TAKOMILLASHTIRILGAN TA’MINLOVCHI MEXANIZMNING NAZARIY TAHLILI Текст научной статьи по специальности «Физика»

é

Ws,

THEORETICAL ANALYSIS OF THE IMPROVED SUPPLY

MECHANISM

M. Urozov K. Rustamova

Termiz institute of engineering technology https://doi.org/10.5281/zenodo.11125025

ARTICLE INFO

Received: 24th February 2024 Accepted: 28th February 2024 Online: 29th February 2024

KEYWORDS Bunker, transferred wool, supply roller, local coarse wool, content, dirt, pile drum, colosnik grid.

ABSTRACT

Sorted wool fiber is mechanically separated and cleaned in the cleaning equipment. It was found that the maintenance mechanism of the cleaning equipment used in the enterprises is poorly made, which has a negative effect on the productivity of the equipment, the quality of the fiber, and causes a significant decrease in economic efficiency. The most basic and complex design of wool fiber cleaning equipment includes the mechanisms of supply.

TAKOMILLASHTIRILGAN TA'MINLOVCHI MEXANIZMNING NAZARIY

TAHLILI

M.Urozov K.Rustamova

Termiz muhandislik texnologiya instituti https://doi.org/10.5281/zenodo.11125025

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Received: 24th February 2024 Accepted: 28th February 2024 Online: 29th February 2024

KEYWORDS Bunker, uzatilayotgan jun, ta'minlovchi valik, mahalliy dag'al jun, tarkib, ifloslik, qoziqchali baraban, kolosnikli panjara.

Saralangan jun tolasi mexanik usulda titish-tozalash uskunasida titiladi va tozalanadi. Korxonalarda ishlatilayotgan titish-tozalash uskunasining ta'minlash mexanizmi noqulay yasalganligi, bu esa uskunaning ish unumdorligiga, tola sifatiga salbiy ta'sir ko'rsatishi va iqtisodiy samaradorlikning sezilarli darajada pasayishiga sabab bo'lishi aniqlandi. Jun tolasini titish-tozalash uskunasining eng asosiy va murakkab konstrutsiyasiga ta'minlash mexanizmlari kiradi.

Kirish. Jahonda jun tolasidan olinadigan mahsulot hajmini oshirish, raqobatbardosh hamda sifatli mahsulot ishlab chiqarish uchun zamonaviy texnologiyalarni jdriy etish samaradorligi yuqori bo'lgan jihozlarni o'rnatish, mavjudlarini esa modernizatsiya qilish, uskunalarini takomillashtirish asosiysi resurstejamkor texnologiyalarni yaratishga qaraitgan ilmiy-tadqiqot ishlari olib borilmoqda. Jun tarkibidagi yirik va mayda iflosliklarni sifatli tozalash, energiya va resurstejamkor, uskunalarni ishlab chiqarish hamda texnologik jarayoni, ish rejimini asoslashga alohida e'tibor qaratilmoqda.

é

Ws,

1-rasm. Taklif etilayotgan ta'minlash mexanizmi

1-tebranuvchi panjara; 2-xomashyo bunkeri; 3-ta'minlash valigi; 4-jun;

N 1 | Ï2

Jl(t>

d 6 1

2-rasm. Bunkerdagi junning deformatsiyasi natijasidagi harakat sxemasi

Bunkerga uzatilayotgan jun oqimining ta'minlovchi valiklarda uzluksiz uzatish jarayonini ta'minlashdagi harakatini keltiramiz. Dastavval bunkerdagi deformatsiyalanadigan junning harakat tenglamasini keltirib chiqaramiz:

é

Ws,

A =

c • h

V m •a2 — c

+ h + ■

m J B = 0 (2.19)

aniqlangan o'zgaramas qiymatlarini (2.15) tenglikka qo'yib bunkerdagi jun qatlamini o'zgarishi haqidagi ifodasini aniqlaymiz.

y 2

c • h

2

■ + h +

G ï

V

m •a

— /

cos

c

c • h , G

—---cosat + h + —

m m •a - c c

-t + -

(2.20)

