Научная статья на тему 'Тўқимачилик саноати учун полиэфир ва ўрта толали пахта Толалар аралашмасидан юқори номерли ип калава ишлаб Чиқаришнинг янги технологияси'

Тўқимачилик саноати учун полиэфир ва ўрта толали пахта Толалар аралашмасидан юқори номерли ип калава ишлаб Чиқаришнинг янги технологияси Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
3
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
этиленгликоль / ароматические соединения / гликолиз / вторичный полиэтилентерефталат / бис-2-гидроксиэтилтерефталат / поликонденсация / хлопковолокно / пряжа. / ethylene glycol / aromatic compounds / glycolysis / secondary polyethylene terephthalate / bis-2hydroxyethyl terephthalate / poly-condensation / cotton fiber / yarn.

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Туйчиев Илхомжон Ибрагимович, Мавлянбердиева Галина Геннадьевна, Ахунбабаев Улуғбек Охунжонович, Хасанова Саодат Хаитовна

Мақола полиэтилентерефталат олиш учун маҳаллий хомашёлар асосида этиленгликоль ва диметилтерефталат синтез қилиш, мавжуд полиэтилентерефталат гранулаларидан қуруқ усулда тола шакллантириш ҳамда пахта ва полиэфир толалари аралашмасидан юқори номерли калава-ип олиш мавзусига бағишланган. Олинган натижалар асосида п-ксилол синтези учун цеолит ва бентонит асосидаги энг фаол ва селектив катализаторлар ҳамда полиэтилентерефталат толаларда юқори интенсивлик ва совунли ишловга мустаҳкамликдаги ранг туси олишга имкон берувчи бўяш ваннаси таркиби таклиф қилинган. Полиэфир ва ўрта толали пахта толасидан юқори номерли калава-ип олиш жараёнинг технологик режими ишлаб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

New production technology of finer yarn mixed fibers polyester And medium fiber cotton for the textile industry

The article is devoted to the synthesis of ethylene glycol and dimethyl terephthalate based on local raw materials used for the production of polyethylene terephthalate, the dry forming of fibers from existing polyethylene terephthalate granules, and the production of high-quality yarn from a blend of cotton and polyester fibers. According to the results obtained, active and selective catalysts based on zeolite and bentonite for the synthesis of p-xylene have been recommended, as well as the composition of the dyeing bath enabling to achieve highly intensive and soap proof coloring on polyethylene terephthalate fibers. A technological mode for producing high-yarn of polyester and medium-fiber cotton has been developed.

Текст научной работы на тему «Тўқимачилик саноати учун полиэфир ва ўрта толали пахта Толалар аралашмасидан юқори номерли ип калава ишлаб Чиқаришнинг янги технологияси»

УУК: 677.467.

ТУЦИМАЧИАИК САНОАТИ УЧУН ПОЛИЭФИР ВА УРТА ТОЛАЛИ ПАХТА ТОЛАЛАР АРАЛАШМАСИДАН ЮЦОРИ НОМЕРЛИ ИП КАЛАВА ИШЛАБ ЧИКДРИШНИНГ ЯНГИ ТЕХНОЛОГИЯСИ

Туйчиев Илхомжон Ибрагимович,

лаборатория мудири;

Мавлянбердиева Галина Геннадьевна,

лаборатория мудири;

Ахунбабаев Улугбек Охунжонович,

ишлаб чи^ариш буйича директор уринбосари

Узбекистан табиий толалар илмий тад^и^от институти

Хасанова Саодат Хаитовна,

техника фанлари номзоди, доцент

Тошкент ту^имачилик ва енгил саноат институти

Аннотация. Мацола полиэтилентерефталат олиш учун мацаллий хомашёлар асосида этиленгли-коль ва диметилтерефталат синтез цилиш, мавжуд полиэтилентерефталат гранулаларидан цуруц усул-да тола шакллантириш цамда пахта ва полиэфир толалари аралашмасидан юцори номерли калава-ип олиш мавзусига багишланган. Олинган натижалар асосида п-ксилол синтези учун цеолит ва бентонит асосидаги энг фаол ва селектив катализаторлар цамда полиэтилентерефталат толаларда юцори интен-сивлик ва совунли ишловга мустацкамликдаги ранг туси олишга имкон берувчи буяш ваннаси таркиби таклиф цилинган. Полиэфир ва урта толали пахта толасидан юцори номерли калава-ип олиш жараёнинг технологик режими ишлаб чицилган.

