Научная статья на тему 'МУЛЪТИМЕДИА ВОСИТАЛАРИНИНГ ИЖТИМОИЙ ПЕДАГОГИК ФАОЛИЯТГА ТАЪСИР ЭТУВЧИ ПЕДАГОГИК-ПСИХОЛОГИК ОМИЛЛАРИ'

МУЛЪТИМЕДИА ВОСИТАЛАРИНИНГ ИЖТИМОИЙ ПЕДАГОГИК ФАОЛИЯТГА ТАЪСИР ЭТУВЧИ ПЕДАГОГИК-ПСИХОЛОГИК ОМИЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

55
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Мултимедиа / педагогик / психологик омиллар / шахс ижтимоийлашуви / интеллектуал / мотивaцион / эмоционал ҳиссий-ижтимоий ривожланиш / қобилиятига ва коммуникатив / креативлик / Multimedia / pedagogical / psychological factors / personality socialization / intellectual / motivational / emotional-emotional and social development / abilities and communication skills / creativity.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Феруза Нажиддиновна Раҳимова

Мултимедиа воситаларининг ижтимоий-педагогик фаолиятни такомиллаштириш хамда мулътимедиа воситалари асосида инсон шахсини ижтимоийлаштириш мақсадида ўзига хос ва махсус ташкил этилган ва бошқариладиган фаолият турини ифодалайди. Мулътимедиа воситалари асосида ижтимоий тарбия воситаси сифатида бир қатор потенциалларга эга ижтимоий фаоллик, коммуникативлилик, ташкил қилинганлик, ҳаракатланувчанлик, креативлик каби ижтимоий аҳамиятга эга шахсий сифатларнинг шаклланиши кузда тутилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Improving socio-pedagogical activity by means of multimedia, based on multimedia a specific and specially organized and controlled type of activity with the aim of socializing the human personality. Social activity, communicativeness, which has a number of potentials, as a means of social education based on multimedia In autumn, the formation of socially significant personal qualities, such as organization, mobility, creativity

Текст научной работы на тему «МУЛЪТИМЕДИА ВОСИТАЛАРИНИНГ ИЖТИМОИЙ ПЕДАГОГИК ФАОЛИЯТГА ТАЪСИР ЭТУВЧИ ПЕДАГОГИК-ПСИХОЛОГИК ОМИЛЛАРИ»

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-2-879-884

МУЛЪТИМЕДИА ВОСИТАЛАРИНИНГ ИЖТИМОИЙ ПЕДАГОГИК ФАОЛИЯТГА ТАЪСИР ЭТУВЧИ ПЕДАГОГИК-ПСИХОЛОГИК

ОМИЛЛАРИ

Мултимедиа воситаларининг ижтимоий-педагогик фаолиятни такомиллаштириш хамда мулътимедиа воситалари асосида - инсон шахсини ижтимоийлаштириш максадида узига хос ва махсус ташкил этилган ва бошкариладиган фаолият турини ифодалайди. Мулътимедиа воситалари асосида ижтимоий тарбия воситаси сифатида бир катор потенциалларга эга ижтимоий фаоллик, коммуникативлилик, ташкил килинганлик, хдракатланувчанлик, креативлик каби ижтимоий а^амиятга эга шахсий сифатларнинг шаклланиши кузда тутилган.

Калит сузлар: Мултимедиа, педагогик, психологик омиллар, шахс ижтимоийлашуви, интеллектуал, мотивацион, эмоционал хдссий-ижтимоий ривожланиш, кобилиятига ва коммуникатив, креативлик.

Improving socio-pedagogical activity by means of multimedia, based on multimedia - a specific and specially organized and controlled type of activity with the aim of socializing the human personality. Social activity, communicativeness, which has a number of potentials, as a means of social education based on multimedia In autumn, the formation of socially significant personal qualities, such as organization, mobility, creativity

Keywords; Multimedia, pedagogical, psychological factors, personality socialization, intellectual, motivational, emotional-emotional and social development, abilities and communication skills, creativity.

