CC BY
2TÖHSiLiN iNNOVATiV XARAKTERi V9 MAHiYY9Ti
SEVDA ABBASOVA
Pedaqogika üzra falsafa doktoru, dosent Azarbaycan Dövlat Pedaqoji Universiteti
Annotasiya. Azdrbaycanda bazar münasibdtldrind kegid tahsil sistemi qar§isinda yeni maqsadlar qoydu ki, onlarin halli ümumulikda tahsil sisteminin darin transformasiyalarinda görünür. Tahsilin innovativ xarakteri onun digar sosial institutlarla raqabatinda an mühüm vasitaya gevrilir. Müasir sosial-iqtisadi §araitda bakalavrlarda tahsila müsbat yönüm yaratmaq ügün talimin takca mazmunu deyil, ham da forma va texnologiyalari mühüm ahamiyyat kasb edir. Tahsilin yeni üsullarinin i§lanib hazirlanmasi aktual zarurata gevrilir. Tahsilin keyfiyyatinin, algatanliginin va effektivliyinin artirilmasi, onun davamli va innovativ xarakteri, talabalarin sosial harakatliliyinin va faalliginin artmasi, onlarin müxtalif tahsil mühitlarina daxil edilmasi tahsil sistemini mühüm amila gevirir.
Tahsilin hazirki inki§afi marhalasi nazari va praktikada yeni sari§talarin intensiv axtari^i ila xarakteriza olunur. Bu baximdan maqalada interaktiv tadris metodlari nazardan kegirilir. Problemin taqdim edilmasi metodu; taqdimatlar; müzakiralar; case study; qruplarda i§lamak; beyin firtinasi metodu; tanqidi tafakkür metodu; viktorinalar; mini tadqiqatlar; i§ oyunlari; rol oyunlari; Insert metodu - talabalar 10 daqiqalik assosiativ esse yazarkan fardi qeydlar üsulu; blits sorgu metodu; sorgu metodu va ya "Bingo" texnikasi haqqinda qisa garhlar verilir.
Agar sözlw. tahsilin innovativ xarakteri, yeni texnologiyalar, interaktiv tadris metodlari
ИННОВАЦИОННЫЙ ХАРАКТЕР И СУТЬ ОБРАЗОВАНИЯ
Аннотация. Переход к рыночным отношениям в Азербайджане поставил перед системой образования новые задачи, решение которых можно увидеть в глубоких преобразованиях системы образования в целом. Инновационный характер образования становится важнейшим инструментом в его конкуренции с другими социальными институтами. В современных социально-экономических условиях большое значение для формирования положительной ориентации на образование у магистрантов имеют не только содержание образования, но также форма и технологии. Разработка новых методов обучения становится насущной необходимостью. Повышение качества, доступности и эффективности образования, его устойчивый и инновационный характер, повышение социальной мобильности и активности обучающихся, их включение в различные образовательные среды делают систему образования важным фактором.
Современный этап развития образования характеризуется интенсивным поиском новых компетенций в теории и практике. В связи с этим в статье рассматриваются интерактивные методы обучения. Метод изложения проблемы; презентации; дискуссии; тематические исследования; работать в группах; метод мозгового штурма; метод критического мышления; викторины; мини-исследования; деловые игры; ролевые игры; Метод вставки - метод индивидуальных конспектов, когда учащиеся пишут 10-минутное ассоциативное эссе; метод блиц-запроса; Приведен краткий обзор метода опроса или методики «Бинго».
Ключевые слова: инновационный характер образования, новые технологии, интерактивные методы обучения.
Azarbaycanda ali tahsilin ikipillali kadr hazirligi sistemina ke9masi talabalarin bakalavr va magistr pillalari vasitasila ali maktablarda tahsil almasina §arait yaradib. Eyni zamanda, agar bakalavr pillasinda tahsil almaq ümumi minimum talablar 9ar9ivasinda galacak mütaxassis hazirlamaga imkan verirsa, o zaman magistrlarin hazirlanmasi öz pe§akarliqlarini ahamiyyatli daracada artira, onlari
nainki xüsusi ixtisas fanlarini öyratmaya, eyni zamanda, bütövlükda ixtisasla§dirilmi§ fanlari tadris etmaya qadir §axsiyyatlar kimi formala§dira bilar.