(2.20) harakat tenglamasidan arra tishli valiklar yordamida ilib olishdagi harakatini Maple dasturidan foydalanib grafiklarda tahlil qilingan. Berilgan parametrlar: h=10 mm,

c nmr HT? a = 0,14aün/muh S=0.05, m=15 kg, '

3-rasm. Jun tolalarini bunkerdan ta'minlovchi valiklar yordamida uzatishda valiklarning burchak tezliklarini turli xil ai = 22aüM/muh a2 =18aü^/muh a3 = 14 aüJi/ muh qiymatlarida vaqtga bog'liqlik grafigi

c

j

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 7.899 www.in-academy.uz

4-rasm. Jun tolalarini bunkerdan ta'minlovchi valiklar yordamida uzatishda

bunkerdagi massalarini turli xil mi = 15rp m2 = 25rp m = 35rp qiymatlarida vaqtga bog'liqlik grafigi

Yuqoridagi grafiklar tahlilidan bunkerga tushayotgan jun oqimini ta'minlovchi valiklar yordamida silliq yuzali bosuvchi valiklarga uzluksiz uzatishni ta'minlashda valiklarning

burchak tezliklari

^ = 14 aün / muh

bo'lganda hamda bunkerdagi jun tolalarining

m3 = 35 rp

massalarida yetarlicha ta'minlangan. Bunda bir tekisda uzatilishini grafiklardan ko'rishimiz mumkin. Boshqa hollarda esa valiklar tolalarni valiklarga o'ralib qolishi va bu orqali tiqilishlar yuzaga kelishi mumkinligi kuzatish mumkin.

a) Ta'minlash valigidagi junning harakat b) Ta'minlash valiklari orasidagi junning

sxemasi. harakat sxemasi.

5-rasm. Ta'minlash valigidagi junning harakat sxemasi

Ta'minlovchi valiklar orasidagi jun tolalarining harakatining differensial tenglamasini aniqlaymiz

d2 y

>_:i_

dt2

= C ■ y — G cos^

(2.21)

(2.21) ifodani massasiga bo'lib bir jinsli bo'lmagan ikkinchi tartibli differensial

tenglamasini integrallaymiz: *P = œ' ^, G = m 'g, S-jun tolalari orasidagi bikrli koeffitsienti bu qiymatni tajriba usulidan foydalanib aniqlanadi [1].

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 7.899 www.in-academy.uz

d 2 y C

-Ht----y = -g "cos^

dt m

(2.22)

(2.22) tenglamani umumiy yechimini quyidagicha izlaymiz

yyM = A ■ C0S

-t + B ■ sin

m

m

y yu = -A

c

--Sin

m

Ct + B m

c

— cos m

c —t m

(2.23) (2.24)

Boshlang'ich shartdan foydalanib o'zgarmas A va V qiymatlarini aniqlaymiz t =0, y2 = 0, y 2 = 0

a = -mg, b = -.

m

c

(2.25)

(2.25) ifodani (2.24) tenglikka qo'yib umumiy yechimini aniqlaymiz

mg

y =-£-- cos

y UM

c

c

—t -m

m

--Sin cot

c

(2.26)

(2.26) harakat tenglamasidan arra tishli valiklar yordamida ilib olishdagi harakatini Maple dasturidan foydalanib grafiklarda tahlil qilingan. Berilgan parametrlar: g=9.81 m/s2,

S=0.05, m=15 kg, c= 0'14aün 1MUH.

6-rasm. Jun tolalarini ta'minlovchi valiklar orasidagi uzatishda valiklarning

burchak tezliklarini turli xil ci = 22aün'MUH ^ = 18>aün/muh c3 = 14a™/ MUH qiymatlarida vaqtga bog'liqlik grafigi

c

c

t

c

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 7.899 www.in-academy.uz

7-rasm. Jun tolalarini ta'minlovchi valiklar orasidagi uzatishda jun tolalarining massalarini turli xil mi = 15sp m = 25sp m3 = 35spqiymatlarida vaqtga bog'liqlikgrafigi

Yuqoridagi grafiklardan ta'minlovchi valiklar orasidagi jun tolalarining harakati keltirilgan arra tishlari orasidan uzatilayotgan jun tolalarining bir tekisda ta'minlashda

cc = 14 aün / muh

ta'minlovchi valiklarning burchak tezliklari

bo'lganda hamda tolalar

massalari m3

= 35 sp.

bo'lganda bunkerdan uzatilayotgan jun tolalarining tiqilishi sodir bo'lmaydi ya'ni uzluksiz ta'minlanishiga erishiladi.

