CC BY
11этимологические аспекты терминологии в области парикмахерского искусства в турецком языке
ФИЛОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ | ГАЛЯУТДИНОВА Л.М., КЫЗЫЛКАЯ З.Х. | gLuiza@maiL.Ru | УДК 81.373.613 | научная статья
Etymological aspects of hairdressing terminology in Turkish language
Этимологические аспекты терминологии в области парикмахерского искусства в турецком языке
TUrk£ede kuaforluk terminolojisinin etimolojik yonleri
Галяутдинова Луиза Михайловна, Кызылкая Зиля Хайдаровна
Казанский (Приволжский) федеральный университет, Казань, Россия
Автор, ответственный за переписку: gluiza@mail.ru
https://orcid.org/https://0000-0002-1041-1984
Luiza M. Galyautdinova, Zilya Kh. Kizilkaya
Kazan (Volga region) Federal University, Kazan, Russia
Corresponding author: gluiza@mail.com
https://orcid.org/https://0000-0002-1041-1984
удк 81 | научная статья | https://doi.org/10.24412/2686-9675-3-2023-13-22
АННОТАЦИЯ
Терминология в области парикмахерского искусства относится к активно развиваю-щеися части словарного запаса турецкого языка, что обусловлено прогрессивным развитием парикмахерского искусства. Современная терминология в области парикмахерского дела, в основном состоит из слов западного происхождения, также включая в себя большое количество слов с исконно тюркскими корнями. Парикмахерская терминология как система непостоянна, она развивается в соответствии с потребностями времени. В даннои статье парикмахерская лексика рассматривается в этимологическом аспекте. В процессе исследова-
ABSTRACT
Hairdressing terminology belongs to an actively developing part of the Turkish language vocabulary, which is due to the progressive development of hairdressing. Modern hairdressing terminology mainly consists of Western origin words, also including a large number of Turkic origin words. Hairdressing terminology as a system is changeable, it develops in accordance with the needs of the time. In this article, hairdressing vocabulary is considered in the etymological aspect. In this research was applied the method of analysis which is used to determine the original form of the word and its further historical development. The material of the study was lexical items related
INTERNATIONAL SCIENCE JOURNAL / МЕЖДУНАРОДНЫЙ НАУЧНЫЙ ЖУРНАЛ
ния был применен метод анализа, который используется для определения первоначальнои формы слова и его дальнеишего исторического развития. Материалом исследования послужили лексические единицы относящиеся к терминологии парикмахерского дела, которые были определены методом контролируемого отбора. В результатах приводится процентное соотношение выявленных этимологических особенностеи исследуемои терминологии.
Ключевые слова: этимология, заимствования, парикмахерское дело, парикмахерская терминология, турецкии язык
Для цитирования: Галяутдинова Л.М., Кызылкая З.Х. Этимологические аспекты терминологии в области парикмахерского искусства в турецком языке. Современные востоковедческие исследования. 2023; Том (3). С.13-22 https:// doi.org/ 10.24412/2686-9675-3-2023-13-22
to the terminology of hairdressing, which were determined by the method of controlled selection. In the conclusion it is shown the percentage of the identified etymological features of the researched terminology.
Keywords. Etymology, loanwords, barber, hairdresser, hairdressing terminology, Turkish language.
For citation: Galyautdinova L.M., Kizilkaya Z.K. Etymological aspects of hairdressing terminology in Turkish language. The article title. Modern Oriental Studies. 2023; Volume 5 (№3). P.13-22 (In Russ.) https://doi.org/10.24412/2686-9675-3 -2023-13-22
Ozet. Kuaforluk sanatinda kullanilan termi-noloji, Turk dilinin hizla geli^en sozcuk dagarcigina girmektedir. Bunun sebebi sanatin surekli ilerle-mesinden kaynaklidir. Soz konusu fagda:? terimler agirlikla Bati kokenli ve Oz Turkfe kelimelerden olu^maktadir. Kuaforluk terminolojisi sistem olarak degi^ken ve zaman gereksinimlerine gore geli^mektedir. Bu makalede ele alinan sozcukler etimoloji afisindan incelenmi^tir. Ara^tirma ferfevesinde, kelimenin ilk anlaminin belirlenmesi ve onun tarihsel geli^mesinin izlenmesi ifin analiz yontemi uygulanmi^tir. Denetlemeli sefim yontemi-yle belirlenmi? sozcuk birimleri ara^tirmanin temeli-ni olu^turmu^tur. Makalenin sonucunda terimlerin etimolojik bulgularinin yuzdesi fikarilmi^tir.
