Научная статья на тему 'ТЕХНОЛОГИК ТАЪЛИМ ЖАРАЁНЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ ВА БОШҚАРИШ МЕХАНИЗМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ ИЛМИЙ-МЕТОДИК АСОСЛАРИ'

ТЕХНОЛОГИК ТАЪЛИМ ЖАРАЁНЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ ВА БОШҚАРИШ МЕХАНИЗМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ ИЛМИЙ-МЕТОДИК АСОСЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
184
20
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
таълим-тарбия жараёни / технологик жараён / бошқарув меҳанизми / бошқарув компетентлиги / бошқарув фаолияти. / образовательный процесс / технологический процесс / механизм управления / управленческая компетенция / управленческая деятельность.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Аҳмедов, Муҳаммаджон Мамадалиевич, Тешабоев, Зикрилло Абдуллаевич, Хожикаримова, Гуласал Тожикаримовна, Рўзиматова, Сабохон Муҳаммаджоновна

Мақолада технологик жараёнларни ташкил этиш ва бошқарув фаолияти меҳанизмини такомиллаштиришнинг илмий–методик асослари хақида маълумотлар берилган, шунингдек, ҳеч бир мамлакатнинг таълим тизимида олий маълумот берувчи раҳбар ҳодим тайёрловчи таълим муассасаси мавжуд эмаслиги хақида ва бу каби мутаҳасисларнинг таълим-тарбия жараёнини ташкил этишда муҳим омил эканлиги ва аҳамияти ҳақида фикр юритилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о Земле и смежным экологическим наукам , автор научной работы — Аҳмедов, Муҳаммаджон Мамадалиевич, Тешабоев, Зикрилло Абдуллаевич, Хожикаримова, Гуласал Тожикаримовна, Рўзиматова, Сабохон Муҳаммаджоновна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

НАУЧНО-МЕТОДИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ ОРГАНИЗАЦИИ И МЕХАНИЗМА УПРАВЛЕНИЯ ТЕХНОЛОГИЧЕСКИМИ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫМИ ПРОЦЕССАМИ

В статье приведены сведения о научно-методических основах организации технологических процессов и совершенствовании механизма управленческой деятельности, а также о том, что в системе образования Российской Федерации отсутствует образовательное учреждение, готовящее менеджеров, дающих высшую информацию. любой страны, и что такие специалисты являются важным фактором в организации образовательного процесса и обсуждается важность

Текст научной работы на тему «ТЕХНОЛОГИК ТАЪЛИМ ЖАРАЁНЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ ВА БОШҚАРИШ МЕХАНИЗМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ ИЛМИЙ-МЕТОДИК АСОСЛАРИ»

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 8

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

ТЕХНОЛОГИК ТАЪЛИМ ЖАРАЁНЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ ВА

бош^ариш механизмини такомиллаштиришнинг

ИЛМИЙ-МЕТОДИК АСОСЛАРИ

Ахмедов Мухаммаджон Мамадалиевич

Фар ДУ Технологик таълим кафедраси доценти, техника фанлари номзоди.

Тешабоев Зикрилло Абдуллаевич ФВХТХК^ТМОХМ Редагогика ва психология кафедраси укитувчиси Хожикаримова Гуласал Тожикаримовна Фар ДУ Технологик таълим кафедраси укитувчиси.

Рузиматова Сабохон Мухаммаджоновна Фар ДУ Технологик таълим кафедраси укитувчиси.

АННОТАЦИЯ

Мацолада технологик жараёнларни ташкил этиш ва бошцарув фаолияти механизмини такомиллаштиришнинг илмий-методик асослари хацида маълумотлар берилган, шунингдек, уеч бир мамлакатнинг таълим тизимида олий маълумот берувчи раубар уодим тайёрловчи таълим муассасаси мавжуд эмаслиги хацида ва бу каби мутауасисларнинг таълим-тарбия жараёнини ташкил этишда мууим омил эканлиги ва ауамияти уацида фикр юритилган

Калит сузлар: таълим-тарбия жараёни, технологик жараён, бошцарув меуанизми, бошцарув компетентлиги, бошцарув фаолияти.

