CC BY
2TALABALARDA AXLOQIY VA ESTETIK KOMPETENTLIKNING INTEGRATSIYALASHGAN TIZIMINI METODIK TAKOMILLASHTIRISH
MODELI
Xaydarova Lobar Xalimovna
Buxoro davlat universiteti mustaqil tadqiqotchisi lobar.haydarova0305@gmail .com
Annotatsiya: Ushbu maqola talabalarda axloqiy va estetik kompetentlikni shakllantirish uchun integratsiyalashgan tizimni takomillashtirish metodikasini o'rganadi. Tadqiqotda tajriba-sinov metodi qo'llanilib, integratsiyalashgan yondashuvning samaradorligi tahlil qilindi. Natijalar shuni ko'rsatdiki, integratsiyalashgan tizim talabalarning axloqiy qadriyatlari va estetik qobiliyatlarini rivojlantirishda samarali vosita hisoblanadi. Tadqiqot axloqiy va estetik tarbiya jarayonida Sharq mutafakkirlari merosi va musiqiy madaniyatning ahamiyatini ta'kidlaydi. Kelgusida bu yondashuvni yanada kengroq ko'lamda amaliyotga tatbiq etish zarurligi qayd etilgan.
Kalit so'zlar: xloqiy kompetentlik, estetik kompetentlik, integratsiyalashgan tizim, talaba tarbiyasi, Sharq mutafakkirlari, musiqiy madaniyat.
Аннотация: В данной статье рассматривается методика совершенствования Интегрированной системы формирования у учащихся нравственно-эстетической компетентности. В исследовании применялся экспериментальный метод тестирования, анализировалась эффективность комплексного подхода. Результаты показали, что интегрированная система является эффективным инструментом в развитии нравственных ценностей и эстетических способностей учащихся. В исследовании подчеркивается значение наследия восточных мыслителей и музыкальной культуры в процессе нравственно-эстетического воспитания. Отмечается необходимость дальнейшего внедрения данного подхода в практику в более широком масштабе.
15
Ключевые слова: нравственная компетентность, эстетическая компетентность, интегрированная система, воспитание учащихся, восточные мыслители, музыкальная культура.
Annotation: this article explores the methodology for improving an integrated system to form moral and aesthetic competence in students. The study used an experimental test method and analyzed the effectiveness of the integrated approach. The results showed that an integrated system is an effective tool in developing students' moral values and aesthetic abilities. The study emphasizes the heritage of Eastern thinkers and the importance of musical culture in the process of moral and aesthetic education. In the future, it was noted that it is necessary to put this approach into practice in a wider range.
Keywords: ethical competence, aesthetic competence, Integrated System, Student Education, Eastern thinkers, musical culture.
KIRISH
Axloqiy va estetik kompetentlikni talabalarda shakllantirish ta'lim jarayonining muhim jihatlaridan biridir. Ushbu kompetentlik nafaqat talabalarning shaxsiy taraqqiyotini qo'llab-quvvatlaydi, balki ularning jamiyatdagi faol ishtirokini ham oshiradi. Bugungi kunda, integratsiyalashgan ta'lim tizimlari orqali talabalarning axloqiy va estetik kompetentligini rivojlantirish zarurati kuchaymoqda. Shu bilan birga, Sharq mutafakkirlari merosi va zamonaviy pedagogik texnologiyalar yordamida talabalarda bu kompetentlikni takomillashtirish metodikasi alohida ahamiyatga ega bo'lmoqda. Axloqiy tarbiya, odatda, insonning ma'naviy sifatlarini shakllantirish va uni jamiyat me'yorlariga moslashuvchan qilib tarbiyalashga qaratilgan bo'lsa, estetik tarbiya esa talabaning go'zallikni his qilish, estetik qadr-qimmatlarni qadrlash va ularni hayotda amalga oshirish qobiliyatini rivojlantiradi. Bu ikki komponentning bir-biriga bog'liqligi, ularning ta'lim jarayonida sinergiyaga olib kelishi, talabalarda to'laqonli ma'naviy va estetik madaniyat shakllantirishning asosiy sharti hisoblanadi.
Mazkur maqola talabalarda axloqiy va estetik kompetentlikni shakllantirishda integratsiyalashgan tizimning ahamiyatini tahlil qiladi. Shuningdek, bu
16
kompetentliklarni shakllantirish jarayonida foydalaniladigan metodik yondashuvlarni takomillashtirish modeli haqida fikr yuritiladi.