MyrraMegua BOCHTanapuHUHr um'HMOHH-negarorHK ^aonuATra Tatcup этyвнн negarorHK - ncuxonoruK OMunnapu cu^araga Tanaöa maxcHHHHr H^THMOHH puBO^naHum cox,anapuHHHr öapna KapamnapuHH KenTupuö yram ho3HM:

Феруза Нажиддиновна Рахимова

Кукон Давлат педагогика институти укитувчиси

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

April, 2022

интеллектуал ижтимоий ривожланиш сохасида, талабанинг тафаккури, акл сифати, билиш куникмалари, фикрлаш операциялари хамда урганаётган фан ва фан олди билими, куникма, малака ва компетенциялар тизимини ташкил этади;

мотивацион ижтимоий-хатти харакати сохаси, талабанинг бутун хаёти давомида шаклланадиган эхтиёж, мотив ва максадлар мажмуини камраб олиши хамда талаба амалий фаолияти мотивлари шаклланган булиши, уз максадини куйиши ва уларга эришиш учун узида куч - гайрат топа олиши;

эмоционал хиссий-ижтимоий ривожланиш соха таркибига эмоциялар, хис-туйгулар, узини-узи бахолаш, эмоционал-когнитив билимлари, уз эхтиёжларини кондириш ёки кондирмаслик билан боглик ва бевосита кечинмалар шакли, ижобий эмоциялар оркали уз эхтиёжларни кондиришда, амалий фаолият максадига муваффакиятли эришиши, талаба эхтиёжлари ва мотивларига алокадор борлик ходисалари ахамиятини акс эттирувчи унинг баркарор эмоционал муносабатларининг хис-туйгулар жамаланмаси сифатида ифодалаш;

иродавий ижтимоий ривожлаиш сохасида, талаба уз-узини гурух ва жамодошлари билан амалий фаолиятда ижтимоий - маданий тадбирларда фаол иштирок этишга интилиши, укув жараёнида, ижтимоий-маданий лойихаларда, танловларда, уз шахсий манфаатлари сохасига бевосита тааллукли булган жамоатчилик топширикларини бажаришда уз иродаси ва ташаббуси билан урнак була олишида;

уз-узини бошкариш сохасида, талаб олий таълим ташкилотида жамоат ташкилотлари (талабалар фан кулублари, ёшлар иттифоки йигилишлари, хайрия тадбирлари) фаолиятида, волонтёрлик харакати билан уз креатив-ижодий имкониятларини намоён этиши билан уз-узини намоён килиб боришлари билан фаркланади;

Талабаларнинг ижтимоий-маданий фаолияти маданият ва жамиятнинг бирлиги сифатида таълим жараёнига ижтимоий-маданий ёндашишни назарда тутади. Ижтимоий-маданий фаолият жараёни унинг ёрдамида таълимнинг янги субъектларига тупланган тажриба ва билимлар, амалга ошадиган маданий-маърифий тадбирлар ва маданийлашув хамда ижтимоийлашув жараёнларини, яъни, индивиднинг инсон жамиятига интеграциялашувини, ижтимоий ролни бажариш учун зарур булган тажрибани эгаллашни уз ичига олади [1]. Маданийлашув - тарбия субъектининг уз халки маданиятига кириб бориши, ижтимоийлашув эса

April, 2022

880

индивиднинг жамиятга, унинг ижтимоий ва шахс муносабатларига кириб бориш жараёнидир.

