CC BY
36
inz. Tomasz SOWA
Zespol Laboratoriow Sygnalizacji Alarmu Pozaru i Automatyki Pozarniczej
OCENA RYZYKA POZAROWEGO DLA OBIEKTOW
BIUROWYCH
Streszczenie
Artykul opisuje metod? oceny ryzyka dla obiektow biurowych. Opisane zostaly kolejne kroki konieczne do wykonania, aby stworzyc wartosciowy dokument sluz^cy poprawie poziomu bezpieczenstwa pozarowego. Wyszczegolnione zostaly elementy na ktore nalezy zwrocic szczegoln^ uwag?, takie jak: zrodla zaplonu, materialy niebezpieczne, osoby zagrozone, poziom ryzyka i rozwi^zania obnizaj^ce jego wartosc, monitorowanie i korygowanie ryzyka. Opracowanie stanowi prob? wskazania osobom zajmuj^cym si? tematyk^ oceny ryzyka w obiektach biurowych.
Summary
This article includes basic information about fire risk assessment. There are described five steps fire risk assessor must take to analyze risk: identify potential fire hazards, decide which people are in danger, evaluate the risk and decide whether existing fire precautions are adequate, record findings and details, keep the assessment under review and revise it when necessary. This article should help building owners to maintain and provide effective and functional fire safety measures to protect the building and its occupants from fires.
Wst^p
Rozwoj ochrony przeciwpozarowej powoduje wl^czanie do tej dziedziny coraz to nowych narz^dzi poprawiaj^cych bezpieczenstwo i zmniejszaj^cych prawdopodobienstwo powstania pozaru. S3. to narz^dzia roznego typu o bardzo szerokim polu dzialania, m.in. nowe systemy wykrywania pozarow, nowoczesne systemy gasnicze czy coraz bardziej rygorystyczne przepisy, a takze uswiadamianie spoleczenstwa w kwestiach zagrozen, zapobiegania i zwalczania ich.
Narz^dziem poprawiaj^cym bezpieczenstwo pozarowe, ktore zostalo omowione w tym artykule jest szacowanie ryzyka pozarowego lub inaczej ocena ryzyka pozarowego. Aby ta kwestia stala si? bardziej przejrzysta nalezy zdefiniowac podstawowe poj^cie, jakim jest ocena ryzyka pozarowego.
Kluczowym slowem jest „ryzyko”. W teorii decyzji, ryzyko dotyczy sytuacji, w kt6rej wybranie danego wariantu decyzyjnego poci^ga za sob^. mozliwosci wyst^pienia r6znych negatywnych i pozytywnych konsekwencji przy znanym prawdopodobienstwie wyst^pienia kazdej mozliwosci. Formalnie, decyzjami podejmowanymi w warunkach ryzyka nazywamy tu tak^. klas? problem6w decyzyjnych, w kt6rej dla kazdej mozliwej decyzji znany jest rozklad prawdopodobienstwa wszystkich jej skutk6w.[6] Ograniczaj^c zawartosc tej definicji tylko do naszych potrzeb z zakresu bezpieczenstwa ryzyko jest to czynnik okreslaj^cy mozliwosc zaistnienia negatywnych skutk6w zdarzenia.
Wracaj^c do szacowania ryzyka pozarowego, jest to usystematyzowane dzialanie maj^ce na celu wskazanie czynnik6w kt6re mog^. spowodowac lub przyczynic si? do powstania pozaru na analizowanym obszarze, kt6rym moze byc: biuro, magazyn, fabryka itd. Dzi?ki temu mozemy ocenic czy dotychczasowe zabezpieczenia s^. wystarczaj^ce i ryzyko jest akceptowalne, czy moze jednak nalezy podj^c inne dzialania maj^ce na celu zredukowanie ryzyka do poziomu akceptowalnego. Ryzyko pozarowe pozwala oszacowac wplyw zastosowanych rozwi^zan na redukcj? strat materialnych, strat w ludziach lub ich uszczerbku na zdrowiu i por6wnac z kosztami zastosowanych rozwi^zan. Warto w tym miejscu zaznaczyc, ze nieoplacalne jest obnizanie poziomu ryzyka ponizej pewnej wartosci poniewaz wartosc materialna samych zabezpieczen przekroczy wartosc d6br chronionych. Byloby to dzialanie nielogiczne i nieoplacalne.
