Научная статья на тему 'ТАЯНЧ ҲАРАКАТ АПАРАТИ ШИКАСТЛАНГАН ТАЛАБА ҚИЗЛАРНИНГ ҲАРАКАТ ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШ'

ТАЯНЧ ҲАРАКАТ АПАРАТИ ШИКАСТЛАНГАН ТАЛАБА ҚИЗЛАРНИНГ ҲАРАКАТ ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШ Текст научной статьи по специальности «Естественные и точные науки»

CC BY
24
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
таянч ҳаракат / имконияти чекланган / жисмоний тарбия / жисмоний тайёргарлик / тана вазни индекси / disabilities. basic movement / disabled / physical training / physical fitness / body weight index
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по естественным и точным наукам , автор научной работы — Ч. А. Бердиева, Ш. А. Абдиев, С. Д. Бердиев, Д. Б. Бахтиёров

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТАЯНЧ ҲАРАКАТ АПАРАТИ ШИКАСТЛАНГАН ТАЛАБА ҚИЗЛАРНИНГ ҲАРАКАТ ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШ»

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 10 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

ТАЯНЧ ХДРАКАТ АПАРАТИ ШИКАСТЛАНГАН ТАЛАБА КДОЛАРНИНГ

ХДРАКАТ ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШ

Ч. А. Бердиева, Ш. А. Абдиев, С. Д. Бердиев, Д. Б. Бахтиёров

УЗДЖТСУ Чирчик

Калит сузлар: таянч харакат, имконияти чекланган,жисмоний тарбия, жисмоний тайёргарлик,тана вазни индекси

Keywords: disabilities. basic movement, disabled, physical training, physical fitness, body weight index

Ключевые слова: базовое движение, инвалиды, физическая подготовка, физическая подготовленность, индекс массы тела

Мамлакатимизда ижтимоий масалаларни, хусусан, ногиронлик билан боглик муаммоларни хал этишга катта эътибор каратилмокда.Узбекистон Республикаси Мустакил Давлатлар Хдмдустлигида биринчилардан булиб "Ногиронларнинг ижтимоий химояси хакида" ногиронларнинг хукукларини уз ичига олган хукукий база яратилди.Жисмоний юкламаларни инсонлар организмининг мослашувчан захирасига мос равишда табакалаштириш, жисмоний ривожлантириш согломлаштирувчи жисмоний тарбия ва спортнинг энг мухим муаммоларидан биридир.

Максад: Жисмоний имконияти чекланган талаба кизлар организмининг тана вазни индексига боглик саломатлик холатини бахолаш.

Вазифалар: Тадкикодларда жисмоний ривожланиш ва жисмоний тайёргарлик даражасини таккослаш хамда функционал курсаткичларини урганиш.

Умумий жисмоний тайёргарликни яхшилашга каратилган машклар мажмуасини тузиш ва амалиётга тадбик килиш.

Жисмоний тарбия машгулотларига мослашиш динамикасини урганиш.

Танлаб йуналтирилган жисмоний машкларни организмнинг функционал тизимига таъсирини урганиш.

Машгулотлар тахлили ва хулосаларни ишлаб чикиш.

Амалий тавсиялар. Илмий янгилиги: Имконияти чекланган укувчиларининг самарали воситалари танланиб, мослашиш турлари урганилди. Танлаб олинган воситаларнинг организмга таъсир этиш даражалари ва куллаш методикаси ишлаб чикилди. Бизнинг фаразимизча, жисмоний имконияти чекланган укувчиларнинг мехнатга ва хаётга тайёрлашда жисмоний тарбия воситаларидан модул тизими асосида фойдаланиш, организм тизимлари фаолиятини яхшилаб, жисмоний ва функционал имкониятларини оширишга хизмат килади.

