego miejsca w hierarchii. Kolejnym elementem, na ktory warto poswiçcic wiçcej uwagi jest rozpatrywanie samych skutkow. Mozna bowiem podzielic je na skutki w postaci strat materialnych oraz straty jakie niesie za sob^ utrata zycia czlowieka. W pierwszej grupie mamy do czynienia ze stratami finansowymi, lecz nie tylko. Znacz^c^. kwestiç stanowi emocjonalne zwi^zanie z utraconym zabytkiem. Obiekty zabytkowe, eksponaty, zbiory maj^. swoj^. wartosc rynkow^, nie jest ona jednak tozsama z wartosci^ kulturow^.. Nie jest mozliwe oszacowanie skutkow utraty dziedzictwa kulturowego, pami^tek po przodkach, niepowtarzalnych okazow, swiadectw przeszlosci. Stanowi^. one bowiem dziedzictwo kulturowe, pewnego rodzaju tozsamosc narodow^.. Dla narodu s^. bezcenne. Z jednej strony nie jest mozliwym materialne, ilosciowe oszacowanie takiej straty. Z drugiej strony wartosc utraty ww. bçdzie rozna dla poszczegolnych grup osob. Podobne trudnosci napotyka siç podczas proby oszacowania np. wartosci smierci czlowieka czy trwalego uszczerbku na zdrowiu. Jakiekolwiek proby oszacowania tych strat nie zostalyby podjçte, nalezy pamiçtac, iz utrata zycia czy trwaly uszczerbek na zdrowiu nigdy nie zostan^. przez spolecznosc lokaln^ zaakceptowane.
Procesy hierarchizacji ryzyka s^, jak widac, bardzo zlozone. Tym bardziej warto byloby przyjrzec siç wystçpuj^cym zagrozeniom, prawdopodobienstwu ich powstania oraz roznorodnosci skutkow jakie za sob^ poci^gaj^.. Kompleksowa analiza ryzyka pozwoli na wylonienie ryzyk o najwiçkszym poziomie [1]. Dziçki temu mozliwe bçdzie dokonanie wyboru wlasciwych przedsiçwziçc zwi^zanych z ich redukowaniem. Dobor odpowiednich sposobow eliminowania ryzyka jest jednym z priorytetow przeprowadzania analizy ryzyka.
Hierarchiç ryzyka w sposob przejrzysty mozna zilustrowac za pomoc^. matrycy ryzyka. Pierwszym i podstawowym krokiem do stworzenia matrycy jest zdefiniowanie kategorii prawdopodobienstw i klas skutkow. W zaleznosci od rodzaju ryzyk i celu prowadzenia analizy ryzyka matryca moze zostac zbudowana w sposob dowolny.
W celu skonstruowania matrycy ryzyka dla zagrozen stwarzanych przez wyroby wlokiennicze, zdefiniowano kategorie prawdopodobienstwa oraz klasy skutkow. Zarowno prawdopodobienstwo, a scislej mowi^c czçstotliwosci, jak i skutki zostaly opisane w sposob jakosciowy, tzn. jako zdarzenia mozliwe, niemozliwe, rzadkie. Oznacza to, iz metoda ta nalezy do zgrubnych metod analizy ryzyka.
Wykorzystuj^c posiadan^. wiedze i umiejetnosci ponizej stworzono przykladowe opisy kategorii prawdopodobienstw i klas skutkow. Kategorie tego typu, tworzy na wlasne potrzeby osoba dokonuj^ca analizy.
Tabela 1
Jakosciowy opis prawdopodobienstwa [4]
Charakterystyka Opis
Zdarzenie prawie prawdopodobne Moze sie zdarzyc w wiekszosci okolicznosciach. Jest dobrze udokumentowane. Istnieje szczegolowo opracowane procedury reagowania dla sluzb ratowniczych i pracownikow obiektow zabytkowych - reakcja jest niemal automatyczna. Przez przypadkowych swiadkow nie s^. odbierane jako zdarzenie niebezpieczne. Moze wyst^pic czesciej niz raz na rok.
Zdarzenie prawdopodobne Ujete w procedurach reagowania, choc nie tak bardzo szczegolowo. Od pracownikow obiektu wymaga samodzielnego rozwiniecia i rozszerzenia dzialan ujetych procedurami. Stanowi zaskoczenie szczegolnie dla osob postronnych. Moze wyst^pic raz na 10 lat.
Zdarzenie mozliwe Moze zdarzyc sie w okreslonym czasie, lecz ma charakter przypadkowy. Malo udokumentowane. Stanowi zaskoczenie dla sluzb ratowniczych i personelu. Wymaga sprawnego wspoldzialania sluzb. Malo jest takich zdarzen. Istnieje jakas szansa, powod czy inna okolicznosc powoduj^ca, ze zdarzenie moze wyst^pic. Moze wyst^pic raz na 20 lat.
Zdarzenie niemozliwe Nie bierze sie pod uwage, ze moze wyst^pic. Nie jest udokumentowane. Nikt nie pamieta zeby kiedys sie zdarzylo. Jest zupelnym zaskoczeniem dla uczestnikow. Nie istnieje procedury postepowania. Wymaga sprawnej reakcji i dzialania personelu i sluzb. Istnieje mala szansa czy inne okolicznosci na to, ze w ogole wyst^pi. Moze wyst^pic raz na 100 lat.
Zdarzenie Tylko wyj^tkowy zbieg okolicznosci moze spowodowac,
rzadkie
ze wyst^pi. Nie jest znane nawet z opowiadan przodkow. Nie jest ujçta w procedurach. Jest szokiem dla uczestnikow. Moze wyst^pic raz na 500 lat lub rzadziej.
Zarowno charakterystyka jak i opis prawdopodobienstwa mog^. roznic siç od zaprezentowanego powyzej. Istotnym jest, aby taka kategoryzacja w ogole powstala.