Hozirgi kunda Respublikamizdagi junni dastlabki ishlash korxonalarining aksariyatida 2BT-150SH junni titish-tozalash uskunasi ishlatilib kelinmoqda [2]. Jizzax viloyatida "Jizzax jun" hamda Surxondaryo viloyatida faoliyat ko'rsatib kelayotgan "Hisori mayin jun" xususiy korxonalaridagi titish-tozalash jarayoni tahlil qilindi. Natijada titish-tozalash jarayonidagi texnologik muammolar o'rganildi. Tadqiqot ishlari davomida "Hisori mayin jun" korxonasida xo'jaliklardan olib kelingan mahalliy dag'al jun xomashyosini saralash va navlarga ajratish uchun yuvilmagan jun tolasidan standart talabi [3] bo'yicha namuna olindi. Transportda keltirilgan junning turli sohalaridan 5 grammdan 12 ta namuna olinib ±0.01 gramm xatolik bilan MWP-600 rusumli elektron tarozida tortildi. Namunalar oq qog'oz ustiga aralashtirilib bo'laklarga ajratildi va diagonol holatda 3 ta 5 grammli namuna qolguncha davom etdi. Qolgan namunalar oq qog'oz ustida orgonoleptik (qo'l yordamida) usulda ranlari bo'yicha tolalar saralandi va ±0.01 grammdan ko'p bo'lmagan xatolik bilan o'lchandi.

Rangli tolalarining massa ulushi (m) foiz sifatida quyidagi formuladan foydalanib aniqlanadi:

m = —-100 (2.27

m 2 )

bu yerda: m1- rangli tolalar massasi, g; m2- namuna massasi, g.

Yuvilmagan mahalliy dag'al jun tolasi oq, ochiq kulrang och rangli va to'q rangli navlarga ajratiladi (8-rasm).

EURASIAN JOURNAL OF ACADEMIC RESEARCH

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 7.899 www.in-academy.uz

I - v:.,- u Wzzi 4:

«St . K **

i • ^ } '

I V

WfM. '-¿¿ft Siy-rk

k :

Oq rang Ochiq kulrang To'q jigarrang

8-rasm. Jun tolasining ranglar bo'yicha saralanishi

Jun tolasi tarkibidagi iflosliklar miqdori belgilangan standart talablari bo'yicha o'rganildi:

jun tarkibidagi o'simlik aralashmalari miqdori; jun tarkibidagi mineral aralashmalar miqdori; jun tolasi tarkibidagi namlik miqdori; jun tarkibidagi qoldiq yog' aralashmalar miqdori;

"Hisori mayin jun" MCHJ korxonasida o'tkazilgan tajribada qorako'l zotli qo'y, hisori zotli qo'y va jaydari qo'y junlari tarkibidagi begona aralashmalar miqdori orgonoleptik usulda namunaga solishtirish orqali o'rganildi va tahlil qilindi (1-jadval).

1-jadval

Mahalliy qo'y juni tarkibidagi ifloslik aralashmalar miqdori

1. 2.

3.

4.

GOST 20270-84 GOST 20576-88 GOST 18080-80 GOST 21008-93

Jun turi Jun tarkibidagi o'rtacha ifloslik, % Tola Nam-lik

O'simlik aralashmalari Mineral aralashmalar Yog-ter

Qorako'l zotli qo'y juni 3,4 4,5-14,1 11,5-13 57-79 10,6

Hisori zotli qo'y juni 3,4-4,7 6,6-15,8 11,2-12,7 54-74 7,0

Jaydari qo'y juni 3,5 5,7 9,6-10,3 55-77 8,2

Mahalliy dag'al jun tarkibidagi ifloslikning miqdori olimlar tomonidan o'rganilgan va begona aralashmalar ulushi 32-47% bo'lishi aniqlangan [5].