Таянч тушунчалар: этиленгликоль, ароматик бирикмалар, гликолиз, иккиламчи полиэтилентерефталат, бис-2-гидроксиэтилтерефталат, поликонденсация, пахта толаси, калава-ип.

НОВАЯ ТЕХНОЛОГИЯ ПРОИЗВОДСТВА ПРЯЖИ ВЫСОКИХ НОМЕРОВ ИЗ СМЕСОВЫХ ВОЛОКОН ПОЛИЭФИРНОГО И СРЕДНЕВОЛОКНИСТОГО ХЛОПКА ДЛЯ ТЕКСТИЛЬНОЙ ПРОМЫШЛЕННОСТИ

Туйчиев Илхомжон Ибрагимович,

заведующий лабораторией; Мавлянбердиева Галина Геннадьевна,

заведующая лабораторией; Ахунбабаев Улугбек Охунжонович,

заместитель директора по производству

Узбекский научно-исследовательский институт натуральных волокон

Хасанова Саодат Хаитовна,

кандидат технических наук, доцент

Ташкентский институт текстильной и легкой промышленности

Аннотация. Статья посвящена синтезу этиленгликоля и диметилтерефталата на основе местного сырья для получения полиэтилентерефталата, формованию волокна сухим способом из существующих полиэтилентерефталатных гранул, получению пряжи высокого номера из смеси волокон хлопка и полиэфира. На основе полученных результатов рекомендованы активные и селективные катализаторы на основе цеолита и бентонита для синтеза п-ксилола, состав красильной ванны, позволяющий получить на поли-этилентерефталатных волокнах окраску высокой интенсивности и прочности к мыльным обработкам. Разработан технологический режим получения пряжи высокого номера из полиэфирного и средневолокнис-того хлопка.

Ключевые слова: этиленгликоль, ароматические соединения, гликолиз, вторичный полиэтиленте-рефталат, бис-2-гидроксиэтилтерефталат, поликонденсация, хлопковолокно, пряжа.

NEW PRODUCTION TECHNOLOGY OF FINER YARN MIXED FIBERS POLYESTER AND MEDIUM FIBER COTTON FOR THE TEXTILE INDUSTRY

Tuychiev Ilkhomjon Ibragimovich,

Head of Laboratory;

Mavlyanberdieva Galina Gennadevna,

Head of Laboratory;

Akhunbabaev Ulugbek Okhunjonovich,

Deputy Director for Manufacturing

Uzbek Research Institute of Natural Fibers

Xasanova Saodat Xaitovna,

PhD, docent

Tashkent Institute of Textile and Light Industry

Annotation. The article is devoted to the synthesis of ethylene glycol and dimethyl terephthalate based on local raw materials used for the production of polyethylene terephthalate, the dry forming of fibers from existing polyethylene terephthalate granules, and the production of high-quality yarn from a blend of cotton and polyester fibers. According to the results obtained, active and selective catalysts based on zeolite and bentonite for the synthesis of p-xylene have been recommended, as well as the composition of the dyeing bath enabling to achieve highly intensive and soap proof coloring on polyethylene terephthalate fibers. A technological mode for producing high-yarn of polyester and medium-fiber cotton has been developed.

Keywords: ethylene glycol, aromatic compounds, glycolysis, secondary polyethylene terephthalate, bis-2-hydroxyethyl terephthalate, poly-condensation, cotton fiber, yarn.

Кириш

Замонавий ту^имачилик индустриясини полиэфир толалари, техник ва ту^имачилик ипларисиз тасаввур этиб булмайди. Целлюлоза каби полиэфир толалар дам дунё амалиё-тида асосий ту^имачилик хомашёси сифатида умумдунё балансида тахминан 45 % (пахта-дан 5 % га куп) ташкил этади [1]. 2025 йилга етганда дунё ми^ёсида синтетик толалардан мато ва комплекс иплар ишлаб чи^ариш улу-ши 60 % гача купаяди. Айни^са калавасимон синтетик, полиэфир ва полипропилен иплар-

дан синтетик матолар ишлаб чи^ариш ута исти^боллидир [2]. Полиэфир толалар ишлаб чи^арувчилар охирги ва^тда тикув буюмлари-ни технологиясидаги куплаб муаммолар ечи-мини топиш имконини берувчи инновациялар яратмоедалар [3].

