Научная статья на тему 'ТАСВИРИЙ САНЪАТДА РУС РЕАЛИСТИК БАДИИЙ МАКТАБИНИНГ АСОСЧИЛАРИ'

ТАСВИРИЙ САНЪАТДА РУС РЕАЛИСТИК БАДИИЙ МАКТАБИНИНГ АСОСЧИЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
102
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Рангтасвир / тарих / маиший / тарихий / архитектура / графика / юксак анъаналар / прогрессив йўналиш "новизна" оқим / инсон образи. / Painting / history / household / historical / architecture / graphics / high traditions / progressive direction "novelty" stream / human image.

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Джалилова, Р.

Мазкур мақолада: Буюк рус академикларининг инсон портрети, қоматининг композицияси. Композиция қалам тасвирини, боскичмабоскич тасвирлаш методикаси. Тасвирий санъат реалистик йуналишни тарихий амалий ва назарий аҳамияти.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE FOUNDERS OF THE RUSSIAN SCHOOL OF REALISTIC ART IN FINE ARTS

The article: Composition of human portraits, figures of great Russian academicians. Composition pencil drawing, step-by-step description method. The historical, practical and theoretical significance of the realistic trend in fine art.

Текст научной работы на тему «ТАСВИРИЙ САНЪАТДА РУС РЕАЛИСТИК БАДИИЙ МАКТАБИНИНГ АСОСЧИЛАРИ»

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

ТАСВИРИЙ САНЪАТДА РУС РЕАЛИСТИК БАДИИЙ МАКТАБИНИНГ

Мазкур мацолада: Буюк рус академикларининг инсон портрети, цоматининг композицияси. Композиция цалам тасвирини, боскичма- боскич тасвирлаш методикаси. Тасвирий санъат реалистик йуналишни тарихий амалий ва назарий ауамияти.

Таянч суз ва иборалар: Рангтасвир, тарих, маиший, тарихий, архитектура, графика, юксак анъаналар, прогрессив йуналиш "новизна" оцим, инсон образи.

В статье: Композиция из человеческих портретов, фигур великих русских академиков. Рисунок карандашом композиции, метод пошагового описания. Историческое, практическое и теоретическое значение реалистического направления в изобразительном искусстве.

Ключевые слова и выражения:живопись, история, отечественная, историческая, архитектура, графика, высокие традиции, значительное направление, поток "новизна", образ человека.

The article: Composition of human portraits, figures of great Russian academicians. Composition pencil drawing, step-by-step description method. The historical, practical and theoretical significance of the realistic trend in fine art.

Keys words and expressions: Painting, history, household, historical, architecture, graphics, high traditions, progressive direction "novelty" stream, human image.

Буюк рус рассомлари ижодий асарлари тарих ва хозирги кун олиб борган илмий амалий таккикотлари тасвирий санъат замонавий укитиш тизимида ахамияти каттадир. Х,ар бир бошлангич тасвирланиш, каламтасвир чизишнинг анча мураккаб масалаларига оид булган фаннинг вазифаси талабаларни тасвирий санъатнинг назарий асослари билан таништириш портрет,инсон коматини турли холатларда акс этишини анатомия тахлил этиб урганилади.Тасвирий санъат асосларини эгаллашда каламтасвирнинг урни

АСОСЧИЛАРИ

Р.Джалилова

ФарДУ тасвирий санъат кафедраси катта укитувчиси

АННОТАЦИЯ

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

КИРИШ

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

хакида тасаввур хосил килиш, Олийгох,институт, урта умумтаълим мактаблари ва касб-хунар коллежларининг тасвирий санъат машгулотларида ёшларга тасвирий санъанинг асоси булган академик каламтасвир асослари асосида билига эга буладилар. Инсон гавда комати,портрети, пластик анатомия асосида тахлил этиш, педагогик оддийдан мураккабгача булган буюмларни тасвирлашда турли технологиялар, буюк тасвирий санъат усталари ижоди буйича методик жихатдан асосланган йуллари билан таништириш, ёшларга таълим-тарбия беришда тасвирий санъат укитишнинг замонавий педагогик технологияларни кулланган холда ва уларнинг профессионал махоратларини ривожлантиришда етакчи вазифани утайди.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Тарихда бизга маълумки ХУШ аср Рус тасвирий санъатида, реалистик бадиий мактабининг асосчилари А.П. Лосенко, Г.И.Угрюмовлар хисобланади. Россияда Петербург Бадиий академиясини битирган А. Иванов. А. Егоров, В. Шебуев, А.Венетсиянов, К. Брюлловлар ижодий ва педагоглик фаолиятлари каламтасвир муаммоларига купрок ахамият бериб, тасвирий санъатни янги погонага кутардилар. Инсон тасвири портрет ва коматини тасвирлашда турли техналогияни куллашда нималарга ахамият бериш керак. Нукта, чизик (чизикли тасвир) ва штрих каламтасвирда буюмларнинг ёруг ва сояларини тугри тасвирлай олиш реалистик расм чизишда мухим ахамиятга эга. Аслида буюмларнинг ёруглик тушаётган томони-ёруг, унинг тескари томони эса соя булади. Каламтасвирда буюмларнинг ёругланиш даражаси ёруглик манбаига боглик. Ёруглик манбаи канча кучли булса, буюмнинг ёруг кисми шунчалик тиник булади. Буюмлардаги ёруг ва соя уртасидаги кисми ярим соя деб юритилади. Каламтасвир дунёдаги вокияларни инсон образли тасвир пластикасини, чизиклар ёрдамида сезиб тасвирлашга ургатади.

