23Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
TA'LIMIY DISKURS VA UNING LINGVISTIK TAHLILI
Shahnoza Yo'ldosh qizi Bobojonova
Pedagogika, psixologiya va tillar kafedrasi tibbiyotda xorijiy fan o'qituvchisi
shakhnoza.boboj onova@gmail .com
ANNOTATSIYA
Ushbu maqola ta'limiy diskursning ahamiyati va uni o'rgangan olimlar to'g'risida yoritiladi. Ta'limiy diskurs vauning lingvistiok tahlili haqida qarashlar ifodalangan.
Kalit so'zlar: kommunikativ vaziyat,b ta'limiy diskurs, kommunikativpragmatik tahlil, ma'ruza, matn.
ABSTRACT
This article discusses the importance of educational discourse and the scientists who studied it. Views on the linguistic analysis of educational discourse are expressed.
Keywords: communicative situation, educational discourse, communicative-pragmatic analysis, lecture, text.
АННОТАЦИЯ
В этой статье рассматриваются особенности образовательного дискурса и ученых, его изучавших. Высказываются взгляды на лингвистический анализ образовательного дискурса.
Ключевые слова: коммуникативная ситуация, учебный дискурс, коммуникативно-прагматический анализ, лекция, текст.
Jahon tilshunosligining dolzarb muammolaridan biri tilning muayyan qatlamlarida uchraydigan xususiy diskurslarning lisoniy, ijtimoiy, madaniy, antropologik, semiotik belgilarini o'rganishdan iborat. Shuningdek, adabiyot hamda ijtimoiy-maishiy sohalarda uchraydigan diskursning qo'llanish doirasi, lingvopragmatik, kognitiv xususiyatlari keng o'rganilayotgan masalalardan hisoblanadi. Ta'limiy diskurs - muayyan kommunikativ vaziyat bilan belgilanadigan xususiyatlarga ega bo'ladi. Ta'limiy diskursda o'qituvchi va o'quvchi fikriy mundarijasi, uning nutqiy vaziyat bilan bog'liqligi, kognitiv, pragmatik va sotsiopragmatik xoslanishi real
May 6
135
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
ko'rinishda namoyon bo'ladi. Ta'limiy diskursning lisoniy xususiyaüarini tadqiq qilish terminlarning lingvokulturologik xususiyatlarini o'rganish, millat hayoti, dunyoqarashi va madaniyatidagi o'rnini belgilashda ahamiyatlidir.
Dunyo tilshunosligida ikki til imkoniyatlarini o'rganish, bir tildan ikkinchi tilga tarjima jarayonida yuzaga keladigan fikriy ifoda, uning shakliy tuzilishi, ichki nutq imkoniyatlarini va aniq struktur xususiyatlarini tahlil qilishga qaratilgan tadqiqotlar yaratilmoqda. Diskurs jarayoni, verbal va noverbal komponentlarning nutq vaziyatidagi o'rni, adresat va adresant lisoniy ongi, madaniyatlararo munosabat belgilari, baho va talqin muammolari tadqiqi til birliklarining nutqda reallashuv imkoniyatlarini yoritishga xizmat qiladi. Ta'limiy diskursda matn yoki muloqtning kognitiv-pragmatik tahlilini o'zbek va ingliz tillari aspektida tadqiq etish tilshunoslik sohasidagi dolzarb mavzulardan biridir.
Matveyevalar izlanishlarida muammoning kommunikativ-pragmatik aspekti tahlil qilingan. Shuningdek, N.N.Boldirev, A.N.Baranov, T.V.Abramova, G.G.Slishkin, A.A.Kibrik kabi olimlar matn va matnning tarkibi, ularning pragmatik mohiyatini o'rganishgan. Ayrim tadqiqotlarda esa diskurs, uning nazariy tasnifi, muloqotning pragmatik va semantik xususiyatlari tadqiq qilingan.