Skutki zostaly podzielone na piçc klas. Opis skutkow zawiera jedynie najistotniejsze uwagi, charakteryzuj^ce dan^ klasç i decyduj^ce o ich odmiennosci od poprzednich. Klasyfikacjç skutkow rowniez, tworzy na wlasne potrzeby osoba dokonuj^ca analizy.
Tabela 2
Jakosciowa ocena skutkow [4]
Charakterystyka Opis
Skutki nieistotne Personel ani zwiedzaj^cy/uzytkownicy nie zostali ranni. Brak ofiar smiertelnych. Nikt lub niewielu zostalo na krotko wyprowadzonych z pomieszczenia. Pozar jest ugaszony w zarodku. Nikt lub niewielka liczba osob potrzebuje pomocy niefinansowej lub niematerialnej. Nie odnotowuje siç zniszczen lub znikome, nawet w odniesieniu do delikatnych eksponatow. Skutki mozna latwo zlokalizowac. Powoduje lekki dyskomfort. Ewentualnej pomocy moze udzielic personel.
Skutki male Wsrod przebywaj ^cych w obiekcie zabytkowym znajduje siç niewielka liczba rannych bez ofiar smiertelnych. Wymaga udzielenia pierwszej pomocy. Zamkniçcie obiektu na mniej niz 24 h. Zbiory mog^. zostac uszkodzone w niewielkim stopniu. Pozar zostaje opanowany w pocz^tkowej fazie. Ogien nie rozprzestrzenia siç na inne materialy. Uszkodzone wyroby wlokiennicze nie stanowi^. dalszego zagrozenia.
Skutki srednie Duza ilosc rannych. Personel nie jest w stanie udzielic pomocy wszystkim poszkodowanym. Nie ma ofiar smiertelnych. Zroznicowanie rannych. Pojedynczy ludzie wymagaj^. hospitalizacji. Zamkniçcie obiektu na ok. 24 h. Zdarzenie wymagaj podjçcia rutynowych dzialan, prostych napraw. Sluzby ratownicze radz^ sobie z zywiolem. Powrot do sytuacji normalnej nie napotyka na wiçksze trudnosci. Powstaj^. duze straty finansowe. Ilosc
uwolnionych toksycznych substancji rozkladu stwarza zagrozenie.
Skutki duze Uczestnicy zdarzenia w wiekszosci mocno poranieni. Duza liczba osob wymaga hospitalizacji. Potrzeba zamkniecia obiektu na wiecej niz 24h. Do ratowania ludzi i usuwania zniszczen potrzebna jest mobilizacja dodatkowych sil i srodkow. Wiekszosc eksponatow powaznie uszkodzona lub zniszczona. Bardzo duze straty finansowe. Uwolnienie duzej ilosci toksycznych substancji, rozprzestrzenianie sie ognia na kolejne elementy.
Skutki katastrofalne Uczestnicy powaznie ranni. Wymagaj^. hospitalizacji. Ofiary smiertelne. Obiekt zostaje wyl^czony z eksploatacji. Rozlegle stale zniszczenia. Ogromne straty finansowe mog^ce doprowadzic do bankructwa.
Posiadaj^c najwazniejsze informacje potrzebne do hierarchizacji ryzyka, mozna rozpocz^c tworzenie matrycy ryzyka. Na osi pionowej odlozone zostaly kategorie prawdopodobienstwa danego zdarzenia, zas na osi poziomej skutki tego zdarzenia [11]. W ten sposob kazdemu ryzyku przypisuje sie wspolrzedne. Wspolrzednym tym mozna przyporz^dkowac przedsiewziecia zwi^zane z prewenj i przygotowaniem sil i srodkow na wypadek, gdy zdarzenia te zaistniej^.. Prawdopodobienstwo
Prawie W W E E E
prawdopodobne
Prawdopodobne S W E E E
Mozliwe M S w E E
Niemozliwe M M S w E
Rzadkie M M S S w
Ryzyko:
- AKCEPTOWALNE
- GRANICA AKCEPTOWALNO SCI
- NIEAKCEPTOWALNE
Nieistotne Male Srednie Duze Katastrofalne
Skutki
Ryc. 1. Matryca jakosciowej analizy ryzyka [11]
Zestawienie kategorii prawdopodobienstw oraz klas skutków w jednym ukladzie wspól^dnych umozliwia zidentyfikowanie zagrozen o najwiçkszym poziomie ryzyka. Poziomy zostaly oznaczone literami-symbolami. Oznaczenia te nie s^ obligatoryjne, stanowi^ jedynie przyklad jak mozna je podzielic. Symbole równiez s^. umowne. Kazdy z nich oznacza pewien poziom ryzyka: E - ryzyko ekstremalne, W - ryzyko wysokie, S - ryzyko srednie, M - ryzyko male (Ryc. 1.).
Kazdy poziom ryzyka scharakteryzowany zostal poprzez zachowanie siç wyrobów wlókienniczych w kolejnych fazach rozwoju pozaru oraz potencjalne zagrozenia stwarzane przez te wyroby.
Przekreslone pola na matrycy ryzyka wyznaczaj^. granicç akceptowalnosci. Ryzyka znajduj^ce siç na lewo od zaznaczenia s^ akceptowalne, natomiast pozostale znajduj^ siç na poziomie nieakceptowalnym. Oznacza to, iz podczas podejmowania decyzji o kolejnosci ograniczania ryzyka jako pierwsze rozwadze podlegaj^. ryzyka znajduj^ce siç w prawej czçsci matrycy. Ryzyka, które nigdy nie zostan^ zaakceptowane cechuj^. siç przede wszystkim duzymi b^dz katastroficznymi skutkami. Jesli jednoczesnie kategoria prawdopodobienstwa jest na poziomie „prawie prawdopodobne" lub „prawdopodobne", wówczas nie ma nawet potrzeby ich analizowania. Oczywistym bowiem jest, ze nie s^. akceptowane ani przez ekspertów ani przez spolecznosc. Istotn^. uwag^. pomocn^. podczas interpretowania matrycy ryzyka jest, ze spolecznosc, bez wzglçdu na wyniki obliczen matematycznych, latwiej zaakceptuje zdarzenia o nieistotnych lub malych skutkach, mimo wysokiego prawdopodobienstwa ich wyst^pienia, niz zdarzenia wystçpuj^ce rzadko, a których skutki s^. srednie, duze lub katastrofalne [12]. Ludzie nigdy nie bçd^. czuc siç bezpiecznie np. w muzeum, w którym przed laty doszlo do pozaru i w wyniku oddzialywania toksycznych substancji wydzielonych podczas pozaru wyrobów wlókienniczych jak równiez w wyniku szybkiego wzrostu temperatury niewielu nawet ludzi stracilo zycie lub doznalo uszczerbku na zdrowiu.