Eyni zamanda, tahsil texnologiyalari, Boloniya prosesinin prinsiplarina uygun olaraq, talaba-larda sari§talarin - mazunun raqabat qabiliyyatli olmasina imkan veracak dinamik bilik, bacariq, vardi§, davrani§ nümunalari va §axsi keyfiyyatlarin inki§afina yönaldilmi§dir. Tahsil texnologiyalari ananavi va innovativ tadris metodlarinin va nazarat formalarinin birla§masina asaslanir.
Universitet mazunu ü9ün an vacib talab pe§a kompetensiyalarinin tamin edilmasidir. önanavi manada bu, siyahisi Dövlat Tahsil Standartlarinda qeyd olunan biliklarin, habela praktiki bacariq va vardi§larin toplanmasi ila müayyan edilir [1]. §axsin, amak bazarinin, iqtisadi sahalarin, camiyyatin va dövlatin dinamik inki§af edan talabatlari kontekstinda aaliyyatinin innovativ xarakter da§imali oldugunu nazara alsaq, sari§tanin ananavi, zahiran sarsilmaz tafsiri köklü §akilda dayi§ir. Bacariq fundamental va xüsusi "profil" xarakterli bilik, bacariq va vardi§larin formala§mi§ nüvasidir.
Pe§akar salahiyyatlarin bu cür tafsiri tahsil prosesinin hayata ke9irilmasina yana§malarda aha-miyyatli dayi§ikliklara sabab olur. Universitet mazununun yaradici pe§a potensialinin formala§-dirilmasi tahsil proqramlarinin strukturunda va mazmununda dayi§ikliklari, yeni pedaqoji metod va texnologiyalardan istifadani, ham^nin abituriyent va talabalarin qiymatlandirilmasinda yeni meyar-larin tatbiqini talab edir. Eyni zamanda, magistratura proqrami bilik tutumlu tahsil müassisasi kimi yalniz elmi tadqiqatlarin inki§afi ü9ün alveri§li §araitda faaliyyat göstara bilar. Yüksak keyfiyyatli magistr hazirligina nail olmaq bütün tahsil prosesinin "tadqiqat yolu ila öyranma" istiqamatinda yenidan qurulmasi demakdir.
Tahsilin hazirki inki§afi marhalasi nazari va praktikada yeni sari§talarin intensiv axtari§i ila xarakteriza olunur. Bu proses bir sira ziddiyyatlarla alaqadardir ki, bunlardan da ba§licasi ananavi talim va tarbiya üsul va formalarinin tahsil sisteminin inki§afindaki yeni meyillara, camiyyatin inki§afinin mövcud sosial-iqtisadi §araitina, tahsilin inki§afinin yeni meyillarina uygun galmamasidir. Hazirki §araitda tahsila münasibatda camiyyatin sosial sifari§i dayi§mi§dir. Yani yaradici, §üurlu, öz faaliyyatini müstaqil §akilda tayin etmak, bu maqsada 9atmagi tamin edan özünü tanzimlamak qabiliyyatina malik §axsiyyat formala§dirmaq talab olunur.
Azarbaycanda bazar münasibatlarina ke9id tahsil sistemi qar§isinda yeni maqsadlar qoydu ki, onlarin halli ümumulikda tahsil sisteminin darin transformasiyalarinda görünür. Tahsilin innovativ xarakteri onun digar sosial institutlarla raqabatinda an mühüm vasitaya 9evrilir. Müasir sosial-iqtisadi §araitda bakalavrlarda tahsila müsbat yönüm yaratmaq ü9ün talimin takca mazmunu deyil, ham da forma va texnologiyalari mühüm ahamiyyat kasb edir. Tahsilin yeni üsullarinin i§lanib hazirlanmasi aktual zarurata 9evrilir. Tahsilin keyfiyyatinin, al9atanliginin va effektivliyinin artirilmasi, onun davamli va innovativ xarakteri, talabalarin sosial harakatliliyinin va faalliginin artmasi, onlarin müxtalif tahsil mühitlarina daxil edilmasi tahsil sistemini mühüm amila 9evirir.