Х^озирги ва^тда полиэтилентерефта-лат (ПЭТ) узининг афзаллиги ва техноло-гик хусусиятларидан келиб чи^иб, купгина содаларда буюмлар, материаллар ва детал-ларни ишлаб чи^аришда кенг ^улланмо^да ва полимер материаллар ичида ишлаб чи^ариш

дажми буйича полиэтилендан кейин иккинчи уринда булиб, йилига ишлаб чикариш 70 млн тоннага етган.

Республикамизда дозирги кунда 56,0 минг тонна полиэтилентерефталат ^улланилиб, унинг 90 % дан зиёди ПЭТ-бутилка ишлаб чи^аришга йуналтирилган ва натижада шунча мивдорда полимер чи^индиларининг досил булишига олиб келмовда.

Республикада тайёрланадиган пахта то-ласини дамда досил булаётган полиэтилентерефталат чи^индиларини ^айта ишлаш дисобига аралаш толали ту^имачилик мате-риалларининг янги ассортиментларини яра-тиш ту^имачилик саноати олдига ^уйилган вазифаларни дал этишда мудим адамият касб этади.

ПЗ-20170928224 ра^амли илмий-амалий лойида доирасида 2017-2020 йилларга белги-ланган долзарб муаммолар ечимини топишда Узбекистон табиий толалар илмий-тад^и^от институти Тошкент ту^имачилик ва енгил са-ноат институти дамда Тошкент кимё-техноло-гия институти олимлари билан дамкорликда мадаллий хомашё асосида синтез ^илинган этиленгликоль ва диметилтерефталатдан тола олишга яро^ли полиэтилентерефталатни олиш, таклиф этилган шароит асосида мав-жуд гранулалардан полиэфир толасини шакл-лантириш, полиэфир ва урта толали пахта толасидан ип калава, унинг асосида эса ара-лаш толали газлама ишлаб чикариш техноло-гиясини яратиш буйича илмий тад^и^отлар олиб бормо^да. Амалда кимёвий толаларни олишнинг ^уру^ - олинаётган толани сову-тиш билан сую^ланмадан, олинаётган толадан эритувчини буглатиш билан эритмадан дамда дул - полимерни эритмадан тола куринишда чуктириш, шунингдек сую^ланмайдиган ва эримайдиган полимерлар дисперсларидан олиш усуллари мавжуд.

Хамраев А.Л. синтетик толалар гурудига мансуб булган полиэфир толасини поли-этилентерефталатдан ^уру^ усулда олиш модияти полимер суюлтмасини фильера тир^ишларидан о^имчалар куринишида чи^ишига ва уларни даво о^ими ёрдамида ^отишига асосланганлигини курсатган [4]. Бунда тола олишга яро^ли полимернинг сую-лиш дарорати 255-260 0С, молекуляр массаси

20000-30000 булиши талаб этилади. Олим-лар J. Xie, H. Wu ва L. Li томонидан полиэ-тилентерфталатнинг термик деструкцияси 290-300 0С да бошланиши, полимерни ю^ори дароратда ушлаб туриш ^овуш^о^лигининг пасайишига олиб келишини полимер макро-молекуласини термик, гидролитик ва оксид-ланиш парчаланиши натижасида молеку-ляр массасининг камайиши туфайли содир булишини тушунтиришган [5].

Янги шакллантирилган тола аморф по-лимердан иборат булиб, нормал шароитда ю^ори синувчан, паст мустадкамлик ва исси^ сувда ю^ори киришувчанликка эга булади, толанинг физик-механик хоссаларини оши-риш ма^садида тола ю^ори дароратда тортиб чузилади. Тортиш валига узатилишидан ол-дин ип ^издирилган юзадан утказилади, бунда тортиб чузиш 350-400 % ташкил этади. Ори-ентацион тортиб чузишни ипнинг сорбцион хоссаларига ва полиэтилентерефталат плен-каларини сув бугига нисбатан утказувчанлик кинетикасига таъсирини урганган А.П. Белокурова, А.А. Щербина ва О.И. Койфман полиэфир ипларини сорбцион сигими тортиб чузиш даражасига богли^лигини курсатишди [6]. Кушимча чузишдан утмаган стандарт олинган иплар учун сорбланган сув бугининг мувозанат мивдори 2 % ни ташкил этган долда, тахминан 5 маротабага чузилган ипларнинг сорбцион сигимининг бир тартибга пасайиши сув бугининг сорбланиш жараёнида иштирок этмайдиган кристалл фаза улушининг ошган-лигидан далолат беради.