Koszty ograniczenia ryzyka
Koszty
Potencjalne straty ------►
Dziatania obnizajqce ryzyko
Ryc. 1. Analiza koszt6w obnizania poziomu ryzyka
Szacowanie ryzyka pozarowego nie jest bezposrednio zwi^zane z naukami scislymi, w przeciwienstwie do innych dziedzin ochrony przeciwpozarowej, opiera si? gl6wnie na statystyce, ekonomii i analizie dotychczasowych zdarzen.
Nieodzowne jest opieranie analiz na dokumentowanych rzeczywistych pozarach o kt6rych informacje mozna zdobyc przede wszystkim ze statystyk Komendy Gl6wnej PSP lub w sprzyjaj^cych okolicznosciach od firm ubezpieczeniowych. Dane z tych statystyk powinny przedstawiac informacje o dotychczasowych pozarach, przyczyn ich powstawania, przebiegu, wielkosci strat, zadzialaniu system6w sygnalizacji pozarowej i stalych urz^dzen gasniczych.
Niestety statystyki te cz?sto s^. ubogie i malo rzetelne ze wzgl?du na niech?c funkcjonariuszy szczebla interwencyjnego do gromadzenia szczeg6lowych do zbierania tego typu danych.
Analiza obiektu
Przyst?puj^c do oceny ryzyka pozarowego nalezy sprawdzic cal^. dokumentacj? budynku pod wzgl?dem formalnym. Nalezy zwr6cic uwag? czy jest ona zgodna ze stanem faktycznym, czy budynek spelnia okreslone dla niego warunki techniczno-budowlane, czy jest uzytkowany zgodnie z przeznaczeniem? Na tym etapie niezb?dne jest skonsultowanie si? z inspektorem nadzoru budowlanego lub rzeczoznawc^ ds. budowlanych, jako osobami posiadaj^cymi wiedz? niezb?dn^ do oceny stanu technicznego budynku.
Wazn^. kwesti^, o kt6rej nalezy pami?tac jest fakt, ze szacowanie ryzyka nie jest wyl^cznie rozwazaniem teoretycznym, ale musi byc poparte warunkami rzeczywistymi. Nie mozna oprzec si? wyl^cznie na dokumentacji lecz konieczna jest wizytacja analizowanego obiektu aby zapoznac si? ze stanem faktycznym w jakim znajduje si? obiekt i skonfrontowac rzeczywistosc z wlasnymi zalozeniami. Wazn^. rzecz^ jest wywiad z uzytkownikami obiektu, ich wiedza i doswiadczenie moze byc bardzo uzyteczne podczas analizy zagrozen. Ich spostrzezenia i uwagi z pewnosci^. b?d^ mialy ogromny wplyw na osi^gni?cie zadowalaj^cych rezultat6w. Opinia os6b codziennie korzystaj^cych z obiektu, jak r6wniez tych kt6re regularnie prowadz^. prace konserwacyjne na jego terenie w znacznym stopniu ulatwia zidentyfikowanie zagrozen oraz wprowadzenie skutecznych rozwi^zan. Pomini?cie tego kroku moze bardzo niekorzystnie wplyn^c na jakosc wykonanej oceny. Konsultacji z uzytkownikami i uzytkownikami obiektu nalezy dokonywac na wszystkich etapach
realizacji oceny, tak aby nie stala si? ona czysto teoretycznym dokumentem trudnym do wprowadzenia w warunkach rzeczywistych.
Podstawowe dzialania w szacowaniu ryzyka pozarowego.
Ryc. 1. Schemat procesu oceny ryzyka.[5]
1. Identyfikacj a potencj alnych zagrozen.
Na tym etapie nalez y dokonac rozpoznania wszystkich potencjalnych zr6del zaplonu, zidentyfikowac wszystko co moze zapocz^tkowac proces niekontrolowanego spalania np. otwarty plomien, kuchenki elektryczne i gazowe, podgrzewacze, procesy technologiczne, pracuj^ce urz^dzenia elektryczne. Elementem na kt6ry nalezy zwr6cic szczeg6ln^ uwag?, procesy technologiczne i prace niebezpieczne pozarowo wykonywane na terenie obiektu w ramach prac remontowych. W wyniku nie zachowania wlasciwej ostroznosci staj^ si? one cz?sto przyczyn^ pozar6w. Do tego typu prac zaliczamy mi?dzy innymi: r6znego rodzaju spawanie, ci?cie palnikiem, podgrzewanie, wyzarzanie, lutowanie, uzywanie otwartego ognia w jakiejkolwiek innej postaci podczas prowadzenia prac remontowo-budowlanych
Wazne jest dokladne skontrolowanie instalacji znajdjcych si? w budynku (elektrycznej, gazowej, cieplowniczej), jakosci ich wykonania, poprawnosci zastosowania wlasciwych rozwi^zan i element6w.