Anahtar kelimeler. Etimoloji, odunfleme, berber/kuafor, kuaforluk terminolojisi, Turkfe.
Atlf ifin. Galyautdinova L.M., Kizilkaya Z.K. Turkfede Kuaforluk Terminolojisinin Etimolojik Yonleri.The article title Modern Oriental Studies. 2023; Volume (№). P. (In Turkish) https:// doi.org/10.24412/2686-9675-3-2023-13-22
этимологические аспекты терминологии в области vol.5 №3 2023
парикмахерского искусства в турецком языке ISSN 2782 - 1935 Г!
ФИЛОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ | ГАЛЯУТДИНОВА Л.М., КЫЗЫЛКАЯ З.Х. | GLUIZA@MAIL.RU | УДК 81.373.613 | НАУЧНАЯ СТАТЬЯ
Mesleki kavraminin geli^mesi
Bu fali^mada, Türk dilinde 'Kuaforluk/ Berberlik' alaninda kullanilan terminolojinin etimolojik ve anlamsal özellikleri ara^tirilmi^tir. Kaynak olarak '£agda$ Turkfenin Etimolojik Sözlügü', 'Turkfe Sozluk', Kuafor Dergileri incelenmi^tir.
Osmanli'da berberler yalnizca saf kesen ya da tira$ yapan ki^iler degil ayni zamanda sünnetfilik, hacamatfilik ve di^filik gibi i^ler de yaptiklari bilinen kimselerdir. Donemin berberleri, Hekim-ba^i'ndan bir izin-name alarak cerrahlik yapabilirdi. Berberler ^e fekme, sülük koyarak kan alma, alat-i cerrahiyye'den olan kerpetenle di$ fekme gibi i^ler yaparlar, cilt hastaliklari ifin merhem hazirlarlardi. Goz agrisi ve soguk alginligi olanlarin da fare ifin berberlere geldikleri olurdu.[1, 194]
Soz konüsü gorevleri yapan kimselere 'hallak' / 'hallak' (Ar jld^'iyi tira^ eden/ berber') ve 'ser-tera^' (Far j^'ba^, kafa') olarak hitap edilmi$tir.[1, 187]
£agda$ Türkfenin Etimolojik Sozlügüne gore 'berber' kelimesi Italyanca barbiere (barba a.a. — 'sakal') kelimesinden türetilmektedir.[2, 72]
Türk akademisyen Ahmet Akgündüz'e gore, yakla^ik olarak XVI. yy.da 'berber' sozcugu Osmanli Türkfesinde saf ve sakal kesimi yapan meslek sahipleri ifin kullanilmaya ba^lami^tir. 'Berber' kelimesinin geftigi ilk resmi belge Yavuz Sultan Selim Kanunnamesi'dir.[3, 115] Ayni zamanda, on ikinci 'Muhimme Defteri'nin 724 numarali hukmunde mesleki anlamda 'berber' ifadesi kullanilmi^tir: '...iki ba^ci ve iki berber ve iki nefer a^ci ve iki nefer eskici ve alti nefer
arpaci ihrac olunmak emridup buyurdum ki...'[4, 13]
Bayanlar ifin uzmanlar hakkinda soz etmek gerekirse, incelenen kaynaklara göre bayan kuafOrlugU bir zanaat dali olmadigi ifin resmi belgelerde rastlanmamaktadir. Fakat, XVI. yy.'nin Divanlarinda ^airler 'me§§atlik'tan bahsetmektedir. Mesela, Nef'i Divani'nin 'Der Medh-i Sultan Ahmed Han' kasidesinde 'me§§atlik' a^agidaki gibi gefer:
'Tab'im arüs-i ma'niye me§§atahk eder
Endipem ayine kalemim sürmedan verir. ' [5, 35]
ßairligim mana gelinine meppatalik (gelin tuvaletini yapan kadin eder).
Bu esnada benim tefekkürüm, ona ayna, kalemim de sürmedan verir].[6, 102]
Osmanlica SözlUgünde 'me§§at' Arapfadan .LU^'tarak yapan, tarakfi', 'me§§ata' aL^Uise 'gelini süsleyen, gelin tuvaleti, kadin tuvaleti yapan kadin' anlamina gelmektedir.