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 10 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

Тадкикот услублари:

> илмий ва услубий адабиётлар тахлили

> педагогик кузатув

> антропометрия

> назорат синовлар

> педагогик тажриба

Тана вазни индекси - бундан икки юз йилликлар олдин уйлаб топилган, уз соглиги хакида кайгурадиган одамлар муваффакиятли фойдаланаётган ноёб инструментдир. Айнан уша даврда, яъни XIX асрда назариячи ва амалиётчи тиббиёт ходимлари одамнинг реал тана вазни ва буйи билан боглик тугридан-тугри "соглом" тана вазни деб аталувчи тушунчага диккат каратганлар. Куйидаги махсус жадвал оркали хар бир инсон уз тана вазни индексини жуда осон аниклаши мумкин.

Формула жуда оддий: одам тана вазнини (кг) унинг буйи (метрда) квадратига булиш зарур. Масалан 55 кг вазнга ва 165 см (1.65 м) буйга эга кизнинг Кетле индекси - 20.2 га тенг. Бунинг учун уз тана курсаткичларини билиш кифоя.

Тана вазни индекси куйидагича формула асосида аникланади:

м

1 = ~

X,2

Бу ерда:

I - тана вазни индекси, м - тана вазни (кгда), х = буйи (метрда).

1. жадвал

Тана вазни индекси

Тана вазни Тана вазни индекси Саломатлик Нима килиш

индексига боглик 18 - 25 25 ёшдан учун хавфи керак?

саломатлик холати ёш ошганда

классификациям

Асабий анарексия Тана вазни Тана вазнини

(овкатланишни кутилганидан 15% юкори ошириш

рад килиш) дан кам, тана вазни индекси 17.5 дан кам. анарексияни даволаш тавсия килинади

Тана вазни 15% дан кам йук

дефицити

(етишмовчилиги)

Меъёрда. 19.5-22.9 20.0-25.9

Тана вазнини

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 10 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

Тана вазни ортикча 23.0-27.4 26.0-27.9 камайтириш тавсия килинади

I даражали ёглашиш 27.5-29.9 28.0-30.9 баланд Тана вазнини камайтириш тавсия килинади

II даражали ёглашиш 30.0-34.9 31.0-35.9 юкори Тана вазнини камайтириш катъий тавсия килинади

III даражали ёглашиш 35.0-39.9 36.0-40.9 жуда юкори Тана вазнини камайтириш катъий тавсия килинади

IV даражали ёглашиш 40.0 ва юкори 41.0 ва юкори фавкулотда юкори Зудлик билан тана вазнини камайтириш тавсия килинади

Тана вазнини хдсоблашни хдр бир киши мустакил амалга ошириши мумкин. Таянч-харакат аппарати шикастланган укувчиларда тана вазни индексини

ба^олаш натижалари Х (n=72)

Синалувчилар Киз болала

% хисобида Тана Буйи Кетле Х,олат таснифи

вазни (метрда) индекси

20 38 1,48 18 Тана вазни дефицити (етишмовчилиги)

10 44 1,48 29,7 I даражали ёглашиш

10 44 1,38 23,1 Тана вазни ортикча

60 43,2 1,47 21,18 Меъёрида

Хулоса: Урганилаётган харакат фаолиятларини такомиллаштиришда жисмоний сифатларни хдракат тузилишини узгартирмай, узаро боглик таъсир деб аталмиш йул билан (В.М.Дьячков буйича), яъни узаро боглик машк усули билан рагбатлантиришга имкон берадиган кушимча юкламали шароитда фаолиятнинг яхлит бошкарилиши билан тавсифланадиган усуллар етакчи хдсобланади.

Фойдаланилган адабиётлар

1. Ч. А. Бердиева ЖИСМОНИЙ ИМКОНИЯТИ ЧЕКЛАНГАН ТАЛАБАЛАР ОРГАНИЗМИНИНГ ФУНКЦИОНАЛ ДОЛАТИНИ БАДОЛАШ УСУЛИ //

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 10 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

Academic research in educational sciences. 2021. №Special Issue 1. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/zhismoniy-imkoniyati-cheklangan-talabalar-organizmining-funktsional-olatini-ba-olash-usuli (дата обращения: 12.12.2022).

