Научная статья на тему 'ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА ИННОВАЦИОН ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ'

ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА ИННОВАЦИОН ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

90
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
таълим / тарбия / педагогик фаолият / илм-фан ютуқлари / тараққиѐт / ривожланиш динамикаси / педагогик жараѐн / education / upbringing / pedagogical activity / scientific achievements / development / development dynamics / pedagogical process

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Улжалғас Тулеген Қизи Абдуллаева

Мазкур мақола таълим тизимида педагогик технологиялардан фойдаланишнинг ўзига хос хусусиятлари масалалари кўрсатиб ўтилган. Негаки, барча соҳаларда бўлганидек, бугунги глобаллашув жараѐни таълим-тарбия соҳасига ҳам турли даражада ўз таъсирини ўтказмоқда. Жумладан, билим олиш ва ундан фойдаланишни ўзлаштиришга, ахборот технологияларидан восита сифатида фойдаланашни ўзлаштиришга, замонавий таълим тизимида педагогнинг тайѐргарлик, ўқув ва илмий фаолият интеграцияси, олий таълим муассасаларининг талаба-ѐшларни тарбиялашга оид асосий вазифалар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

This article addresses the specifics of the use of pedagogical technologies in the education system. Because, as in all areas, today's globalization process has a different impact on education. In particular, the main tasks related to the acquisition and use of knowledge, the use of information technology as a tool, the integration of teacher training, teaching and research activities in the modern education system, the education of students of higher education institutions.

Текст научной работы на тему «ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА ИННОВАЦИОН ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ»

ta^HM ^APAEHH^A нннoвАцнoн nE^ArorHK

TEXHO^OrHHTAP^AH OOH^A.TAHHm

УлжалFас Тулеген кизи Абдуллаева

Чирчик давлат педагогика университети укитувчиси ul jalgas.abdullayeva@mail .ru

АННОТАЦИЯ

Мазкур макола таълим тизимида педагогик технологиялардан фойдаланишнинг узига хос хусусиятлари масалалари курсатиб утилган. Негаки, барча сохаларда булганидек, бугунги глобаллашув жараёни таълим-тарбия сохасига хам турли даражада уз таъсирини утказмокда. Жумладан, билим олиш ва ундан фойдаланишни узлаштиришга, ахборот технологияларидан восита сифатида фойдаланашни узлаштиришга, замонавий таълим тизимида педагогнинг тайёргарлик, укув ва илмий фаолият интеграцияси, олий таълим муассасаларининг талаба-ёшларни тарбиялашга оид асосий вазифалар келтирилган.

Калит сузлар: таълим, тарбия, педагогик фаолият, илм-фан ютуклари, тараккиёт, ривожланиш динамикаси, педагогик жараён.

ABSTRACT

This article addresses the specifics of the use of pedagogical technologies in the education system. Because, as in all areas, today's globalization process has a different impact on education. In particular, the main tasks related to the acquisition and use of knowledge, the use of information technology as a tool, the integration of teacher training, teaching and research activities in the modern education system, the education of students of higher education institutions.

Keywords: education, upbringing, pedagogical activity, scientific achievements,development, development dynamics, pedagogical process.

КИРИШ

Маълумки жамият хаётида турли ходиса ва вокеаларнинг ифодаланишига эътибор каратсак, уларнинг замирида таълим-тарбия, аникроги унинг натижаси сифатида бирон бир хулк шаклини ифодаланганлигини кузатиш мумкин. Бу уз навбатида таълим-тарбия жараёнини режалаштирувчи ва бошкарувчи, таъминловчи ва такомиллаштирувчи укитувчи ва мураббийларнинг ролига эътибор каратишни такозо этади.