Minimalizacja zagrozeй
Racjonalne podejscie do bezpieczenstwa przeciwpozarowego w obiektach zabytkowych zaklada wyraznie okreslone cele ochrony przeciwpozarowej :
• zapewnienie bezpieczenstwa zycia,
• ochrona mienia,
• zabezpieczenie przed pozarem,
• ochrona srodowiska.
Najwiekszy nacisk w zakresie ochrony przeciwpozarowej powinno klasc sie na systematyczn^. dzialalnosc: nadzoruj^c^ i kontroluj^c^ stan bezpieczenstwa przeciwpozarowego obiektow zabytkowych, profilaktyczn^. ze szczegolnym uwzglednieniem szkolen personelu, zwiekszaj^c^. swiadomosc osob zwiedzaj^cych oraz wrazaj^c^. nowe rozwi^zania techniczne, maj^ce na celu sukcesywne podnoszenie stanu bezpieczenstwa pozarowego.
Uzytkownicy i zwiedzaj^cy oraz strazacy nie powinni byc narazeni na ryzyko i uci^zliwe warunki, zarowno wewn^trz jak i w s^siedztwie obiektu zabytkowego. Niebezpieczenstwo dla zycia w warunkach pozaru jest skutkiem narazenia na dzialanie toksycznych produktow rozkladu, wysokiej temperatury, czynnikow wynikaj^cych z charakterystyki spalaj^cych sie materialow, a rzadziej zawalenia sie konstrukcji budynku. Reakcja na tego typu zagrozenia, jej szybkosc i skutecznosc, zalezy od czasu trwania i warunkow oddzialywania. Wlasciwe wczesniejsze przewidzenie zagrozen moze byc osi^gnieta na drodze studiowania statystyk strat spowodowanych przez pozary w obiektach zabytkowych lub podjecie konkretnych dzialan zapobiegawczych wyst^pienia i rozprzestrzenia sie pozaru:
• ograniczenie prawdopodobienstwa zapalenia sie kontrola zrodel ognia i zmniejszenie do minimum zagrozenia zaplonu i spalania materialow poprzez:
- instalacje odgromow^,
- instalacje hydrantow^,
- stal^. instalacje gasnicze
- podreczny sprzet gasniczy (gasnice, agregaty gasnicze, koce gasnicze),
- bezposredni^. l^cznosc telefoniczna ze straz^ pozarn^,
- etatowi pracownicy ds. ochrony przeciwpozarowej,
- aktualne instrukcje bezpieczenstwa pozarowego.
• wczesne alarmowanie w przypadku pozaru:
- automatyczna instalacj a wykrywania pozaru,
• stworzenie odpowiednich drog ewakuacyjnych:
- kontrola zawartosci i oddzielenie materialow palnych,
- odizolowanie i szczegolna ochrona cennej zawartosci,
- powstrzymanie mozliwosci rozprzestrzeniania siç ognia poprzez przegradzanie, zmiana wlasciwosci pozarowych materialów wlókienniczych i nie tylko lub zastçpowanie ich innymi o lepszych pod wzglçdem bezpieczenstwa pozarowego wlasciwosciach,
- kontrole przeciwpozarowe i przygotowania do gaszenia,
- zaopatrzenie w urz^dzenia dla strazy pozarnej (przeciwpozarowa instalacja wodna, hydranty wewnçtrzne, zbiorniki wodne),
- zabezpieczenia ogniochronne wyrobów wlókienniczych,
- wlasciwa lokalizacja i oznaczenie miejsca lokalizacji podrçcznego sprzçtu gasniczego,
• odpowiednia odpornosc ogniowa konstrukcji,
• kontrola i tlumienie ognia,
• szkolenia dla pracowników,
• cwiczenia ewakuacji osób i mienia,
• wlasciwa lokalizacja i oznaczenie miejsca lokalizacji podrçcznego sprzçtu gasniczego,
• aktualne plany ewakuacji osób i mienia.
Jakosciowa analiza ryzyka po z arowego
Aby przeprowadzic skuteczn^. ocenç ryzyka nalezy pol^czyc trzy metody jakosciowe: analiza porównawcza tzw. metoda list kontrolnych (porównanie stanu rzeczywistego z wymaganiami przepisów ochrony przeciwpozarowej), analiza zgrubna (analiza zródel ryzyka bez analizy technicznej) i analizy „Co bçdzie jezeli?"(ocena efektów pewnej liczby niekorzystnych zdarzen i ustalenie, które z nich nios^. ze sob^. najpowazniejsze skutki). Zalet^. tej wypadkowej metody jest fakt, iz mog^. dokonac jej pracownicy obiektu zabytkowego, wlasciciel lub zarz^dca. Niezbçdna jest jedynie znajomosc charakterystyki obiektu wraz z wyposazeniem, przegl^d przepisów przeciwpozarowych i logiczne myslenie. Zmniejsza to koszt takiej operacji, jednoczesnie zwiçkszaj^c pewnosc, ze analizy zostan^. wszelkie niezbçdne aspekty.