АННОТАЦИЯ

В статье приведены сведения о научно-методических основах организации технологических процессов и совершенствовании механизма управленческой деятельности, а также о том, что в системе образования Российской Федерации отсутствует образовательное учреждение, готовящее менеджеров, дающих высшую информацию. любой страны, и что такие специалисты являются важным фактором в организации образовательного процесса и обсуждается важность

Ключевые слова: образовательный процесс, технологический процесс, механизм управления, управленческая компетенция, управленческая деятельность.

КИРИШ

Жах,он х,амжамиятининг асосий максади баркамол авлодни тарбиялаш, таълим тизимини янада ривожлантиришда укитувчининг дарс жараёнидаги

бошкарув фаолияти компетентлиги даражаси нуктаи назаридан ёндашиш

336

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 8 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

зарурати тугилмокда. Бу эса умумий урта таълим мактаби укитувчисидан янада юксак масъулият, уз устида мустакил ишлаши, доимий малакасини ошириб бориши ва бошкариш механизмини такомиллаштиришнинг илмий-методик асосларини ишлаб чикиши омилларни излаб топиш долзарб муаммоларнинг сараси хисобланади.

Мамлакатимизда амалга оширилаётган ислохатлардан кузланган максадга эришишда Кадрлар тайёрлаш миллий моделининг таркибий кисми Кадрларни кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш тизимининг самарадорлигини замонавий талаблар асосида ошириб бориш вазифалари куйилмокда ва бу вазифаларни ижросини таъминлаш хукуматнинг меъёрий-хукукий хужжатларида уз аксини топган [1-6].

Жумладан, умумий урта таълим мактабларида технология фанида технологик таълим жараёнларини ташкил этиш ва бошкарув фаолияти компетентлиги даражасини ошириш ва куникмаларини шакллантириш билан боглик илмий изланишлар жахоннинг етакчи илмий марказлари ва олий таълим муассасаларида, жумладан Лондон университети кошидаги Таълим институти (Англия), Калифорния ва Огая университетлари (А^Ш), Вуллонгог университети (Австралия), Токио педагогика университети (Япония), Москва давлат университети бошкарув кадрларни тайёрлаш укув-илмий марказида олиб борилмокда.

МУХ,ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Дунё хамжамиятида акс этаётган маънавий-маърифий ва ижтимоий-сиёсий жараёнларнинг контекистида (манзарасида) акс этиши оркали юзага келадиган коммуникатив муносабатлар, ахборотларни узатиш ва кабул килиш хамда уни кайта ишлаш билан ундан маълум максадларда фойдаланиш оркали инсон омили билан боглик булган масалаларнинг илмий-назарий ечимлари аникланмокда. Шунингдек, мамлакатимизнинг олий таълим тизимида профессор-укитувчиларнинг педагогик махоратини ошириш оркали олий таълим муассасаларида сифатни таъминлаш механизми яратилган Бош илмий методик марказ(БИИМ), Узбекистон.

Хрзирги кунда айрим мамлакатларда жумладан, Москва давлат университети кошида бошкарув кадрларни тайёрлаш укув-илмий маркази фаолият курсатяпти, мамлакатимизда эса олий таълим тизимида профессор-укитувчиларнинг педагогик махоратини ошириш оркали олий таълим муассасаларида сифатни таъминлаш механизми яратилган.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 8 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Лекин, хеч бир мамлакатнинг таълим тизимида олий маълумот берувчи рахбар ходим тайёрловчи таълим муассасаси мавжуд эмас. Мутахассис ходимнинг рахбарлик салохияти узининг иш фаолияти жараёнида жамоада шаклланиб боради. Шу боис сунги йилларда фан укитувчиси бошкарув фаолиятининг компетентлик даражасини янада юксалтириш муаммосини малака ошириш тизими оркали амалга оширишга алохида эътибор каратилмокда. Ушбу муаммони бартараф этишда укитувчилардан юксак касбий салохият, педагогик махорат ва инсоний фазилатларга эга булиш талаб этилади. Укитувчиларни малака ошириш жараёнида бошкарув фаолияти компетентлиги даражасини ошириш ва куникмаларини шакллантириш юзасидан олиб борилган илмий тадкикотларида бир катор илмий натижалар олинган[7-9].