November, 2022

147

npe3HgeHTHMH3 ffl.Mup3ueeB yKuTyBnu Ba MypaSSufigap KyHu MyHocaSaru SugaH SuggupraH TaSpuK HyTKuga Ma3Kyp Macagara agoxuga эtтн6op KaparaS "MaMnaKaTHMH3 y3 TapaKKHeTHHHHr aHru gaBpuga KagaM KyñraH xo3upru KyHga Y3ÖeKHCTOH PecnySguKacuHu puBo^gaHTupumHuHr Semra ycTyBop HyHagumu öyHHna X,apaKargap crpareruacu acocuga Sapna coxagapga KeHr KygaMgu y3rapumgap aMagra omupugMoKga. AHa my ucgoxpTgapHuHr MyBa^aKuaTu, MaMnaKaTHMH3HHHr gyHegaru puBO^naHraH, 3aMOHaBHH gaBgargap KaTopugaH MyHOCHÖ ypuH эгaggamн aBBago ugM-^aH Ba TatguM-TapSua co^acuHHHr puBO^H SugaH, 6y Sopaga 6u3HuHr gyHe MuKecuga paKoSargom Syga ogumuMu3 SugaH y3Bun öornuK, gecaK, x£H KaHgan MySogara 6ynMaHgu"[1] geS TatKuggaraHgap. YKuryBHu Ba MypaSSuñgap Myraxaccuc maxcuHu TatMuHgamga ^ugoun KypcaTyBHu uHCOHnap xucoSgaHagu.

Ä^ABHET^AP TAX^HHH BA METO^O^OrHH

TatguM TrouMuga Myraxaccuc maxcuHu TapSuagam y3gyKcu3 TatguMHuHr MyxuM öockuhu goupacugaru Ba3u$agapgaH xucoSgaHagu. Ey öockuh goupacuga maxcHuHr xaeran gyHeKapamuHuHr maKggaHumu TatMuHgaHuS, oHrgu paBumga yз-yзннн TapSuagam öocKunura yTugagu. ffly caöaögaH TatguM Myaccacagapuga MatHaBuH-axnoKuH TapSua ^apaeHgapuHu ñygra Kyñumga Ma^MyaBuñ eHgamum MaKcagra MyBO^uKgup. ^tHu, TatguM-TapSua ^apaeHu Ba TagaSagapHuHr uhmuh-TagKuKOT Taneprapnuru SugaH aroHa maKgga TatMuHgam go3uM Sygagu. TapSuaBun, yKyB Ba uhmuh umgapHuHr y3apo SorguKguru Ba agoKagopguru MyTaxaccucHuHr u^TUMOUM Ba KacSun oMugKopguruHu SegrugoBnu ^a3ugaT, KagpuaTgu Myg^aggapHuHr Sup SyTyH axg^rguru SugaH SegrugaHagu^].

Ey öopaga YsSeKucTOH PecnySguKacu npe3ugeHTu fflaBKar Mup3ueeB TatKuggaraHugeK: "Eu3 Уз6eкнcтoннн puBo^gaHraH MaMgaKarra afigaHTupumHu MaKcag KuguS KyñraH экaнмнз, SyHra $aKar ®:agag ucgoxpTgap, ugM-Matpu^ar Ba нннoвaцнa SugaH эpнma ogaMu3.

EyHuHr ynyH, aBBagaMÖop, TamaööycKop ucgoxpTHu öyguö MangoHra nuKaguraH, CTpareruK $uKp ropuraguraH, SuguMgu Ba MagaKagu aHru aBgog KagpgapuHu TapSuagamuMro 3apyp. fflyHuHr ynyH xaM SornagaH öomgaö ogun yKyB wpTurana - TatguMHuHr öapna SyruHgapuHu ucgox KugumHu SomgaguK.

fflapK goHumMaHggapu añTraHugeK, "3Hr Karra SoñguK - Sy aKg-3aKoBaT Ba ugM, энг KaTTa Mepoc - Sy axmu TapSua, энг Karra KammoKguK - Sy 6нgнмcнзgнкgнp!"

ffly caSaSgu xaMMaMu3 ynyH 3aMoHaBun SuguMgapHu yзgamтнpнm, nuHaKaM Matpu^ar Ba WKcaK MagaHuaT эгacн

November, 2022

148

булиш узлуксиз хаётий эхтиёжга айланиши керак" [2]. Дархакикат, Узбекистонда сунгги йилларда илм-фан ва таълим сохасига булган муносабат позитив томонга узгариб, бу борада амалга оширилаётган ислохотлар кулами кенгайиши билан бирга, курилаётган чора- тадбирлар натижасида илм-фан ва таълимда куплаб узгаришлар содир булди.

