Научная статья на тему 'ТЕХНИКА ЙЎНАЛИШИ ТАЛАБАЛАРИНИ КАСБИЙ АХБОРОТМОДЕЛЛАШТИРИШ КЎНИКМАЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ОМИЛЛАРИ'

ТЕХНИКА ЙЎНАЛИШИ ТАЛАБАЛАРИНИ КАСБИЙ АХБОРОТМОДЕЛЛАШТИРИШ КЎНИКМАЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ОМИЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
35
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Касбий ахборот моделлаштириш / процессуал компонент / конструкция / рақамли технологиялар / дидактик шартлар / модел / компонентлик. / Professional information modeling / procedural component / design / large-scale technologies / didactic conditions / model / component

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Кузиев, Отабек Чулиевич

Ушбу мақолада техника йўналишида тахсил олаётган талабаларда замонавий технологик саводхонлигини ошириш, уларнинг фаолиятида рақамли технологиялар мухим ахамият касб этишини англашига эришиш, касбий тайёрлаш жараёнида ахборот-моделлаштириш кўникмаларини ривожлантириш, шакллантиришга туртки бўладиган дидактик шартларига асосланган ҳолда, уларда касбий ахборот моделлаштириш кўникмаларини шакллантириш учун тақдим этилган моделларни муҳокама қилиш, турли такомиллашган моделларни яратишдаги иштироки, мулоқот жараёнилари, талабанинг ўз билим доирасиги имкониятлари, дастлабки касбий фазилатлари ва қобилиятларига, талабанинг жамоада, гуруҳда ишлаш лаёқатига аҳамият берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DEVELOPMENT FACTORS OF PROFESSIONAL INFORMATION-MODELING SKILLS OF ENGINEERING STUDENTS

This article will discuss the presented models for the formation of professional information modeling skills in students studying in the technical direction, to achieve the realization of the profession of digital technology in their activities, to develop information and modeling skills in the process of professional training, to discuss the presented models for the formation of professional information modeling skills, to, importance was given to professional qualities and abilities, the student's ability to work in a team, group.

Текст научной работы на тему «ТЕХНИКА ЙЎНАЛИШИ ТАЛАБАЛАРИНИ КАСБИЙ АХБОРОТМОДЕЛЛАШТИРИШ КЎНИКМАЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ ОМИЛЛАРИ»

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

ТЕХНИКА ЙУНАЛИШИ ТАЛАБАЛАРИНИ КАСБИЙ АХБОРОТ-

МОДЕЛЛАШТИРИШ КУНИКМАЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ

ОМИЛЛАРИ

Отабек Чулиевич Кузиев

К,арши мухдндислик-иктисодиёт институти укитувчиси

AННОТАЦИЯ

Ушбу мацолада техника йуналишида тахсил олаётган талабаларда замонавий технологик саводхонлигини ошириш, уларнинг фаолиятида рацамли технологиялар мухим ахамият касб этишини англашига эришиш, касбий тайёрлаш жараёнида ахборот-моделлаштириш куникмаларини ривожлантириш, шакллантиришга туртки буладиган дидактик шартларига асосланган уолда, уларда касбий ахборот моделлаштириш куникмаларини шакллантириш учун тацдим этилган моделларни мууокама цилиш, турли такомиллашган моделларни яратишдаги иштироки, мулоцот жараёнилари, талабанинг уз билим доирасиги имкониятлари, дастлабки касбий фазилатлари ва цобилиятларига, талабанинг жамоада, гурууда ишлаш лаёцатига ауамият берилган.

Таянч сузлар: Касбий ахборот моделлаштириш, процессуал компонент, конструкция, рацамли технологиялар, дидактик шартлар, модел, компонентлик.

ABSTRACT

This article will discuss the presented models for the formation of professional information modeling skills in students studying in the technical direction, to achieve the realization of the profession of digital technology in their activities, to develop information and modeling skills in the process of professional training, to discuss the presented models for the formation of professional information modeling skills, to, importance was given to professional qualities and abilities, the student's ability to work in a team, group.