Wymagana jest analiza rodzaju substancji znajduj^cych si? w budynku, okreslenie ich palnosci i zdolnosci do rozprzestrzeniania ognia. Szczeg6ln^ uwag? nalezy zwr6cic na substancje cz?sto przechowywane w cz?sci gastronomicznej obiekt6w biurowych, takie jak np. gazy wybuchowe (np. propan-butan, gaz ziemny), ciecze palne (alkohole, paliwa), drewno, tekstylia, tluszcze i oleje. Istotny jest spos6b przechowywania poszczeg6lnych material6w, czy s^ one ulozone luzem czy moze znajduj^ si? w specjalnych opakowaniach, a jesli tak to z czego te opakowania s^ wykonane.
Na tym etapie mozna wskazac wiele krytycznych nieprawidlowosci wynikaj^cych z nieznajomosci przez uzytkownik6w podstawowych przepis6w i zasad z zakresu bezpieczenstwa pozarowego. Usuni?cie zaniedban i naduzyc na tym etapie w wielu przypadkach znacznie obnizy poziom zagrozenia pozarowego w obiekcie.
2. Okreslenie os6b mog^cych znalezc si? w niebezpieczenstwie w wyniku oddzialywania srodowiska pozaru.
W przypadku powstaniu pozaru w obiekcie najwazniejsze jest zapewnienie aby wszyscy uzytkownicy opuscili stref? zagrozenia i znalezli si? w miejscu bezpiecznym. Moze wydac si? to nielogiczne ale nalezy zapewnic aby osoby nieznajduj^ce si? bezposrednio w strefie zagrozonej pozarem pozostaly na swoich miejscach i wstrzymaly si? z ewakuacj 3. do momentu wyraznego polecenia sluzb ratowniczych nakazuj^cego ewakuacj?. Uwarunkowane jest to faktem, ze nieuzasadniona ewakuacje moze spowodowac wi?ksze zagrozenie niz pozostanie w budynku w bezpiecznej strefie nieobj?tej pozarem.
Wazne jest zidentyfikowanie, kto w razie powstania pozaru znajdzie si? w najwi?kszym niebezpieczenstwie, jak te osoby zostan^. poinformowane o pozarze (przez system detekcji pozaru, same go zauwaz^, ktos ich ostrzeze) i czy zastosowane rozwi^zania zapewni^ im bezpieczn^ ewakuacj?. Dlatego jesli analizujemy miejsce pracy wazny jest:
• Rodzaj wykonywanej pracy przez pracownik6w (stacjonarna czy przemieszczaj^ si? w obr?bie przestrzeni obiektu),
• Stan psychofizyczny zatrudnionych, jesli znajduj^. si? wsr6d nich osoby uposledzone fizycznie lub psychicznie, konieczne jest okreslenie w jakim stopniu i jak duza jest to ilosc os6b, sprawni pracownicy w przypadku zagrozenia musz^ pom6c im w przedostaniu si? do bezpiecznego miejsca,
• Wiek os6b przebywaj^cych (sytuacja podobna do tej z poprzedniego punktu),
• Okreslenie mozliwosci przebywania os6b postronnych (klient6w, uslugodawc6w, przedstawicieli instytucji), istotne jest to szczeg6lnie ze wzgl?du na ich nieznajomosc struktury budynku i przyj?tych zasad post?powania w razie zagrozenia.[7]
3. Ocena ryzyka i adekwatnosci zastosowanych zabezpieczen.
Na tym etapie nalezy oszacowac ryzyko powstania pozaru w oparciu o informacje uzyskane w dw6ch poprzednich punktach. Trudno wskazac jednoznacznie wlasciw^. metod?, wydaje si? ze najlatwiejszym rozwi^zaniem niewymagaj^cym skomplikowanych dzialan
matematycznych jest przyznawanie punkt6w za stany sprzyjaj3.ce powstaniu pozaru i odejmowanie od ich sumy punkt6w za rozwi^zania sprzyjaj^ce zachowaniu bezpieczenstwa. Im wi?ksza wartosc sumy tym wi?ksze ryzyko powstania pozaru.