1757- йили ташкил топган Петербург бадиий академияси мутахасислик фанларини укитишни мунтазам тарзда йулга куйилди. Россия тасвирий санъатини ривожланишига уз таъсирини курсатди. Тасвирий санъатнинг барча турларининг асоси каламтасвир хисобланади. "Каламтасвир" ХУШ асрдан бошлаб чизишлар ёрдамида образ яратиш сифатида тасвирни белгиловчи атама булиб келган. Машхур расни сом ва педагог 1770 йиллар Академияда рус рассомлар педагогларидан А.П.Лосенко, Е П Чемесов,Ф.СРОктов, ДюГ Левицкий, М.И КАзловский,ИП. Мартос, А.И Акимов, Г.И Угрумов, А.И.Иванов ва бошкалар фаолят олиб борган[ 2.6]. уз фаолиятида каламтасвир техналогияси махорати юукори чукига кутарилди. Ижодий ёндошиб

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

каламтасвир масалалари устида ишлади. У хамма тасвирий воситалар асар гоясига, мазмунига каратилган булишини таъкидлади. Лосенко уз вактида академик таълим методини янгилашни англади ва янги услуб-методикасини ишлаб чикди. Унинг яратган "Академия укитиш назарияси" хакидаги китоби XIX аср урталаригача давом этди. А Лосенко уз даврининг таникли рассомлар методикаси ва тасвирлаш конун койдаларини чукур урганган рассом педагоглардандир. У каламтасвир тасвирлаш, расм чизишда тасвирлашнинг иккита тури мавжуд: чизикли тасвирлаш ва тусли тасвирлаш. Уларнинг асосийси чизикли тасвирлашдир. Чунки, тусли тасвирлаш (штрихлаш ёрдамида бажарилади) чизикли тасвирдан кейин бажарилади. Х,ар бир даврда чизикли тасвирлашнинг мохир усталари булган. Масалан, Леонардо да Винчи, Рафаел Санти, Ренато Гуттузо, Пабло Пикассо ва бошкалар шулар жумласидан. Улар чизикли тасвирлаш оркали инсонларнинг ички дунёсини, фалсафий фикрни талкин кила олганлар. Буюк рассом Пикассонинг "Раккосалар" асари чизикли тасвирлашга мисол була олади. Рассом юкори динамик харакатни, пластик эгилувчанлик, одамларнинг ички рухий кайфиятини мохирона курсата олади[4.20]. А.Лосенко давридаёк Россия Бадиий Академияси довруги ва обруйи дунёга таркалди. А.П.Лосенко юкори савияли каламтасвир устаси эди. Тасвирлашда инсон пластикасига ахамият берган. Пластика - юнон тилидан олинган булиб, "мулойим", "гузал" маъноларини аглатадиган хайкалтарошликка доир атама. Унга кура, образлар бурттирилган холда ифодали килиб, уйгунлик конунлари асосида яратилган булади.

Д.Кардовский хам П.Чистяков каби тасвирий санъатдаги ижодкор педагог - рассомлардан эди. В. Ефавов, Д.Шмаринов каби куплаб Россия рассомлари унинг устахонасида яхши таълим олдилар. Репин Илья Ефримович 18641871 йиллар давомида Петербург Бадиий академиясида укиган. У Россия ва хорижий мамтакатлар буйлаб килган саёхатлари асосида куплаб суратлар яратган. Тасвирий санъатнинг портрет, маиший ва тарихий жанрларида сермахсул ижод килган. Шунингдек, графиканинг офорт, литография турларида хам асарлар яратган. Унинг ижоди XIX асрнинг икинчи ярмида Россиядакутарилган демократик ижтимоий гоялар таъсирида шаклланган. Шунинг учун хам у уз асарларида рус халкининг ижтимоий хаётидаги карама-каршиликлар ва адолатсизликларни, кишиларнинг огир турмушини реалистик тарзда акс эттирган.Унинг ана шундай асарлари каторига "Волга бурлаклари" (1870-1873), "Курск

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

губерниясидаги сатбюриши" (1880-83),"Кутмаган эдилар" (1884), "Тавбадан бош тортиш"(1879-85) кабиларни киритиш мумкин.