Keywords: Professional information modeling, procedural component, design, large-scale technologies, didactic conditions, model, component

КИРИШ

Дунёда булажак мухдндисларнинг замонавий билимларини кенгайтириш, ракамли технологиялар билан уЙFунлаштириб, технологиялар такомиллашиб бораётган даврда инсонлар онгида, эртанги кун иктисодиёти - билим ва юкори технологиялар иктисодиёти деган фикр уз тасдотини топиб бормокда.

1183

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Олий таълим шароитида самарали моделларни яратиш, амалиётга тадбик этиш ушбу фаолиятга хамрох буладиган технологиялар тизимини модернизация килиш - бу ахборот макони, ахборот жамиятини ривожлантириш ресурслари туFрисида кенг тушунчаларни талаб этади. [1].

Талабаларнининг ахборот моделлаштириш куникмаларини шакллантириш жараёни моделини учта блокдан иборат тарзда туздик: максад блоки, стратегик блок ва натижа блоки. Ушбу тузилмавий блоклар мазмуни ва компонентлари, узаро алокадорликлари хакида тухталиб утамиз.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Мацсад блоки жараён моделининг асосий бошлаетич нуктаси булиб, ушбу максад асосида кейинги блоклар ташкил этилади. Модел максадини белгилашда эса талабаларда ахборот моделлаштириш куникмаларини шакллантириш жараёни асосий субъектларининг эутиёжлари (ахборот моделлаштириш куникмасини эгаллаш, ундан фойдаланиш эхтиёжи, амалий фаолиятда мазкур куникмани эгаллашга булган талаблар ва хоказо) хамда жамият талаблари (ахборот коммуникацион технологияларнинг ривожланиши, касбий фаолиятда АКТдан фойдаланиш куникмаларига булган эхтиёжлар, иш самарадорлигини ошириш имкониятларидан кенг фойдалана билиш асосида белгиланадиган талаблар) асосида белгилаб олинади. Ушбу икки омилдан келиб чиккан холда модел максадини "БулFуси мухандисларда ахборот-моделлаштириш куникмасини шакллантириш асосида уларни касбий фаолиятга тайёрлаш самарадорлигини ошириш" тарзида белгилаб олдик.

Шунингдек, ахборот моделларининг жадвалли, графикли, динамик, статик, иерархик, тармокли каби турлари келтириб утилган. Ушбу моделлар булажак мухандислар фаолиятида кенг кулланилиб, ушбу жараёнга тайёрлашда талабалар хар бир модел тури ва улар билан ишлашга доир тажрибалар билан батафсил таништириб утилади. [3].

Булажак мухандисларни ахборот моделлаштириш фаолиятига тайёрлашда амал килинадиган тамойиллар куйидагилардан иборат:

• фаолиятлар интеграциялашувини мувофиклаштириш тамойили;

• талабаларнинг уз-узини ривожлантириш тамойили;

• ижтимоий масъулиятлилик тамойили;

• ижтимоий компетентлик тамойили;

• узлуксиз ривожланиш тамойили;

• мувозанатлаштириш тамойили;

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

• ахборотлардан фойдаланишда мобиллик тамойили.

Талабаларни ахборот-моделлаштириш фаолиятига тайёрлашда куйидаги дидактик шарт-шароитлар талаб этилади:

• талабалар ва укитувчиларнинг методик, информацион ва моделлаштириш фаолиятини ягона дидактик тизимга интеграциялаш;

• талабаларнинг ахборот-моделлаштириш фаолияти таркибига ахборот технологиялар асосида касбий масалаларни хал килиш боскичларини киритиш;

• ахборотларни туплаш, уларни кайта ишлаш, унга ишлов бериш, узатиш, моделлаштириш буйича субъект ва АКТ уртасидаги интерактив имкониятни амалга ошириш;

• таълим жараёнида фойдаланиладиган укув материалларини анимация, видео ва шу кабилар воситасида такдим килиш;

• ахборот-моделларини тайёрлашнинг методик, информацион ва предметли сохалари яхлитлигини шартлаб берувчи модул дастурлари, укитишнинг техник ва аудиовизуал воситаларини моделлаштириш.