Przyj?cie wlasciwej punktacji lezy w gestii osoby prowadz^cej ocen?, jednak nalezy pami?tac
o zachowaniu odpowiedniej gradacji, obiektywnosci i rzetelnosci.
Tabela 1.
Przykladowa matryca ryzyka do zastosowania podczas oceny poziomu ryzyka
^'"\.Wartosc sumy Straty 0 < x < 10 10 < x < 40 40 < x < 80 80 < x < 100
Male Niski Niski Sredni Akceptowalny
Srednie Niski Sredni Akceptowalny Wysoki
Duze Sredni Akceptowalny Wysoki Niedopuszczalny
Katastrofalne Akceptowalny Wysoki Niedopuszczalny Niedopuszczalny
W zaleznosci od osi^gni?tego poziomu ryzyka podejmujemy nast?pne dzialania. Jesli okaze si?, ze poziom ryzyka akceptowalnego zostal przekroczony nalezy znalezc rozwi^zania skutkuj^ce jego obnizeniem, moze to byc:
• likwidacja zr6del pozaru, usuni?cie material6w sprzyjaj^cych powstaniu i rozwojowi pozaru,
Redukowac niebezpieczenstwo potencjalnego pozaru mozemy poprzez likwidacj? zb?dnych zr6del ciepla z obiektu lub poprzez zast^pienie ich bezpieczniejszymi. Nalezy upewnic si? czy wszystkie urz^dzenia elektryczne s^ eksploatowane zgodnie z ich specyfikaj techniczn^, sprawdzic wlasciwy dob6r bezpiecznik6w
przepi?ciowych w instalacji elektrycznej, utrzymanie budynku w odpowiednim stanie technicznym zapewniaj^cym zapewnienie projektowo zalozonej klasy pozarowej, rygorystyczne przestrzeganie zasad bezpieczenstwa pozarowego podczas prac pozarowo niebezpiecznych, wprowadzenie zakazu palenia i uzywania ognia poza miejscami scisle do tego przeznaczonymi i odpowiednio przygotowanymi, podj?cie dzialan zapobiegaj^cych podpaleniu.
Kolejn^ czynnosci^ jest zminimalizowanie zagrozen pochodz^cych od skladowanych w obiekcie material6w. Mozna to zrealizowac poprzez: calkowite usuni?cie gaz6w wybuchowych i palnych cieczy lub jesli nie jest to mozliwe zredukowanie ich ilosci do niezb?dnego minimum dla proces6w technologicznych, zast^pienie palnych
substancji niepalnymi lub trudno zapalnymi, zapewnienie skladowania wszystkich material6w palnych we wlasciwych warunkach i przeznaczonych dla nich opakowaniach ograniczaj^cych mozliwosc rozwoju pozaru, zwr6cenie uwagi na stan mebli i wyposazenia w pomieszczeniach biurowych.
• zastosowanie rozwi^zan technicznych
Zastosowanie w budynku takich rozwi^zan jak: systemy detekcji pozaru, dzwi?kowe systemy ostrzegawcze, stale urz^dzenia gasnicze, oswietlenie i znaki ewakuacyjne oraz inne czynne oraz bierne techniczne rozwi^zania przeciwpozarowe znacznie obniza mozliwosc rozwoju pozaru, rozprzestrzenienia si? go w obiekcie i znacz^co podnosi bezpieczenstwo uzytkownik6w. Podczas oceny ryzyka nalezy jednak pami?tac o sprawdzeniu stanu technicznego w jakim znajduj^ si? te systemy, czy zostaly wlasciwie zaprojektowane, dostosowane do cech charakterystycznych budynku, ich wykonanie oraz eksploatacja s^ prawidlowe.
Konieczne jest regularne sprawdzanie stanu technicznego urz^dzen zabezpieczaj^cych zgodnie z wlasciwymi przepisami i instrukcjami obslugi urz^dzen. Tego typu kontroli musi dokonywac wyznaczona przez pracodawc? osoba posiadaj^ca niezb?dn^ wiedz?, doswiadczenie i umiej?tnosci by wykonac ja prawidlowo.