"Me^ata 'gelini süsleyen kadin' anlamiyla Mecmuatü'n-Nezair'de, Varka ve Gül^ah'ta, Fuzuli Divani'nda, Mevlana Sekkaki Divani'nda ve Tühfetü'l-U^ak'ta vardir. Kelime ayrica, 'Gelin süsleyen, gelin tüvaleti yapan' afiklamasiyla Osmanlica-Türkfe Ansiklopedik Lügat'te, Mehmed Ali £elebi Divani'nda ve Cem Sültan'in Türkfe Divani'nda yer almi^tir. Ayrica 'me^ata', 'mabita' ^ekliyle Türk Lügati ile Varka ve Gül^ah'ta da gefer."[7, 61-62]
XIX. asrin ikinci yarisindan itibaren batilila^ma fikri Fransizcadan 'kuaför' (Fr coiffeur) sözcügünün Osmanli Türkfesine girme nedeni olmü^tür. [8, 1657-1667]
INTERNATIONAL SCIENCE JOURNAL I МЕЖДУНАРОДНЫЙ НАУЧНЫЙ ЖУРНАЛ
Günümüzde Türkiye genelinde saf uzmanlari Bayan Küaforü ve Erkek Küaforü olarak ayrilmaktadir. Bayan küaforü salonlarinda tesettürlü bayanlara, ayri oda ve tesettür saf modelleri gibi ozel ^artlarda hizmet sünülmaktadir. Erkek küaforleri ifin küllanilan ba^ka bir sozcük 'Berber'dir. Erkek küaforleri salonlarinda biyik-sakal bakimi, bayan küaforleri salonlarinda ise ka$ tasarimi, manikür/pedikür ve makyaj da yapilmaktadir.
Ara^tirma sirasinda 'Küaforlük/ Berberlik' alaninda 100 kelime ve kelime tamlamasi incelenmi^tir. Mesleki terimler küafor dergileri, 'Gelin Damat' dergisi, Türkiye'de bilinen erkek ve bayan küaforlerin web sayfalari, TDK'nin Türkfe sozlügü, £agda$ Türkfenin Etimolojik Sozlügü, Eski Türkfe Sozlük'ten ozel olarak sefilmi^tir. Etimoloji bakimindan kelimelerin bir kismi Eski Türkfe, diger kismi yabanci kokenlidir.
incelenen alanin terimler yelpazesi oldükfa geni$ görüldügü ifin, bü makaledeki sozcükler Sarf Malzemeleri, Makaslar, Tira$ ve Saf Bakim Ürünleri, Saf Boyalari, Saf Kesim ve ^ekilleri, Biyik ve Sakal Modelleri tematik grüplari ile sinirlandirilmi^tir.
Incelenen üzmanlik terimleri olarak tekli sozcüklerin di^inda agirlikla tamlamalar küllanilmaktadir. Ayni zamanda küaforlükte küllanilan bazi terimler ifin Türkfe'de ozel bir sozcük bülünmamaktadir. Bü tür terimler afiklama yolüyla olü^türülmaktadir.
Bigudi — (Fr bigoudie) 'saf sargisi'.[2, 76]
Fön — ( Alm föhn 'Alpler'de sicak güney rüzgari' ~ Lat favonis 'sicak güney rüzgari'
< fovere 'îsitmak' ) 'saç kurutma makinesi'. [2, 167]
Firkete — (It forchetta 'sofrada kullanilan çatal' < forca 'tarlada kullanilan çatal, bel' ~ Lat furca) 'çatal ^eklinde saç ignesi'. [2, 163]
Cimbiz — (cinbistra/cimbistra) (Yun tsimbida < tsimbo 'çimdik atmak, (pire) isirmak, (sinek) sokmak') '1. kerpeten, 2. kil yolacak alet' 92 -93 (< Rtowridl 'Pinzette') 'kil gibi ince ^eyleri tutmak veya çekmek için kullanilan kuçuk ma^a'. Anadolu agizlarinda cimbit/cimbiz; yemek çatali, cimbi^, cimbit, cimbiz gibi birtakim biçimler de kullanilir.[9, 70]
Ustura — (Fa ustura a.a. ~ OFa awëstarag a.a.) 'sakal tira^i için kullanilan keskin biçak'. [2, 497]
Briyantin — (Fr brillantine < Fr brillant parlak, parildayan < Fr briller parlamak ~ It brillare) '1. çok parlak bir tür ipek [esk.], 2. parlatici saç veya sakal yagi'. [2, 83]
Jöle — (Fr gelée a.a., geler 'donmak, dondurmak' ~ Lat gelare ~ HAvr *gel- a.a.) '1. donmu^ $ey, buz, 2. jelatinli madde'. [2, 231]