ТАХЛИЛ ВА НАТИЖАЛАР

Замонавий таълим тизимида педагогнинг тайёргарликнинг фундаменталлиги, умумий ва касбий махоратнинг асосий кадриятларига таяниши, табиий ва гуманитар фанлар сохасидаги билимларнинг узаро алокадорлиги, укув ва илмий фаолият интеграцияси, таълимнинг академик эркинлиги ва илгарилаб борувчи характери асосий урин тутади. [3] Мазкур вазифани социал психолог олим А.Реан олий таълим муассасалари битирувчилари киёфасидаги мутахассиснинг назарий моделида куйидагича изохлайди [4]:

- таълим муассасаларида ёшларнинг аклий, эмоционал-иродавий, жисмоний, ахлокий ва рухий хусусиятларини ривожлантиришда касбий билимларга эга булишларида назарий билим ва амалий фаолиятга ундовчи ахборотларни бериш, инновацион ахборот технологияларини ургатиш, хорижий тилларни узлаштиришларига имконият яратиш, жараён хамда тизимларни тахлил кила олишга йуналтириш, амалий харакатчанлик ва касбий фаолиятига мослашувчанлик малакаларини шакллантириш;

- жамиятда амалга оширилаётган ислохотлар талабларига тула жавоб берувчи, ишлаб чикариш сохасида юзага келган ракобат бардош, узгаришларга мослаша олувчи, шунингдек, мехнат бозорида мутахассислар малакасига куйилаётган талаблар даражасида самарали фаолият юритувчи баркамол шахсни шакллантириш;

- касбий махоратни белгиловчи фазилатларни шакллантириш ва ривожлантириш муаммоларини узлуксиз ва узвий, боскичма-боскич амалга оширишни таъминлаш;

- таълим олувчиларда мехнатсеварлик, кизикувчанлик, интизомлилик, ташаббускорлик, ижодий фикрлаш ва ташкилотчилик сифатларини шакллантириш;

- таълим олувчиларга узининг ижтимоий жамиятдаги роли ва урнини англаб етиш, узлаштириши зарур булган билим ва фаолият тажрибасини узлаштириш, максадни кура билиш, фаолиятни режалаштириш, унинг мазмунини тахлил килиш, ахборот

November, 2022

149

воситалари ва технологиялари ёрдамида мустакил ишлаш, жамоада турли хил маънавий-маърифий тадбирларни ташкил килиш ва утказишни билиш;

- маънавий, мотивациявий, аклий ва амалий жихатдан узини ривожлантириш, иродавий ва миссий жихатдан уз-узини бошкара олиш куникмаларини шакллантириш;

- булажак етук мутахассисларда, яъни касбий махоратни эгаллаган ёшларда жамоатчилик, миллатлараро дустлик, инсонпарварлик, узгаларни тушуна олиш, хар кандай вазиятларда муаммоларни тугри хал кила олиш, хар бир бажариладиган ишнинг натижасини олдиндан кура олиш ва тугри хулосалар чикара олиш, уз устида доимий ишлаб янгиликлардан бохабар булиб бориш каби фазилатларни тарбиялашдан иборат.