Асосий цисм

Илмий тад^и^отлар турли фирма ПЭТФ гранулаларини суюлтма долатга келтириш да-вомийлигига дарорат таъсирини урганишдан бошланди. Изланишлар давомида ПЭТФ грануласида 240-250 0С дарорат оралигида узгариш руй бермаган долда, дарорат 260 0С га кутарилганда 410 секундда, 270 0С да эса 240 секунд ичида суюлтмага утиш долати ку-затилди. Хароратнинг кутарилиши полимер суюлтмаси характеристик ^овуш^о^лигининг камайишига олиб келди. Олиб борилган тад^и^отлар давомида «С» индексли ПЭТ грануланинг сифат курсаткичлари полиэфир тола олиш учун яро^ли эканлиги ани^ланди (1-жадвал).

1-жадвал

Тад^и^ цилинган ПЭТ гранулалари сифат курсаткичлари

Дарорат, 0С ПЭТ грануласи

А В С

Молекуляр масса

33495 36808 20743

Характеристик ^овуш^о^лик

270 0,95 1,40 0,87

280 0,87 0,93 0,62

290 0,62 0,51 0,50

300 0,33 0,18 0,42

Изланишлар давомида лавсан толаси ва «С» индексли ПЭТФ грануласига сув буги сорбцияси ва уларнинг капилляр-говаксимон характеристикаси урганилди (2-жадвал).

2-жадвал

Намуналарга 25 0С дароратда сув бугининг сорбцияси

Нисбий намлик, % 10 30 50 65 80 90 100

Лавсан толаси 0,15 0,20 0,30 0,35 0,40 0,45 0,50

ПЭТФ гра-нуласи 0,20 0,25 0,30 0,40 0,50 0,55 0,65

Ю^оридаги жадвалдан тола олишда ^улланилган гранулага сув буги сорбцияси лавсан толасига сув буги сорбциясига нисба-тан катта ^ийматга эгалиги куриниб турибди. Демак, толанинг сорбцион хоссасига полимер таркибидаги гидрофиллик берувчи функционал гурудлар эмас, балки тола шакллантириш жараёни таъсир этмо^да. Тола макромо-лекуласининг тузилиши ва тола олиш ша-роитига богли^ равишда толанинг капилляр-говаксимон характеристикаси узгариши мумкин (3-жадвал).

Намуналарнинг капилляр-г

Олинган натижалар ПЭТФ грануласи-нинг моно^атлам дажми, солиштирма юза-си, говакларнинг жами дажми лавсан толасига нисбатан катта ^ийматларга эгалигини курсатди.

Танланган ПЭТ грануласидан тола шакллантириш жараёни экспериментам яратилган ^урилмада ^уйидаги таклиф этилган техно-логик параметрлар асосида амалга оширил-ди: суюлиш дарорати - 275-280 0С, тола шакллантириш тезлиги - 60 м/мин., чузиш 80 0С дароратда - 350 %. ПЭТФ грануласидан тола шакллантириш жараёнини амалга ошириш учун 1/3 ^исмигача ^ум тулдирилган устига керамик цилиндрсимон спираль урнатилган туртбурчак шаклидаги темир идишдан олина-ди (1-расм).

Хдрорат керамик ^опламага урнатилган термометр ёрдамида назорат ^илинади. Хдрорат полиэтилентерефталатнинг суюлиш чегарасига етганда керамик ^оплама устига чинни довонча жойлаштирилади ва унга тор-тилган ПЭТ грануласи солинади. Гранула ши-шасимон долатдан ^овуш^о^-о^увчан долатга утганда, ингичка сим богланган рангли жил-канинг учи ПЭТФ суюлтмасига ботирилади ва аста-секин тола тортилади. Толани тортиб-чузиш жараёни мотовила ор^али амалга оши-рилади, тола олиш ^урилмаси тезлиги 60 м/ мин. Хдвонча ва мотовила орасидаги масофа 70-80 см ни ташкил ^илиб, толани бир текис тортиш учун уларнинг уртасига шишасимон таё^чалар урнатилган.