Wax — (Ing wax, Germence yazili Ornegi bulunmayan *waxsam 'balmumu' biçiminden evrilmi$tir.[10, 1462]
'Boya'sözcügüyle olupturulan tamlamalar:
Boya — (XIV. Kip boyag) 'yaki, çivit, kina, boya'. [2, 82]
Boya firçasi: Firça — (Yun bourtsa ~ OLat Bruscia) 'sert ve dikenli çalilik, firça'. [2, 160]
Boya Tasi: Tas — (Kip tas ~ Ar täs) 'yassi ve yuvarlak su kabi'. [2, 468]
этимологические аспекты терминологии в области vol.5 №3 2023
парикмахерского искусства в турецком языке s 2782 : 1935 ZZ
ФИЛОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ | ГАлЯУТДИновА Л.М., КызЬШШ З.Х. | GLUIZA@MAIL.RU | УДК 81.373.613 i научная статья
Boya Kasesi: Kase — (Fa käsa a.a. ~ Aram käsä a.a.~ Akad käsu) — bardak, kupa, çanak, buyuk ve yassi bardak. [2, 247]
Boya Sehpasi: Sehpa — (Fa/OFa sih päy) 'uçayak'. [2, 421]
Boya Önlügü: Önlük — (Oz Tu öqg) 'on'+luk yapim eki. [2, 364]
Boya Taragi: Tarak — (Oz Tu taryaq) 'tarak'. [11, 537]
'Saç'sözcügüyle olupturulan tamlamalar:
Saç — (Oz Tu sac) 'saç'. [2, 479]
Saç Bonesi: Bone — (Fr bonnet a.a. ~ EFr bonet 'bir tur dokuma') 'bir tur ba?lik'. [2, 80]
Saç Spreyi: Sprey (Ing spray) 'zerrele^tirilmi? sivi puskurtme, bu i?i yapan aygit'. [2, 441]
Saç Maskesi: Maske — (Yun maska ~ It masca '1. cadi 2. maske') 'maske'. [2, 308]
Saç Filesi: File — (Fr filee a.a. < fil iplik, lif ~ Lat filum a.a. Filament) 'her çe?it ag, ag ?eklinde orme torba'. [2, 161]
Saç Tokasi: Toka — (Mog tugukay 'kemer tokasi, a?ik kemigi, agirlik olçmek için kullanilan metal parçasi') 'kemer tokasi'. [2, 483]
Saç Bakim Kremi: Saç — yk.bk. Bakim — 1.
Bakma i?i; 2. Bir ?eyin iyi geli?mesi, iyi bir durumda kalmasi için verilen emek. Krem — (Fr creme '1.kaymak; 2. a.a. ~ OLat crama) '1. cildi yumu?atmak için kullanilan merhem, pomat; 2. açik, bej rengi'. [2, 278]
Saç Bakim Ampülü: Saç — yk.bk. Bakim — yk.bk. Ampül — (Fr ampoule a.a. '^ecik, cam tup, ampul'. [2, 42]
Saç Bakim Serumu: Saç — yk.bk. Bakim — yk.bk. Serum — (YLat serum a.a. ~ Lat serum 'kesilmi^ sütün suyu, peyniralti suyu' ~ HAvr ser-'akmak, sivi') 'kan sivisi'. [2, 427]
Saç Tonigi: Tonik — (Fr tonique ~ OLat tonicus a.a. ~ EYun tonikos tovikoç geren, guç veren < EYun tefnö, ton- xsivœ, tov- germek +ikos ^ ton<sup) '1. diyatonik dizinin ilk notasi, 2. guç veren, kuvvet ^urubu'. [2, 485]
Saç Köpügü: Köpük — (OzTur köp-) '^mek, kabarmak, irile^mek' +Ik. [2, 277]
Saç Ma^asi — (Fa mä$arz/mä$a a.a.) 'kiskaç, pense'. [2, 309]
Siyahlaçtirci — ( Fa siyah/siyah ^Mf^kara << OFa syav a.a. << EFa/Ave syava- a.a. (= Sans syama koyu renk, esmer, siyah ) << HAvr *kie -mo- koyu renk, esmer. 'Siyah '+la$+tir+ci yapim ekleri. [2, 436]
'§ampuan' sözcügüyle oluçturulan tamlamalar:
Çampuan — (Fr shampooing a.a. ~ Ing shampooing saç masaji yapma, Ozel merhemle saç yikama [esk.] < Hind sapo masaj yapma, ovu^turma) 'saç yikamaya mahsus sabun'. [2, 452]
Kepege Karçi Çampuan (Kepek karçiti çampuan): Kepek — (Oz Tu kebek 'saç kepegi'; kepek 'tahil kepegi) 'saç kepegi, tahil kepegi', §ampuan - yk.bk.
