Научная статья на тему 'Такрорий мош экини ҳосилдорлик кўрсаткичига экиш муддати ва экиш усулларининг таъсири'

Такрорий мош экини ҳосилдорлик кўрсаткичига экиш муддати ва экиш усулларининг таъсири Текст научной статьи по специальности «Сельское хозяйство, лесное хозяйство, рыбное хозяйство»

CC BY
2060
128
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
такрорий / мош / тупроқ / гумус / технология / ресурстежамкор / бошоқли / маҳсулдорлик / унумдор / дуккак / диверсификация / органик / ҳосил / ўсимлик / модда. / reproducible / moss / soil / humus / technology / resource conservation / cereals / productivity / fertile / legumes / diversification / organic / crop / plant / substance.

Аннотация научной статьи по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству, автор научной работы — Амирқулов Отабек Сайдуллаевич, Норов Илхом Чори Ўғли

Олиб борилган тадқиқотда бошоқли дон экинларидан бўшаган майдонларда такрорий экин сифатида етиштирилган мош экининг бошқа муддатлари ва экиш усулларига нисбатан эрта муддатда ҳамда анъанавий экиш усулида тупроққа экилганда ҳосилдорлик кўрсаткичи ўзгаришига таъсири кўрсатилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

EFFECT OF SOWING TERM AND SOWING METHODS ON THE PRODUCTIVITY INDICATION OF REPRODUCTIVE CROPS

The study showed the influence of a mosh crop grown as a secondary crop in grain-free areas on productivity changes in the early period and in the traditional sowing method compared to other periods and sowing methods.

Текст научной работы на тему «Такрорий мош экини ҳосилдорлик кўрсаткичига экиш муддати ва экиш усулларининг таъсири»

УУК.631.1:631:51

ТАКРОРИЙ МОШ ЭКИНИ Х,ОСИЛДОРЛИК КУРСАТКИЧИГА ЭКИШ МУДДАТИ ВА ЭКИШ УСУЛЛАРИНИНГ ТАЪСИРИ

Амирцулов Отабек Сайдуллаевич Норов Илхом Чори угли Дон ва дуккакли экинлари илмий тадцицот институти

К,ашцадарё филиали

Олиб борилган тадк;ик;отда бошок;ли дон экинларидан бушаган майдонларда такрорий экин сифатида етиштирилган мош экининг бош;а муддатлари ва экиш усулларига нисбатан эрта муддатда х,амда анъанавий экиш усулида тупрок;к;а экилганда х,осилдорлик курсаткичи узгаришига таъсири курсатилган.

Калит сузлар: такрорий, мош, тупрок;, гумус, технология, ресурстежамкор, бошо;ли, мах,сулдорлик, унумдор, дуккак, диверсификация, органик, х,осил, усимлик, модда.

ВЛИЯНИЕ СРОКА И ПОСЕВНЫХ МЕТОДОВ НА ПОКАЗАТЕЛЬ ПРОДУКТИВНОСТИ РЕПРОДУКТИВНЫХ УРОЖАЙ

Исследование показало влияние мош-культуры, выращиваемой в качестве вторичной культуры в районах, свободных от зерновых, на изменения продуктивности в раннем периоде и в традиционном посевном методе по сравнению с другими периодами и посевными методами.

Ключевые слова: воспроизводимые, мох, почва, перегной, технология, ресурсосбережение, зерновые, продуктивность, плодородные, бобовые, диверсификация, органические, урожай, растение, вещество.

EFFECT OF SOWING TERM AND SOWING METHODS ON THE PRODUCTIVITY INDICATION OF REPRODUCTIVE CROPS

The study showed the influence of a mosh crop grown as a secondary crop in grain-free areas on productivity changes in the early period and in the traditional sowing method compared to other periods and sowing methods.

Key words: reproducible, moss, soil, humus, technology, resource conservation, cereals, productivity, fertile, legumes, diversification, organic, crop, plant, substance.