Analiza porównawcza polega na odniesieniu stanu rzeczywistego do pewnego wzorca lub szablonu. Najprostszym sposobem stworzenia szablonu w przypadku oceny zagrozenia pozarowego wlókienniczych wyrobów wyposazenia wnçtrz jest zestawienie wymagan przepisów dotycz^cych ochrony przeciwpozarowej. Zestawione powinny zostac zarówno wymagania techniczno budowlane stawiane obiektom jak i wymagania w stosunku do
samych materialow wlokienniczych. Nastepnie nalezy stworzyc listy zawieraj3.ce wszelkie mozliwe do wyst^pienia zrodla zagrozen. Nalezytym jest by znalazly sie tu potencjalne zrodla powstania pozaru i zagrozenia stwarzane przez wlokiennicze wyroby wyposazenia wnetrz. Na podstawie charakterystyki zagrozen przystepuje sie do okreslenia prawdopodobienstwa i skutkow ich wyst^pienia, tworzy sie takze liste przedsiewziec prewencyjnych, zawieraj^c^. wszelkie mozliwe sposoby minimalizacji zagrozen. Zestawiaj^c zhierarchizowane zagrozenia i sposoby ich minimalizacji okresla sie na podstawie oszacowania zasadnosci i mozliwosci m.in. finansowych wlasciciela lub zarz^dcy obiektu zabytkowego dzialania priorytetowe i dlugofalowe. Do dzialan tych nalezec mog^.: edukacja pracownikow oraz instruowanie osob zwiedzaj^cych, zmiana wlasciwosci pozarowych wlokienniczych materialow wyposazenia wnetrz, zmiana charakterystyki budowlanej obiektu, doposazenie obiektu zabytkowego w np. system sygnalizacji pozaru.
Istotnym jest by przy planowaniu zmniejszenia zagrozenia kierowac sie zdrowym rozs^dkiem i w jak najmniej mozliwym stopniu ingerowac czy zmieniac substancje zabytkow^..
Metody ilosciowej analizy ryzyka po z arowego
Wszedzie tam, gdzie jest to mozliwe, w celu przeprowadzenia ilosciowej analizy ryzyka, nalezy stosowac modele matematyczno - fizyczne lub inne programy komputerowe. Na chwile obecn^. dostep do tychze narzedzi w naszym kraju jest mocno ograniczony i, jak dot^d, nie korzysta sie z nich na szersz^ skale. W celu przeprowadzenia analizy ilosciowej wykorzystuje sie inne dostepne narzedzia, srodki i informacje. Trudno jednak opisac ilosciowo szybkosc generacji ciepla, produkcji dymu czy toksycznych substancji podczas spalania wyrobow wlokienniczych nie maj^c oparcia w obliczeniach czy statystykach. W wielu przypadkach niezbedna jest wiec analiza technicznych raportow bezpieczenstwa, w szczegolnosci tam, gdzie odpowiedzialnosc czlowieka lub technicznego systemu gra istotn^. role w zapobieganiu wypadkom. Niektore straty mozna okreslic poprzez fizyczno -matematyczne modelownie dynamiki przebiegu zdarzenia. Model ten moze opisywac szybkosc rozprzestrzeniania sie plomienia. Straty z tym zwi^zane zalez^ od czasu spalania tj. zasiegu plomieni. Zasieg plomieni okresla obszar, wewn^trz ktorego ludzie ulegaj^. poparzeniu lub spaleniu [26].
„Drzewo zdarze^'
Wymusza niejako wyprzedzenie zdarzenia - np. zapalenia wyrobów wlókienniczych -poprzez wygenerowanie mozliwych wersji rozwoju sytuacji. Metoda ta prowadzi do poznania zaleznosci pomiçdzy róznymi elementami systemu i kolejno powstaj^cymi zagrozeniami. W metodzie tej nalezy stworzyc „drzewo zdarzen" dla jak najwiçkszej liczby wlasciwosci spalanych wyrobów wlókienniczych. Oznacza to stworzenie logicznego rozwoju sytuacji w zaleznosci od funkcji wyjsciowej, któr^. bçd^. kolejne wlasciwosci czy parametry róznych materialów. Wybieraj^c material zastanowic siç trzeba jakie stwarza on zagrozenie podczas powstania pozaru i wybieraj^c kolejne wlasciwosci, rozwijac diagram. Na rozwój sytuacji wplywaj^. równiez czynniki zewnçtrzne, otoczenie, warunki aktualnie panuj^ce w pomieszczeniu i poza nim, s^siedztwo innych wyrobów rózni^cych siç wlasciwosciami.
Ponizej zaprezentowano analizç ilosciow^. ryzyka stwarzanego przez wyroby wlókiennicze. Okreslono funkcje warunkowe. Kolejnym krokiem jest przypisanie pewnego prawdopodobienstwa kazdej z sytuacji oraz okreslenie skutków. Opracowanie diagramu wraz ze wszystkimi danymi ma charakter przykladowy.
Funkcje warunkowe
ilosc wydzielonych substancji toksycznych stwarzaj qcych realne zagrozenie dla zycia ludzi przebywaj qcych w obiektach zabytkowych
Obecnosc ludzi w pomieszczeniu obiektu zabytkowego, w którym nastqpilo zapalenie wyrobów wlókienniczych
T
Przeprowadzenie sprawnej ewakuacji z obiektu zabytkowego
T
Zapalenie wyrobów wtókienniczych
N
T
T
N
N
T T
N
N
T
N
N
Ryc. 2. Drzewo zdarzen. Scenariusz przebiegu zdarzenia: zapalenie wyrobów wlókienniczych.