INTERNATIONAL SCIENCE JOURNAL / МЕЖДУНАРОДНЫЙ НАУЧНЫЙ ЖУРНАЛ
Tuzsuz Çampuan — Tuz 'kokusuz, suda eriyen, yiyecekleri tatlandirmada ve korumada kullanilan billursu madde' ~ Az duz. — Tkm duz. — Blk tuz. — KKlp duz. — Kzk tuz. — Krg tuz. — Tuv dus. — Yak tüs. — Çuv tavar. Eski çaglardan ba^layarak kullanilir. Orta Turkçede tüz biçimi geçer. Eski Kipçakçada tuz (ve duz) olarak kullanilir. Mogolca dabusun 'tuz' biçimiyle birle^tirilmesi yanli^tir [9, 420] + suz yapim eki, §ampuan - yk.bk.
'Makas' sözcügüyle oluçturulan tamlamalar:
Makas — (Ar maqass 'koyun kirpma aleti, makas') 'makas'. [2, 302]
Ara makas — 'saçin yogunlugunun azaltilmasina olanak veren bir makas'. Ayni zamanda 'Ara Makas'a uzmanlar tarafindan 'Efile Makasi' denilmektedir. Efile, Fr filer 'çekmek'~ Lat filare 'ip egirme, orme' demektir. [12] Yukarida görüldügü gibi dillerden alinti kelimelerin bazilari fonetik degi^ikliklere ugramaktadir. Bunun sebebi Bati dillerden Turkçeye yerle^en kimi sozcuklerin söyleni^i telaffuzu zorla^tirmasidir. Boylece 'Efile' sOzcugundeki 'e' harfi sonradan eklenmi^tir.
Biyik Makasi: Biyik — (Oz Tu biôik a.a.) 'biyik', [2, 75] makas: yk. bk.
'Firça'sözcügüyle oluçturulan tamlamalar:
Kaç Firçasi: Kaç — (Oz Tu qas) 'ka^'[2, 248] firça - yk. bk.
Sakal Firçasi: Sakal — (Oz Tu saqal) 'sakal'[2, 486], firça - yk. bk.
Ense Firçasi: Ense — 'boynun arkasi'. Hasan Eren'nin Turk Dilinin Etimolojik Sozlugunde
getirdigi açiklamasina gore eski kaynaklarda eqse olarak geçer.~ Az eqse. — Tkm eqse. — Nog eqse.
— KKlp eqse. — Kzk eqse. — Krg eqse. — TatK iqse l.omuz'; 2. yer. 'ense. — Ozb ensa. — Kumd eqze. —Çuv ense. Tatarcadan alinmi^tir.
Eski Kipçakçada eqse (> ense) olarak geçer. Brockelmann (OGM 107. §) -se ekiyle yapilmi^ bir turev olarak degerlendirmi^, ancak en kokunu açiklamami^tir. Sevortyan (ESTJa1989, 190-191) buna benzer turevlerin normal olarak fiil koklerinden yapildigini dile getirerek *en- kokunun *eq — 'egmek' biçimiyle birle^tirilebilecegini, *en-kokunun de eg- biçimine benzedigini bildirmi^tir. Ona gore, Turkçede 'arka, sirt' olarak kullanilan egin (< eqin) de eg- (~ *eq -) kokunden gelir; [9, 136 -137] firça - yk. bk.
Boyun Bandi: Boyun — (Oz Tu bojun)-'boyun' DTS 110.; bant/band — (Fr bande a.a. ~ Ger bandam a.a. < bindan 'baglamak' < HAvr bhendh - a.a.) 'bag, $erit'. [2, 65]
Duç Bonesi: Duç — (Fr douche a.a.~ It doccia 'su borusu'< OLat ductiare iletmek, nakletmek); [2, 131] bone: yk. bk.