Юкорида таъкидлаб утганимиздек, таълим тизимида хам рахбарлар тайёрлайдиган олий даргох йук, натижада кечаги укитувчи бугун мактаб директори, кейинчалик эса туман, шахар халк таълими булими мудири каби лавозимларни эгаллаши мумкин, лекин, унда факатгина узидан олдинги ишлаган рахбарлар фаолияти буйича таъсуротга эга буладилар холос.

Бундай холатларда малака ошириш жараёнида укитувчининг рахбарлик фаолиятини шаклланиши мухим ахамият касб этади, айрим холатларда фикрлаш ва дунёкарашларнинг узгариши, тинглашни урганиш, муаммоларнинг мазмун-мохиятини тушина билиши, фикрларга муносабат билдириши, карор кабул килишдаги шахсий муносабатлар мустахкамланади ва иккиланиш холатлари чекинади.

Аслида укитувчининг бошкарув фаолияти дарс жараёнида ва мазкур гурухга рахбарлик жараёнидан бошланади. Ушбу жараёнда укитувчининг бошкарув фаолияти юзасидан дастлабки кунималар шакллана бошлайди.

Маълумки, малака ошириш тизимида фан укитувчиси - тингловчи уз мутахассислиги йуналишидан ташкари педагогика, психология, ижтимоий-гуманитар ва бошкарув назариясига оид фанларни тинглайди, хамда сунги йилларда фан ва техника янгиликларидан хабардор булади. Шу тарика укитувчи фан укитувчиси ва синф рахбари сифатида маълум даражада маълумотларга эга булади, шунингдек, тингловчида укитишга булган масъулият ва жавобгарлик хисси ортади. Бу эса укитувчининг рахбарлик фаолияти компетентлигини янада ривожланишида асосий омил сифатида хизмат килади.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 8 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Юкорида баён этилган фикрлар асосида технологик таълим жараёнларини ташкил этишда укитувчининг бошкарув фаолиятини такомиллаштириш, яъни технология фани укитувчисининг компетентлилик даражасини янада ривожлантириш масалаларини урганиш ва тахлил этиш максад килиб олинди.

Ушбу муаммони ечимини аниклашда фан укитувчисидан технологик таълим жараёнларини ташкил этиш ва бошкариш механизмини такомиллаштиришнинг куйидаги илмий-методик асосларини билишини таказо этади:

- замонавий билимга эга укитувчи таълим жараёни самарадорлигига салбий тахсир этувчи унсурларни билиши ва уларни бартараф этиш йулларини аниклай олиши;

- хар бир фанга тегишли модулларни интеграциялаш ва уларнинг узига хос хусусиятларини билиши;

- укувчилар билим даражасини ошириш ва таълим муассасаси таълим-тарбия самарадорлигини янада юкори даражага кутаришда укувчиларнинг таянч компетенциялари ва фанга оид умумий компетенцияларнинг мазмун-мохиятини билиши;

- укитувчининг хусусий ва касбий компетенцияларини билиши ва уни дарс жараёнида тадбик этишни билиши зарур.

Мазкур муаммоларни ижобий ечимини топишда технологик таълим жараёнларини ташкил этишда, укитувчининг дарс жараёнини бошкариш фаолияти ва касбий компетентлилик даражасига боглик. Шу билан бирга укитувчилардан уз фанини билиш салохияти, ижодкорлиги ва педагогик махоратга эга булиши талаб этилади. Шунингдек, дарс мавзусини баён этишда инновацион ёндашувларга асосланиши, педагогик ва психологик сифатларга эга булиши, шунингдек, замонавий талаблар асосида укувчилар гурухи фаолиятини бошкариш компетентлиги даражасини юкори булишини бир катор олимлар томонидан урганилган[10-12].

Узлуксиз таълим тизимининг мухим боскичларидан бири сифатида умумий урта таълим муассасалари (УУТМ)да таълим ва тарбия жараёнлари, жумладан, технологик жараёнларни ташкил этиш ва бошкариш механизмини такомиллаштириш куйидаги тамойилларга мувофик ташкил этилишининг узига хос хусусиятига ва амалий ахамиятга эга. Улар куйидагилар:

- давлат таълим стандартлари талабларининг бажарилиши мажбурийлиги;

