Научная статья на тему 'ТАВСИФИ УМУМИИ АЗНАВСУГУРТАКУНИ ТИБЦИ ЦОНУНГУЗОРИИ ҶУМҳУРИИ ТОҷИКИСТОН'

ТАВСИФИ УМУМИИ АЗНАВСУГУРТАКУНИ ТИБЦИ ЦОНУНГУЗОРИИ ҶУМҳУРИИ ТОҷИКИСТОН Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
136
43
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
СУГУРТА / АЗНАВСУГУРТАКУНӣ / ТАШКИЛОТИ СУГУРТАВӣ / ФАЪОЛИЯТИ СУГУРТАВӣ / қОНУНГУЗОРӣ / ҷУБРОНИ СУғУРТАВӣ

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Золотухин Алексей Валеревич

Масъалаҳои марбут ба азнавсуғуртакунӣ тибқи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон баррасӣ карда мешаванд. Қайд карда мешавад, ки азнавсуғуртакунӣ гарави таъмини устувории молиявии амалиёти суғуртавӣ ва фаъолияти мӯътадили ҳама гуна ширкатҳои суғуртавӣ мебошад. Азнавсугуртакунӣ ҳамчун низоми муносибатҳои иқтисодии суғуртаи такрорӣ интиқоли ҳама ё қисме аз хавфҳои сугуртавиро аз зиммаи як сугуртакунанда ба ӯҳдаи сугуртакунандаи дигар пешбинӣ мекунад, ки мақсади он ташкили портфели мутаносиби сугуртавӣ ва таъмини эътимоднокии молиявӣ мебошад. Гузашта аз ин, азнавсуғуртакунӣ як намуди махсуси суғуртаи амвол мебошад, ки нисбат ба шартномаи асосии суғурта хусусияти аксесуарӣ дорад.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

GENERAL CHARACTERISTIC OF REINSURANCE UNDER THE LAW OF THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN

Relations of secondary insurance, reinsurance implies the transfer of all or a part of the risks assumed for insurance by one insurer to another in order to create a commensurate insurance portfolio and ensure its financial reliability. Furthermore, reinsurance is a special type of property insurance, the specificity of which is due to its accessory nature in relation to the main insurance contract. relations of secondary insurance, reinsurance implies the transfer of all or a part of the risks assumed for insurance by one insurer to another in order to create a commensurate insurance portfolio and ensure its financial reliability. Furthermore, reinsurance is a special type of property insurance, the specificity of which is due to its accessory nature in relation to the main insurance contract.

Текст научной работы на тему «ТАВСИФИ УМУМИИ АЗНАВСУГУРТАКУНИ ТИБЦИ ЦОНУНГУЗОРИИ ҶУМҳУРИИ ТОҷИКИСТОН»

УДК 340:368.029(575.3) ББК 67.404

ТАВСИФИ УМУМИИ Золотухин Алексей Валеревич, д.и.%.,

АЗНАВСУГУРТАКУНЙ ТИБКИ дотсент, декани факултети ууцуцшиносии

КОНУНГУЗОРИИ ЦУМХ^УРИИ Донишгоуи (Славянии) Русия ва Тоцикистон

ТОЦИКИСТОН (Тоцикистон, Душанбе)

ОБЩАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА Золотухин Алексей Валерьевич, д-р юрид.

ПЕРЕСТРАХОВАНИЯ ПО наук, доцент, декан юридического факультета

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВУ Российско-Таджикского (Славянского)

РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН университета (Таджикистан, Душанбе)

GENERAL CHARACTERISTIC Zolotukhin Alexey Valerievich, Doctor of Law,

OF REINSURANCE Associate Professor, dean of the faculty of law uncler

UNDER THE LA W OF THE the Russian-Tajik (Slavonic) university (Tajikistan,

REPUBLIC OF TAJIKISTAN Dushanbe) E-MAIL: mczolotoy@rambler. ru

Вожах,ои калидй: сугурта, азнавсугуртакунй, ташкилоти сугуртавй, фаъолияти сугуртавй, цонунгузорй, цуброни сугуртавй