Kirpik Kivirma Makinesi: Kirpik — (OzTu kirpik) 'goz kapagindaki killar'[2, 262]; kivirmak
— (OzTu kigir-) 'hasislik etmek, kismak, kirmak, bukmek, burmak, buru^turmak'[2, 260]; makine
— (It macchina a.a. ~ Lat machina ~ EYun mëШanë 'aygit, mekanizma, ozellikle makarali kaldirgaç' ~ HAvr magh- 'yapma, yarama, yapabilme, gucu olma') 'araç, aygit'.
Tel Toka: Tel — 'turlu metallerden yapilan ince ip, kiriç' ~ Az tel — Nog tel — Kmk tel < Erm t'el 'thread, wire'. — Arapça (Suriye) tel 'fil de fer'
этимологические аспекты терминологии в области парикмахерского искусства в турецком языке
ФИЛОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ | ГАлЯУТДИновА Л.М., Кызылш З.Х. | GLUIZA@MAIL.RU | УДК 81.373.613 | научная статья
Turkçeden alinmi?tir. Kurtçe'de de têl olarak kullanilir. Arnavutça tel Turkçeden alindigi gibi, Rumca réAi de Turkçeden geçmi?tir [9, 4GG]; toka yk.bk.
Tiraç Losyonu: Tiraç — (Fa tarä$ '1. kazima, yontma, tira? etme; 2. tira? edilmi? ?ey, yonga, tala?') 'Saç veya sakali kesme i?i, yulume'; [2, 488] Losyon — (Fr lotion ~ Lat lotio/lautio 'banyo suyu'< lavare, laut- 'yikamak'). [2, 297]
Kuaforluk terminolojisi dahil olmak uzere Turkçede, antroponim ve toponim sozcukleri yaygindir. Ara?tirdigimiz terimler çerçevesinde de bu tur sozcuklere rastlanmi?tir. Ornegin:
Boya Naylonu: Naylon — (1938 Du Pont Corp., Amer. kimya ?irketi; marka Nylon) 'bir tur plastik madde.' [2, 346]
Jilet — (marka Gillette 'tira? biçagi markasi'
< oz King Camp Gillette Amerikali sanayici 18551932) 'tira? biçagi.' [2, 230]
Kolonya — (Fr eau de cologne 'Köln suyu' Köln kentinde 1709'dan itibaren Johann Maria Farina ve varisleri tarafindan uretilen alkollu esans
< oz Cologne Almanya'da bir kent, Koln) 'alkollu bir esans'. [2, 267]
Bayan kuafor salonlarinda verilen hizmetler arasinda saç kesimi, saç boyamasi, fon çektirme, saç modeli yapma, saç bakimi, perma, gelin ba?i/ tesetturlu gelin ba?i yapma yer almaktadir. Gunluk ya da etkinlikler için yapilan en yaygin saç modelleri 'topuz' çe?itleri, 'at kuyrugu', 'bukle saç', 'orgulu saç' ve sade 'fon çekimi'dir.
Topuz — (ETu) 1. 'ucu top biçiminde eski bir silah'; 2. 'top biçiminde toplanmi? saç' ~ Az toppuz< top + -(u)z eki. Arapça dabbüs biçimi
Tûrkçe bir alintidir (Ate? : Arat Arm 30). Misir Arapçasina da dabbüs olarak geçmi?tir (Littmann: Tschudi Arm 117/102). Bulgarca, Sirpça gibi Balkan dillerinde de kullanilir: Blg topüz; Srp töpuz (Skaljic: Turc 620). [9, 413]
Bukle — Fransizca bouclé 'tokali, halkali' sOzcUgUnden alintidir. Fransizca boucle 'toka' sOzcUgUnden tUretilmi?tir. Bu sozcUk Latince buccula 'migferin çene kayi?i' sOzcUgUnden evrilmi?tir. Latince bucca 'agiz' sOzcUgUnUn kUçUltme halidir. [2, 85]
At kuyrugu saç modeli olarak diger dillerdeki Ingilizce 'ponytail', Fransizca 'queue de cheval', Almanca 'Pferdeschwanz', Rusça 'konskiy hvost' sozcUklerine e?degerdir. GorUldUgU gibi bu tamlamalar atin kuyruguna benzeterek olu?turulmu?tur.
Örgülü Saç: Ör- (Oz TUr) 'saç ormek, yUn ormek, duvar ormek.' [2, 365]
Saç boyamada 'balyaj', 'rofle', 'ombre' teknikleri kullanilmaktadir. Bu terimlerin hepsi yabanci kokenlidir.