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

o

R

VOLUME 2 | ISSUE 8 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

- y;yBHHgapga $aH acocgapu Syfiuna TH3HMgu SuguM, KyHHKMa Ba MagaKagapHH maKggaHTupumHHHr MyxuMguru Syfiuna maxcufi TymyHnagap Ba эxтнe^пapнн puBo^gaHTupumHHHr 3apyparu;

- TatguM Ba TapSua ^apaeHgapuHH TamKug этнm Ba MyBo^HKgamTupumga y3nyKCH3HHK Ba y3BHfigHKHH TatMHHgam;

- TatguM-TapSua ^apaeHgapuga TH3HMgu, KopnopaTHB, Ba3HflTgu, pe^neKCHB, TaSa;agamraH Ba нннoвaцнoн eHgamyB TexHogoruagapuHH TarSu; этнm acocuga Sapna ynyH ;ygafi TatguMHfi MyxuTHH maKggaHTupum;

- TatguM Ba TapSua ^apaeHgapu HmTupoKHHgapuHHHr Ma3Kyp ^apaeH cySteKTgapu cu^arnga ^aoguar Kypcaramu 3apyparu, atHH TatguM Ba TapSua ^apaeHgapuga cySteKT-cySteKT MyHocaSaraapuHHHr ;apop Tonumu;

- TatguM Ba TapSua ^apaeHgapu cySteKTgapu ^aoguflTHHHHr Ma;cagra HyHagrapHgraHgHrH, ronugguru Ba y3apo SoFguKguru;

- TatguM Ba TapSua ^apaeHgapu y3apo Soon; Ba ago;agop SygraH KOMnoHeHTnap Ma^Myu экaнgнгн;

- xapaKargaHum Ba puBo^gaHumra xu3Mar KugyBHH hhkh Ba Tam;u oMuggapHHHr y3apo Supguru;

- TatguM Ba TapSua ^apaeHgapu axguT TH3HM cu^araga Tam;u MyxuT Ba Som;a TH3HMgap SugaH y3apo Tatcup этнm xycycHtfraapura эгa экaнgнгн.

Ma3Kyp TaMofiuggapHHHr Ma3MyH-Mox,HflTH, axaMHara, ygapra aMag Kugum 3apypnaTH TexHonorHK TatguM ^apaeHgapuHH TamKug этнm Ba MyBO^HK^amTHpnmgaH uSopar Ky3gaHaeTraH Ma;cagHHHr crparerHK axaMHAT эгa экaнgнгннн u^ogagafigu. By Ba3H$agapHH aMagra omupumgaH Ky3gaHaeTraH yMyMHH Ma;cag xap Sup Ba3H$aHH agoxuga aMagra omupumHHHr Ma3MyH-MO^H^TaH Sup-Supu SugaH y3BHfi Sorgu; SygraH cTpareruK pe^agap th3hmh CH^arnga u^ogagafigu. YMyMufi Ma;cagra эpнmнm fiyHagHmgapuga SegrugaHraH Ba3H^anapHH aMagra omupum ^apaeHgapuHHHr TH3HMra xoc xycycuargap KacS этнmн, TexHonoruK TatguM ^apaeHnapHH y3apo Sorgu; xaMga ago;agop Tap3ga TamKug этнm 3apypaTHHH y3uga HaMoeH этagн.

ro;opugarH ^HKpgap TexHogoruK TatguM ^apaeHgapuHH TamKug этнm ®;apaeHH ynyH x,aM SeBocuTa ago;agop. fflyHgafi экaн, y3apo Tatcup KypcaryBHH TapKuSufi KHCMnapHHHr agoKagopguru Ba y3BHfi SorguKgurH, atHH TamKug этyвнн KHCMnapHHHr Supguru TatguM Ba TapSua ^apaeHgapuHHHr TH3HMra xoc xycycuaTgapugaH Supu SyguS, axguTguKHH u^ogagafigu geS afiTum MyMKHH.

Tu3HMra xoc xycycuaraapra эгa SygraH TapSua - y3HHH y3H TapSua, MatgyMoT - MycTa;ug MatgyMoT, TatguM - MycTa;ug TatguM, puBo^gaHum Ba

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 8 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

тарбиявий муносабатлар тушунчалари бир-бирини тулдирувчи хамда бири иккинчисининг, иккинчиси учинчисининг таъминловчиси сифатида шахснинг ривожланиши хамда шахсий кобилиятларини шакллантириш учун хизмат килади [13,14].