Масъалауои марбут ба азнавсугуртакунй тибци цонунгузории Чумуурии Тоцикистон баррасй карда мешаванд. Цайд карда мешавад, ки азнавсугуртакунй гарави таъмини устувории молиявии амалиёти сугуртавй ва фаъолияти муьтадили уама гуна ширкатуои сугуртавй мебошад. Азнавсугуртакунй щмчун низоми муносибатуои ицтисодии сугуртаи такрорй интицоли уама ё цисме аз хавфуои сугуртавиро аз зиммаи як сугуртакунанда ба уудаи сугуртакунандаи дигар пешбинй мекунад, ки мацсади он ташкили портфели мутаносиби сугуртавй ва таъмини эътимоднокии молиявй мебошад. Гузашта аз ин, азнавсугуртакунй як намуди махсуси сугуртаи амвол мебошад, ки нисбат ба шартномаи асосии сугурта хусусияти аксесуарй дорад.

Ключевые слова: страхование, перестрахование, страховая организация, страховая деятельность, законодательство, страховое возмещение

Рассматриваются вопросы, связанные с перестрахованием по законодательству Республики Таджикистан. Отмечается, что перестрахование является залогом обеспечения финансовой устойчивости страховых операций и стабильной деятельности всякого страхового общества. Будучи системой экономических отношений вторичного страхования, перестрахование подразумевает передачу всех или части принятых на страхование рисков одним страховщиком другому с целью создания соразмерного страхового портфеля и обеспечения собственной финансовой надёжности. Более того, перестрахование представляет собой особую разновидность имущественного страхования, специфика которого обусловлена его акцессорным характером в отношении основного договора страхования.

Key words: insurance; reinsurance; insurance agency; insurance activity; legislation; insurance compensation

The article deals with considering the issues related to reinsurance under the legislation of the Republic of Tajikistan. It is noted that reinsurance is the key to ensuring financial stability of insurance operations and stable activities of any insurance company. As a system of economic

relations of secondary insurance, reinsurance implies the transfer of all or a part of the risks assumed for insurance by one insurer to another in order to create a commensurate insurance portfolio and ensure its financial reliability. Furthermore, reinsurance is a special type of property insurance, the specificity of which is due to its accessory nature in relation to the main insurance contract.

Дар шароити муосири пешбурди фаъолияти сохибкорй дар Точикистон институти сугурта, ки барои хифзи сохибкор аз о^ибатхои имконпазири амволии номатлуби фаъолияти сох,ибкорй пешбинй шудааст, на^ши мухим дорад. Бо истифода аз сохтори сугурта, субъектхои фаъолияти сохибкорй имкон доранд, ки зарари вобаста ба вайрон кардани ухдадорихои шартномавиро аз чониби контрагентхо ба хадди а^ал расонида, мав^еи и^тисодии худро нигох доранд ва ба ин васила, дар бозор дилпурона амал кунанд.

Каблан дар шароити и^тисоди хочагидории на^шавии марказонидашуда харочоти фаъолияти хочагидории бебарори корхонаро давлат ба зимма мегирифт, алхол бошад дар шароити муосири и^тисодиёти бозор мушкилоти му^овимат бо хавфхои молиявй вазифаи бевоситаи худи сохибкор ба хисоб меравад. Имруз мавчудияти хавфхои гуногун дар фаъолияти сох,ибкорй аз сохибкор роххои пешгирй кардани хавфхо, му^овимат бо онхо, кам кардани сатхи таъсири манфии онхо ва махдуд кардани онхоро талаб мекунад.

Дар мщёси тамоми низоми ичтимоию щтисодй механизми ба дарачаи баланд ташкилшудаи сугуртаи хавфхои сохибкорй барои чалби сармояи хоричй ба чумхурй заминаи мусоидро фарохам меорад ва дар нихояти кор ба суботи сиёсй, молиявй ва и^тисодй ва тахдими асъори миллй таъсир мерасонад. Дар муомилоти муосири щтисодй дар натори механизмхои мухофизатие, ки сохибкорон барои му^овимат бо хавфхои молиявй истифода мебаранд, шартномаи сугурта нисбатан камтар мавриди истифода ^арор мегирад.

