Научная статья на тему 'ТАЛАБАЛАРНИ ЮҚОРИ ТЕХНОЛОГИК КОРХОНАЛАРДАГИ КАСБИЙ ФАОЛИЯТГА ТАЙЁРЛАШ'

ТАЛАБАЛАРНИ ЮҚОРИ ТЕХНОЛОГИК КОРХОНАЛАРДАГИ КАСБИЙ ФАОЛИЯТГА ТАЙЁРЛАШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
19
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
инновация / муҳандислик элитаси / мотивация / юқори технологик корхона / касбий фаолият / техник интеллект / рақамли ахборот технологиялари.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Адизова Севара Юсуповна

Ушбу мақолада инновацион ёндашув асосида талабаларни юқори технологик корхоналардаги касбий фаолиятга тайёрлаш муаммо ва масалалари ҳамда педагогик шарт-шароитлари ҳақида фикр юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТАЛАБАЛАРНИ ЮҚОРИ ТЕХНОЛОГИК КОРХОНАЛАРДАГИ КАСБИЙ ФАОЛИЯТГА ТАЙЁРЛАШ»

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-

PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun

ТАЛАБАЛАРНИ ЮЦОРИ ТЕХНОЛОГИК КОРХОНАЛАРДАГИ КАСБИЙ

ФАОЛИЯТГА ТАЙЁРЛАШ Адизова Севара Юсуповна

Бухоро мухандислик - технология институти https://doi. org/10.5281/zenodo. 7994110 Аннотация. Ушбу мацолада инновацион ёндашув асосида талабаларни юцори технологик корхоналардаги касбий фаолиятга тайёрлаш муаммо ва масалалари %амда педагогик шарт-шароитлари %ацида фикр юритилган.

Калит суз: инновация, му%андислик элитаси, мотивация, юцори технологик корхона, касбий фаолият, техник интеллект, рацамли ахборот технологиялари.

Х,озирги вактда техника олий таълим муассасаларида инновацион ёндашувлар асосида талабаларни юкори технологияли ишлаб чикариш фаолиятга амалий тайёрлаш масаласи мамлакатимизнинг инновацион иктисодиёти учун мухдндислик элитасини тайёрлаш сифатида каралади. Шу муносабат билан Бухоро мухандислик-технология институтида янги таълим технологияларини яратиш, замонавий юкори технологияли корхоналар учун техник мутахассислар тайёрлаш жараёнини ракамли ахборот технологиялари билан таъминлашга каратилган инновацион дастурларни жорий этиш долзарб ахамиятга эга.

Юкори технологияли ишлаб чикаришлар учун малакали мутахассисларни тайёрлаш, албатта, укув жараёнида талабаларнинг амалий тайёргарлигини оширишга йуналтирилган таълимни бир вактнинг узида амалга ошириш билан профессионал вазифаларни моделлаштириш, ахборотнинг профессионал амалий дастурларини куллаш билан богликлиги хисобга олинса, бу мутахассисларнинг маълум бир касбий фаолиятга мойиллигини хисобга олган холда, шахсга йуналтирилган таълимни жорий этиш сифатида тушунилади. Бу талабаларнинг келажакда узлари амалга оширадиган касбий фаолиятга йуналтирилганлигини билдиради ва укув жараёнида фаол позициясини ривожлантиришга ёрдам беради

Уз навбатида, булажак мутахассислар шахсини ривожлантиришга йуналтирилган таълим жараёнини фаоллаштиради, бу эса уларда ижобий мотивацияни келтириб чикаради ва уларнинг муваффакиятли укув фаолиятига хисса кушади. Бу пировард натижада талабаларнинг келажакдаги касбий фаолиятини амалга оширишга тайёрлигини, касбий амалий тайёргарлиги ва техник интеллектни ривожлантиришни таъминлайди.

Профессионал таълимни ривожланган хорижий мамлакатларнинг илгор тажрибаларига, илм-фан ва замонавий ахборот-коммуникация технологияларига хамда укитиш сохасида мамлакатимизда эришилган ютукларга асосланган холда ташкил этиш, булажак мухандис-техникларнинг юкори технологик корхоналардаги фаолиятга амалий тайёргарлигини иш берувчиларнинг талаблари асосида такомиллаштириш долзарб педагогик муаммолардан булиб колмокда. Бунинг учун эса энг аввало куйидаги ишларни амалга оширишни такозо этади:

- техника олий таълим муассасаларининг 5320200- "Машинасозлик технологияси, машинасозлик ишлаб чикаришини жихозлаш ва автоматлаштириш" йуналишида тахсил олаётган талабаларнинг касбий тайёргарлигини дастлабки холатини аниклаш;