2. Charos Alisher Qizi Berdiyeva JISMONIY IMKONIYATI CHEKLANGAN TALABA QIZLARDA EGILUVCHANLIK VA UNI RIVOJLANTIRISH USULIYATI // Scientific progress. 2022. №2. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/jismoniy-imkoniyati-cheklangan-talaba-qizlarda-egiluvchanlik-va-uni-rivojlantirish-usuliyati (дата обращения: 12.12.2022).

3. Юнусов С.А. РОЛЬ И ЗНАЧИМОСТЬ ПСИХОЛОГИЧЕСКОЙ ПОДГОТОВКИ ПАРАЛИМПИЙЦЕВ ПАУЭРЛИФТЁРОВ ВЫСОКОЙ КВАЛИФИКАЦИИ // Fan-Sportga. 2020. №3. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/rol-i-znachimost-psihologicheskoy-podgotovki-paralimpiytsev-pauerliftyorov-vysokoy-kvalifikatsii (дата обращения: 12.12.2022).

4. Л. Б. Собирова КУРИШ КОБИЛИЯТИ БУЗИЛГАН БОЛАЛАРНИ SPORT ФАОЛИЯТИ ШАРОИТЛАРИГА МОСЛАШИШ ХУСУСИЯТЛАРИ // Scientific progress. 2022. №6. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/k-rish-obiliyati-buzilgan-bolalarni-sport-faoliyati-sharoitlariga-moslashish-hususiyatlari (дата обращения: 12.12.2022).

5. Laylo Baxromovna Sobirova O'ZBEKISTONDA GOLBOL SPORT TURINI OMMALASHTIRISH ORQALI KO'RISH QOBILIYATIDA NUQSONI BOR SHAXSLAR HARAKAT FAOLLIGINI RIVOJLANTIRISH USLUBIYATI // Scientific progress. 2022. №4. URL: https://cyberleninka.ru/article/n7o-zbekistonda-golbol-sport-turini-ommalashtirish-orqali-ko-rish-qobiliyatida-nuqsoni-bor-shaxslar-harakat-faolligini-rivojlantirish (дата обращения: 12.12.2022).

6. Dilshod Baxtiyorovich Baxtiyorov AMPUNTANT FUTBOLCHILARNI JISMONIY TARBIYA VOSITALARI VA USLUBIYATI // Scientific progress. 2022. №2. URL: https: //cyberleninka.ru/article/n/ampuntant-futbolchilarni-jismoniy-tarbiya-vo sitalari-va-uslubiyati.

7. Lola Tilapovna Davlatova JISMONIY TARBIYA VA SPORTDA SOG'LOMLASHTIRISH TEXNOLOGIYALARINING DOLZARBLIGI VA AHAMIYATI // Scientific progress. 2021. №8. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/jismoniy-tarbiya-va-sportda-sog-lomlashtirish-texnologiyalarining-dolzarbligi-va-ahamiyati (дата обращения: 12.12.2022).

8. Kh M. M., Svetlichnaya N. K. Abdiev Sh. A., Davlatova LT, Sobirova LB Improving Pedagogical Mechanisms to Increase Special Physical Preparation of Students with Disabilities in Uzbekistan //Psychology and education. - 2021. - Т. 58. - №. 2. - С. 1379-1389.

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 10 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

9. Юнусов, С. А. "Физическое воспитание школьников в инклюзивном образовании" SCIENTIFIC PROGRESS." Scientific Journal ISSN (2021): 2181-1601.

10. Абдиев Ш.А. ТАЯНЧ-ДАРАКАТ АППАРАТИ ШИКАСТЛАНГАН ЮКОРИ МАЛАКАЛИ ЕНГИЛ АТЛЕТИКАЧИЛАРНИ МУСОБАКА ЮКЛАМАЛАРИНИ РЕЖАЛАШТИРИШ // Fan-Sportga. 2020. №7. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/tayanch-arakat-apparati-shikastlangan-yu-ori-malakali-engil-atletikachilarni-musoba-a-yuklamalarini-rezhalashtirish (дата обращения: 11.11.2022).