Saç kesim pekillerine verilen adlar
Röfle — Fransizca reflet 'yansima, parilti' sozcUgUnden alintidir. Fransizca sozcUk Italyanca riflettere '(i?ik) yansimak' fiilinden alintidir. Bu sozcUk Latince reflectere, reflex - 'geri donmek, yansimak' fiilinden evrilmi?tir. [2, 407]
Balyaj — Fransizca balayage 'sUpUrme' sozcUgUnden alintidir. Fransizca balai 'sUpUrge' sozcUgUnden +age son ekiyle tUretilmi?tir. [13]
Kesmek — (Oz TUr kes- ) a.a. 'kesmek.' [2, 256]
INTERNATIONAL SCIENCE JOURNAL / МЕЖДУНАРОДНЫЙ НАУЧНЫЙ ЖУРНАЛ
Kakul — Farsça kakul JSS Mogollarin ve bazi Turklerin ba^in buyuk kismini tira$ ederek biraktiklari uzun saç tutami, perçem ~ Mog kökül/ kökel at yelesi, ku$ ibigi, uzun saç tutami. [2, 236]
Kut Saç Kesimi Modelleri: Kut - (Fa küt 'sivri) 'kotomm, yatalak.' [2, 287]
Bob Saç Kesimi: Bob — Ing. to bob 'kisa kesmek' kelimesinden gelmektedir. [14]
Pixie Saç Kesimi: Pixie (Ing pixie) 'peri' 'Oxford Advanced Learners Dictionary'in açiklamasinda 'pixie', Ingiliz folklorundaki sivri kulakli, olaganustu guçlere sahip olan di$i bir yaratik olarak geçmektedir. [10, 960]
Erkeklerin, erkek kuaforlerinde yaptirdigi biyik çe^itlerinin adlari arasinda benzetme ve antroponimler temelini olu^turmaktadir. Benzetme olarak Kalem Biyik, At Nali Biyik, Osmanli Biyik, Mors Biyik, Kovboy Biyigi çe^itleri ve benzerleri
bulunmu^tur. Antroponimler olarak ise Fu Mançu Biyigi ve Dali Biyigi (Salvador Dali)
belirlenmi^tir. Sakal modellerinde Keçi Sakal, Top Sakal, Osmanli Sakal gibi sakallarin adlari benzetme yoluyla olu^turulmu^tur.
Sonuç
Kuaforluk sanati gunden gune geli^melere ugramaktadir. Dolayisiyla, ortaya yeni aletler, saç kesimleri ve modelleri, boyama ^ekilleri terimleri çikmaktadir. Ara^tirma sirasinda goruldu ki, bu tur yeni sozcukler odunçleme yoluyla olu^turulmu^tur. Yeni kelimelerin yani sira berberlikte kullanilan, Turkçede fazla degi^ikliklere ugramami^ temel terimler de incelenmi^tir.
Ara^tirmada kullanilan toplam sozcuk sayisi 100, bunlarin 33'u tekli kelimelerdir, kalan 67'si tamlama ve açiklama yoluyla olu^turulmu^ kelimelerdir.
этимологические аспекты терминологии в области парикмахерского искусства в турецком языке
ФИЛОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ | ГАЛЯУТДИНОВА Л.М., КЫЗЬШКАЯ З.Х. | GLUIZA@MAIL.RU | УДК 81.373.613 | НАУЧНАЯ СТАТЬЯ
Kisaltmalar:
< alici dilin kurallarina göre türemi§ kelime
~ sagdaki dilden alinmi§ kelime
a.a. - asil anlam
yy. - yüzyil
yk.bk. - yukari bakiniz
[esk.] - eski
Ar. - Arapça
Far. - Farsça
it. - italyanca
Fr. - Fransizca
Alm. - Almanca
Lat. - Latince
Yun. - Yunanca
OFa. - Orta Farsça (Pehlevi)
HAvr. - Hintavrupa Anadili
ing. - ingilizce
Kip. - Kipçakça
OLat. - Orta Latince
Aram. - Aramice veya Süryanice
ÖzTü. - Öz Tûrkçe
EFr. - Eski Fransizca
Mog. - Mogolca
YLat. - Yeni Latince
EYun. - Eski Yunanca
ETür.. - Eski Tûrkçe
Ger. - Germence
Amer. - Amerika
Ara^tirma çerçevesinde a^agidaki sonuçlara varilmi^tir:
Berberlik alaninda kullanilan terimler etimoloji açisindan tekli sozcuklerin di^inda agirlikla tamlamalar kullanilmaktadir. Tamlamalarin kimi açiklama yoluyla olu^turulmaktadir.