• uswiadomienie os6b przebywaj^cych w obiekcie o zasadach post?powania redukuj^cych mozliwosc powstania pozaru oraz zachowania si? w stanach zagrozenia. Swiadomosc uzytkownik6w obiektu o zagrozeniach i zasadach post?powania w przypadku ich wyst^pienia jest ogromnie istotna. Wszystkie osoby w jakikolwiek spos6b zwi^zane z obiektem (dotyczy to r6wniez pracownik6w obecnych w budynku poza normalnymi godzinami pracy takich jak: ekipy sprz^taj^ce, ochrona itp.) musz^ wiedziec jak zapobiegac pozarom i jak si? zachowywac gdy juz do niego dojdzie, musz^ posiadac wiedz? jakie systemy zabezpieczaj^ce s^ zainstalowane w budynku i na jakiej zasadzie dzialaj^.
Instrukcje dotycz^ce bezpieczenstwa musz^ byc napisane w taki spos6b, aby kazdy niezaleznie poziomu wyksztalcenia bez trudu je zrozumial.
Przyjmuj^c najbardziej niekorzystn^ sytuacj?, ze wszystkie nasze poprzednie rozwi^zania i zabezpieczenia zawiod^ i pozar powstanie, elementem, kt6ry zadecyduje
o tym, ze ludzie bezpiecznie opuszcz^ budynek b?dzie ich wiedza na temat zachowania si? w sytuacji zagrozenia zdrowia i zycia. Regularne cwiczenia i szkolenia
s^ kluczem do sukcesu. Wymarzon^ sytuaj jest gdy w momencie alarmu osoby znajduj^ce si? w budynku spokojnie opuszczaj^ go znanymi im, bezpiecznymi drogami ewakuacyjnymi. Zbieraj^ si? w zorganizowanej grupie w bezpiecznym miejscu w poblizu budynku i kazdy sprawdza czy jego kolega (z pokoju, biura, dzialu) jest gdzies blisko, czy nikogo nie brakuje. Dodatkowo wczesniej wytypowana osoba (moze піз byc np. dyrektor, kierownik, brygadzista, wychowawca) dokonuje sprawdzenia stanu osobowego i przekazuje informacj? o kompletnosci lub braku jakiejs osoby kierjcemu dzialaniami ratowniczymi.
Wydawac si? to moze wyidealizowane, ale jest mozliwe i nalezy do tego d^zyc uswiadamiaj^c ludziom, ze od tego zalezy ich bezpieczenstwo.
Wszelkie szkolenia dotycz^ce bezpieczenstwa nalezy przeprowadzac w pierwszym dniu pracy oraz regularnie dla wszystkich pracownik6w co najmniej raz na p6l roku.
4. Dokonanie podsumowanie i przedstawienie zleceniodawcy.
Ocena ryzyka pozarowego dla budynku (obiektu, zakladu itd.) musi byc kompleksowym dokumentem zawieraj^cym co najmniej nast?puj^ce elementy przygotowane w wyniku calego procesu oceny:
• Plan sytuacyjny polozenia budynku zawieraj^cy m.in. rozrysowane drogi pozarowe, hydranty zewn?trzne, zbiorniki przeciwpozarowe, odleglosci od s^siednich budynk6w i informacje co to s^ za budynki, wejscia do budynku, rozmieszczenie stalych element6w wokol budynku, miejsca zbi6rki ludzi w przypadku ewakuacji.
• Plan wn?trza budynku (kazdej kondygnacji) z rozmieszczonymi ci^gami komunikacyjnymi, ukladem pomieszczen, hydrantami wewn?trznymi, podr?cznym sprz?tem gasniczym, r?cznymi ostrzegaczami pozarowymi, powinny si? znajdowac r6wniez miejsca skladowania substancji niebezpiecznych, latwopalnych, wybuchowych, miejsca wykonywania prac niebezpiecznych pozarowo i proces6w sprzyjaj^cych powstaniu pozaru.
• Instrukcje przeprowadzenia cwiczen ewakuacyjnych i profilaktycznych, (moze byc pomocna ponizsza tabela) :
Tabela 2.