Дар Консепсияи рушди сохибкорй дар Чумхурии Точикистон барои то соли 2015, ки бо ^арори Х^укумати Чумхурии Точикистон тахти разами 469 аз 3 декабри соли 2004 тасди^ шудааст, ба инкишофи нокофии институти сугурта, ки хамчун омили боздорандаи рушди бахши сохибкории и^тисодиёт баромад мекунад, дивдат дода шудааст. Чунин вазъият ба чамъияти аз лихози и^тисодй мутаравдй хос нест, бинобар ин, рохи интихобкардаи Чумхурии Точикистон ба самти муносибатхои мутамаддини бозор эчоди як низоми пешрафтаи сугуртаи фаъолияти сохибкориро талаб менамояд.

Хдмзамон, бозори сугурта, ки падидаи во^еияти и^тисодй мебошад, ба туфайли омилхои объективй тахти таъсири талабот ва пешниходот ташаккул меёбад. Талаботи муътадил ба хизматрасонихои сугурта боиси пайдо шудани ташкилотхои сугурта мегардад, ки пешниходи дархостшавандаро таъмин мекунанд.

Тахлили ^онунгузории амалкунанда ва амалияи татби^и он нишон медихад, ки таъмини ху^у^ии сугуртаи фаъолияти сохибкорй дар Точикистон нокифоя аст. Дар ин бобат хеч набошад он факт шаходат медихад, ки сугуртаи фаъолияти сохибкорй дар сатхи ^онунгузорй хатто муста^илияти синфй надорад.

Ташкилоти сугуртаи дилхох хангоми ичрои фаъолияти сугурта ухдадорихои ба зимма гирифтаро бо имкониятхои молиявии худ ^иёс мекунад. Бо вучуди ин, хатто хангоми арзёбии хамачонибаи хавф, сугуртакунанда аз фарорасии ходисахои калони сугурта ё ходисахои фалокатбор, ки чуброни сугурта метавонад аз имкониятхои молиявии он якчанд маротиба зиёд бошад, эмин нест ё холатхое, имконпазиранд, ки ташкилоти сугурта ба сугуртаи хавфхое даст мезанад, ки ^аблан бо онхо ру ба ру нашуда буд. Амалй гардонидани хавфхои калон ва хатарнок метавонад дар таркиби портфели сугурта унсурхои номутавозиниро ворид кунад.

Золотухин А.В. Тавсифи умумии азнавсугуртакунй тибци цонунгузории Чумуурии Точикистон

Пардохтхои сугуртавй дар чунин холатхо метавонанд вазъи молиявии ширкати сугуртавиро чиддан заиф намоянд ё боиси муфлис гардидани он шавад. Аммо, рад кардани сугуртаи чунин хавфхо дар мухити ракобат, мохиятан маънои заиф шудани мавкеи онро дар бозори сугурта дорад. Барои халли ин мушкилот тибки м. 22 ^онуни Чумхурии Точикистон «Дар бораи фаъолияти сугурта» (минбаъд Крнуни сугурта), институти азнавсугуртакунй пешбинй шудааст, ки яке аз кафолатхои таъмини устувории молиявии сугуртакунанда ва воситаи афзоиши кафолатхои он барои пардохтхои сугуртавй мебошад.

В.И. Серебровский хусусиятхои кафолати институти азнавсугуртаро таъкид намуда, мегуяд: «Хангоми бастани шартномаи сугурта сугуртакунанда бояд хамеша дар хатаре, ки мавриди сугурта карор мегирад, сатхи муайяни манфиати худро, ки аз нуктаи назари молиявй ва техникй-сугуртавй добили кабул аст, риоя кунад. Хавфи аз ин сатх зиёд метавонад барои сугуртакунанда халокатовар бошад.