ADABIYOTLAR TAHLILI
Axloqiy va estetik kompetentlikni shakllantirishga qaratilgan ilmiy izlanishlar ko'plab tadqiqotlarda yoritilgan. Haydarova 2024-yilgi tadqiqotida Sharq mutafakkirlari merosidan foydalanib, talabalarda axloqiy va estetik kompetentlikni rivojlantirish imkoniyatlarini o'rganadi. Ushbu meros asosan Sharqning axloqiy va estetik qadriyatlariga asoslanadi va talabalarda ma'naviy taraqqiyotga erishishga xizmat qiladi. Haydarovaning tadqiqoti axloqiy va estetik kompetentlikni shakllantirishda an'anaviy qadriyatlarning o'rni muhimligini ta'kidlaydi. Oliy ta'lim muassasalarida axloqiy va estetik tarbiyani rivojlantirish borasidagi izlanishlar ham muhimdir. Hamrayeva va Bozorova 2023-yildagi izlanishlarida talabalarning axloqiy va estetik tarbiyasini rivojlantirish usullari haqida so'z yuritadilar. Ularning izlanishlari talabalarning axloqiy va estetik tarbiyasini zamonaviy pedagogik texnologiyalar orqali rivojlantirish yo'llarini taklif qiladi. Ular zamonaviy ta'lim jarayonida estetik tarbiyaning o'rnini kuchaytirish, talabalarda estetik tafakkurni rivojlantirish uchun musiqiy madaniyatning ahamiyatiga urg'u beradi.
Djalalova 2023-yilgi tadqiqotida esa yoshlarning estetik tafakkurini tarbiyalashda musiqiy madaniyatning o'rnini tahlil qiladi. U o'z tadqiqotida musiqiy ta'lim orqali yoshlarning estetik kompetentligini rivojlantirishning metodologik jihatlarini ochib beradi. Djalalovaning izlanishlari estetik kompetentlikni shakllantirish jarayonida musiqiy ta'limning ahamiyatini ko'rsatadi va bunday tarbiyaning samaradorligini oshirish uchun amaliy tavsiyalar beradi. Ushbu adabiyotlar tahlili axloqiy va estetik kompetentlikni shakllantirish jarayonida integratsiyalashgan tizimning zarurligini ko'rsatadi. Tadqiqotlar axloqiy va estetik tarbiya jarayonida nafaqat an'anaviy qadriyatlar, balki zamonaviy pedagogik usullarning ham o'z o'rni borligini ta'kidlaydi. Shu bilan birga, musiqiy ta'limning estetik kompetentlikni shakllantirishda alohida ahamiyatga ega ekanligi qayd etiladi.
METODLAR
Ushbu tadqiqotda talabalarda axloqiy va estetik kompetentlikni shakllantirish bo'yicha integratsiyalashgan tizimning samaradorligini baholash maqsadida tajriba-sinov metodi qo'llanildi.
Ushbu metodlar quyidagilardan iborat:
-loyiha asosidagi o'qitish: talabalar o'z axloqiy va estetik qadriyatiarini amaliyotda sinab ko'rishlari uchun loyihalar yaratish. bu jarayonda ular jamoa bilan ishlash, muammolarni hal qilish va ijodiy g'oyalarni amalga oshirish ko'nikmalarini rivojlantiradilar.
-muzokaralar va bahslar: talabalar o'rtasida axloqiy va estetik masalalar bo'yicha muzokaralar o'tkazish. bu, ularning tanqidiy fikrlashini va turli nuqtai nazarlarni qabul qilish qobiliyatini oshiradi.
-san'at va madaniyat tadbirlari: san'at ko'rgazmalari, teatr spektakllari yoki madaniy tadbirlarga tashrif buyurish orqali talabalar estetik tajribalarni orttiradilar va san'atning ahamiyatini anglaydilar.
-refleksiv faoliyat: talabalarga o'z tajribalari va o'rganish jarayonlarini tahlil qilish imkoniyatini berish. refleksiv yozuvlar yoki guruh muhokamalari orqali o'z fikrlarini ifodalashlari mumkin.
-o'yin metodlari: rol o'yinlari va simulyatsiyalar orqali talabalarga axloqiy va estetik vaziyatlarni o'rganishga yordam berish. bu, ularning emotsional intellektini va ijtimoiy ko'nikmalarini rivojlantiradi.