Tahsilda innovasiya dedikda pedaqoji texnologiyalarin, metodlarin, texnikalarin va tadris vasitalarinin takmilla§masi prosesi ba§a dü§ülür. Hal-hazirda innovativ pedaqoji faaliyyat har hansi bir tahsil müassisasinin tahsil faaliyyatinin vacib komponentlarindan biridir. Va bu he9 da tasadüfi deyil. Mahz innovativ faaliyyat tahsil xidmatlari bazarinda müassisanin raqabatqabiliyyatliliyinin yaradilmasina zamin yaratmaqla yana§i, ham da müallimin pe§akar yüksali§i, yaradiciliq axtari§i istiqamatlarini müayyan edir, talabalarin fardi inki§afina töhfa verir. Buna göra da innovativ faaliyyat müallimlarin, tadris va tadqiqat9i talabalarin elmi-metodiki faaliyyati ila ayrilmaz §akilda baglidir
Pedaqoji prosesda innovativ talim metodlari talim va tarbiyanin maqsadlarina, metodlarina, mazmununa va formalarina, müallimla talabanin (§agirdin) birga faaliyyatina yeniliklarin daxil edilmasini nazarda tutur. Bu yeniliklar xüsusi hazirlanmi§, artiq i§lanmi§ va ya pedaqoji ta§abbüs sayasinda yeni yaranmi§ ola bilar [5].
Müasir marhalada ali tahsil müassisasinin asas vazifasi dünyada ba§ veran dayi§ikliklara qeyri-standart, 9evik va vaxtinda reaksiya vera bilan magistrlar hazirlamaqdir. Ona göra da onlari galacakda pe§akar faaliyyata hazirlamaq ü9ün universitetda innovativ tadris metodlarindan istifada olunur. Tabii ki, galacak mütaxassisin formala§masi universitetin auditoriyalarinda ba§ verir, zahmat talab
[4].
edan talim prosesi galacak mazunun ixtisas saviyyasini müayyan edan tadris metodlarina asaslanir; önanavi metod müallimla talaba arasinda ünsiyyati, müallim tarafindan talabanin tahsil faaliyyatinin daimi monitorinqini va tadris materialinin manimsanilmasina nazarati ahata edir. Ba§qa sözla, bu dialoqun effektivliyi müallimin problemlari düzgün hall etmasindan asilidir:
• tahsil maqsadinin qoyulmasi va bunun naticasinda talaba ûçûn motivasiya;
• müayyan mazmunlu materialin (mühaziralarin) çatdirilmasi va onun talabalar ûçûn §arhi (praktiki maçgalalar).
Eyni zamanda, müallim tadris materialinin metodik içlanmasi, biliya nazarat funksiyasini da hall edir. Bu talim modeli göstari§ xarakterlidir. Direktiv modelda talim naticasi birtarafli dialoq ba§ verdikda, müallimin informasiya axininin ta§abbüskari oldugu zaman, tadris prosesinin mazmununun rasional taçkili yolu ila biliklarin caminin ötürülmasi kimi qabul edilir. Alinan malumatlarin takrar istehsali mexaniki xarakter daçiyir: talabanin faalligini va talim prosesina maragini izlamak olduqca çatindir.
Yeni informasiya va pedaqoji texnologiyalar, yeni talim metodlari sayasinda müallimin rolunu kökündan dayiçdirmak, onu takca bilik daçiyicisi deyil, ham da lider, talabanin müstaqil yaradi-ciliginin ta§abbüskarina çevirmak mümkün olmuçdur. Daha çox talabanin oriyentasiya meyarlarinin va üsullarinin müstaqil inkiçafini asanlaçdiran, malumat axininda rasionalliq axtariçini asanlaçdiran geni§ malumat okeaninda baladçi kimi çixi§ etmak talim prosesinin asasina çevrilmiçdir. Göstarilan tahsil xidmatlari bazarinin hazirki inkiçafi çaraitinda va informasiya texnologiyalari dövrünün talablarinda tadris praktikada i§lanmi§ müasir va innovativ interaktiv tadris modellarini birlaçdir-malidir. interaktiv model ötürülan malumatin ba§a dü§ülmasina nail olmaq ehtiyacina yönalmi§dir. Üstalik, malumatin ötürülmasi prosesinin özü müallim va talaba arasinda qar§iliqli alaqa prinsipi asasinda qurulur. Bu, talabanin daha çox faalligini, alinan malumati yaradici §akilda yenidan dü§ünmayi nazarda tutur [4]. Qeyd etmak lazimdir ki, nazardan keçirilan har iki talim modelinin müsbat va manfi taraflari var.