Барои пешгирии ин окибатхо, сугуртакунанда метавонад аз кабули чунин хавф тамоман даст кашад ва ё барои иштирок дар таваккал сугуртакунанда ё сугуртакунандагони дигарро чалб кунад. Ч,алби сугуртакунандаи дигар ё сугуртакунандагони дигар барои ба зимма гирифтани хатар тавассути ба онхо интикол намудани тамоми хатар ё кисми он аз чониби сугуртакунандаи асосй азнавсугуртакунй мебошад »[6, с. 492].

Храмин тарик, азнавсугуртакунй кафолати таъмини устувории молиявии амалиёти сугурта ва фаъолияти муътадили хама гуна ширкатхои сугурта мебошад. Асоси онро, чи хели ки В.Ю. Абрамов кайд кардааст, шакли аз кадимулайём мавчудаи бозтаксим ё азнавтаксимкунй ташкил мекунад: таксими хавф дар байни якчанд ташкилоти сугурта - азнавсугуртакунандагон [3].

Тавассути чунин азнавтаксимкунй амалхои зерин ба даст меояд: аввалан, портфели сугурта аз таъсири ходисахои калони сугурта мухофизат карда мешавад, сониян, пардохти чуброни сугурта тибки чунин ходисахо ба зиммаи як сугуртакунанда бори вазнинро вогузор намекунад, балки дар байни хамаи иштирокдорони сугурта таксим карда мешавад. Ба туфайли таксими такрории хатар, портфели сугурта ба хам баробар карда мешавад [5, с. 105].

Бо сабаби махдуд будани имкониятхои молиявии сугуртакунандагони ватанй, институти азнавсугуртакунй дар Чумхурии Точикистон аз доираи иктисоди миллй берун баромада, хусусияти байналмилалй касб кард. Аз чумла, тибки мукаррароти м. 22 Крнуни сугурта бо максади таъмини устувории молиявии худ, сугуртакунандагон вазифадоранд, ки таносуби меъёрии маблагхои худ ва ухдадорихои сугуртавии ба зимма гирифтаашонро риоя кунанд.

Ташкилоти асосии сугуртавй дар Чумхурии Точикистон, ки ба азнавсугуртакунй тахассус дорад, Компанияи давлатй оид ба сугуртаи инвеститсияхо "Точикинвест" -и назди Хукумати Чумхурии Точикистон мебошад, Компанияи мазкур бо карори Хукумати Чумхурии Точикистон аз 13 майи соли 1998 № 179 таъсис ёфтааст ва максади он фарохам овардани шароити зарурй барои чалби сармоя, инчунин химояи манфиатхои сармоягузорони ватанию хоричй аз окибатхои хавфхои сиёсй хам дар каламрави Чумхурии Точикистон ва хам дар бозорхои байналмилалй мебошад.

Вазифахои асосии компания сугуртаи инвеститсияхои ба иктисодиёти чумхурй чалбшаванда ва дигар манфиатхои шахсони хукукии марбут ба он, хамчунин амалигардонии самарабахши сиёсати ягона дар сохаи сугуртаи инвеститсияхо мебошад, ки дар чумхурй гузаронида мешавад. Тибки ин вазифахо, бастани шартномахои сугуртаи азнавсугуртакунй бо ташкилотхои сугуртаи хоричй ва ватанй аз чумлаи намудхои асосии

фаъолияти компания ба шумор меравад (банди 9 Низомнома дар бораи Ширкати давлатии сугуртаи инвеститсияхои "Точикинвест" -и назди Хукумати Чумхурии Тоцикистон).

Азнавсугуртакунй фаъолият ва муносибатхои бо он ало^аманд мебошад, ки дар иртибот - бо интицоли минбаъдаи хамаи ё як ^исми хавфхои сугурта, ки мутоби^и шартномаи азнавсугуртакунии байни ширкати сугурта ва ширкати азнавсугуртакунй басташуда ба миён омадаанд (моддаи 1 Крнуни сугурта), ба вучуд омадааст.