Юкорида келтирилган фикрлар, укувчи шахсининг ривожланишида унинг фаоллиги, мустакил фикрлаши, мустакил фаолияти, яъни мустакил таълим ва мустакил маълумотлар олиши хамда узини узи тарбиялашга хизмат килувчи жараёнлар мухим ахамиятга эга ва технологик таълим жараёнларини ташкил этишнинг узаро богликлиги хамда алокадорлиги яхлит тизим эканлигини ифодалайди.

ХУЛОСА

Хулоса килиб шуни таклиф этиш мумкинки, технология фанида технологик таълим жараёнларини ташкил этишда укитувчининг бошкарув фаолиятини шакллантиришнинг натижавийлигига алохида эътибор каратилиши, укитувчининг бошкарув фаолияти компетентлиги даражаси нуктаи назаридан ёндашиши, таълимнинг сифати ва самарадорлиги курсаткичини илмий жихатдан кафолатловчи асосий таклифларни ишлаб чикиш малакасига эга булиши, рахбар ходимларни тайёрлашда фан укитувчисининг илмий салохияти, педагогик махорати ва методик кобилиятини эътиборга олиш мухим омил вазифасини бажаради ва технологик таълим жараёнларини ташкил этиш ва бошкариш механизмини такомиллаштиришнинг илмий-методик асослари сифатида эътироф этилган.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 5 сентябрдаги "Халк таълими тизимига бошкарувнинг янги тамойилларини жорий этиш чора-тадбирлари тугрисида"ги П^-3931-сон Кдрори.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Хдракатлар стратегияси тугрисида" ги ПФ-4947-сон Фармони.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 5 сентябрдаги "Халк таълими таълимини бошкариш тизимини такомиллаштириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги ПФ-5538-сон Фармони.

4. Йулдошев Х,Д. Таълим йуналишида малака ошириш тизимини такомиллаштириш омиллари // Халк таълими журнали, 2006. -№1. -7-11-б.;

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 8 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

5. Джураев Р.Х., Тургунов С.Т. Таълим менежменти. Тошкент:Voris-Nashriyot., 2012. -167 б.

6. Ахмедова НД. Умумий урта таълим мактаблари рахбарлари бошкарув фаолияти самарадорлигини оширишнинг назарияси ва амалиети: Монография. -Тошкент: Фан, 2013. - 109 б.

7. Миркосимов М. Мактабни бошкаришнинг назарий ва педагогик асослари. -Тошкент: Укитувчи, 1995. -159 б.

8. М.Ахмедов, И.Солижонов, Н.Носиров. //Роль компетенций в создании инновационной среди обучения. Мировая обшественная наука. Научно-практический журнал. Москва. № 3. 2018 г.

9. М.Ахмедов, З.Тешабоев, Г.Хожикаримова. Мiжународнbй научний журнал "Грааль науки" № 4 Травень, 9 апрель 2021 Италия (Венеция). С. 475-477.

10. Axmedov M.M., Teshaboev Z.A., Xojikarimova G.T. Ta'lim tizimida islohatlar. / Mejdunarodnqy nauchniy jurnal "Грааль науки" № 4 (Травень, 9 арге1ь 2021) Venetsiya, Italiya s.475-477.

11. Axmedov M.M., Xojikarimova G.T.Pedagogical skill is the рroduct of the individual characteristics of the teacher./ vol. 7 no. 02 (2021): journalNX s. 237-240.

12. Axmedov M.M., Xojikarimova G.T., Safarova G.M. The american journal of аррМ scinces sjif-5.634 DOI-10.37547/tajas.vol.3. issue01, 2021 s. 54-57

13. Axmedov M.M., Xojikarimova G.T., Safarova G.M. The conceрt of "creative", its imрortance in education./ International journal of academic рedagogical research (^рг) s. 116-117.

14. Axmedov M.M., Xojikarimova G.T.Pedagogical skill is the рroduct of the individual characteristics of the teacher./ vol. 7 no. 02 (2021): journalNX s. 237-240.

15. Axmedov M.M., Xojikarimova G.T., Safarova G.M. The american journal of aррlied scinces sjif -5.634 DOI-10.37547/tajas.vol.3. issue01, 2021 s. 54-57

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.