Belalikla, yeni tadris modelinin asas meyarlarina qeyd eda bilarik:
• çoxsayli mühaziralari ahata edan daqiqlik, mübahisasizlik, taqdim olunanin etibarliligi;
• yekun nazarat, ehtimal ki, dars saatlarindan kanar müstaqil i§in olmasi, yazili i§ tamin edilmir;
• interaktiv talim modelinin asas meyarlari qeyri-rasmi müzakiranin mümkünlüyü, materialin sarbast taqdimati, daha az mühazira, lakin daha çox praktik maçgalalar, magistrantin ta§abbüsü, kollektiv saylar talab edan qrup tapçiriqlarinin olmasi, dars zamani daimi monitorinq.
Har hansi bir modela sadiq qalmaq sahv olardi. Tadris prosesinin effektivliyina va keyfiyyatina nail olmaq ^ün bu iki tadris modelinin birlaçdirilmasi maqsadauygundur. Eyni zamanda, bazar münasibatlari çaraitinda ixtisasli kadrlarin hazirlanmasi problemlarinin ugurla halli ^ün prioritet istiqamatlardan biri da talabanin maraqlarinin nazara alinmasi prinsipidir. Bu baximdan müallimlarin qarçisinda çagirdin yaradiciliq potensialini va onun öyranmak istayini aktivlaçdirmaya yönalmi§ bela tadris üsul va vasitalarini içlayib hazirlamaq va tatbiq etmak vazifasi durur. Eyni zamanda, bir vatandaçin çaxsiyyatinin va onun dayar yönümlarinin formalaçdirilmasinin pedaqoji vazifasi hall edilmalidir, çünki universitetda tahsil prosesi har bir insanin hayatinda tahsil prosesinin asas komponentidir. Va buna göra da, sözün har manasinda onun tahsil va intellekt saviyyasi son naticada har bir fardin (talabanin, §agirdin) talim prosesinda na daracada i§tirak etmasindan asili olacaq. Bundan alava, müasir camiyyatin qlobal informasiyalaçmasi tahsil prosesina, ali tahsil sistemina da ciddi tasir göstarmi§, istifada olunan tadris metodlarina köklü çakilda yenidan baxilmasini talab etmiçdir.
Belalikla, ali tahsil sisteminin yenidan taçkili baçlangic asas kimi biliklarin tadris prosesi zamani galacak istifada ^ün verildiyi zaman ananavi xatti yanaçma avazina konstruktivist, operativ yanaçmaya asaslanan tadris metodlarina keçidi nazarda tutur ( "na qadar çox olsa, bir o qadar yax§idir" prinsipina göra). Universitet tahsil sisteminda müasir pedaqoji texnologiyalarin tatbiqini nazarda tutan bu paradiqma dayiçikliyi artiq ba§ verir. Müasir tahsil real talablara va beynalxalq standartlara cavab vermalidir.
Maqalanin bir hissasi kimi biz interaktiv tadris metodlanm nazardan keçiracayik ki, bunlara açagidakilar daxildir: problemin taqdim edilmasi metodu; taqdimatlar; müzakiralar; case study; qruplarda içlamak; beyin firtinasi metodu; tanqidi tafakkür metodu; viktorinalar; mini tadqiqatlar; i§ oyunlari; rol oyunlari; Insert metodu - talabalar 10 daqiqalik assosiativ esse yazarkan fardi qeydlar üsulu; blits sorgu metodu; sorgu metodu va ya "Bingo" texnikasi va s.
Talim prosesini aktivlaçdirmayin effektiv üsullarindan biri problemin taqdim edilmasi üsuludur. Bu yanaçma ila mühazira dialoqa banzayir, tadris tadqiqat prosesini taqlid edir (avvalca mühazira mövzusu ila bagli bir neça asas postulatlar irali sürülür, taqdimat talabalar tarafindan tadris materialinin müstaqil tahlili va ümumila§dirilmasi prinsipi asasinda qurulur) . Bu texnika talabani maraqlandirmaga va onu talim prosesina calb etmaya imkan verir. Elmi biliyin ziddiyyatlari problemin formala§dirilmasi yolu ila üza çixir. Talim problemi va problem vaziyyati problemli talimin asas struktur komponentlaridir. Kursun konkret mövzusunu öyranmaya baçlamazdan avval talabalara problemli sual verilir va ya problemli tap§iriq verilir. Müallim problemin hallini stimullaçdirmaqla onun mövcud anlayiçi ila talabadan talab olunan biliklar arasindaki ziddiyyatlari aradan qaldirir. Bu metodun effektivliyi ondan ibaratdir ki, fardi problemlari talabalar özlari qaldira bilar. Bu metodun asas uguru müallimin auditoriyadan qarçiya qoyulan problemin "müstaqil halli" axtarmasidir. Problemli talimin taçkili kifayat qadar mürakkab görünür va mühaziraçinin ciddi hazirligini talab edir. Lakin bu metoddan istifadanin ilkin marhalasinda o, alava olaraq hazir, avvallar hazirlanmi§ mühazira va praktiki maçgalalarin strukturuna daxil edila bilar.