Азнавсугуртакунй дар асоси шартномаи байни сугуртакунандаи муста^им ва азнавсугуртакунанда баста мешавад (кисми 1 моддаи 1054 Кодекси граждании Чумхурии Точикистон).

Асосхои шартномаи сугуртакунй як ^атор бахсхои илмиро дар бораи табиати ху^у^ии шартномаи азнавсугуртакунанда ба вучуд овардаанд. Дар байни олимон дар ин бобат иттифо^и ороъ ба назар намерасад. Баъзе муаллифон мансубияти шартномаи сугуртаи азнавсугуртакуниро ба гурухи шартномахои сугуртавй пурра рад карданд. Предмети сугурташуда, навиштааст И.И. Степанов, ба хар хол чун моли гайр бо^й мемонад ва сугурта кардани он маънои бастани шартнома ба фоидаи шахси сеюмро дорад, ки дар шартнома иштирок намекунад, яъне бастани шартномаи беэътиборро дорад.

Агар шартномаи азнавсугуртакунй эътиборнок эътироф карда шавад, пас ин махз аз он сабаб аст, ки он шартномаи сугурта нест, балки созишномаи фаръй аз он аст, ки мувофи^и он шахс ухдадор мешавад хангоми фарорасии талафи предмет барои манфиати аз дастдодааш аз контрагент ситонад " [7, с. 29].

Гурухи дигари олимон ну^таи назари баръаксро чонибдорй мекунанд ва шакке намекунанд, ки шартномаи сугуртаи азнавсугуртакунй ба низоми шартномахои сугурта тааллу^ дорад. "Ба намудхои муста^или сугуртаи амвол, менависад В.И. Серебровский, -бояд, ба ном азнавсугуртакунй низ мансуб дониста шавад..."[6, с. 492].

Ба а^идаи Г.Ф. Шершеневич, шартномаи азнавсугуртакунй аз шартномахои одии сугурта фар^ надорад ва "аз ин ру ^онунгузорихое, ки азнавсугуртакуниро ба ^оидахои сугуртаи умумй тобеъ мекунанд, комилан дуруст рафтор менамоянд" [8, с. 389].

^онунгузори Чумхурии Точикистон дар Крнуни Чумхурии Точикистон "Дар бораи фаъолияти сугурта" азнавсугуртакуниро ба намуди фаъолияти сугуртавй дар баробари фаъолияти сугуртакунандагон оид ба сугурта мансуб медонад, яъне ба азнавсугуртакунй нисбат ба сугурта хусусияти муста^ил медихад (моддаи 1 Крнун).

Ба фикри мо, хеч шубхае нест, ки шартномаи азнавсугуртакунй ба гурухи шартномахои сугурта мансуб аст. Муносибати сугуртавй муносибат оид ба химояи манфиатхо дар холати фаро расидани ходисахоест, ки хусусиятхои тасодуфй ва эхтимолй доранд. Чунин мухофизат аз хисоби фонди сугурта, ки аз хисоби маблагхои сугуртаи шахсони ба чунин мухофизат ниёзманд ташкил карда мешавад, амалй мегардад. Дарки мохияти муносибатхои ху^у^ии сугурта тавассути унсурхои ба он хос, аз забили "ходисаи сугуртавй", "хавфи сугуртавй", мукофоти сугуртавй"," пардохти сугуртавй"ба амал меояд.

Хамаи ин аломатхои тахассусии муносибатхои сугуртавй ба муносибатхои азнавсугуртакунй низ хосанд, зеро, тавре ки Д.Бланд ^айд мекунад, «худи сугуртакунандагон ба химояи сугуртавй ниёз доранд» [4, с. 129].