O'zbek olimlaridan Sh. Safarov diskursiv tahlil strukturasi, S.M. Mo'minov "O'zbek muloqot xulqining ijtimoiy - lisoniy xususiyatlari" M. Saidxonov noverbal vositalar va ularning o'zbek tilida ifodalanishi, D. Abduazizova paralingvistik vositalarning qiyosiy tipologik tahlili (ingliz, rus va o'zbek tillari misolida)" L. R. Raupova dialogik diskursda polipredikativ birliklar, M.Hakimov, A. Pardayev, N. Mahmudov kabi olimlar pragmatik tilshunoslikda diskurs va uning tutgan o'rni masalalarini o'rganishgan.
Bugungi kunga qadar diskurs va diskursiv tahlil jahon tilshunosligida turli oli m va tilshunoslar tomonida o'rganilgan va mazkur atamaga turli yondashilgan. Shu n uqtai nazardan qaraganda diskursga berilgan ta'riflar turlidir. Diskursda T.A. van Deyk faqatgina muloqotning og'zaki ko'rinishini ta'kidlaydi va uni "matn" yoki "suhbat" deb ataydi. Mazkur holatda diskurs resipiyentlar bilan interpryetasiya qilinadigan muloqot jarayonining tugallangan yoki davom etuvchi "mahsuloti" sifatida qaraladi, ya'ni umumiy qaralganda, diskurs - bu so'zlashuv jarayonining yozma yoki og'zaki so'zlashuv mahsulidir.
O'qituvchining ro'li asosan didaktik kommunikatsiya jarayoni orqali yuzaga chiqadi. Bunday diskurs jarayonida o'qituvchi va o'quv1 ' o'rtasida quyidagi vazifalar bajariladi.
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology and Pedagogy: Problems and Solutions
Volume 4 | TMA Conference | 2023 Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi: muammo va yechimlar
y
Ta'limiy diskurs eng kech tarqalgan turlaridan biri ma'ruzalar sanaladi. Ma'ruza - o'rganuvchilar uchun mo'ljallangan ta'limiy nutq. Bunda nafaqat o'qituvchidan nutqiy tayyorgarlik talab etiladi. Balki o'rganuvchilar ham eshitish va ma'lumotni ong ostida qabul qilib qayta ishlashi va eslab qolishi talab etiladi. Ma'ruzalar tegishli fan yoki ilm yo'nalishining xarakter xususiyatidan kelib chiqib ilmiy kontentga ega bo'ladi va aksariyat hollarda lingvomadaniy leksika ishlatilmaydi.
Xulosa o'rnida aytish mumkinki, bugungi kunda tilshunoslikning jadal rivojlanayotgan yangi sohalari qatorida lingvopragmatikaning tadqiq obyekti va predmetini to'g'ri idrok etish hamda shu asosda uning tadqiq metodologiyasini tanlash katta ahamiyatga ega.
REFERENCES
1. Raupova L.R. Dialogik diskursdagi nopredikativ birliklarning sotsiopragmatik tadqiqi: Filol. fan. d-ri...diss. - Toshkent, 2012. - C. 220.
2. Арутюнова Н.Д. Понятие пресуппозиции в лингвистике // ИАН ОЛЯ. Серия литературы и языка. - 1973. Т. 32. Вып. 1. - С. 325-331Дейк Т.А. ван. Язык. Познание. Коммуникация. - М.: Прогресс, 1989. - С. 312.
3. Богданова Е.Ю. Лексические приметы дискурса власти и дискурса личности в произведениях С.Довлатова. Автореф. дисс... кандидат. фил. наук. - Санкт-Петербург, 2001. - С. 178.
4. Bobojonova, S. (2022). PRAGMATIC INTERPRETATION OF EDUCATIONAL DISCOURSE AND EXPRESSION OF DIALOGIC DISCOURSE IN THE COMMUNICATION PROCESS.Bobojonova Sh.Y. Ta'limiy diskurs va unga aloqador hodisalar// Toshkent Davlat Pedagogika Universiteti. Ilmiy axborotlari. Научный Весиник. Scientific Bulletin. Ilmiy-nazariy jurnal 11/2022