-ommaviy axborot vositalari bilan ishlash: talabalarni axloqiy va estetik masalalar bo'yicha maqolalar, video va boshqa materiallar bilan tanishtirish. ular bu materiallarni tahlil qilib, o'z fikrlarini shakllantirishlari mumkin.
-mentorlik va maslahat berish: tajribali o'qituvchilar va mutaxassislar tomonidan talabalar uchun mentorlik dasturlarini tashkil etish. bu, ularning rivojlanishiga yordam beradi va o'zaro tajriba almashishga imkoniyat yaratadi.
-interaktiv ta'lim: zamonaviy texnologiyalar yordamida interaktiv darslar o'tkazish, masalan, onlayn platformalar va ta'lim dasturlari orqali. bu talabalarni faol ishtirok etishga undaydi.
-kreativ seminarlar: ijodiy seminarlar va ustaxonalarda qatnashish orqali talabalar estetik ko'nikmalarini rivojlantirishlari mumkin. bu, shuningdek, ularning ijodiy fikrlashini rag'batlantiradi.
-ijtimoiy loyiha faoliyati: talabalarni ijtimoiy masalalarni hal qilishga jalb etish, ijtimoiy loyihalar orqali axloqiy mas'uliyat hissini rivojlantirish.
-kross-darslar: turli fanlar o'rtasida integratsiya qilish orqali axloqiy va estetik masalalarni o'rganish. masalan, adabiyot darsida axloqiy dilemmalar, san'at darsida esa estetik qadriyatlar muhokama qilinishi mumkin.
-o'z-o'zini baholash va baholash: talabalarga o'z faoliyatini baholash imkoniyatini berish. bu, ularning o'z-o'zini anglashini va rivojlanishini ta'minlaydi.
-tadqiqot va ilmiy ishlar: talabalarni axloqiy va estetik masalalarda tadqiqotlar olib borishga undash. bu jarayon ularning analitik fikrlashini va ilmiy yondashuvini rivojlantiradi.
-ijtimoiy tarmoqlar va platformalar: talabalarni ijtimoiy tarmoqlarda axloqiy va estetik masalalarni muhokama qilishga jalb etish. bu, ularning fikr almashish va muhokama madaniyatini shakllantiradi.
-guruhli ishlar: talabalarni kichik guruhlarga bo'lish va birgalikda axloqiy va estetik masalalarni hal qilishga undash. bu, jamoaviy ish ko'nikmalarini rivojlantiradi.
-maqsadli seminarlar va treninglar: maxsus seminarlar va treninglar o'tkazish orqali talabalarga axloqiy va estetik kompetentlikni oshirishga qaratilgan dasturlarni taqdim etish.
-o'qituvchilarni tayyorlash: o'qituvchilarni axloqiy va estetik kompetentlikni integratsiyalashgan tizimda o'qitish va tayyorlash. bu ularning darslarni samarali o'tkazishlariga yordam beradi.
-ijodiy ishlarni baholash: talabalar tomonidan yaratilgan ijodiy ishlarni baholash va ularni taqdirlash. bu, ularning motivatsiyasini oshiradi va ijodiy faoliyatga bo'lgan qiziqishini kuchaytiradi.
-o'quv dasturlarini yangilash: o'quv dasturlarini zamonaviy axloqiy va estetik masalalar bilan boyitish. bu, talabalarni real hayotdagi muammolar bilan tanishtirishga yordam beradi.
-ommaviy axborot vositalaridan foydalanish: axloqiy va estetik masalalar bo'yicha filmlar, hujjatli filmlar yoki boshqa ko'ngilochar materiallardan foydalanish. bu, talabalar uchun yangi g'oyalar va fikrlar manbai bo'lib xizmat qiladi.
Yuqorida keltirilgan metod va yondashuvlar talabalarda axloqiy va estetik kompetentlikni integratsiyalashgan tizimda takomillashtirishga, talabalarni nafaqat bilim, balki hayotiy ko'nikmalar bilan ham ta'minlashga, ularning shaxsiy va professional rivojlanishiga, ularning shaxsiy, ijtimoiy va professional rivojlanishiga xizmat qiladi. Tadqiqot Buxorodagi oliy ta'lim muassasalarida o'qiyotgan 200 nafar talaba ishtirokida o'tkazildi. Tadqiqot ishtirokchilari ikki guruhga ajratildi: tajriba guruhi va nazorat guruhi. Tajriba guruhida axloqiy va estetik kompetentlikni rivojlantirishga qaratilgan integratsiyalashgan dastur asosida mashg'ulotlar o'tkazildi. Nazorat guruhida esa odatiy ta'lim jarayoni davom ettirildi. Tadqiqotda axloqiy va estetik kompetentlikni baholash uchun anketalar, kuzatuv, intervyu va testlar qo'llanildi. Olingan ma'lumotlar statistik tahlil qilindi va ikki guruh natijalari taqqoslandi.