ХУЛОСА

XIII-XIX асирлар 2 яримида Рус академияси рангтасвир, хайкалторошлик, архитектура, гравюура йуналишлар асосини каламтасвир тасвирлаш санъатини яхши профецанал конун коидаларга амал килиш талаблар асосида ривожланди [2.6]. Рассом педагоглар хайкалторошлик, тарихий архитектура рангтасвир графика йуналишларида асарни бошлангич методикасини каламтасвир турли техналогиясини пухта урганишга алохида эътибор каратдидар. Акедемияда укиган куп талабалар дунё микёсига танилган асарлар тасвирладилар. А.П.Лосенко, А.И.Иванов, К. П Брюллов, И.Е Репин ва бошкалар хозирги кунда композициялари тарбиявий кучли эмоционал, динамик, тарихий драматизим хаётдаги булган вокияларни уч куринишга эга булган, "Х,аёт ва улим учун кураш, келажакка ишониш, хозирги кун," каламтасвир ва рангтасвир аник соя ёруклик карама-карши соя ва ранг, реал тасирчан акс этиришган. "Помпейнинг сунгги куни", "Волга бурлаклари", " Исони халкка куриниши" асарлари учун расомлар жуда куп изланишган бутун умри давомида каламтасвир портрет инсон комати тасвирлари, навроска, зарисовка,тез тасвирлар, чизикли композициялани тасвирлаб ва узига хос таникли асарларни тасвирлашган. Академизим ва реализим йуналишлари, конун койдаларига амал этган холда таълим тарбия методикасини рирожлантирдилар. Уларни бутун дунё мукёсидаги таникли асарлари,хозирги ва келажак ва баркамол авлодлар ижодий илмий амалий юксалишида алохида уринга эгадир.

REFERENCES

1. Бойметов Б."Каламтасвир" Педагогика иниститутлари ва университетлари талабалари учун укув кулланма. Тошкент- 1997.

2. Д.А.Сафаралиева .Учебний рисунок в академи художников "Москва изобразительное искусства" 1990й.

3. П.П.Белаусов Рисунок учебный пастановки издателоства академии художества Москва 2000й

4. Р.КДжалилова. "Каламтасвир" Укув кулланма. Фаргона- 2009

5. Рузихон Джалилова. Тасвирий санъат технологиялар ва нусха кучириш. Фаргона 2013

6. Р.КДжалилова. Композиция. Укув услубий кулланма.Фаргона- 2011

7. Чуковский Корней Иванович "Репин" Москва-1959й

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

8. Mirzahamdamovna, K. B., Erkinovna, A. N., & Jumadillaevich, S. R. (2021). USE OF INNOVATIVE EDUCATIONAL TECHNOLOGIES IN FINE ARTS CLASSES OF HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS.

9. Mirzahamdamovna, K. B., Erkinovna, A. N., & Jumadillaevich, S. R. (2021). USE OF INNOVATIVE EDUCATIONAL TECHNOLOGIES IN FINE ARTS CLASSES OF HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS.

10. Sadikovna, S. G., Kurbonova, B., Akhmedova, N., & Sulaymanova, S. (2020). FUNDAMENTALS OF PROFESSIONALISM DEVELOPMENT ON THE EXAMPLE OF PRACTICAL EXERCISES ON FORMING THE SKILLS AND SKILLS OF FUTURE TEACHERS. PalArch's Journal of Archaeology of Egypt/Egyptology, 77(6), 8894-8903.

11. Barchinoy, K., Sevarakhon, S., & Mukhammadkodir, Y. (2021). EFFECTIVE METHODS OF TEACHING FINE ARTS AND DRAWING AT SCHOOL.

12. Barchinoy, K. (2019). Problems of Improving Artistic Perception of Future Art Teachers. Cross-Cultural Communication, 15(4), 79-82.

13. Nazokat, A. (2021). Means of Ensuring the Integrity of the Image and Writing in the Performance of Visual Advertising.

14. Kakharovna, A. M., Tadjimatovich, Y. M., Rakhmatovich, S. O., & Mirzahamdamovna, Q. B. (2021). Modern Approaches to the Teaching of Fine Arts. Solid State Technology, 64(2), 4250-4254.

15. Nodirjon, M., Abdusalom, M., & Ozodbek, S. (2021). TECHNOLOGIES OF TEACHING FINE ARTS WITH MODERN METHODS.

16. Zulfiya, B., Rakhmonali, S., & Murodjon, K. (2021). A BRIEF HISTORY OF THE DEVELOPMENT AND TEACHING OF DRAWING SCIENCE IN UZBEKISTAN.

17. Nazokat, A., Ibrokhim, Y., & Makhpuzakhon, A. (2021). FACTORS OF DEVELOPMENT OF FINE ARTS.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.