Ижтимоий-маданий ва мулътимедиа воситалари асосида фаолиятига оид мавжуд илмий ёндашувларни назарий тахлил килиш натижаларига асосланиб, мулътимедиа воситалари асосида фаолиятини биз шахснинг атроф-мухит билан жадал интенсив онгли узаро фаолияти ва ижтимоий - маданий кадриятларни ривожлантиришга каратилган релаксацион-саломатликни тиклаш, маданий-маърифий ва маданий-ижодий эхтиёжлар ва кизикишларни кондириш жараёнида ижтимоий ахамиятли амаллар харакатлар мажмуи сифатида тушунамиз. Мулътимедиа воситалари асосида мохиятини реал харакатлар усулларида йулларида, узаро фаолиятнинг баъзи турлари ва куринишларида ифодалаш мумкин деб ифодалаймиз. Хориж олимларидан А.Мудрик уз илмий карашларида узаро амалий фаолиятнинг мураккаб структуравий ходиса сифатидаги мулокотга булган эхтиёжга асосланганлигини таъкидлайди. Замонавий педагогик тадкикотларда куйидаги атамалар кулланилади: "ижтимоий узаро фаолият", "шахслараро узаро фаолият", "педагогик узаро фаолият". Шахслараро узаро фаолият купинча "икки ёки ундан ортик инсонларнинг уларнинг хулк-атвори, фаолияти, муносабатлари, узгаришини келтириб чикарувчи хусусий ёки очик, вербал ёки новербал булмаган тасодифий ёки амалга ошириладиган шахсий алокаси деб тушунилади. Мулътимедиа воситалари асосида сохадаги узаро фаолият ихтиёрий ва танлаш имконияти асосида амалга оширилади [2]. Бундай узаро фаолият куп жихатдан дифференциаллаштирилган, индивидуаллаштирилган ва вариатив булади, унинг тарбиявий жихатдан самарадорлиги унда кайси шахсларнинг иштирок этиши, узларини кай даражада шахслар сифатида хис этиши ва узлари мулокот киладиган хар бир кишида шахсни куриши билан белгиланади. А. Мудрик фаолият турларини фаолият билан шугулланиш даражасига кура таснифлашни таклиф килди. Мулътимедиа воситалари асосида турли шаклларини урганишда, узаро фаолиятни кизикишларга кура гурухларда ташкил килишга эътибор бериш керак. Уюшган гурухий узаро фаолиятни ажратиб турадиган асосий нарса - бу бизни якинлаштирадиган, оптимистик кайфиятни яратадиган махсус, кулай, дустона мухитни яратишдир. Бунда, курсатилган фаолият турларининг хар бирида узига хос хусусиятлари, уни ташкил килишнинг технологик хусусиятларига мавжуд. Бирок, умуман олганда, мулътимедиа воситалари асосида фаолиятини ташкил килиш хар бир гурух аъзосининг фаолиятини режалаштириш ва башорат килиш, уларнинг билиш ва ижодий