Wzor przykladowej tabeli sprawozdawczej z cwiczen ewakuacyjnych
Data cwiczen
Czas trwania
Miejsce powstania zalozonego zagrozenia
Czas ewakuacji od momentu wszcz?cia alarmu
Informacje dotycz^ce prawidlowosci zadzialania system6w bezpieczenstwa
Informacje o osobie kieruj^cej ewakuacji
Ilosc os6b ewakuowanych (nalezy wpisac ilosc os6b niepelnosprawnych ewakuowanych z budynku)
Spos6b koordynacji procesu ewakuacji np. bezposrednio na miejscu lub moze zdalnie przy uzyciu DSO)
Stwierdzone bl?dy uczestnik6w
Ocena sluzb nadzoruj^cych
Wnioski i uwagi
• Instrukcje bezpieczenstwa pozarowego powinna zostac wl^czone do dokumentacji oceny ryzyka, jesli dla budynku nie jest wymagana zgodnie z rozporz^dzeniem MSWiA z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie ochrony przeciwpozarowej budynk6w, innych obiekt6w budowlanych i teren6w (Dz. U. nr 121, poz. 1138) to warto stworzyc taki dokument zawieraj^cy elementy okreslone w przepisach: warunki ochrony przeciwpozarowej, wynikaj^ce z przeznaczenia obiektu, sposobu uzytkowania, prowadzonego procesu technologicznego i jego warunk6w technicznych, w tym zagrozenia wybuchem; spos6b poddawania przegl^dom technicznym i czynnosciom konserwacyjnym stosowanych w obiekcie urz^dzen przeciwpozarowych i gasnic; sposoby post?powania na wypadek pozaru i innego zagrozenia; sposoby wykonywania prac niebezpiecznych pod wzgl?dem pozarowym, jezeli takie prace s^ przewidywane; sposoby praktycznego sprawdzania organizacji i warunk6w ewakuacji ludzi; sposoby zaznajamiania uzytkownik6w obiektu z tresci^ przedmiotowej instrukcji oraz z przepisami przeciwpozarowymi .[1]
• Drzewa bl?d6w i drzewa zdarzen
Drzewo zdarzen zwane r6wniez drzewem prawdopodobienstwa jest graficznym obrazem zaleznosci zdarzen. Zbudowane jest w oparciu o zdarzenia cz^stkowe prowadz^ce do zaistnienia r6znych scenariuszy zdarzen w zaleznosci od wyboru odpowiedzi na pytanie czy analizowane zdarzenie b?dzie mialo miejsce. Punkt w kt6rych nast?puje podzial na dwie gal?zie, pojawia si? nowy element oraz wartosc prawdopodobienstwa jego zaistnienia nazywa si? w?zlem. Konstruuj^c drzewo zdarzen zaczynamy od zdarzenia inicjuj^cego ci^g zdarzen, nast?pnie kierjc si? logicznym przewidywaniem nast?pstw zdarzenia rozrysowujemy sekwencje zdarzen i determinujemy ich skutki w ten spos6b powstaje sciezka
(ci^g) zdarzen. Ryzyko w drzewach zdarzen powstaje w wyniku ci^gu
niepomyslnych zdarzen.[4]
Rozrysowanie drzewa zdarzen ulatwia kompleksowe spojrzenie na
bezpieczenstwo pozarowe i staje si? podstaw^. do tworzenia scenariuszy
pozarowych. Przykladowe drzewo zdarzen zamieszczone zostalo ponizej.
Nast^pita ewakuacja ludzi z budynku
Zadziataty state urzadzenia gasnicze
Pozar
Zadziatat system sygnalizacji pozarowej
TAK
TAK
NIE
NIE
TAK
NIE
TAK
NIE
TAK
TAK
NIE
TAK
NIE
Scenariusz 1
Scenariusz 2
Scenariusz 3
NIE Scenariusz 4
------------------- Scenariusz Б
Scenariusz б
Scenariusz 7
Scenariusz 8
Ryc.2 Schemat drzewa zdarzen dla osmiu scenariuszy
Drzewo bl?d6w budowane jest w kierunku przeciwnym do drzewa zdarzen, pocz^tkiem jest niekorzystny skutek, a rozwini?ciem zdarzenia inicjuj^ce (poprzedzaj^ce). Punktem docelowym jest zdarzenie inicjuj^ce. Drzewo bl?d6w graficznie prezentuje
kombinacje wielu stan6w, zar6wno prawidlowych jak i bl?dnych. Stany te pojawiaj^c si? w systemie prowadz^. do zaistnienia zjawiska niepoz^danego. Zdarzenie moze przyj^c jedn^. z dw6ch wartosci 1 lub 0, jesli zaistnieje przyjmuje wartosc 1, jesli nie to przyjmuje wartosc
0. Zdarzenia pol^czone za pomoc^ bramek logicznych OR i AND. Bramka OR opisuje sytuacj? kiedy na wyjsciu pojawi si? zdarzenie niekorzystne (korzystne) jesli jedno ze zdarzen wejsciowych b?dzie niekorzystne (korzystne). Natomiast na wyjsciu bramki AND pojawi si? stan nieprawidlowy, tylko wtedy gdy wszystkie stany b?d^. nieprawidlowe.[3]
A
B
A B Q
Q О О О
О 1 О
1 О О
1 1 1
Ryc.3 Schemat bramki logicznej AND oraz wyznaczona dla niej tablica prawdy.