Маълумки, полиэтилентерефталат

асосидаги толалар ^урилмасининг зичли-ги уларга буёвчи моддалар диффузиясини ^ийинлаштиради ва буяшни мураккаблашти-ради. Шунинг учун полиэфир ту^имачилик материалларини буяшда ю^ори дароратли буяш усуллари (130-140 0С дарорат ва босим остида ёки 200 0С дан ю^ори дароратда узлук-сиз термозол усул) ^улланилади. Буяш 100 0С га я^ин дароратда олиб борилганда фа^ат оч

3-жадвал

гаксимон характеристикаси

Нисбий намлик,% Моноцатлам дажми, Хт, г/г Солиштирма юза, 8 . М2/г Ув Говакларнинг жами дажми, см3/г Капилляр радиуси, ч, А0 к

Лавсан толаси 0,0019 6,86 0,0060 17,48

ПЭТФ грануласи 0,0034 12,22 0,0070 11,46

1 -расм. Экспериментал курилмада ПЭТ тола шакллантириш схемаси:

1 — шаклланган тола; 2 — туртбурчак шаклидаги темир идиш; 3 — керамик цилиндрсимон спираль; 4 — мотовило; 5 — реостат; 6 — ПЭТ гранула

ранглар олиш мумкин. Полимер таркибини бушаштириш ва ю^ори булмаган дароратда урта ва ту^ ранглар олиш учун интенсифи-каторлар - ташувчилар ^уллаган долда буяш жараёнлари яратилган. Тад^и^отлар даво-мида эритмада буяш усули буйича толалар-да ю^ори интенсивлик ва совунли ишловга мустадкамликдаги ранг туси олишга имкон берувчи буяш ваннаси таркиби таклиф этилди: дисперс буёвчи модда - 3 %, интенсификатор -3 г/л, САМ - 2 г/л, сирка кислотаси - рН=5,5-6, жараён давомийлиги - 2 соат.

Тошкент кимё технология институты олимлари томонидан этиленгликоль ва диме-тилтерефталат синтези ва унинг асосида по-лиэтилентерефталат олиш буйича дунё олимлари томонидан олиб борилган изланишлар тадлили утказилди. Маълумотлар этилен-гликолни полиэтилентерефталат асосида-ги полиэфир толаларини олишда самарали ^улланилаётганини курсатди. Этилен окси-дини гидратлаб, этиленгликоль синтез ^илиш дихлорэтан ёки этиленхлоргидриддан фар^ли равишда гликолнинг туз ^ушимчаларисиз сув-ли эритмасини олиш имконини беради. Лаборатория шароитида этиленгликоль олишда этилен оксидини гидратлаш усули танланди. Этиленнинг каталитик оксидланиши ^уйидаги реакция буйича боради:

Катализаторлар сифатида яхлит кумуш ёки ташувчида фаол кумуш ^улланилади, жара-ённинг дарорат режими > 300 0С, этилен даво нисбати 1:7 ^ 1:8. Жараён катализатор ишти-

рокисиз 200 0С дароратда босим остида амалга оширилди.

24,7 г этилен оксидини 102,3 г сувдан утказиш ор^али 127 г этиленгликоль олинди. Шундай кетма-кетликда олинган 1,8 л этиленгликоль полиэтилентерефталат синтези учун ^улланилди.

Ароматик углеводородлар аралашмасини компонент таркиби буйича ажратиш ректификация колоннасида амалга оширилди. Ректификация колоннаси ^айтарма совутгич, дистиллят йигиш крани, трубка ва буг дароратини улчаш учун термометр урнатилган дистиллят совутиш совутгичидан иборат. Хдйдаш атмосфера босимида утказилди. Компонент таркибини ажратиш хроматографик тадлил ^илиш усулида ани^ланди. Диметилтерефталат учун хомашё дисобланган п-ксилол лаборатория ^урилмасида олинди.