April, 2022

881

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-2-879-884

^aonHATHHH pHBO^nafflupHffl, MyaHaH ^aoguaT Typura öygraH KU3HKumnapHHH KoHgupum, H^ogHH Mygo;oT y^yH mapouT apamm, h^oöhh ^aMoaTHMguK ^hkphhh maKagaHTupum, y3HHH Somapum KyHHKManapHHH Tapöuagam Ba 6om;agapga KypnnagH. rypyxufi MygtTuMegua BocuTagapu acocuga ^aoguaTuHu TamKug этнm ^apaeHHHHHr MapKa3uga rypyx at3onapuHH Typgu ^aoguaT Typgapura: öngum, KagpuaTnH-KOMMyHHKaTHB, MexpaT, yHHH Ba öom;a ^aoguaT Typgapura Kymum Kaöu MaKcag ycTaHOBKacu KyHngagu. TamKug KuguHraH yromraH MygtTuMegua BocuTagapu acocuga ^aoguaTuHu y3apo ^aoguarnuHr MycraKug Typu cu^amga ^apKgoBnu Sup KaTop K^pcarKM^napHu a^pamö Kypcamm MyMKKH. By napaMeTpgapra KyHugarugap Kupagu: MaKcagHuHr SegrugaHraHgura, npegMeTgnguK, KoMMyHuKamB npo^ccyagguK, MactyguaTgu SorguKguK MyHocaöaraapu, yHyMgopguK Ba k^oSuh Harn^a Sepum, caMapagopguK. MaKcagHuHr SegragaHraHgura - ^aoguarnuHr Sapna umTupoKHnnapuHuHr $aog y3apo ^aoguara Harn^acuga ngrapu cypMgaguraH, MyxoKaMa KuguHaguraH Ba ;aöyg KuguHaguraH urn'mouS Ma;öyg Ba my SugaH Supra maxcaH axaMuaTgu Ma;caggap MaB^ygguruHu Ha3apga Tyragu [3]. npegMeTgnguK - 6y yзgamтнpнgнmн go3uM öygraH Ba aparngumu MaKcaguga y3apo rypyxufi ^aoguaT aMagra om^^ag^^ KagpuaTgapgup. KoMMyHuKamB пpoцeccyaggнк Kega^aKgaiu umHu pe^agamrapum, MaKcagra эpнmнm y^yH энr Ma;6yg öyg Ba BocmagapHu TaHgam, ^aoguaT umTupoKHngapu ypTacuga pogL Ba Ma^ypuaraapHu TaKcuMgamga, ^aoguarau SeBocura aMagra omupumga, ^aognaT HaTK^agapuHu yMyMgamTupum Ba Taxgug Kugumga umTupoKHngapHuHr Bepöag Ba HoBepöag SygMaraH y3apo ^aoguaTgapuHu Ha3apga Tyragu (TaKo3o этagн). MactygnaTgn SorgnKgnK MyHocaöarnapu - SupranuKgagaKHu, atHu xaMKopgapHuHr ^aognaT ^apaeHnga catH-xapaкaтgapннн SupgamTupumHu TaKo3o этagнraн, Ba Sup BaKTHuHr y3uga - catH-xapaKaTgapHu ^aognaTHu TamKug KugumHuHr Ma3MyHu Ba maKgura MyBo^u; gн$$epeнцнaцнa Kugum TaSaKagamTupumHu TaKo3o этagнгaн 3apypuaT Ba KyfingraH MaKcaggapra ^punium ucTara Ty^afign Sym BaKT xopguK nu^apum umTupoKHngapu ypTacugaru y3apo ago^agup. MygtTuMegua BocuTagapu acocuga Maxcyggopguru y3apo ^aognaT Hara^acuga ^aMoaBufi KagpuaTgapHu umgaö hukum Kugum Ba puBo^gaHTupumHu u^ogagaHgu. MygtTuMegua BocuTagapu acocuga ^aognaraHuHr k^oSuh HaTK^a öepum ^uxaTu ^aognaT cyöteKraHuHr ogaMra Ba ogaM öngaH, y3ura Ba y3u öngaH öygraH MyHocaSaraapuHu puBo^gaHTupumgaH, ^aog, u^ogufi puBo^gaHraH maxcHu maKg^aHTupumgaH uöopaT. MygtTuMegua BocuTagapu acocuga - uhcoh maxcuHu к®тнмoннgamтнpнm MaKcaguga y3ura xoc Ba Maxcyc TamKug этнgгaн Ba 6omкapнgagнraн ^aognaT TypuHu н$ogagaнgн.

April, 2022

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-2-879-884

Мулътимедиа воситалари асосида ижтимоий тарбия воситаси сифатида бир катор потенциалларга эга [4].

Биринчидан, у ижтимоий фаоллик, коммуникативлилик, ташкил килинганлик, харакатланувчанлик, креативлик каби ижтимоий ахамиятга эга шахсий сифатларнинг шаклланишига ёрдам беради. Ижтимоий ахамиятли шахс сифатлари ижтимоийлашув жараёнида инсонга табиат томонидан берилмаган ва унинг генетик хусусияти ёки узига хос сифати булмаган хислатлар сифатида шаклланади. Ижтимоий ахамиятли шахс сифатлари талабанинг хатти-харакати ва амалларида, унинг бошка кишиларга муносабатида намоён булади. Мулътимедиа воситалари асосида жараёнида талаба шахсининг ижтимоий ахамиятли фазилатларини шакллантиришнинг мохияти бошкарув муаммоларини хал килишда ностандарт ёндашувларни топишга, гояларни ишлаб чикаришга, уз фаолиятини режалаштиришга, ураб турган (атрофдаги) вокеликни уз эхтиёжлари, карашлари ва максадларига мувофик узгартиришга каратишдан иборат. Иккинчидан, мулътимедиа воситалари фаолияти талабаларни турли ёш тоифалари, турли ижтимоий макомларга эга булган инсонлар билан узаро фаолиятга тайёрлашга ёрдам беради [5]. Мулътимедиа воситалари асосида талабаларга турли ёшдаги инсонлар, турли касбларда (полипрофессионал) мулокот билан шугулланиш имконини беради, ва шу билан мулокотга булган эхтиёжни кондиради, коммуникатив компетентликни ривожлантиради. Одамлар билан самарали узаро фаолият инсонпарварлик ва демократик кадриятлар, ахлокий меъёрлар, инсоннинг ёш хусусиятларини билиш, инсоннинг бошка маданият вакиллари билан алока (контакт) килиш кобилиятига ва коммуникатив компетентликка асосланади. Одамлар билан самарали хамкорлик нафакат муайян коммуникатив билим ва куникмалар мажмуини (ижтимоий шароитларда уз йулини топа олиш, харакат кила олиш, бошка одамларнинг шахсий хусусиятларини ва хиссий холатини белгилай олиш кобилияти), балки коммуникация кобилиятининг шаклланганлигини хам уз ичига олади. Учинчидан мулътимедиа воситалари асосида талабага интерфаол узаро фаолиятда, ижтимоий мухитда хулк-атвор ва фаолиятни такомиллаштириш тажриба орттириш имкониятини беради. Талабаларда узаро фаолият вазиятларини тартибга солиш, тахлил килиш, башорат килиш ва узаро фаолиятда уз иштирокларини режалаштира олиш малакаси шаклланади. Интерфаол узаро фаолиятнинг бир кисми сифатида анимация фаолияти ижтимоий-маданий характерга эга булиб, атрофдаги вокеликни узгартиришга ёрдам беради. Мулътимедиа воситалари асосида, кириш давомида