DOI: 10.24411/2181- 0761/2020-10007

Pecny6flHKaMH3HHHr cyropuflaguraH MaHgoHflapugaH 6up hh^ gaBOMHga 2-3 MapTa x,ocufl o^Hm hmköhhhthhh x,uco6ra oflu6, TaKpopuH экнн cu^aTHga y3HHHHr TapKu6uga roKopu cu^aTflH OKcufl caKflaHguraH Ba

MaB»yg OKcufl TaHKHcfluru MyaMMocuHH h»ö6hH x,afl этagнгaн gyKKaKflH

(Mom, co«, flOBH«) экннflapн Typu Ba HaBflapuHH TyFpu TaHflam экн6 eTHmTupum TynpoK yHyMgopfluruHH «xmuflam ynyH yTa Myx,HMgup.

"Pecny6flHKaMH3 »aHy6uga 6omoKflH goH экннflapн x,ocHflugaH 6ymaraH MaHgoHflapga 6höhkahm pecypucflapugaH Tyfla ^oHgaflaHum, TaKpopuH экннflap gнвepcн$нкaцнttcн Ba eTHmTHpum TexHOfloru«flapHHH TaKOMHflflamTHpHm" MaB3ycugaru aMafluH floHux,aHHHr acocuH MaKcagflapugaH 6upu Pecny6flHKaHHHr »aHyguH MHHTaKaflapu mapoHTuga 6omoKflH goH экннflapнgaн KeHuH TaKpopuH экннflap gнвepтн$нкaцнttcннн umfla6 HHKum acocuga, yflapHHHr TynpoK yHyMgopflurHHH omupumgaru poflHHH aHHKflamra KapaTHflraH. ByHga gyKKaKflH goH Ba goHflH экннflap ypyFflapu TyFpugaH -TyFpu Ba epra umflOB 6epum HaTH^acuga экн6 ypraHHflagu. ^yHgaH экaн, pecny6flHKaHHHr »aHy6uH MHHTaKaflapuga 6omoKflH goH экннflapнgaн 6ymaraH MaHgoHflapga TaKpopuH экннflap geвнpcн$нкaцнttcннн umfla6 HHKum Tafla6 этнflagн. ^y 6uflaH 6upra TaKpopuH экннflapнн eTumTupumHHHr pecypcre»aMKop TexHOfloru«flapHHH umfla6 HHKum x,aM Myx,HM ax,aMH«Tra эгa x,Hco6flaHagu.

MomHH TaKpopuH экнн cu^aTHga 3KHm ycuMflHK HflgH3uga «maHguraH TyraHaK 6aKTepu«flap $aoflH«TH HaTH»acuga aTMoc^epa

a3OTHH y3flamTHpHflHmu HaTH»acuga TynpoKga 6uoflorHK a3OTHH TynflaHHmu, opraHHK Moggaflap MHKgopuHH KynaHumu, TynpoKHHHr cyB -^H3HK xoccaflapHHH «xmuflaHumu, yHyMgopfluruHH omumu, HKKHflaMHH mypflaHHmHH oflguHH oflHHumu, MomgaH KeHuH экнflгaн ycuMflHK x,ocHflgopflurHHH 20-30% ra omumu hamhH MaH6aflapga KaHg этнflгaн [2]. ^amKagapë BHflo«THHHHr TaKHp TynpoKflapu mapoHTuga yTKa3HflraH Ta»pu6aflapga apnaHHHr BoflFaflH HaBHgaH 47,6 ц/гa goH x,öchah öahhh6 ypHHra TaKpopuH gyKKaKflH goH экннflapgaн Mom экнflн6, yHgaH oflHHraH x,ocufl 16,0 ц/гa Ba »aMH 6up Huflga hkkh MapTa goH x,ocuflH oflum x,uco6ura «flnu goH x,ocuflH 63,6 ц/гa 6yflraHfluru TatKHgflaHagu [1].