Тад^и^отларнинг кейинги бос^ичи диметилтерефталат синтези учун ма^бул катализатор олишга багишланди. Цеолитга N10, Cd0, 2пО, Са203 компонентларини суриш ор^али 15 турдаги катализаторлар синтез ^илинди. Олинган катализаторлар ю^ори мустадкамликка ва солиштирма юзага эга.

Фаоллиги ва селективлиги ну^таи на-заридан оптимал катализаторлар ни танлаш ма^садида лаборатория ^урилмасида 550 0С дароратда, хомашё сарфининг дажмий тез-лиги V = 5,0 соат-1 булган шароитда тажри-ба утказилди. Олинган натижалар асосида п-ксилол олиш учун бентонит ва цеолит асо-сидаги энг фаол ва селектив катализаторлар таклиф этилди.

4-жадвал

Аралашма таркиби буйича тадцицот

I вариант

№ Хомашё аралашмаси Курсаткичлари Фоизи, %

1 Урта толали пахта толаси Тола узунлиги 28 м 1/м 30 мл 80

2 Полиэстер толаси d-1,2 20

3 Кайтим чес - 3

II вариант

№ Хомашё аралашмаси Курсаткичлари Фоизи, %

1 Урта толали пахта толаси Тола штапель узунлиги 28 м 1/м 30 мл 67

2 Полиэстер толаси d-1,2 33

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

3 Кайтим - 3

III вариант

№ Хомашё номи Курсаткичлари Фоизи, %

1 Урта толали пахта толаси Тола штапель узунлиги 28 м 1/м 30 мл 50

2 Полиэстер толаси dine 1,2 50

3 Кайтим тараш пилта узуги - 3

Параксилол асосида лаборатория шаро-итида диметилтерефталат олиш буйича изла-нишлар утказилмовда.

Узбекистан табиий толалар илмий тад^и^от институти олимлари томонидан дунё буйича урта толали пахта толасидан кала-ва иплари ва ту^ималари ишлаб чи^аришнинг дозирги кундаги долати атрофлича урганилди дамда урта толали пахта нав, тип ва синф буйича ингичка толали пахта толасининг физик-механик хусусиятлари билан тавдосланди, мавжуд полиэтилентерефталат гранулалари-дан ^уру^ усулда олинган, табиий толалар билан осон аралашадиган полиэфир ва урта толали пахта толасидан ип калава олиш жараёни технологик режими ишлаб чи^илди.

4-жадвалда I нав 4-тип олий синф пахта толаси дамда полиэфир толасидан аралаш калава ип олиш таркиблари келтирилган.

Аралаш калава ип олиш технологик тизи-ми титиш, саваш, тараш, пилталаш, пиликлаш, хал^али йигириш ва ^айта ураш жараёнларини уз ичига олади (3-расм).

Аралаш ип калава олиш жараёни Швейцария ва Италия ишлаб чи^арувчилари томонидан яратилган дастгодларда амалга оширилди (5-жадвал).

5-жадвал Технологик дастгодлар

Дастгоднинг маркаси, модели Ишлаб чицарилган йили ва мамлакати

RIETER A11 2014 Швейцария

RIETER A79 2014 Швейцария

RIETER A 21 2014 Швейцария

RIETER C 70 C 2014 Швейцария

RIETER S6 2014 Швейцария

RIETER R5B O4S 2014 Швейцария

RIETER F 16 2014 Швейцария

RIETER G 36 2014 Швейцария

SAVIO MACCHINE TESSIL 2014 Италия

^ал^али йигирув усулида карда тарашдаги ю^ори номерли ип калава олиш учун ^уйидаги технологик параметрлар ишлаб чи^илди. Маъ-лумки, йигирув дастгодида бирор-бир чизи^ли

зичликдаги ип калава олиш учун дастлаб тех-нологик параметрлар созлаб олинади, масалан № 30 номерли ип калава олиш учун 0,100-та-рашдаги пилта; 0,118-пилталаш I ва II утимда 0,800-пилталаш, йигирув бурами 1 метр учун 775 б.р, бегунок диаметри 4 см булиши лозим.