Моделнинг стратегии блокида ахборот-моделлаштиришни амалга ошириш боскичлари келтирилган.

1-боскич: конструктив шакллантирувчи босцичга моделни амалга ошириш учун шарт-шароитлар яратиш, белгиланган вазифаларни хал килиш буйича тадбирларни амалга ошириш киради. Ушбу боскичда булажак мухандиснинг фаолиятини моделлаштиришда турли хил ахборот технологиялари куникмаларини, шу жумладан, амалий дастур пакетларидан фойдаланишни таъминлайди. Ишнинг ушбу боскичида талаба уз тадкикотларининг тажриба-синов маълумотларини кабул килиш, кайта ишлаш куникмаларини, узгартириш ва яратиш кобилиятларини ривожлантиради.

Фаолиятни моделлаштиришни амалга ошириш учун булажак мухандис янги ахборот технологияларини, шу жумладан, дидактик шартлардан бири булган компьютер технологияларидан фойдаланишни, махсус ахборот ва методик таъминотни бирлаштирган замонавий компьютер ёрдамида моделлаштириш тизимларини узлаштириши керак [3-4].

Моделлаштиришни амалга ошириш жараёнида ечилган техник муаммолар блоки иложи борича мухандис касбий фаолиятининг вазифаларига мос келади, талабаларнинг касбни эгаллаш ва билим олиш мотивацияларини оширади, конструктив карорлар кабул килиш ва уларни амалиётга татбик этиш буйича куникмаларни шакллантиради. Моделлаштириш учун меъёрий маълумотларга

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

мурожаат килиш, уни излаш ва унга профессионал бахо бериш кобилияти хам эгалланиши лозим [6].

Худди шу вазифаларни замонавий дастурий таъминот ёрдамида куриб чикиб, маълумот олиш ва хисоблаш натижаларига эга булиш натижасида автоматлаштириш [5] - механик хисоблашга нисбатан вактни тежайди. Бундай вазиятда субъект-субъект тавсифига эга булган амалий ахборот куникмаси муваффакиятли шаклланади.

Алгоритмлардан фойдаланган холда муаммоларни ечиш буйича моделлаштириш жараёнида талаба кушимча маълумотлардан фойдаланади. Бу уз-узини англаш ва уз-узини урганиш нуктаи назаридан рефлексив фаолият натижаси булган ва бошка мутахассислардан касбга мослашиши билан сифат жихатидан ажралиб турарди. Шу билан бирга, таълим жараёни мазмуни, танлов имконияти ва кулайлиги жихатидан мазмунни амалга ошириш тамойиллари ва педагогик шартлари тизимига асосланган.

Ушбу боскичда моделлаштиришни амалга оширилиши дидактик функцияларни амалга оширилишини таъминлайди: талаба назарий материални мустакил ишлаш пайтида компьютер дастурлари ва ахборот тизимларидан фойдаланиш кобилиятини мустахкамлайди [7], педагогдан керакли фикр-мулохазалар олади, бунинг натижасида таълим шахсга йуналтирилган куринишни олади, ишонч ва узаро тушуниш мухити яратилади.

2-боскич: Коррекцион-ташхислаш босцичини амалга ошириш жараёнида моделнинг амалга оширилиши ва натижалар мониторинг килинади. Моделнинг дастурий-технологик ва ташкилий-фаолият компонентлари тахлил боскичи билан таккосланади, кушимча киритиш ва мавжуд шартларни мустахкамлаш натижалари олий таълим муассасаси ахборот-таълим маконига уз таъсирини курсатади. Моделни амалга ошириш жараёнида ижодий мухитни яратиш, ижодий компетенцияларга ташхис куйишда мукобиллар учун кушимча тадкикот ишларини талаб киладиган, тадбирларни режалаштириш ва излашда тадкикот техник вазифасини мустакил равишда ишлаб чикиш, муаммони кандай хал этишни таклиф килиш максадга мувофикдир.