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-

PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun

- биртирувчиларни юкори технологик корхоналардаги касбий фаолиятга тайёрлашнинг педагогик шарт-шароитларини аниклаш;

- булажак мухдндис-техникларни юкори технологик корхоналардаги фаолиятга амалий тайёрлаш моделини ишлаб чикиш;

- талабалар - булажак мухдндис-техниклар, ишлаб чикариш корхоналари мутахассислари ва укитувчилар билан суровнома утказиш ва натижаларини тах,лил килиш;

- техника олий таълим муассасаларида умумкасбий ва мутахассислик фанларни укитиш жараёни х,олати, муаммоларини урганиш.

Юкорида таъкидлаб утилган ишларни амалга ошириш жараёнида х,ал этилиши лозим булган куйидаги муаммоларнинг мавжудлиги аникланди:

•S талабаларнинг юкори технологик корхоналардаги касбий фаолиятга тайёргарлиги даражаси х,озирги замон ишлаб чикариш талабларини етарли даражада каноатлантирмайди. Бунинг асосий сабаби шундаки, талабаларни амалий касбий фаолиятга тайёрлаш методикасининг етарли даражада такомиллаштирилмаганлиги, уларда узлуксиз ва тизимли равишда амалий компетенцияларнинг ривожлантирилмаганлиги, умумий урта таълим, профессионал таълим ва олий таълим уртасида изчиллик, тизимлиликнинг етишмаслиги, муайян узилишнинг мавжудлиги;

•S техника олий таълим муассасалари талабаларини юкори технологик корхоналардаги касбий фаолиятга тайёрлашдаги кийинчиликлар куйидаги омиллар билан боглик: замон талаблари асосида "касбий билим", касбий тайёргарлик", "амалий компетенциялар" ва "касбий компетентлик" тушунчаларининг инновацион ёндашув асосида талкин этилмаганлиги ва амалиётга жорий килинмаганлиги, битирувчиларнинг юкори технологик корхоналарида ишлашга амалий тайёргарлигининг такомиллашганлиги ва ривожланганлиги даражаларини аниклаш мезонларининг ишлаб чикилмаганлиги, уни ташхислаш (диагностик) методининг такомиллаштирилмаганлиги, талабаларда амалий тайёргарликни такомиллаштириш буйича методик ишланмалар, кулланмалар, услубий курсатмалар ва воситаларнинг етарли эмаслиги, техника олий таълим муассасаларида тайёр методик курсатмалар буйича амалий ишларни ташкил этишнинг анъанавий методи таълим олувчиларда амалий тайёргарликни замон талаблари даражасида такомиллаштириш имконини берилмаслиги.

Талабаларнинг юкори технологик корхоналардаги фаолиятга амалий тайёргарлигини такомиллаштиришнинг методик тизимини яратишда, энг аввало, куйидаги масалаларни ечиш зарурати тугилади:

• талабаларнинг касбий фаолиятга, юкори технологик корхоналардаги фаолиятга кизикишларини, кобилияти бор - йуклигини аниклаш;

• талабаларга ишлаб чикариш амалиётини ташкил этиш ва утказиш учун зарур буладиган билим ва куникмаларни эгаллашларига имкон берадиган курслар, ишланмалар, методик тавсиялар, машклар ва амалий топширикларни ишлаб чикиш;

• талабаларнинг юкори технологик корхоналардаги фаолиятга амалий тайёргарлигининг узига хос хусусиятлари, техник ва технологик билим сохдсига кизикишлари доираси ва машгулотларни утказиш учун яратилган педагогик ва дидактик шарт-шароитларини х,исобга олган х,олда, уларни техник воситалар, машина ва

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-

PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun

технологик жихозларни ишлатишга ёки виртуал лаборатория, компьютер ва "Excavator -Simulator" укув транажёрлари имкониятларидан фойдаланишга ургатиш.

Инновацион ёндашув асосида булажак мухандис-техникларнинг юкори технологик корхоналардаги фаолиятга тайёргарлигини, амалий компетенцияларини такомиллаштиришда мазкур педагогик жараён иштирокчиларининг машинасозлик сохасидаги фаолиятларининг узига хослиги, уларнинг таркибий кисмлари мазмуни, юкори технологик корхоналардаги машина ва жихозлардан фаолият объекти сифатида фойдаланиш назарда тутилди. Инновацион ёндашув асосида укитишда урганилаётган техник ходиса ёки жараёнлар, юкори технологик корхоналардаги амалий фаолият, техник ишлар хакидаги ахборотлар хам талаба фаолиятининг объекти хисобланади.