Kazdy warunek rozpatruje siç pod wzglçdem jego spelnienia (T) lub niespelnienia (N). Rozbudowuje siç drzewo dopisuj^c kolejne mozliwosci rozwoju - scenariusze [1б]. W ten sposób powstaj^. kolejne „galçzie". Nastçpnie szacuje siç prawdopodobienstwo zdarzen, bez wzglçdu na to czy funkcja warunkowa zostanie spelniona czy tez nie. Oznacza to przypisanie kazdej „galçzi" wartosci liczbowej. Kazdy warunek ma dwie mozliwosci: moze zaistniec lub nie. Suma prawdopodobienstw obu mozliwosci powinna wynosic 1. Wartosc ta oznacza zdarzenie pewne. Kiedy wszystkie galçzie zostan^. opisane, wówczas oblicza siç prawdopodobienstwo zdarzen. Dokonuje siç go poprzez iloczyn wszystkich prawdopodobienstw znajduj^cych siç na drodze „zapalenie wyrobów wlókienniczych" do ostatniej funkcji warunkowej „przeprowadzenie sprawnej ewakuacji." Wynikiem jest otrzymanie wartosci liczbowej przy kazdej z galçzi. Prawdopodobienstwa oszacowane w ten sposób mozna od razu zhierarchizowac. Dokonuje siç wyboru „najczarniejszego scenariusza" [16], czyli takiego rozwoju zdarzen, które nios^ za sob^ najwiçksze straty
a prawdopodobienstwo ich wyst^pienia jest duze. Zdarzenie to zajmuje pierwsze miejsce w kolejce do ograniczania ryzyka.
„Drzewo btçdôw"
Ryc. 3. Drzewo bledow dla zdarzenia - duza szybkosc produkcji dymu przez wyroby wlokiennicze.
Punktem wyjscia w analizie ilosciowej prowadzonej metod^. „drzewa bledow" jest kazde zidentyfikowane zagrozenie, ktore rozpatruje sie oddzielnie, na kolejnych diagramach. Osobno bedzie tworzone „Drzewo bledow" dla zdarzen: duza szybkosc produkcji dymu
w wyniku zapalenia wyrobôw wlôkienniczych, wydzielanie duzej ilosci toksycznych substancji, duza gçstosc dymu wytwarzanego podczas spalania materialôw wlôkienniczych itd. Przy wykorzystaniu funkcji OR (symbol Q )oznaczaj^cej „lub" oraz AND (symbolO) oznaczaj^cej „i", opisuje siç mozliwe powody powstania danego zagrozenia. W ten sposôb generowane s^. przyczyny prowadz^ce do niepowodzenia. Okazuje siç, iz jedna przyczyna moze powodowac kilka skutkôw - zagrozen. Analizuj^c zagrozenie, jakim jest duza szybkosc produkcji dymu, szukamy najpierw przyczyn bezposrednich. Nalezy zadecydowac, ktôre z nich samodzielnie doprowadzily do duzej szybkosci produkcji dymu, a ktôre spowodowaly to zagrozenie w pol^czeniu z innymi. Poziom nizszy zawiera przyczyny posrednie, czyli takie, ktôrych wyst^pienie moglo przyczynic siç do powstania przyczyn posrednich.
„Drzewo" rozbudowuje siç w miarç schodzenia na nizsze poziomy i szukania przyczyn pozornie nie zwi^zanych z powstalym zagrozeniem. Diagram sklada siç w zasadzie z samych blçdôw popelnianych przez czlowieka i/lub zachodz^cych w funkcjonowaniu urz^dzen lub systemu. Przeprowadzenie analizy ilosciowej w postaci drzewa blçdôw wymaga oparcia siç na dwôch zalozeniach [5]:
• zdarzenia podawane na wejscie funktora LUB s^. rozl^czne, tzn. ze bezposrednie przyczyny s^. niezalezne,
Zalozenie to oznacza, ze zdarzenie A powstaje pod warunkiem, ze wyst^pi najmniej jedno ze
zdarzen Bi, B2,.....Bn. Prawdopodobienstwo zdarzenia A oblicza siç wtedy wedlug wzoru:
p(A)= p(B1)+p(B2)+......+p(Bn). Musi jednak zachodzic warunek, iz zdarzenia B1, B2,....,Bn
s^ rozl^czne.
• wszystkie zdarzenia w drzewie blçdôw rozpatrywane s^. jako niezalezne pod wzglçdem prawdopodobienstwa ich wyst^pienia.
Zalozenie drugie, dotycz^ce niezaleznosci zdarzen rôwniez odnosnie prawdopodobienstwa ich wyst^pienia, oznacza, ze jezeli C jest wyjsciem funkcji wyzszej, a zdarzenia D1, D2,....,Dn pojawiaj^. siç na jego wejsciu, to prawdopodobienstwo zdarzenia C oblicza siç wedlug wzoru: p(C)=p(D1)p(D2)^p(Dn) Zas w przypadku, gdy zdarzenia s^. zalezne, stosuje siç wzôr: p(C)=p(D1)p(D1/D2)...p(Dn/D1...Dn_1) gdzie: p(Di/D1^Dn.1) oznacza prawdopodobienstwo warunkowe zdarzenia Di pod warunkiem wystçpowania l^cznie zdarzen D1v...,Dj.
Znajomosc systemu i posiadanie odpowiednich danych pozwala na skorzystanie z przedstawionych wzorôw i wyliczenie okreslonych wartosci.
W zaleznosci od rodzaju obiektu i wyrobôw wlôkienniczych w nim zastosowanych, „drzewo blçdôw" bçdzie ulegac modyfikacji. Zmieniac siç bçd^ przyczyny, ich ilosc oraz
zaleznosci (przyczyny mog^. byc niezalezne lub wspólzalezne). Jednak zawsze wszystkie funkcje warunkowe (przyczyny) bçdç odnosic siç do konkretnego obiektu zabytkowego i konkretnego wyrobu wlókienniczego.