^HMOfluH ^ö3öfhctöh mapoHTHga TynpoKHH HOfl ycyflga umflam экннflapнн HaB6aTflamumu 6uflaH yHfyHflamTupuflraHga 6ax,opu 6yFgoHgaH TynpoKHH aHtaHaBuH ycyflga umflaraHgarura HHc6aTaH Kyn Ba cu^aTflH goH x,ocuflH oflumHH TatMHHflaraH [3]. Ym6y MyaMOflapgaH Keflu6 HHKKaH x,oflga, Pecny6flHKaHHHr »aHy6uH xygygflapuga 6omoKflH goH экннflapнgaн 6ymaraH MaHgoHflapga TynpoK yHyMgopfluruHH caKflam Ba omupumga XH3MaT KHflyBHH, HKTucoguH caMapagop, roKopu peHTa6eflflH TaKpopuH экннflap geвнpcн^нкaцн«cннн umfla6 HHKumgaH u6opaT. TynpoK yHyMgopflurHHH omupyBHH, экннflapнннг puBO»flaHHm gaBpflapHHH TyflHK yTamuHH Ta^MHHflOBHH cyB, ëKHflFu-MoHflam Ba 6omKa

ресурсларни икктисод килишни таъминловчи такомиллашган такрорий экинларни етиштириш технологияларини ишлаб чиккиш ва ишлаб чикаришга жорий килишдан иборатдир.

Утказилган тажриба майдони ^ашкддарё вилояти ^арши туманидаги Дон ва дуккакли экинлар илмий тад;и;от институти К^ашкадарё филиали тажриба учаскасида жойлашган ва тупроклари сугориладиган оч тусли буз тупроклар х,исобланади. Тад;и;отларда, усимликларнинг усиши ва ривожланиши буйича фенологик кузатувлар олиб борилди. Турли вариантлар буйича тупро;нинг кимёвий ва физик - кимёвий хоссалари, тажрибада урганилган такрорий экин мошнинг х,осилдорлиги урганилди (1-расм).

1-расм.

Такрорий мошнинг хосилдорлик курсаткичи

16 14 12 10

Г

и 1Л РЧ

I

о

Ci ю

с« §

о

с« it

о &

CS

ч и CS

~ S 5 a

^ щ H V®

Эрта муддат

Кечки муддат

8

6

4

2

0

Тажрибада кеч муддатда 20-25 см чукурликда шудгорлаб экилган усулда мошнинг х,осилдорлик курсаткичи 10,6 ц/га, чизеллаб (20-25 см) экилган усулда эса 8,2 ц/га ташкил этганлиги кузатилди. Шудгорлаб ва чизеллаб экиш усулларга нисбатан та;;осланганда х,осилдорлик курсаткичи бош;а усулларга нисбатан 5,7 ц/га анча паст х,осил олинган усул тупрок;к;а ишлов бермасдан экиш усул эканлиги маълум булди.

Олиб борилган такикотилардан хулоса килиб айтганда, экиш муддатларининг кечикиб бориши тупрокка ишлов берилмасдан экилган бошка вариантларда мош экини х,осилдорлиги кескин пасайиб бориши тадкикотларда кузатилди. Галладан бушаган майдонларда такрорий мош эрта муддатда (20 июнь) да тупрокк 20-25 см чукурликда шудгорлаб экилганда х,осилдорлик курсаткичи юккори 13,4 ц/га булганлиги аникланди.

АДАБИЁТЛАР:

1. Мухдмедов У., Тиллаев Р. Узбекистоннинг турли тупроц-иклим шароитида такрорий экинларнинг самарадорлигини ошириш йуллари. // Пахта мажмуидаги зироатлар етиштириш технологиясининг ах,воли ва ривожлантириш истицболлари. - Тошкент , 1996. - Б. 245-249.

2. Турсунходжаев З.С., Болкунов А.С. Пути увеличения производства разнообразных кормов и зерна в хлопковых севооборотах «Круглогодовое использование орошаемых земель» - Союз НИИХ Тошкент, 1981. Труды Союз НИИХ, вып. 46. с-4-8.

3. Сулейменов М.К., Акшалов К.А. Взаимодействие севооборота и уровня агротехники возделывания полевых культур // Ноу-тилл и плодосмен-основа аграрной политики поддаржки ресурсосберегаюуего земледелия для интенсификации устойчивого производства: Тез. докл. Меж. Науч. конф. 8-10июля. 2009.-Астана-Шортанды, 2009 . С. 252-258.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.