Инновацион ёндашув асосида талабаларнинг юкори технологик корхоналардаги амалий фаолиятга тайёргарлигини такомиллаштиришнинг педагогик ва укув-методик таъминотининг зарурий шартларидан бири - бу техника олий таълим муассасасида амалий таълимни ташкил этувчи укитувчининг мазкур жараёнга методик тайёргарлиги хисобланади. Техника олий таълим муасасалари талабаларида касбий билим, амалий куникма ва малакани ривожлантириш, кадрлар тайёрлаш мазмунини янада такомиллаштириш масаласи, энг биринчи навбатда, ишлаб чикаришда амалий машгулотларни ташкил этиш хамда утказишга янгича ёндашувни такозо этади. Бунинг учун эса таълим муассасаларида мутахассислик касблари буйича амалий машгулотларини ташкил этиш ва утказишнинг янги моделини ишлаб чикиш зарурати тугилади.

Техника олий таълим муассасалари талабаларини юкори технологик корхоналардаги касбий фаолиятга тайёрлашда мутахассисликлар буйича ишлаб чикариш таълими машгулотларини мазкур янгича ёндашувлар асосида ташкил этиш ва утказишда куйидагилар назарда тутилиши максадга мувофик:

- юкори технологик корхоналардаги касбий вазифаларнинг мураккаблигини ва уларнинг талабалар томонидан бажарилиши даражаларини хисобга олиб, укув режаларига кушимча таълим сифатида махсус курсни киритиш, уни урганиш соатларини семестрлар буйича таксимлаш (тизимлаштириш);

- ишлаб чикариш таълими машгулотларини бошлашдан олдин умумкасбий ва мутахассислик фанлар буйича талабаларнинг назарий билимларини бахолаш учун "Амалиётга кириш тести"ни ташкил этиш;

-"Амалиётга кириш тести" натижаларига асосан талабаларнинг махсус фанлар буйича олган назарий билимларини чукурлаштириш буйича тавсиялар ишлаб чикиш;

- ишлаб чикариш таълими машгулотлари якунида иш берувчи корхона вакиллари иштирокида талабаларнинг юкори технологик корхоналардаги касбий фаолиятга амалий тайёргарлигининг дастлабки холатини бахолаш;

- ишлаб чикариш таълими машгулотларини иш берувчи корхоналарининг узида уларнинг мутахассислари томонидан ташкил этиш;

- ишлаб чикариш таълими машгулоти натижаларига караб, уларни мазмунан янада такомиллаштириш хамда талабаларнинг юкори технологик корхоналардаги касбий фаолиятга амалий тайёргарлигини ривожлантириш буйича тавсиялар ишлаб чикиш ва шундан кейин навбатдаги ишлаб чикариш таълими машгулотига тайёргарлик куриш;

- амалий машгулотларда фаол иштирок этган ва касб сирларини яхши узлаштирган талабаларни рагбатлантириш механизмини ишлаб чикиш;

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-

PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun

Мутахассисликлар буйича ишлаб чикариш таълими машгулотларини ташкил этиш ва утказишга янгича ёндашув укитувчи ва мухандис-педагоглар хамда ишлаб чикариш корхоналари вакилларининг узаро хамкорлигини изчил йулга куйишни, уларнинг малакасини замон талаблари даражасида оширишни талаб этади. Талабаларни юкори технологик ишлаб чикариш корхоналаридаги касбий фаолиятга тайёрлаш усуллари хилма-хилдир.

Шундай килиб, юкори технологияли ишлаб чикариш корхоналари учун техника сохаси ихтисосликларини пухта эгаллаган булажак мутахассисларни тайёрлаш самарадорлигини ахборот технологиялари, шу жумладан, юкори технологияли ускуналарга хизмат курсатиш учун зарур булган компьютерда моделлаштириш ва лойихалаш усулларини куллаш оркали таъминлаш керак.

REFERENCES

1. Ашурова С.Ю. ва бошкалар. Таълим методлари ва уларни махсус фанларни укитишда куллаш имкониятлари: методик кулланма. Т.: УМКХ,Т тизими кадрларини малакасини ошириш ва уларни кайта тайёрлаш институти. 2014 й. 81 б.

2. Олимов ^.Т., Ашурова С.Ю., Уринов У.А. Замонавий таълим технологиялари: Монография. - Тошкент, 2007. - 96 б.

3. O'r^v U.A. Ishlab chiqarish ta'limida amaliy ко'шкта va malakalarni rivojlantirish usullari // "Kasb - hunar ta'limi" jurnali. -Toshkent, 2020.