NATIJALAR
Tajriba natijalari shuni ko'rsatdiki, integratsiyalashgan tizim asosida olib borilgan ta'lim jarayoni talabalarda axloqiy va estetik kompetentlikni rivojlantirishda sezilarli darajada samarali ekanligini namoyon qildi. Tajriba guruhidagi talabalar mashg'ulotlar davomida o'zlarining axloqiy qadriyatlarini yanada chuqurroq anglab olishdi va estetik qobiliyatlarini rivojlantirishda oldingi ko'rsatkichlariga nisbatan ancha yuqori natijalarga erishdilar. Anketalar natijalari talabalarning axloqiy qadriyatlari va estetik hissiyotlari bo'yicha sezilarli o'zgarishlarni qayd etdi. Tajriba guruhidagi talabalarning 85 foizi axloqiy savollar va estetik muammolarga nisbatan yuqori darajada e'tibor berishni boshlaganini bildirdi. Shu bilan birga, ularning musiqiy va estetik faoliyatlarda ishtirok etishga qiziqishi ham sezilarli darajada oshdi. Kuzatuv natijalariga ko'ra, tajriba guruhi talabalari san'at asarlarini tahlil qilish, musiqa eshitish va ijodiy faoliyatlar bilan shug'ullanishda faollik ko'rsatishgan.
Intervyu natijalari ham tajriba guruhi talabalari orasida axloqiy va estetik kompetentlik darajasining oshganini tasdiqladi. Ko'plab talabalar estetik hodisalarga
20
nisbatan o'zlarining tushunchalarini kengaytirishganini va buni hayotiy faoliyatlarida qo'llashga harakat qilayotganliklarini aytib o'tishdi. Masalan, ular estetik nuqtai nazardan to'g'ri qarorlar qabul qilishda va badiiy asarlarni baholashda ancha mustaqil bo'lishgan. Nazorat guruhidagi talabalarning axloqiy va estetik kompetentligi bo'yicha o'zgarishlar kamroq bo'lib, ularning o'quv jarayonida bu boradagi taraqqiyotlari tajriba guruhiga nisbatan past bo'lib chiqdi. Nazorat guruhidagi talabalarning faqat 55 foizi axloqiy va estetik tarbiya bo'yicha o'z o'zgarishlarini sezganini bildirgan. Shu bilan birga, bu guruhdagi talabalar estetik muammolarni hal qilishda va san'at asarlarini tahlil qilishda qiyinchiliklarga duch kelishgan.
Ushbu tadqiqot natijalari talabalarda axloqiy va estetik kompetentlikni shakllantirishda integratsiyalashgan tizimning samaradorligini tasdiqlaydi. Integratsiyalashgan yondashuv asosida olib borilgan ta'lim jarayoni talabalarni chuqur axloqiy qadriyatlarni anglash va estetik his-tuyg'ularini rivojlantirishga yo'naltirgan holda, ularning shaxsiy taraqqiyotini qo'llab-quvvatlash imkonini berdi. Bu esa axloqiy va estetik kompetentlikni shakllantirish bo'yicha dasturlarni yanada rivojlantirish zarurligini ko'rsatadi.
MUHOKAMA
Ushbu tadqiqot natijalari talabalarda axloqiy va estetik kompetentlikni shakllantirishda integratsiyalashgan tizimning samaradorligini tasdiqladi.
Talabalarda axloqiy va estetik kompetentlikning integratsiyalashgan tizimi o'quv jarayonida axloqiy va estetik qadriyatlarni birlashtirishga qaratilgan bo'lib, bu tizimning mazmuni quyidagi asosiy jihatlarni o'z ichiga oladi (1-rasmga qarang).
t
Ommaviy axborot vositalari bilan ishlash
Multikult
uralizm -<
V
Integratsiya
i
Ijtimoiy mas'uliyat
Tadqiqot Kreativ
faoliyati fikrlash
1-rasm. Talabalarda axloqiy va estetik kompetentlikning integratsiyalashgan tizimi mazmuni.