Digar tasirli üsul, Case study metodu va ya konkret vaziyyatlarin öyradilmasi metodudur. Bu metodunun markazi konsepsiyasi "vaziyyat" anlayiçidir, yani, dayiçanlar toplusu o zaman ki, onlar-dan har hansi birinin seçimi yekun naticaya halledici tasir göstarir. Vahid düzgün hallin mövcudlugu asasli çakilda inkar edilir. Bu tadris metodu ila talaba müstaqil qarar qabul etmak va onu asas-landirmaq macburiyyatinda qalir. Case study metodu XX asrin avvallarinda hüquq va tibb sahasinda istifada olunmaga ba§lanmi§dir. Harvard bu tadris metodunun yayilmasinda aparici rol oynayir. Talabalara biznes fanlarini öyratmak ^ün ilk vaziyyatlar mahz orada i§lanib hazirlanmi§dir. Case study metodunu tartib edanlarin tarifina göra, talabalarin va müallimlarin biznes vaziyyatlarinin va ya problemlarinin birbaça müzakirasinda i§tirak etdiyi bir tadris metodudur. Adatan yazili formada hazirlanan va real faktlara asaslanan bu hallar talabalar tarafindan oxunur, öyranilir va müzakira olunur. Keyslar müallimin rahbarliyi altinda sinif söhbatinin asasini ta§kil edir. Buna göra da, case study metodu eyni zamanda ham tadris materialinin xüsusi növünü, ham da tadris prosesinda bu materialdan istifadanin xüsusi üsullarini ahata edir. Bu üsul situasiyalari tahlil etmak, alternativlari qiymatlandirmak bacariginin inkiçafina kömak edir va praktiki problemlarin hallinda bacariqlar açilayir.
Müallim tarafindan fann üzra konkret tadris formalarindan istifada edilmasi barada qarar tadris dövrünün avvalinda uygunlaçma talimi keçdikdan sonra qabul edilir. Müallimlar talabanin peçakar bacariq saviyyasina diqqat yetirirlar. Talim qrupu liderlari va ardicillari, hamçinin konkret sahalar üzra mümkün ekspertlari müayyan edir. Faaliyyat saviyyasi va materialin manimsanilma sürati, öyranma qabiliyyatinin daracasi müayyan edilir. Yeni situasiyalar qorxusunun olmamasi öyranma prosesinda lazimi dayiçikliklarin edilmasina kömak edir. Masalan, müallimlarin hazirladigi keyslar yerli "hayat" faktlari ila doludur. Onlar dövlat orqanlarinin va ya baladiyya idaralarinin, buna göra da talabalarin aksariyyatinin problemlarini aks etdirir.
Ba§qa bir üsul kimi yax§i sinaqdan keçirilmiç problem vaziyyatina asaslanaraq, tapçiriq verilir: çartlari (vaziyyati) "özünüz üçün", yani hökumat orqaninin real problemlarina münasibatda dayiçdir-mak. Bu problemi çox çatinlik çakmadan, kollektiv çakilda va analogiya prinsipina asasan hall etmak olar. Bu prosesda realliq va fantaziyanin tasirli birlaçmasi ortaya çixir.
Müasir realliqlar universitetlarda fanlarin tadrisinin forma va metodlarinin ba§a dü§ülmasina müayyan düzali§lar edir. Müasir informasiya texnologiyalari - kompüterlar va internet tadris metod va vasitalarinda xüsusi rol oynayir. Bu baximdan müasir talabalar arasinda bilik va bacariqlarin ugurla inkiçaf etdirilmasi yollarina dair yeni baxiçlar yaranir. Kompüter va internet texnologiyalarinin tasirinin an nazara çarpan tazahürlarindan biri tadris prosesinda interaktiv metodlardan istifadadir.