4. S. Yu. Adizova Innovatюn In Science, Educatwn, And Producton Integraton As A Successor. International Journal of Advanced Science and Technology Vol. 29, No. 8, (2020), pp. 3167-3172.

5. Ibragimov, X., & Sh, A. (2008). Pedagogika nazariyasi (darslik). T.: Fan va texnologiya, 288.

6. Ибраимов, Х. И. (2018). Креативность как одна из характеристик личности будущего педагога. Наука, образование и культура, (3 (27)), 44-46.

7. Хонимкулова, М. Х. К., & Ибраимов, Х. И. (2018). Необходимость изучения иностранных языков: теория и практика. Вопросы науки и образования, (27 (39)), 8083.

8. Ibragimovich, I. K. (2020). Theoretical and methodological basis of quality control and evaluation of education in higher education system. International journal of discourse on innovation, integration and education, 1, 6-15.

9. Ибраимов, Х. И. (2019). Теоретические аспекты социально-психологической адаптации студентов-первокурсников к обучению в вузе. Вопросы науки и образования, (26 (75)), 12-16.

10. Ибраимов, Х. И. (2018). Коммуникативная компетентность как механизм профессионального саморазвития будущего педагога. Проблемы педагогики, (2 (34)), 7-10.

11. Ibragimov, X., & Abdullaeva, S. H. (2008). Theory of pedagogy. Science and Technology.

12. Ибрагимов, Х. И. (2020). Организация самостоятельной работы студентов в условиях цифровизации вузовского образования. Наука и образование сегодня, (7 (54)), 74-75.

13. 1Ьга^то^, X. I. (2021). О „ZBEKISTON OLIY TA'LIM TIZIMIDA KREDIT -MODUL TEXNOLOGIYALARINI QO „LLASHNING О „ZIGA XOS XUSUSIYATLARI. INTEGRATION OF SCIENCE, EDUCATION AND PRACTICE. SCIENTIFIC-METHODICAL JOURNAL, 209-214.

535^H

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-

PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun

14. Ibragimov, X. I., Yo'ldoshev, U. A., & Bobomirzayev, X. (2009). " Pedagogik Psixologiya" O'quv qo'llanma. O'zbekiston faylasuflari milliy jamiyati nashiriyoti Toshkent.

15. Ибраимов, Х. И. (2019). Педагогические и психологические особенности обучения взрослых. Academy, (10 (49)), 39-41.

16. Атауллаев, Ф. Ф. У., & Ибраимов, Х. И. (2019). Понятие профессионально -коммуникативной компетентности будущих учителей в психолого-педагогических исследованиях. Вопросы науки и образования, (1 (42)), 70-74.

17. Ibragimovich, I. K. (2018). Intensive methods of teaching foreign languages at university. Вопросы науки и образования, (27 (39)), 78-80.

18. Ibragimovich, I. K., Kholboevna, I. F., Amrilloevich, I. A., & Rakhmonovich, U. S. (2021). PEDAGOGICAL ABILITIES OF A TEACHER, STRUCTURE AND

DEVELOPMENT. (48(12).

19. Ибрагимов, Х. И. (2021). ПЕДАГОГИКА И ВОСПИТАНИЕ. Экономика и социум, (1-1 (80)), 608-611.

20. Ibragimov, X. I., & Salimova, Z. K. (2021). Relevance of english language science and teaching structure. ASIAN JOURNAL OF MULTIDIMENSIONAL RESEARCH, 70(4), 883887.

21. Ibragimov, X. I., & Salimova, Z. K. (2021). Intensive in teaching english characteristics of application of methods. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(4), 1588-1594.

22. Rahmanovich, O. A., Yusufovich, E. H., Dilshodqizi, S. S., Almasovna, S. A., & Ibragimovich, H. I. (2020). Linguistic features of compound words in english and Uzbek languages. European Journal of Molecular and Clinical Medicine, 7(2), 925-932.

23. Bahtiyorova, F. Н. USING FOLK LITERATURE IN THE PRIMARY ENGLISH AS A FOREIGN LANGUAGE CLASSROOMS.

24. Ибраимов, Х. И. (2018). НЕЙРОПЕДАГОГИКА КАК НОВОЕ ПРИКЛАДНОЕ НАПРАВЛЕНИЕ В ПЕДАГОГИКЕ. In INTERNATIONAL SCIENTIFIC REVIEW OF THE PROBLEMS OF PHILISOPHY, PSYCHOLOGY AND PEDAGOGY (pp. 6-10).

25. Ibragimovich, I. H., & Ghazzali, I. Increasing the Classical Activity of Future Teachers as a Pedagogical and Psychological Problem. JournalNX, 98-102.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.