Олий таълим муассасаларининг талаба-ёшларни тарбиялашга оид асосий вазифалар:

• тарбиянинг юксак сифати ва самарадорлигини таъминлаш;

• тарбия мазмуни, шакли ва усулларининг куйилган максад ва вазифаларгауйгун булиши;

• олий таълимнинг барча муассасларида, барча боскич ва академик гурухларда педагогик талабларнинг тизимли ва ягоналиги;

• ушбу жараёнларда шахснинг индивидуал хамда касбий манфаат ва кизикишларининг эътиборга олиниши;

• таълим олувчиларда булган ижодий кобилиятларнинг руёбга чикишига имкон берадиган хамда уни ривожлантирадиган шарт-шароитларни яратиш, уларни уз кизикиш ва имкониятларидан келиб чиккан холда ранг-баранг ижтимоий ахамият касб этадиган фаолият турларига жалб этиш;

• тарбиявий ишларнинг хар кандай шакли, куринишлари, боскичларида узвийлик ва узлуксизликка катъий риоя килиш, бунда талаба ёшларнинг ёш ва шахсий хусусиятларини эътиборда тутиш;

• хукукбузарликнинг олдини олиш, ижтимоий жихатдан хавфли холатга тушиб колган ёшларнинг мазкур мухит ва шароитдан кутилиши учун ёрдамлашиш;

• олий таълим муассасаларида фаолият курсатадиган ёшлар бирлашмалари, жамиятлари, харакатлари фаолиятини куллаб-кувватлаш, уларнинг ташаббускорлигини янада ривожлантиришдан иборат.

Маънавий-ахлокий тарбия воситаси сифатида укитувчининг шахсий намунаси ва обруси, академик бирлашмалардаги анъана ва кадриятлар, олий таълим муассасасидаги мухитнинг инсонпарварона эканлигига хизмат килиши мумкин. Зеро,

November, 2022

axnoKHH Ba MatHaBuH ^uxargaH komhh maxcruHa u^oSuñ TapSuaBuH Tatcup Kypcarumra KoSun SynuS, $aKar MyTaxaccuc cu^araga eranraH KumuruHa TanaSara y3H TaHnaraH KacSgaH ^axpnaHum xaMga y3HHHHr KacSuH- u^oguñ y3nurHHH HaMOHum Kunurnra xapaKar Kunum TyñrycHHH WKTupa onagu[5].

XY.TOCA BA TAKTHO.TAP

Xynoca khhhö aHTraHga, ohhh TatnuM TH3UMuga MatHaBHH-axnoKuñ TapSua umnapuHH TamKun этнm ^apaeHuHuHr SomnaHrun HyKTacu npo^eccop-yKuTyBHunap TapKuSuHuHr cubara xaKugaru raMxypnuKgaH, npo^eccop-yKuTyBHunap Ba xoguMnap TOMOHugaH xyKyKuñ Ba axnoKuH-MatHaBuH Me3OHnapra puoa KunuHumugaH, xy^K-areop Ba uhku TapTuS Kouganapura puoa этнпнmнgaн, KacSuH xaMga uhmuh axnoK Kouganapura cy3cu3 SyñcyHumgaH uSopar SynMoru ho3um. yKuTyBHuHuHr TapSuanoBHu Muccuacu yHuHr xynK-araopu Ba ^aonuara, TamKu KypuHumu, HyTK oxaHru, MyoManacu Ba negaroruK Maxoparuga HaMoeH Synagu. TanaSanapHuHr ysuTyBHugaH Matpy3a, ceMuHap MamrynoTnap BaKTuga onraH SunuMnapu ayguropuagaH TamKapuga ynapHuHr uHTenneKTyan xaMga MatHaBuH puBo^naHumuHuHr Som MaHSau SynuS xroMar Kunagu[3].

negaroruK ^aonuarau TaKoMunnamTupumHuHr TexHonoruanapu cu^arnga KyHugarunapHu Kenrapum MyMKuH:

• н^тнмoнн-ncнxoпoгнк, TamKunun, uHTenneKryan-KoranraB, Maxcyc-KacSuH KaSu TaneprapnuKnapra эpнmнS Sopum;