Ю^орида келтирилган технологик параметрлар асосида урта толали пахта толасидан, яъни биринчи нав туртинчи тип олий яхши урта синф курсаткичларига мансуб булган хо-машёдан № 40/1 гача булган ип калава ишлаб чи^ариш мумкин. Ю^ори номерли Ме 59 ип калава олиш учун технологик параметрлар: технологик тизим буйича хомашё даракати карда тараш жараёнида - 0,125, пилталаш I, II утим жараёнида - 0,130, пилликлаш жараё-нида - 1,0-1,2 гача, йигирув бурами (крутка) - 1120 б.р, бегунок диаметри - 7/8 гача, йиги-рув машинасининг чузиш зонаси 100 га тенг этиб олинди ( 3-расм).

Ю^ори номерли калава ип олиш учун ишлаб чи^илган технологик режимнинг асосий омилларига ип йигирув дастгодидаги бегунок диаметрини танлаш ва урта толали пахта толасининг физик-механик курсаткичларини тад^и^ этишда ^улланилган ноанъанавий ус-луб киради. Бегунок ипни пишитиш вазифаси-ни бажариб, ипга чизи^ли текислик буйича бурам беради. Бегуноклар ипларнинг турларига, яъни ^алин ингичкалигига ^араб танланади.

Тайёрланган уч хил турдаги (80х20; 50х50; 70х30) типовой аралаш толалар хо-

Манба ва адабиётлар

1. Айзенштейн Э.М. Химические волокна на мировом рынке / Айзенштейн Э.М., Клепиков Д.Н. // Вестник химической промышленности. - 2016. - № 5. - С. 36-43.

2. Егорова Е.А. История развития химических волокон Беларуси /Сост. И.И. Жмыхов, Е.А. Егорова - Могилев: МГУП, 2010. - 157 с.

3. Муртазина С.А. Использование полимерных материалов в современном швейном производстве и дизайне одежды / С.А. Муртазина, Г.А. Гарифуллина // Вестник Казан. технол. унта. - 2012. - № 3. - С. 130-134.

4. Хамраев А.Л. Синтетик толалар ишлаб чи^ариш технологияси. - Т.: Узбекистан, 2000. - 136 б.

5. Xie J., Wu H., Li L., Dubois P. DBU - катализируемый биобазованный полиэтилен-2,5-фурандикарбонксилат сложный полиэфир с быстрой кристаллизацией расплава: синтез, кинетика кристаллизации и поведение плавления // Достижения RSC Wu. - 2016.

6. Белокурова А.П., Щербина А.А., Койфман О.И. Влагопроницаемость полиэтиленте-рефталатных пленок и влияние ориентационной вытяжки нитей на сорбцию водяных паров // Физикохимия процессов переработки полимеров: Тезисы докладов Всероссийской науч. конф. - Иваново, 2009. - С. 80.

Тацризчи:

Валиев Г.Н., техника фанлари доктори, профессор, кафедра мудири, Фаргона политехника

институти.

машёсидан ю^ори номерли калава ип олиш жараёни танланган технологик тизим буйича ^уйидаги тартибда амалга оширилади. Таъ-минловчи дастгоди бункерига 80 % пахта тола-си, 20 % полиэфир толасидан солиниб, саваш титиш жараёнларидан утказилади, тараш жа-раёнида пилта олиш учун тараш машиналари ишга туширилади. Таро^ машинасида тегиш-ли чизи^ли зичликдаги пилта олиш учун техно-логик дастгоднинг параметрлари ростланади. Пилликлар йигирув жараёнига йуналтирилади. Йигирув дастгодининг технологик парамет-рлари тегишли чизи^ли зичликдаги ип калава ишлаб чи^ариш учун ростланади. Технологик тизимнинг сунгги бос^ичида ^айта ураш машинасининг технологик параметрлари ростланиб ишга туширилади.

Хулоса

1. «С» индексли ПЭТФ грануласидан олинган толанинг сорбцион ва колористик хоссалари тола макромолекуласи тузилиши-га дамда толани шакллантириш шароитига богли^лиги курсатилди.

2. Ю^ори мустадкамлик ва солиштирма юзага эга фаол ва селектив катализаторларни бентонит ва цеолит асосида олиш имконият-лари курсатилди.

3. Табиий толалар билан осон аралашади-ган полиэфир ва урта толали пахта толасидан ип калава олиш жараёнининг технологик ре-жими ишлаб чи^илди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.