Talabalarda axloqiy va estetik kompetentlikning integratsiyalashgan tizimi mazmuni belgilangan talablar asosida quyidagi vazifalarni bajarishga asoslanadi:
-axloqiy qadriyatlar: talabalarga insoniylik, adolat, halollik, mehnatsevarlik kabi axloqiy tamoyillarni o'rgatish. bu qadriyatlar shaxsiy va ijtimoiy hayotda muhim rol o'ynaydi.
-estetik qadriyatlar: estetik ta'lim orqali talabalarga go'zallik, san'at, madaniyat va ijodkorlikni qabul qilish va baholash ko'nikmalarini berish. bu, o'z navbatida, estetik tafakkur va ijodiy fikrlashni rivojlantiradi.
-integratsiya: axloqiy va estetik kompetentliklarni birlashtirish orqali talabalarda keng qamrovli dunyoqarashni shakllantirish. bu, ularning shaxsiy rivojlanishiga va ijtimoiy hayotda faol ishtirok etishiga yordam beradi.
-praktik faoliyat: o'qitish jarayonida amaliy mashg'ulotlar, loyiha ishlari va ijodiy ishlar orqali talabalarning axloqiy va estetik ko'nikmalarini mustahkamlash.
-ijtimoiy mas'uliyat: talabalarda ijtimoiy mas'uliyat hissini rivojlantirish, jamiyatda o'z o'rnini bilish va ijtimoiy muammolarni hal qilishda faol ishtirok etishga undash.
-kreativ fikrlash: talabalarga ijodiy fikrlash ko'nikmalarini rivojlantirish, yangi g'oyalar va yechimlar yaratishga undash. bu, o'z navbatida, ularning axloqiy va estetik qarorlar qabul qilishda muhim ahamiyatga ega.
-tadqiqot faoliyati: talabalar o'z axloqiy va estetik qadriyatlarini o'rganish va tahlil qilish uchun tadqiqotlar olib borishlari kerak. bu jarayon ularda analitik fikrlash va muammolarni hal qilish ko'nikmalarini shakllantiradi.
-multikulturalizm: turli madaniyatlar va ularning axloqiy-estetik qadriyatlarini o'rganish orqali talabalar global dunyoda o'z o'rnini aniqlashlari va turli fikrlarni qabul qilishga tayyor bo'lishlari kerak.
-ommaviy axborot vositalari bilan ishlash: talabalarga axloqiy va estetik masalalarni ommaviy axborot vositalari orqali tahlil qilish va baholash ko'nikmalarini berish. bu, ularning fikrlash doirasini kengaytiradi va ijtimoiy masalalarga nisbatan tanqidiy yondashuvni rivojlantiradi.
-muloqot va hamkorlik: talabalar o'rtasida muloqot va hamkorlikni rivojlantirish, guruhli ishlar va munozaralar orqali axloqiy va estetik masalalarni muhokama qilish. bu, shuningdek, ijtimoiy ko'nikmalarni rivojlantiradi.
-o'z-o'zini baholash: talabalarga o'z axloqiy va estetik qadriyatlarini baholash va rivojlantirish imkoniyatini berish. o'z-o'zini baholash jarayoni shaxsiy rivojlanishga yordam beradi.
Ushbu jihatlar talabalarda axloqiy va estetik kompetentlikni integratsiyalashgan tizimda rivojlantirishga xizmat qiladi, shuningdek, ularning shaxsiy va ijtimoiy hayotida muvaffaqiyatli bo'lishlariga yordam beradi hamda mazkur integratsiyalashgan tizim orqali talabalarning axloqiy va estetik ko'nikmalari bir-birini to'ldiradi va ularning umumiy rivojlanishiga xizmat qilishi tadqiqot natijalari bilan asoslandi.