A B Q
Q О О О
О 1 1
1 О 1
1 1 1
Ryc.4 Schemat bramki OR oraz wyznaczona dla niej tablica prawdy
• Scenariusze pozarowe
Scenariusz pozarowy jest to opis przebiegu pozaru w czasie, zawieraj^cy najwazniejsze zdarzenia, kt6re go charakteryzuj^. i odrazniaj^. od innych mozliwych pozar6w. Typowy scenariusz opisuje proces zaplonu i rozwoju pozaru, faz? po rozgorzeniow^, faz? wygaszania oraz charakteryzuje srodowisko budowlane i systemy, kt6re wplywaj^. na przebieg pozaru. [2]
Scenariusz pozaru powinien zawierac informacje o potencjalnym przebiegu pozaru, miejscach powstania, przyczynach, rozprzestrzeniania si? plomieni, temperatury przede wszystkim dymu, stwarzanych zagrozen dla ludzi. Niestety na dzien dzisiejszy tego typu dokumenty wykonywane s^. rzadko i to najcz?sciej dopiero wtedy, gdy dany obiekt budowlany j est juz eksploatowany.
Ze wzgl?d6w bezpieczenstwa scenariusze pozarowe powinny byc wykonywany juz na poziomie tworzenia projektu architektonicznego i stanowic baz? wiedzy dla architekt6w, projektant6w system6w zabezpieczaj^cych, rzeczoznawc6w, instalator6w oraz specjalist6w ds. bhp oraz ochrony srodowiska, przedstawicieli sluzb dopuszczaj^cych obiekt do uzytkowania. Powinien byc wykonany w momencie przygotowywania projektu architektonicznego (z pewnosci^. przed projektem budowlanym). Stworzenie takiego dokumentu wymaga od osoby go tworz^cej szerokiej wiedzy z zakresu inzynierii bezpieczenstwa pozarowego, budownictwa, wszelkiego typu instalacji (elektrycznych, wentylacyjnych, cieplowniczych, najlepiej zeby byl on wsp6ltworzony przez: inzyniera bezpieczenstwa pozarowego, reprezentanta inwestora maj^cego wiedz? na temat planowanych proces6w technologicznych i przeznaczenia obiektu, architekta, ewentualnie reprezentanta ubezpieczyciela. Docelowo rzeczoznawca ds. zabezpieczen przeciwpozarowych powinien zaopiniowac scenariusz.
Elementy niezb?dne, kt6re musz^. znalezc si? w scenariuszu pozarowym to: podstawowy opis budynku i jego otoczenia, dokladny opis sposobu uzytkowania budynku, liczby przebywaj^cych w nim os6b, proces6w technologicznych wyst?puj^cych w budynku oraz skladowanych w nim material6w, spis wszystkich podstawowych substancji palnych znajduj^cych si? w budynku, opis najwazniejszych mozliwych zr6del zaplonu, prawdopodobny przebieg pozaru, w tym: czas jego trwania, wyst?puj^ce zjawiska termiczne, przypuszczalny poziom zadymienia, rodzaje substancji, kt6re mog^. si? wydzielac oraz potencjalne straty, zagrozenia wybuchami na ww. zasadach, wytyczenie dr6g ewakuacyjnych (poziomych i pionowych), sposoby zabezpieczen biernych i czynnych, kt6re przeciwdzialaj^. wyst^pieniu pozaru lub wybuchu oraz minimalizuj^ ich skutki. [В]
Dokument ten moze okazac si? waznym zal^cznikiem do wniosku o odst?pstwo lub
o wydanie warunk6w zamiennych oraz do negocjacji z ubezpieczycielem, gdyz kompleksowo prezentuje wszystkie zagrozenia oraz sposoby przeciwdzialania.