Berberlik terminolojisine giren 100 kelime ara^tirilmi^tir. A^agidaki grafige gore sozcuklerin % 36 Bati kokenlidir, % 28 Oz Turkçe, % 10,7 Farsça, % 4 Arapça, % 6,6 antroponim, % 2,6 Mogolca ve % 12,1 benzetme sozcukleridir.
Yani kuaforluk alanindaki terminoloji olu^umunda Bati etkisi, Oz Turkçeden daha agir 4. olmasinin sonucuna varilmi^tir. Ara^tirdigimiz sozcukler arasindaki bazi kavramlar için birden fazla açiklama terimi kullanilmaktadir. 'Efile 5. makasi' teriminin yani sira 'ara makas' sozcugunun kullanilmasi bunu kanitlamaktadir.
6.
Kaynakfa
Sadik Müfit Bilge. Osmanli istanbulu'nda Berber Esnafi (Fetihten 1830'lara istanbul Esnaf ve Sosyal Hayat Tarihine Bir Katki). Osmanli istanbulu, II : II. Uluslararasi Osmanli istanbu-lu Sempozyumu bildirileri. istanbul, 2014, ss. 187-206. (In Turkish)
Ni^anyan S. £agda$ Türkfenin Etimolojik Sözlügü. istanbul: Adam Yayinlari, 2003. 721 s. (In Turkish)
Akgündüz A. Osmanli Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri. istanbul, 1991; C. III. 736 s. (In Turkish)
Binark i. 12 Numarali Mühimme Defteri (978979 / 1570-1572). Özet-Transkripsiyon ve indeks. Ankara, 1996. 453 s. (In Turkish) Akku$ M. Nefi Divani. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanligi Kütüphaneler ve Yayimlar Genel Müdürlügü, 2018. 300 s. (In Turkish) Karahan A. Nefi. istanbul, 1954. 126 s. (In Turkish)
INTERNATIONAL SCIENCE JOURNAL / МЕЖДУНАРОДНЫЙ НАУЧНЫЙ ЖУРНАЛ
7. Çiftoglu Çabuk A. Türk kültüründe gelin süsleme ve süsleme ustalari. Millî Folklor, 2017, Sayi 113, S. 61-62. (In Turkish)
8. Oguz B. Batilila^ma sürecinde Fransizca'nin TCrkçe üzerindeki etkisi. Turkish Studies Social Sciences, Volume 14, Issue 4, Ankara, 2019. S. 1657-1667 (In Turkish)
9. Eren H. Türk Dilinin Etimolojik Sözlügü. Ankara, 1999. 512 s. (In Turkish)
10. Oxford Advanced Learners Dictionary. Oxford: Oxford University Press, 2000. 1540 p. (in English)
11. Eski TCrkçe Sözlük (Drevnetyurkskiy slovar). Leningrad, 1969.- 677 s. (in Russian)
12. Fransizca Sözlük. https:// fransizcasozluk.gen.tr/sozluk.php?word=file (дата обращения 1.02.2023) (in Turkish)
13. Fransizca Sözlük. https://big-fr-rus-fr-dict.slovaronline.com/8911-balayage (дата обращения 1.02.2023) (in Russian)
14. Online Etymology Dictionary. https:// www.etymonline.com/word/bob (дата обращения 1.02.2023) (in English)
Кызылкая Зиля Хайдаровна
Ассистент
Казанский федеральный университет РФ, Республика Татарстан, г. Казань, ул. Кремлевская,18 zilyakizilkaya @gmail. com
Infomation about the authors
Luiza M. Galyautdinova
Senior Lecturer, Institute of International Relations
Kazan Federal University 18 Kremlyovskaya street gluiza@mail.ru
Zilya Kh. Kizilkaya
Assistant, Institute of International Relations
Kazan Federal University 18 Kremlyovskaya street zilyakizilkaya @gmail. com
Сведения об авторах
Галяутдинова Луиза Михайловна,
Старшии преподаватель
Казанскии федеральныи университет РФ, Республика Татарстан, г. Казань, ул. Кремлевская,18 gluiza@mail.ru
Информация о статье
Поступила в редакцию: 10.07.2023 Одобрена после рецензирования: 16.07.2023 Принята к публикации: 01.08.2023
Information about the article
The article was submitted: 01.08.2023 Approved after reviewing: 01.08.2023 Accepted for publication: 01.08.2023