Ба фикри мо, азнавсугуртакунй як намуди махсуси сугуртаи амвол мебошад, ки вижагии он бо хусусияти аксесуории он нисбат ба шартномаи асосии сугурта вобаста аст

Раванди азнавсугуртакунй бо бастани хадди а^ал ду шартномаи сугурта тавсиф мешавад: шартномаи асосие, ки байни сугурташаванда ва сугуртакунанда баста шудааст ва

Золотухин А.В. Тавсифи умумии азнавсугуртакунй тибци цонунгузории Чумхурии Точикистон

шартномаи азнавсугуртакунии байни сугуртакунанда тиб^и шартномаи асосии сугурта (азнавсугурташаванда) ва дигар сугуртакунанда (азнавсугуртакунанда) басташуда.

Азнавсугуртакунй бо мавчудияти шартномаи асосии сугурта пешакй муайян карда мешавад ва ба он асос меёбад. Бе шартномаи асосии сугурта худи шартномаи сугурта маънои худро гум мекунад. Аз сабаби хусусияти аксессории ухдадорихои азнавсугуртакунй, нисбат ба азнавсугуртакунй ^оидахои ба истилох пайравй намудан ба сарнавишти сугуртакунанда татби^ карда мешаванд.

Азнавсугуртакунанда сарнавишти азнавсугуртакунандаро пайгирй мекунад - ин принсипи асосии сугурта дар ^исми 3 моддаи1054 Кодекси граждании Чумхурии Точикистон сабт шудааст ва маънои онро дорад, ки сугуртакунанда тиб^и шартномаи асосй (азнавсугурташаванда), сарфи назар аз он ки химояи азнавсугуртакунй дорад, дар назди сугуртакунандаи худ пурра чавобгар аст.

Список использованной литературы:

1. Конституция Республики Таджикистан от 6 ноября 1994 года. С изменениями и дополнениями от 26 сентября 1999 года, 22 июня 2003 года и 22 мая 2016 года / Электронный ресурс: Режим доступа: URL: http://www.president.tj/ru. (Датаобращения: 23.01.2021).

2. Закон Республики Таджикистан «О страховой деятельности» от 23 июля 2016 года, № 1349 / Электронный ресурс: Режим доступа: URL: http://www.trud.tj/assets/files/zakon-o-strah-deyat-2016.pdf/(Дата обращения: 23.01.2021).

3. Абрамов В.Ю. Перестрахование: формы договоров // Аудиторские ведомости. 2006. № 1. [Электронныйресурс]. Доступ из справочно-правовой системы «Гарант»

4. Бланд Д. Страхование: принципы и практика. - М., 1998. - 416 с.

5. Манес А. Основы страхового дела. - М. : Анкил, 1992. - 112 с.

6. Серебровский В.И. Избранные труды по наследственному и страховому праву. - М. : Статут, 1999. - 567 с.

7. Степанов И.И. Опыт теории страхового договора. - Казань, 1878. - 228 с.

8. Шершеневич Г.Ф. Курс торгового права. Т. 11. - СПб., 1908. - 515 с.

Reference Literature:

1. Constitution of the Republic of Tajikistan dated November 6, 1994. With alterations and addenda from September 26, 1999, June 22, 2003, and May 22, 2016.. Electronic resource: access mode: URL: http://www.president.tj/ru. (Date of request: 23.01.2021).

2. The law of the Republic of Tajikistan "On Insurance Activities" dated July 23, 2016, No. 1349 / Electronic resource: access mode: URL: http://www.trud.tj/assets/files/zakon-o-strah-deyat-2016.pdf /(Date of request: 23.01.2021).

3. Abramov V.Yu. Reinsurance: forms of contracts // Audit Tidings. 2006. No. 1. [Electronic resource]. Access from the reference legal system "Guarant"

4. Bland D. Insurance: Principles and Practice. M., 1998 .-- 416p.

5. Manes A. Fundamentals of Insurance Business. M.: Ankil, 1992 .-- 112 pp.

6. Serebrovsky V.I. Selected Works on Inheritance and insurance Law. M.: Statute, 1999. -- 567pp.

7. Stepanov I.I. Experience in the Theory of a Insurance Contract. - Kazan, 1878 .-- 228 pp.

8. Shershenevich G.F. Commercial Law Course. T. 11. SPb., 1908 .-- 515 pp.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.