Omówione metody analizy ryzyka stanowi c mog^. punkt wyjsciowy do przeprowadzenia pelnej analizy ryzyka dla danego obiektu zabytkowego i zastosowanych w nim wlókienniczych wyrobów wyposazenia wnçtrz. Z powodzeniem skorzystac mozna z listy wyodrçbnionych potencjalnych zródel powstania pozaru. Nalezy jedynie wyselekcjonowac te, które okaz^. siç realne w odniesieniu do podmiotu prowadzonej analizy. Zidentyfikowane zagrozenia stwarzane przez konkretne wlókiennicze wyroby w rozpatrywanym obiekcie zabytkowym nalezy wyrazic liczbowo. Wartosci bçd^. siç róznily tak, jak rózni^ siç od siebie parametrami wyroby wlókiennicze. Jedwab, welna czy materialy sztuczne inaczej zachowuj^. siç w warunkach pozaru. Inne bçd^ zatem ich szybkosci produkcji dymu, wydzielania ciepla czy ilosci wydzielanych toksycznych produktów rozkladu. Liczbowe wyrazenie tych wielkosci stanowi jeden z etapów analizy ilosciowej ryzyka. Opisane jakosciowo i ilosciowo zagrozenia nalezy umiescic w matrycy ryzyka. Skorzystanie z matrycy zaproponowanej w opracowaniu jest jak najbardziej wlasciwe. Mozna jednak skonstruowac wlasn^. matrycç.
W zaleznosci od posiadanych informacji kategorie prawdopodobienstwa i klasy skutków mozna odpowiednio doprecyzowac lub calkowicie zmienic na potrzeby przeprowadzenia analizy - najistotniejszym jest, aby pokrywaly siç one ze stanem rzeczywistym. Matryca wskaze obszary, które cechuj^. siç najwiçkszym poziomem ryzyka. Przeanalizowanie przykladowego „drzewa zdarzen" i „drzewa bl^dów" pozwala zapoznac siç z zasad^. ich konstruowania, a dysponuj^c danymi liczbowymi mozna latwo utworzyc drzewo rozwoju zdarzenia niekorzystnego i/lub bl^dów, które do tego zdarzenia doprowadzily. Przypisanie wartosci kolejnym galçziom doprowadzi do okreslenia ich prawdopodobienstw. Nastçpnie wymaga siç okreslenia ich skutków. Analiza ryzyka jest gotowa. Pozostaje hierarchizacja i szacowanie ryzyka. Przeprowadzenie analizy ryzyka metody jakosciow^ i ilosciow^ znacznie lepiej obrazuje wszelkie zagrozenia niz analiza przepisów prawnych. Analiza ryzyka przede wszystkim dostarcza istotnych informacji o zagrozeniach, ich przebiegu, a co najwazniejsze wskazuje te najbardziej niebezpieczne. Dopiero wtedy srodki eliminuj^ce i/lub ograniczaj^ce przynosz^. wymierne efekty, gdy s^. zastosowane do wlasciwych celów (najwiçksze zagrozenia) i w odpowiedni sposób (dobór wlasciwej metody minimalizacji ryzyka).
Przykladowa ocena zagrozenia pozarowego dla wybranego
pomieszczenia
Charakterystyka rozpatrywanego pomieszczenia
Ryc. 4. Sala Mysliwska - umiejscowienie wlókienniczych elementów wyposazenia wnçtrz
Rozpatrywana w analizie Sala Mysliwska (Ryc. 4.) jest czçscie Muzeum Kinematografii w Lodzi. Znajduje siç ona na parterze. Jest to pomieszczenie o wystroju artystyczno-zabytkowym. Prowadzi przez nie droga ewakuacyjna. Sala ta jest zabezpieczona dwiema czujkami liniowymi dymu, powierzchnia 20 m , wysokosc 3,8 m. Sciany pomieszczenia: murowane z cegly, strop drewniany. W celu przeprowadzenia analizy przyjçto, iz w pomieszczeniu w drzwiach i w oknie znajduje siç poliestrowe kotary, niezabezpieczone w zaden sposób ogniochronnie, w rogu pomieszczenia tapicerowany fotel (pianka poliuretanowa po wierzchu pociegniçta niezabezpieczone tkanine poliestrowe), na scianie od podlogi do wysokosci 0,9 m boazeria, powyzej tapeta z tkaniny poliestrowej na podkladzie z nieuodpornionej ogniochronnie bawelny.
Wstçpna analiza ryzyka (PHA)
Analizç ryzyka pozarowego rozpoczçto od identyfikacji zagrozen wynikajecych z wlasciwosci fizykochemicznych, umiejscowienia i ilosci wlókienniczych materialów wyposazenia wnçtrz. Nastçpnie okreslono potencjalne zródla powstania pozaru w Sali Mysliwskiej. Równoczesnie przeprowadzono modelowanie konsekwencji oraz oszacowano czçstotliwosci wystepienia zidentyfikowanych zagrozen. (Modelowanie konsekwencji polega na stworzeniu jak najwiçkszej liczby scenariuszy zdarzenia, czego wynikiem jest okreslenie mozliwych skutków zdarzenia.) Oceny skutków dokonano wedlug Tabeli 2, natomiast oceny prawdopodobienstwa na podstawie Tabeli 1. Po ocenie skutków i prawdopodobienstwa dokonano hierarchizacji ryzyka korzystajec z matrycy ryzyka (Ryc.l.). Po okresleniu ryzyka przystepiono do oceny jego akceptowalnosci.
Jezeli wynikiem oceny konkretnego zagrozenia jest uzyskanie ryzyka klasyfikujecego siç na akceptowalnym poziomie, jedyne dzialania jakie nastçpnie nalezy podejmowac, powinny miec na celu zachowanie ryzyka na tym samym - akceptowalnym poziomie (monitoring ryzyka). W przypadku, gdy wynikiem oceny jest ryzyko na poziomie nieakceptowanym nalezy przystepic do jego redukcji.