Ушбу боскичнинг вазифаси таълимий шароитлардан узок булган холатларда булажак мутахассисларни касбни узлаштириш нуктаи назаридан текшириб куриш, яъни, уларни ишлаб чикариш шароитларидаги кийинчилик ва мураккабликларни ёки ностандарт вазиятларда кай тарзда хал килишларини амалда синовдан утказишдир.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

3-6OCKHH: TaqduMom-yMyMxammupuM öoc^muöa Tanaöanap Tag^u^OT HaTH^anapuHH KOMntroTep gacTyp^apu epgaMuga TH3HMra KernupHÖ, xyrocanap HH^apagurap. O^HHraH MatnyMoraapHH BH3yan MarepHan.rap (npe3em^HOTap, н.mrocтpaцнfl.rap, guarpaMManap, pe^a Ba my Kaöurap) maKrnga yMyM^amTupagu. Ymöy öocKHHga öyra^aK MyxaHgucHHHr axöopoT кoмпeтeнцнflcнra Kym^MaraH Ba3H^raapga пpннцнпнaп aHru ^apop^apHH ^aöyn ^urnm, KyÖH^raH MyaMMO Ba caBO^^apHHHr HoaHtaHaBufi eHHM.rapHHH (axöopoт-кoммyннкaцнfl TexHO^orH^napu epgaMuga) Tona onumu Kaöu KOMnoHeffraapHH KupuTHm KepaK öyragu [6,7].

CTpaTerHK ö^OKKa MogernuHr acocufi Ma3MyHHHH TamKHH этyвнн TanaöanapHHHr axöopoT-Moge^^amTupum KyHHKManapuHu maKmaffrapum Ma3MyHH xaM KupuTH^raH. ^tHH, Myan^H^HK gacTypu, MeTog^ap th3hmh (Kefic^ap, нннoвaцнoн TexHO^orua^ap, TanaöanapHHHr MycTa^un ^ao-mara) KaMpaö o^HHraH. KyHHKMa Ba KOÖHHHaraapHHHr puBO^naHum gapa^acuHH Tamxuc^am Kacöufi ATC ManaKa Tanaö^apu, Me3OH^apu Ba axöopoT-Moge^^amTupum KyHHKMarapuHH maKmaffrapum gapa^acuHH öe^ru^OBHH Me3OH^apHH y3 unura o^raH HaTH^aBufi-öaxo^OBHH KOMnoHeHTga y3 aKCHHH Tonagu. Moge^HHHr aKyHuga эpнmн^agнraн namu^a KypcaTuö yTH^gu.

AxöopoT-Moge^^amTupum KyHHKManapuHu maKmaHTupu^HmH TpaHcnopT ^apaeH^apu TexHO^oruacu cox,acugaru Kacöufi ^ao^uaTHH aManra omupum ynyH 3apyp öynraH TanaöanapHHHr yMyMMagaHufi-Kacöufi ManaKanapuHH maKmamupum HaTH^acugup. TaMHM ^apaeHuga TanaöanapHHHr HHTe.meKTyan puBO^naHum gapa^acu, yrapHHHr Tafieprap^uru, KOÖHHHaraapH Ba HMKOHuaraapuHH xucoöra o^raH x,ogga y^HTumra Taöa^anamTHpu^raH eHgamyBHH Ha3apga TyraguraH Moge^^amTupum TexHO^oruanapugaH ^ofiganaHum Ma^cagra MyBO^u^gup.