Kompletn^ ocen? analizy ryzyka nalezy przekazac zleceniodawcy wraz z wykazem systemowych rozwi^zan obnizaj^cych poziom ryzyka pozarowego. Zleceniodawca nie ma obowi^zku dostosowac si? do wytycznych zawartych w dokumencie, jednak w przypadku ewentualnego zdarzenia trudno b?dzie mu zaprzeczyc wlasnej winie niedopelnienia obowi^zku zapewnienia bezpieczenstwa. Swiadomosc tego faktu moze wplyn^c na podj?cie przez zarz^dc? obiektu rozs^dnych decyzji korzystnych dla bezpieczenstwa.
5. Monitorowanie ryzyka i dokonywanie ewentualnych korekt.
Nalezy pami?tac, ze proces szacowania ryzyka nie konczy si? z chwil^ oddania gotowej analizy zleceniodawcy, aby wlasciwie spelnial swoje zadanie ryzyko musi byc caly czas monitorowane. Jesli okaze si?, ze poziom akceptowalny zostal przekroczony konieczne jest podj?cie dzialan zmierzaj^cych do jego obnizenia.
Wszystkie znacz^ce zmiany w obiekcie takie, jak: nowy charakter wykorzystania budynku, powstanie nowych zagrozen, zatrudnienie wi?kszej ilosci os6b, zmiany wyposazenia powoduj^ koniecznosc weryfikacji wczesniej zanalizowanego ryzyka i okreslenie czy wci^z jest ono akceptowalne. Moze dotychczasowe zabezpieczenia wystarcz^, a moze jednak trzeba poszukac nowych, lepszych rozwi^zan. Dziedzina ochrony przeciwpozarowej wci^z si? rozwija wi?c weryfikacja ryzyka moze si? okazac korzystna dla zleceniodawcy poniewaz dostosowuj^c zabezpieczenia do nowych warunk6w znajdziemy tansze w eksploatacji
i zapewniaj^ce jeszcze wyzszy standard.
Podsumowanie
Ocena ryzyka pozarowego z jest pewnosci^. perspektywicznym elementem ochrony przeciwpozarowej, jednak w naszym kraju wci^z niedocenian^. Trzeba zdac sobie spraw? ze wlasciwie wykonany proces oceny ryzyka jest kluczem do poprawy bezpieczenstwa pozarowego. Posluguj^c si? wlasciwie i zgodnie ze sztuk^ tym narz?dziem jestesmy w stanie dogl?bnie zanalizowac sytuacj? na danym obszarze, zidentyfikowac zagrozenia
i zoptymalizowac dzialania tak by nie wchodz^c w koszty zapewnic wymagany poziom bezpieczenstwa.
Gl6wne zalety oceny ryzyka to: uj?cie wielu danych z szerokiego zakresu w jedn^ calosc, ocena znaczenia poszczeg6lnych element6w i ich wplyw na calosciowe bezpieczenstwo.
Natomiast do gl6wnych wad nalezy: brak dokladnych danych powoduje koniecznosc szacunkowego podejscia do problemu, trudnosci z oszacowaniem dzialan rozmyslnych
i problemy z j ednoznaczn^ interpretacj 3 ryzyka.
Powyzszy proces wydaje si? zlozony, pracochlonny i zapewne drogi. Jesli jednak zostanie on wlasciwie przygotowany i przeprowadzony, na pewno zapewni znaczn^ popraw? stanu bezpieczenstwa i uchroni przed stratami oraz nieprzyjemnosciami jakie dotkn?ly by wszystkie osoby w jakikolwiek spos6b zwi^zane z danym obiektem.
Literatura
1. Rozporz^dzenie Ministra Spraw Wewn^trznych i Administracji z dnia 21 kwietnia
2006 r. w sprawie ochrony przeciwpozarowej budynkow, innych obiektow
budowlanych i terenow (Dz.U. nr 80, poz. 563)
2. PN-EN 1991-1-7:2006 Eurokod 1 - Oddzialywania na konstrukcje - Cz^sc 1-7: Oddzialywania ogolne - Oddzialywania wyj^tkowe
3. Hasofer A.M Risk Analysis in Building Fire Safety Engineering ELSEVIER 2007
4. Fire Protection Handbook NFPA 2003
5. Heath Nik Fire Risk Assessment Manual
6. www.wikipedia.pl
7. http://www.archive.official-documents.co.uk/
8. www.murator.plus.pl