April, 2022

талабалар шахсий ва касбий сифатларининг ривожланишига таъсир курсатувчи турли гурухларга аъзо буладилар.

Мулътимедиа воситалари асосида талабалар амалий фаолиятининг касбий шаклланиши масалалари олимлар Р.Богоудинова, Д.Генкин, А.Жарков, Т.Киселева, А.Конович, Ю.Красильников, Б.Лихачев, В. Новаторовлар уз тадкикотларида тухталиб утган. Олимлар ижтимоий-маданий вазиятни, мулътимедиа воситалари асосида тарбиявий потенциалини самарали куллашга булган кучли ижтимоий талабни хисобга олиб, ушбу касб мутахассисларини олий таълим доирасида хам тайёрлашга эътиборни кучайтириш хакида суз юритиш хакдидир. Мулътимедиа воситалари асосида талабаларни ижтимоий тарбиялашнинг самарадорлигини ошириш максадида, олий таълим муассасасининг талабалари ва укитувчиларининг фаол иштирокида, талабаларда педагогик мулътимедиа воситалари асосида малакалари ва куникмаларини шакллантириш учун педагогик дастурлар асосида амалага ошириш хам мухим ахамият касб этади. Ушбу дастур синфдан ташкари ижтимоий-маданий ва мулътимедиа воситалари асосида, жараёнида шахсий сифатлар, касбий билимлар, малакалар ва муносабатларни шакллантиришнинг педагогик тизимидан иборатдир.

REFERENCES

1. Азаров ю.п. искусство воспитывать. - м.: просвещение, 1985.448с.

2. Коллектив. Личность. Общение. Словарь социальнопсихологических понятий. / под ред. Е.с. кузьмина, в.е. семенова. - л., 1987. - 144с.

3. Мудрик а.в. введение в социальную педагогику. - м.: изд-во ин-т практ. Психол., 1997 - 171 с.

4. Мухамеджанова, Лалихон Ашуралиевна (2019) «РОЛЬ НРАВСТВЕННОСТИ В ОБЩЕСТВЕННОМ СОЗНАНИИ», Научный вестник Наманганского государственного университета : Вып. 1: Вып. 9 , статья 17.

5. Мамаюсупова И. К. О ПСИХОЛОГИЧЕСКИХ КРИТЕРИЯХ И ФАКТОРАХ ВОЗНИКНОВЕНИЯ КОНФЛИКТОВ, ВОЗНИКАЮЩИХ МЕЖДУ МОЛОДЫМИ ЛЮДЬМИ / / Теоретическая и прикладная наука. - 2020. - №. 2. - С. 630-633.

6. Мухамеджанова Л.А.(2021) "Тенденции изменения этических норм в информационном обществе". Материалы конференции Социальная реальность виртуального пространства. С. 48-54.

April, 2022

884

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.