1-pacM. Tanaöanapga axöopoT Moge-mamTupum KyHHKManapuHH maKmaHTupum Moge^u.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

O ^

vo ^

s

I-

ro

CP

I-

u

MogennamTupum ^nr^uuianu MofleflflamTHpHm KyHUKMa^apuHH maKnaaHTunum

1

1-6OCKHH - KOHcmpyKmue waKnnaHmuvveuu

JL

Mva.njnA^iHK gacTvnw

2-6ocK,Mu-HoppewuoH- MeTonnan tm^mmm

m

t l i

3-6ocKMu - TaqäuMom-yMyMMwmupuw '-' -- (— — KPM MннQвaцмQH TMO --------------- ^

1 „ o ♦

AvöopoT Mofle^awTMnMWHMHr

VMVMMM MHTPnPKTvan KVHMKMS

vmvmmm nunaKTMK KVHMKnna

MwaunurnuK Mavrur ^aunanu fiüüuua kvhmkm»

----------------------------------------a

Mp^nH^an j

мотмвацмон

^aonuaTnu

KorHMTMB

Pe$neKCMB

mrnPH

KacöuM-^an^M^Tra nug aMa^MM um^ap 6yMMHa Mngp^^anHM um^aö hmk,MW Ba

avura

KacöuM-aMa^MM Maca^a^apHM pHumga HasapuM öu^MM^apHu yK,yB öu^umra

HasapuM öu^uM^apra эгa^мгм, ^PKUH KacöuM aMa^uM Maca^a^apHu pHumra ^uMuHHu^uKKa gyH

HasapuM öu^uM^ap öu^aH Kypn^^aHraH^uK gapawacu Huxn^Tga nacT, KacöuM-aMa^uM Maca^a^apHu

HATMWA: ÄvöonoT-MQfle^^amTMnMm KyHMKMacura эгa öynraH öynarnaK Mya^aHfluc

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 21 ISSUE 10

educational, natural and social sciences -------- JtV ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022:5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

REFERENCES

1. Узбекистан Республикаси «Таълим т^рисида»ги конуни // Баркамол авлод - Узбекистан тараккиётининг пойдевори. - Тошкент: Шарк, 1997. - 1-30 б.

2. Кадрлар тайёрлаш миллий дастури // Баркамол авлод Узбекистан тараккиётининг пойдевори. - Тошкент: Шарк, 1997. - 31-63 б.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

3. Мирзиёев Ш.М. Эркин ва фаровон, демократик Узбекистан давлатини мард ва олийжаноб халкимиз билан бирга курамиз. // Халк сузи, 2016 йил 16 декабрь. №247 (66.82)

4. Узбекистан Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги "Узбекистан Республикасини янада ривожлантириш буйича Хдракатлар стратегияси туFрисида "ги ПФ -4947 сонли Президент Фармони.

5. Кузиев, О. Ч. (2012). Психолого-педагогические основы профессионально-педагогической направленности обучения специальным дисциплинам в республике Узбекистан. Мир образования-образование в мире, (3), 66-70.

6. Кузиев, О. Ч. (2021). МУХДНДИСЛИК ФАОЛИЯТИНИ МОДЕЛЛАШТИРИШНИНГ ХРЗИРГИ ХЩАТИНИ ТА^ЛИЛИЙ ЖИХДТЛАРИ. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(6), 245-250.

7. Шодиев, Р. Д., Шарипов, Э. О., & Кузиев, О. Ч. (2022). Булажак мухандиснинг уз фаолиятини моделлаштириш модели. Ta'lim fidoyilari, 18(5), 9-14.

8. Chuliyevich K. O. Ways of Implementation in the Future of the Formation of Information and Modeling Skills in Students of the Technical Direction //Eurasian Scientific Herald. - 2022. - Т. 11. - С. 22-26.

9. Cho'Liyevich, O. Q. Z. (2021). MAKTAB GEOMETRIYA KURSIDA ANALOGIYA METODI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(2), 84-95.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.