Xulosa. Saralangan jun tolasi mexanik usulda titish-tozalash uskunasida titiladi va tozalanadi. Korxonalarda ishlatilayotgan titish-tozalash uskunasining ta'minlash mexanizmi noqulay yasalganligi, bu esa uskunaning ish unumdorligiga, tola sifatiga salbiy ta'sir ko'rsatishi va iqtisodiy samaradorlikning sezilarli darajada pasayishiga sabab bo'lishi aniqlandi. Jun tolasini titish-tozalash uskunasining eng asosiy va murakkab konstrutsiyasiga ta'minlash mexanizmlari kiradi. Uskuna uzluksiz bir me'yorda tola bilan ta'minlanishi, energiya va vaqt sarfi to'g'ri taqsimlanishi uchun ta'minlovchi mexanizmlarni ahamiyati katta.

Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.1 | SJIF = 7.899 www.in-academy.uz

References:

1. D.Juraev, M.Urozov, N.Urakov, "Junni titish-tozalash uskunasini ta'minlash mexanizmini takomillashtirish orqali uning ish unumdorligini oshirish"// Namangan MQI, // Mexanika va texnologiya ilmiy jurnali //Mahsus son №1/2023 y. 25-29 b. [05.00.00., №79].

2. D.Jo'raev, M.K.Urozov, N.A.Urakov, I.U.Eshonqulova. "Jun tolasini mexanik usulda titish va tozalash uskunasiga qiya ta'minlash mexanizmi va bunker o'rnatish orqali tola tiqilishini oldini olish" HamMQI "Mexanika va texnologiya" ilmiy jurnali №3(12)2023. 262-267 bet. [05.00.00., №79].

3. D.A.Jo'rayev, M.K.Urozov. "Cleaning the wool fiber from foreign impurities by installing a brush drum in the unwashed wool cleaning equipment" Journal of Textile and Fashion Technology (JTFT) Vol. 13, Issue.2, 5 -8 © TJPRC Pvt. Ltd. Published: Dec 2023, 5-8 s. [05.00.00., №38].

4. D.Jurayev, "Mahalliy dag'al jun tarkibidagi mayda va yirik iflosliklarni tozalash texnologiyasini takomillashtirish", // "Agro-Ilm" // Agrar-iqtisodiy ilmiy-amaliy jurnali, // №4[92], 2023. 94-95 b. [05.00.00, №3].

5. D.Jurayev, "Junni tozalash agregatiga cho'tkali baraban o'rnatish hisobiga tozalash samaradorligini oshirish", // "Agro-Ilm" // Agrar-iqtisodiy ilmiy-amaliy jurnali, // Maxsus son (2) [93], 2023. 76-77 b. [05.00.00, №3].

6. Juraev D.A., Urozov M.K., Yangiboev R.M. Sovershenstvovanie pryadilno-ochistitelnogo uzla sherstyanogo volokna // Universum: texnicheskie nauki : elektron. nauchn. jurn. 2023. 7(112). URL: https://7universum.com/ ru/tech/archive/item/15725 (data obram,eniya: 14.07.2023). (02.00.00; №1).

7. D.A.Juraev, N.A.Urakov, O.Mallaev, "Saralangan jun tolasini titish-tozalash uskunasining ta'minlash mexanizmiga xomashyo bunkeri o'rnatish orqali ish samaradorligini oshirishni nazariy tahlili"// Namangan MQI, // Mexanika va texnologiya ilmiy jurnali //Maxsus son. № 2(5), 2023 y. 315-321 b. [05.00.00., №79].

8. Toshbekov O.A., Urozov M.K., Boltayeva I.B., Hamrayeva M.F. Use of wool fabrics, classification and coding of wool fabrics // World Bulletin of Public Health. 2022. T 11, S. 6871.