Redukcjç ryzyka podzielic mozna na sposoby (eliminacja, zastçpowanie, przedsiçwziçcia inzynierskie, procedury administracyjne, zastosowanie srodków ochrony osobistej, opracowanie odpowiednich procedur ratowniczych) oraz na strategie (unikanie ryzyka, redukowanie prawdopodobienstwa powstania zdarzenia, redukowanie skutków mozliwego zdarzenia, transfer ryzyka, pozostawienie istniejecego ryzyka). Istnieje dwa sposoby postçpowania dotyczece ograniczania ryzyka tj. ograniczanie prawdopodobienstwa wystepienia zdarzenia niekorzystnego lub jego skutków.
Po zredukowaniu ryzyka nalezy ponownie przeprowadzic procedure oceny ryzyka w celu weryfikacji poprawnosci podj^tych dzialan redukuj^cych. Podczas ograniczania ryzyka nalezy pami^tac, aby podj^te dzialania obnizaj^ce ryzyko w jednym miejscu, nie podnosily poziomu ryzyka w innych miejscach i by redukcja prowadzila do osi^gni^cia przez ryzyko stanu akceptowalnego.
W rozpatrywanym pomieszczeniu ryzyko wysokie jest na skraju akceptowalnosci, natomiast ryzyko ekstremalne jest juz nieakceptowalne, dlatego tez w pierwszej kolejnosci nalezy przyst^pic do jego redukcji. Redukcja ryzyka w tym przypadku polegac moze na:
• wymianie lub ogniochronnemu zabezpieczeniu wyst^puj^cych w pomieszczeniu wlokienniczych wyrobow wyposazenia wn^trz,
• pol^czeniu centrali sygnalizacji pozarowej ze straz^. pozarn^ w celu skrocenia czasu reakcji,
• ksztalceniu osob pracuj^cych pod k^tem ochrony przeciwpozarowej oraz osob zwiedzaj^cych, przynajmniej na temat mozliwosci ewakuacji,
• przeprowadzaniu cwiczen ewakuacji osob i mienia.
Jednym z lepszych sposobow redukcji ryzyka jest instalacja systemu sygnalizacji pozarowej pol^czony ze straz^. pozarn^.
Post^powanie z ryzykiem znajduj^cym si? na poziomie akceptowalnym polega na staraniach utrzymania go na tym poziomie. Jest to tzw. monitoring ryzyka. W tym przypadku monitoring ryzyka polegac moze na:
• okresowych przegl^dach stanu technicznego instalacji sygnalizacji powstania pozaru a takze instalacji uzytkowych tj. instalacji elektrycznej,
• przeprowadzenie analizy po wprowadzeniu kazdej zmiany do systemu, ktorym w tym przypadku jest oceniane pomieszczenie wraz z instalacjami,
• stalym podnoszeniu swiadomosci spolecznosci lokalnej poprzez obj?cie edukaj dla bezpieczenstwa jak najwi?kszej cz?sci tej spolecznosci.
Podsumowjc, przy ocenie zagrozenia pozarowego, nalezy szczegolnie zwrocic uwag? na minimalizaj ryzyka w stopniu gwarantuj ^cym osi^gni^cie jak najwyzszego stanu bezpieczenstwa rzeczywistego, przy jak najbardziej racjonalnym wykorzystaniu dost?pnych mozliwosci i funduszy. Oceniaj^c zagrozenie pozarowe stwarzane w obiektach zabytkowych przez wlokiennicze wyroby wyposazenia wn?trz nalezy byc swiadomym faktu, iz jest to problem bardzo zlozony. Spowodowane jest to tym, iz w roznych obiektach te same
wlokiennicze elementy wyposazenia wnetrz bed^ stwarzac inne zagrozenia i w zwi^zku z tym inne dzialania bed^ musialy byc podjete w celu zniwelowania okreslonych zagrozen.
Tabela 3
Wstgpna analiza zagrozenia po zarowego stwarzanego przez wlokiennicze
wyroby wyposazenia wngtrz w Sali Mysliwskiej
ZAGROZENIE STWARZANE PRZEZ ELEMENT WtOKIENNICZY: POZAR WLÖKIENNICZEGO ELEMENTU WYPOSAZENIA WN^TRZA
WtOKIENNICZY ELEMENT WYPOSAZENIA "SALI MYSLIWSKIEJ" TAPETA Z TKANINY POLIESTROWEJ Z PODKtADEM Z NIEUODPORNIONEJ BAWEtNY POLIESTROWE KOTARY W DRZWIACH I W OKNIE FOTEL TAPICEROWANY (PIANKA POLIURETANOWA POKRYTA TKANINA. POLIESTROW A)
PRZYCZYNA POWSTANIA ZAGROZENIA WADY ORAZ AWARYJNY STAN PRACY INSTALACJI I URZ^DZEN ELEKTRYCZNYCH PROWADZENIE PRAC NIEBEZPIECZ--NYCH POZAROWO UZYWANIE OTWARTEGO OGNIA PODPALENIE W WYNIKU PROMIENIOWANIA CIEPLNEGO Z ELEKTRYCZNYCH URZ^DZEN OGRZEWCZYCH, Z PIECA KAFLOWEGO I ZAROWYCH PUNKTOW SWIETLNYCH NIEUMYSLNE ZAPROSZENIE
PRAWDOPODOBIENSTWO P N N M M M N P M M P N P N N
POWS 1 ANIA ZAGROZENIA P - zdarzenie prawdopodobne M - zdarzenie mozliwe N - zdarzenie niemoz liwe
OCENA SKUTKU ZAGROZENIA RYZYKO (E - ekstremalne, W - wysokie, S - srednie, M - mate)
ROZPRZESTRZENIENIE SI^ OGNIA NA INNE ELEMENTY WYPOSAZENIA WN^TRZA UJ -J < W M M S S S M W S S W M W M M
ROZPRZESTRZENIENIE SI^ OGNIA W CAtYM POMIESZCZENIU UJ < W M M S S S M W S S E M W M M
ROZPRZESTRZENIENIE SI^ OGNIA W CAtYM POMIESZCZENIU Z MOZLIWOSCIA. OBJ^ CIA POMIESZCZEN PRZYLEGtYCH SREDNIE E S S W W W S E W W E S E S S
UNIEMOZLIWIENIE EWAKUACJI OSOB I MIENIA W WYNIKU DZIAtALNOSCI OGNIA DUZE E W W E E E D E E E E W E W W
UTRUDNIENIE EWAKUACJI NA SKUTEK DZIAtALNOSCI OGNIA I/LUB WYTWORZENIA SI^ WYSOKIEJ TEMPERATURY I/LUB G^STEGO OPTYCZNIE DYMU I/LUB TOKSYCZNYCH PRODUKTOW ROZKtADU SREDNIE E S S W W W S E W W E S E S S