Tajriba guruhida o'tkazilgan mashg'ulotlar talabalarning axloqiy va estetik qarashlarini shakllantirishda sezilarli o'zgarishlarga olib kelganini ko'rsatdi. Bu o'zgarishlar an'anaviy ta'lim usullariga nisbatan integratsiyalashgan yondashuvning ustunligini tasdiqlaydi. Integratsiyalashgan tizim axloqiy va estetik ta'limning yagona kontekstda olib borilishi talabalar tomonidan mazmunli va chuqurroq anglanishini
23
ta'minlaydi. Bundan tashqari, tadqiqotda foydalanilgan metodlar talabalarning axloqiy va estetik kompetentligini baholashda ishonchli natijalar berdi. Kuzatuv va intervyular orqali to'plangan ma'lumotlar talabalarning o'quv jarayoniga bo'lgan munosabati va bu jarayonning ularning shaxsiy rivojlanishiga ta'sirini yoritib berdi. Anketalar orqali to'plangan ma'lumotlar esa axloqiy va estetik kompetentligining qamrovini va o'zgarishlar darajasini aniq ko'rsatib berdi. Tadqiqot natijalariga asoslanib, axloqiy va estetik kompetentlikni shakllantirishda integratsiyalashgan tizimning ta'lim jarayoniga joriy etilishi muhim ahamiyatga ega ekanligi aniqlandi. Bu tizim talabalarning nafaqat intellektual, balki ma'naviy va estetik rivojlanishini ham ta'minlaydi. Sharq mutafakkirlari merosidan foydalangan holda, talabalarning axloqiy va estetik qadr-qimmatlarini shakllantirish imkoniyatlari kengayadi, bu esa ta'lim jarayonini yanada samarali qiladi.
XULOSA
Tadqiqot shuni ko'rsatdiki, integratsiyalashgan tizim talabalarda axloqiy va estetik kompetentlikni shakllantirishda samarali vosita hisoblanadi. Tajriba guruhidagi talabalar o'zlarining axloqiy qadriyatlarini chuqurroq anglab olishdi va estetik qobiliyatlarini rivojlantirishda yuqori natijalarga erishdilar. Bu esa axloqiy va estetik kompetentlikni shakllantirishda an'anaviy usullarga nisbatan integratsiyalashgan tizimning afzalligini ko'rsatadi. Ushbu tadqiqotning natijalari talabalarning axloqiy va estetik rivojlanishiga integratsiyalashgan yondashuvni qo'llash zarurligini tasdiqlaydi. Bu yondashuv talabalarda axloqiy va estetik qadriyatlarni chuqur anglash, ularni jamiyat hayotida amaliy qo'llash va mustaqil qarorlar qabul qilishda yordam beradi. Shu bilan birga, musiqiy madaniyatning estetik tarbiyadagi roli va Sharq mutafakkirlari merosining o'rni bu yondashuvning muvaffaqiyatli bo'lishida muhim omil sifatida namoyon bo'ladi. Kelgusida axloqiy va estetik kompetentlikni shakllantirish bo'yicha tadqiqotlar davom ettirilishi, yangi yondashuvlar va metodlarni sinab ko'rish orqali ta'lim jarayonini yanada takomillashtirish zarur. Shu bilan birga, axloqiy va estetik tarbiya bo'yicha dasturlarni boyitish va ularni kengroq ko'lamda amaliyotga tadbiq etish talab etiladi.3
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Kenjaboyev, A., & Kenjaboyeva, D. (2022). Pedagogik deontologiya va kompetentlik. Termiz, "Surxon-nashr" nashr-matbaa markazi nashriyoti.
2. Haydarova, L.H. (2024). SHARQ MUTAFAKKIRLARI MEROSI VOSITASIDA TALABALARDA AXLOQIY VA ESTETIK KOMPETENTLIKNING INTEGRATSIYALASHUV TIZIMINI TAKOMILLASHTIRISH IMKONIYATLARI. Inter education & global study, (3 (1)), 165-174.
3. O.F.Hamrayeva, & Bozorova F. (2023). OLIY TA'LIM MUASSASASI TALABALARIDA AXLOQIY VA ESTETIK TARBIYANI RIVOJLANTIRISH. MODERN PROBLEMS IN EDUCATION AND THEIR SCIENTIFIC SOLUTIONS, 7(7), 9-12.
4. Djalalova, N. (2023). YOSHARNING ESTETIK TAFAKKURINI TARBIYALASH VA YUKSAKTIRISHDA MUSIQIY MADANIYATNING O'RNI. Прикладные науки в современном мире: проблемы и решения, 2(4), 7-10.
5. Valiyeva, Q.I. (2023). BO'LAJAK O'QITUVCHILARNING PEDAGOGIK KOMPETENTSIYASI VA O'ZO'ZINI RIVOJLANTIRISHI. JOURNAL OF SCIENCE, RESEARCH AND TEACHING, 2(12), 153-158.