8. Шерали Хошимович Еофуров, Баходир Хошимович Еофуров УЗБЕКИСТОНДА 5X5 ФУТБОЛ СПОРТ ТУРИНИ ОММАЛАШТИРИШ ОРКАЛИ КУРИШ КОБИЛИЯТИДА НУКСОНИ БОР ШАХСЛАР ДАРАКАТ ФАОЛЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ // Scientific progress. 2022. №6. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/zbekistonda-5x5-futbol-sport-turini-ommalashtirish-or-ali-k-rish-obiliyatida-nu-soni-bor-shahslar-arakat-faolligini-rivozhlantirish (дата обращения: 15.11.2022)

9. Sherali Xoshimovich G'Ofurov, Baxodir Xoshimovich G'Ofurov NOGIRONLAR ARAVACHASIDAN FOYDALANADIGAN UMURTQA POG'ONASI SHIKASTLANGAN YOSHLARNING ADAPTIV JISMONIY TARBIYASI // Scientific progress. 2022. №6. URL: https://cyberleninka.ru/article/n7nogironlar-aravachasidan-foydalanadigan-umurtqa-pog-onasi-shikastlangan-yoshlarning-adaptiv-jismoniy-tarbiyasi (дата обращения: 15.11.2022).

13. Mirjamolov M. X., Odilov R. F. Zokirov dr salomatligi nogironat imkoniyatlari bo'lgan o'quvchilarning maxsus Jismoniy tarbiyasini takomillashtirish //Jismoniy tarbiya va sportning dolzarb muammolari.-2020.-S. - Т. 2023.

14. Davlatova L. T. INKLYUZIV TA'LIM TIZIMIDA TA'LIM PEDAGOGIKASINING AHAMIYATI VA TA'LIM MUHITINI SHAKLLANTIRISHDA INTERAKTIV TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISH SAMARADORLIGI //Scientific progress. - 2021. - Т. 1. - №. 6. - С. 30-35.

15. Миржамолов М.Х. ПАРА-СПОРТЧИЛАРНИНГ КИНЕМАТИК ДАРАКАТ ИМКОНИЯТЛАРИ ТАДЛИЛИ // Fan-Sportga. 2022. №2. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/para-sportchilarning-kinematik-arakat-imkoniyatlari-ta-lili (дата обращения: 12.12.2022).

15. Абдиев Ш.А. ТАЯНЧ-ДАРАКАТ АППАРАТИ ШИКАСТЛАНГАН ЮКОРИ МАЛАКАЛИ УЛОКТИРУВЧИЛАРНИ МАШЕУЛОТ ЮКЛАМАЛАРИНИ МЕЪЁРЛАШ // Fan-Sportga. 2021. №4. URL:

https://cyberleninka.ru/article/n/tayanch-arakat-apparati-shikastlangan-yu-ori-malakali-ulo-tiruvchilarni-mash-ulot-yuklamalarini-meyorlash (дата обращения: 11.11.2022)

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 10 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

16. Lola Tilopovna Davlatova ADAPTIV SPORT O'YINLARINI (VOLEYBOL) O'QITISH METODIKASIDA HARAKAT USLUBLARI VA QOIDALARI // Scientific progress. 2022. №2. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/adaptiv-sport-o-yinlarini-voleybol-o-qitish-metodikasida-harakat-uslublari-va-qoidalari (дата обращения: 12.12.2022).

17.Миржамолов М.Х. ПАРА-СПОРТЧИЛАРНИНГ КИНЕМАТИК ДАРАКАТ ИМКОНИЯТЛАРИ ТАДЛИЛИ // Fan-Sportga. 2022. №2. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/para-sportchilarning-kinematik-arakat-imkoniyatlari-ta-lili (дата обращения: 12.12.2022)

18. Бобомуродов, Н. Ш. "Структуры физической подготовленности курашистов" Вестник" науки и оброзавания научно-методической журнал № 4 (82)." Часть 2.2020 (2020): 41-44

19.Бобомуродов, Н. Ш. "Features of development of physical qualities in the process of sports training of students." International Journal of Psychosocial Rehabilitation 24.09 (2020): 4225-4229.