UNIEMOZLIWIENIE EWAKUACJI OSOB I MIENIA W WYNIKU WYTWORZENIA SI^ WYSOKIEJ TEMPERATURY DUZE E W W E E E D E E E E W E W W
UNIEMOZLIWIENIE EWAKUACJI W WYNIKU WYTWORZENIA SI^ G^STEGO OPTYCZNIE DYMU SREDNIE E S S W W W S E W W E S E S S
UNIEMOZLIWIENIE EWAKUACJI W WYNIKU WYTWORZENIA SI^ TOKSYCZNYCH PRODUKTOW ROZKtADU DUZE E S S E E E D E E E E S E S S
Literatura
1. D. Remenyi: STOP IT project failure through risk management, Oxford: Butterworth Heinemann, 1999.
2. F.R. Allen, A.R. Garlick, M R. Hayns, A R. Taig: The Management of Risk to Society from Potential Accidents, Londyn, Nowy Jork, Elsevier 1992.
3. J. Bacon, Engineering for hazard reduction, Safety Management, December 1997.
4. J. Wolanin, Zarys teorii bezpieczenstwa obywateli. Ochrona ludnosci na czas pokoju, Warszawa 2005.
5. M. Cisek: Zarz^dzanie ryzykiem, SGSP 2004/2005, materialy niepublikowane.
6. M. Konecki „Problemy modelowania rozwoju pozaru w pomieszczeniach", Archiwum Spalania, Vol. 2 (2002), Nr 1.
7. M. Konecki „Z komputerem do pozaru", Przegl^d Pozarniczy, Nr 6, 2004.
8. M. Pecio: Zarz^dzanie bezpieczenstwem pozarowym, SGSP 2004, materialy niepublikowane.
9. Opr. S. Augustyn: Praca menedzera programow kryzysowych w fazach zapobiegania i przygotowania cz. I, Ratownictwo Polskie 1/99.
10. P. Bartkiewicz „Modelowanie ukladow wentylacji mechanicznej w ujçciu obiektowym", Rozprawa doktorska, 2002.
11. P. Janik: Charakterystyka i rozpoznawanie zagrozen pozarowych, zwi^zanych z klçskami zywiolowymi, katastrofami i innymi miejscowymi zagrozeniami, ze szczegolnym uwzglçdnieniem dobr kultury. Pod red.: T.Kociolek, Ochrona dobr kultury na wypadek szczegolnych zagrozen, Wydawnictwo Szkoly Aspirantow Panstwowej Strazy Pozarnej, Krakow 2005.
12. P.M. Sandman: Responding to Community Outrage: Strategies for Effective Risk Communication, American Industrial Hygiene Association Fairfax 1997.
13. PN-B-02852. „Ochrona przeciwpozarowa budynkow. Obliczanie gçstosci obci^zenia ogniowego oraz wyznaczanie wzglçdnego czasu trwania pozaru."
14. PN-EN ISO 13943 „Bezpieczenstwo pozarowe. Terminologia."
15. PN-EN ISO 9239-1 "Badania reakcji na ogien posadzek - Czçsc 1: Okreslanie wlasciwosci ogniowych metod^. plyty promieniuj^cej".
16. Richard W. Bukowski: Fire Hazard Analysis. Protection Handbook, 18th Edition, National Fire Protection Association, One Batterymarch Park, Quincy, MA, 1997.
17. Rozporz^dzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkow technicznych, jakim powinny odpowiadac budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690, z pozn. zm.).
18. Rozporz^dzenie Ministra Kultury z dnia 14 pazdziernika 2003 r. w sprawie zabezpieczania zbiorow w muzeach przed pozarami, kradziezami i innymi niebezpieczenstwami lub utrat^ muzealiow oraz sposobow przygotowania zbiorow do ewakuacji w razie powstania zagrozenia (Dz. U. Nr 193, poz. 1892).
19. Rozporz^dzenie Ministra Kultury z dnia 25 sierpnia 2004 r. w sprawie organizacji i sposobu ochrony zabytkow na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych (Dz. U. Nr 212, poz. 2153).
20. T. Szopa: Koncepcja graficznego przedstawiania terytorialnego rozkladu ryzyka i zagrozen. Praca zbiorowa: Mapy terytorialnego rozkladu ryzyka, wyd. Fundacja Edukacja i Technika Ratownictwa, Warszawa 2004.
21. Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpozarowej (Dz. U. Nr 81, poz.351, z pozn. zm.).
22. Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klçski zywiolowej (Dz. U. Nr 62, poz. 558, z pozn. zm.).
23. Ustawa z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. Nr 5, poz. 24, z pozn. zm.).
24. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkow i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162,poz. 1568, z pozn. zm.).
25. Ustawa z dnia 25 pazdziernika 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu dzialalnosci kulturalnej (Dz. U. Nr 114, poz. 493, z pozn. zm.).
26. W. Wah Yuen, W. Ki Chow, A new method for selecting the design fire for safety provision, International Journal for Fire Science and Technology, vol.24, No.3, 2005
27. W.E. Vesely, F.F. Goldberg, N.H. Roberts, D.F. Haasl: Fault Tree Handbook, U.S. Nuclear Regulatory Commission, Washington 1981.
28. www.iee.org - strona internetowa: The Institution of Electrical Engineers.