• KacSuH SunuMnap goupacuHu 3aMoHaBuH SunuMnap SunaH KeHraHTupuS Sopum;

• KacSuH MaxopaTHu omupum nynu SunaH xypMarra эpнmнmнн TatMuHnam;

• KoSunuaTnapHu puBo^naffrapuS, KacSuH Basu^anapHu MaKSyn Tapsga^yxuMnuru, gapa^acuHu uHoSarra onraH xonga) TaKcuMnaS

Sa^apum;

• KonuHr xy^KHu maK^naHTupum;

• y3 ysuHu KacSuH guaraocraKa KunuS Sopum;

• Koppe^uaBun Basu^anapHu SenrunaS onum TexHuKacuHu ypraHuS, yHu TagSuK этнm Ba S.

REFERENCES

1. Kuralov, Y. A., (2020). Development Of Geometric Creativity Of Secondary Scholl Students By Computer. International Journal of Scientific & Technology Research - (IJSTR) Volume-9 Issue-2, February 2020 Edition, 4572-4576.

November, 2022

151

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

2. Kuralov, Y. A., Makhmudova, D. M., (2020). Methodology of developing creative competence in students with problematic education. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol. 8 No. 4, 2020, Part IIISSN 2056-5852, 142-146.

3. Akhmedov, B. A., Majidov, J. M., Narimbetova, Z. A., Kuralov, Yu. A. (2020). Active interactive and distance forms of the cluster method of learning in development of higher education. Экономика и социум, 12(79), 805-808.

4. Kuralov, Y. A., (2021). Elektron raqamli imzo algoritmlarining qiyosiy tahlili (rsa, elgamal, dsa). Academic research in educational sciences, 2(5), 428-438.

5. Kuralov, Y. A., (2021). Elektron ta'lim texnologiyasi. Academic research in educational sciences, 2(3), 787-790.

6. Kuralov, Y. A., (2022). Oliy talim muassasalarida oqitish texnologiyalarini innovatsion klaster usuli yordamida takomillashtirish. Academic research in educational sciences, 3(1), 679-685.

7. Kuralov, J. A., (2022). Двигател цилиндридаги газ окимини сонли моделлаштириш. Mexanika va matematikaning атаНу тиат^^и, 2(3), 359-361.

8. Kuralov, J. A., (2022). Кун ярим махсулотига механик ишлов берувчи машинанинг йунувчи вали харакат дифференциал тенгламаси. Yangi materiallar texnologiyasi, 4(1), 297-299

9. Kuralov, J. A., (2021). Моделирование течения жидкости в цилиндре со свободной поверхностью. Matematik fizik va matematik modellashtirishning zamonaviy muammolari, 1(2), 70-73.

10. Махмудов, К. Ш. (2022). Маданиятлараро мулокотнинг тарихий тахлили ва ахамияти. Замонваий таълимда фан ва таълим-тарбия: муаммо ва ечимлар, 315-

11. Махмудов, К- Ш. (2022). Чет тилини укитишда маданиятлараро мулокот стратегиялари. Таълим тизимида инновацион фаолиятни ривожлантиришда хорижий тилларни укитишдан самарали фойдаланиш масалалари, 324-328.

12. Abdullayeva, U. Т., (2022). Умумий урта таълим мактабларида кардош халклар адабиётини киёсий укитишнинг илмий - назарий асослари. Globallashuv davrida tilshunoslik va adabiyotshunoslik taraqqiyoti hamda ta'lim texnologiyalari, 1(1), 272 - 274.

13. Abdullayeva, U. Т., (2021). Туыскан халыктар эдебиетш окыту. Независимый Казахстан: современный образовательный потенциал и достижения, 1(3), 9-11.

14. Abdullayeva, U. Т., (2021). Учащихся школы «человек слова» понятие о технологии применения темы проходит резюме. Кластер педагогического образования: проблемы и решения, 1(2), 1181-1183.

319.

November, 2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.