20. Светличная Н. Коррекционно-педагогическое воздействие на сенсомоторное развитие детей с нарушениями интеллектуального развития // Academic research in educational sciences. - 2022. - Т. 3. - №. 1. - С. 379-386.

21. Светличная Н.К. Развитие инклюзивного образования в области адаптивного физического воспитания детей // Вестник Тамбовского университета. Серия: Гуманитарные науки. - 2022. - Т. 27. - № 3. - С. 705-713. - DOI 10.20310/18100201-2022-27-3-705-713. ISSN: 1810-0201 (Print). ISSN: 2782-5825 (Online).

22.«Олимпийский спорт и спорт для всех. - 2021. - С. 412-414.

Валиева Н. Ю., Одилов Р. Ф. МЕТОДЫ РАЗВИТИЯ ЭФФЕКТА ТОНУСНЫХ РЕФЛЕКСОВ ПРИ ДЕТСКОМ ЦЕРЕБРАЛЬНОМ ПАРАЛИЧЕ С ПОМОЩЬЮ ФИТБОЛЬНОЙ ГИМНАСТИКИ //Academic research in educational sciences. -2021. - Т. 2. - №. 11. - С. 966-972.

23.Odilov R.F., Valiyeva N.Y.Q. Sensor tizimida nuqsoni bo'lgan bolalar mashg'ulotlarini kompleks nazorat qilish //Scientific progress. - 2021. - Т. 2. - №. 8. -С. 670-674.

24. Миржамолов М. Х., Одилов Р. Ф., Зокиров Д. Р. СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ СПЕЦИАЛЬНОЙ ФИЗИЧЕСКОЙ ПОДГОТОВКИ СТУДЕНТОВ С ОГРАНИЧЕННЫМИ ВОЗМОЖНОСТЯМИ ЗДОРОВЬЯ //Актуальные проблемы физической культуры и спорта. - 2020. - С. 20-23.

25. Миржамолов М. Х. ЭШИТИШ КОБИЛИЯТИ РИВОЖЛАНМАГАН УКУВЧИЛАРДА ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ МАШГУЛОТЛАРИНИ УТКАЗИШ УСЛУБИЯТИ //Scientific progress. - 2022. - Т. 3. - №. 6. - С. 214-221.

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 10 I 2022 _ISSN: 2181-1601

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

26. Sherali Hoshimovich G'Ofurov MALAKALI SPRINTERCHILARNING SPORT MASHG'ULOTLARINI RIVOJLANTIRISHNING USULLARI // Academic research in educational sciences. 2021. №4. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/malakali-sprinterchilarning-sport-mashg-ulotlarini-rivojlantirishning-usullari (дата обращения: 13.12.2022).

27. Еофуров Ш. Jismoniy tarbiya vositalari orqali sportchilarni o'z-o'zini rivojlantirish qobiliyatlarini shakllantirish. - 2020.

28. Sherali Hoshimovich G'Ofurov, Dilshod Baxtiyor O'G'Li Baxtiyorov, Umid Abdugaforovich Saidov MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI YENGIL ATLETIKA MASHQLARI ORQALI MASHG'ULOTLARINI TASHKIL ETISH // Scientific progress. 2022. №1. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/maktabgacha-yoshdagi-bolalarni-yengil-atletika-mashqlari-orqali-mashg-ulotlarini-tashkil-etish (дата обращения: 13.12.2022).

29. Л. Т. Давлатова БОЛАЛАР ЦЕРЕБРАЛ ФАЛАЖИДА ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИКНИ МАШЕУЛОТ ЖАРАЁНИДА ВА ИЛМИЙ НАЗАРИЙ СОДАДА РИВОЖЛАНТИРИШ // Academic research in educational sciences. 2021. №Special Issue URL: https://cyberleninka.ru/article/n7bolalar-tserebral-falazhida-zhismoniy-tayyorgarlikni-mash-ulot-zharayonida-va-ilmiy-nazariy-so-ada-rivozhlantirish (дата обращения: 12.01.2022).

30. Л. Б. Собирова Эффективность использования специальных упражнений в профилактике нарушений роста у младших школьников // Academic research in educational sciences. 2021. №5.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.