Müasir texniki vasitalarla six bagli olan tadris metodlarinda yeni konsepsiya mantiqi olaraq bela bir fikra gatirib çixarir ki, talim prosesinda bütün növ texniki vasitalarin, xüsusan da müasir fardi kompüterlarin istifadasi interaktiv talim metodlaridir. Kompüter va internet hayatimiza o qadar möhkam yerlaçdiyindan, onlarsiz biz müasir dünyada mövcudlugumuzu artiq tasavvür eda bil-mayacayik, yalniz bu üsullarin tadris metodlarinin seçilmasi masalasinin hallinda "har darda dava" olmasi arqumentinin mantiqi olduqca ba§a dü§ülandir. Tadrisin üsul va vasitalari onlara asaslan-malidir. Demali, tadris prosesinda digar üsullar heç bir tanqida tab gatirmir.
interaktiv talim metodlari magistrantin tahsil prosesinda faal içtirakina yönalmi§ talim metodlari, üsullari va vasitalaridir. Bu tarifa asaslanaraq, biz bu tarifa daxil edila bilan tadris metodlarinin spektrini ahata etmaya çaliçacagiq. Belalikla, humanitar fanlar üzra darslarda tadqiqat texnikasindan istifada etmak olar. Qrupda kollektiv i§a yönaldilmi§ - zarurat olduqda, kollektiv asaslandirma prosesinda har hansi bir mövzunun mazmununun tahlilini tamin etmak olar. Kiçik qruplarda - seminar darslarda içlamak üçün açagidakilar nazarda tutula bilar:
• talabalarin ayani vasaitlarla - xaritalar, diaqramlar, cadvallarla içlamasi;
• talabalarin sanad va materiallarla içlamasi;
• bir dars zamani müxtalif texnikalarin kombinasiyasi kimi texniki tadris vasitalarindan (fardi kompüter va s.) istifada;
• har bir talabanin dars prosesinda marhalali, funksional içtirakina yönalmi§ i§güzar va ya rollu oyunlarin texnikalari.
Onlar daha çox talabanin talim prosesinda faal va görünan içtirakina imkan yaradir va praktiki darslarda tatbiqina yönalib. Bu üsullar kateqoriyasina açagidakilar daxil edilmalidir:
• har cür paylama materiallarindan, faktiki sahvlar va ya boçluqlar olan matnlardan istifada;
• zehni faaliyyat prosesinda talabanin müstaqil sonraki istifadasina yönalmi§ asaslandirma standartinin talimati va tasviri;
• mazmunu bir qrup talabanin bir neça hissaya bölünmasi va har bir talaabanin (va ya bir qrup talabanin) tahsil tapçiriginin hayata keçirilmasi ila bagli müayyan funksiyalari yerina yetirmasi kimi ba§a dü§ülan aktual rol oyunlari. 7].
Faal talim formalarindan istifada talabalar komandasinda i§güzar yaradici amakdaçliq mühitinin yaradilmasi zaruratini dogurur. Xüsusi talim mühitinin formalaçdirilmasi bu gün universitetlarin professor-müallim heyati tarafindan innovativ yanaçmanin mahiyyati kimi dayarlandirilir. §übhasiz ki, auditoriyada amakdaçliq mühiti yaratmaq metodoloji va psixoloji cahatdan çatindir. Amma tacrüba göstarir ki, bu mümkündür. Müallimlar daimi fikir mübadilasi, müzakiralar va talabalarin "ekspert" va ya "raqib" kimi oyun rollarinda i§güzar oyunlarin aparilmasi prosesina daxil edilmasi ila dastaklanan farqli münasibatlar, amakdaçliq normasi qururlar. 9makda§liq, albatta ki, müallimin rolunun dayiçdirilmasi ila da alda edilir: ananavi "quru" rolunun repetitor, maslahatçi roluna dayiçdirilmasi ba§ verir.[4].
Müasir talimda innovativ metodlar takca biliyin daçiyicisi deyil, ham da talabalarin yaradici axtariçlarina ta§abbüs göstaran müallimin rolunu dayiçmaya imkan verib.
Tadrisin elmi asasi ela tamaldir ki, onsuz müasir tahsili tasavvür etmak mümkün deyil. Mahz bu tahsil növü mazunun §axsi, galacakda isa peçakar bacarigini artirir, camiyyatin madani va sosial standartlarinin ahamiyyatli hissasini ona çatdirir. Yüksak keyfiyyatli ali tahsilin naticalari takca savadliliq deyil, müayyan bir pe§aya yaxindir. Bu, tahsil va davraniç madaniyyatinin birlaçmasidir, müstaqil va sariçtali dü§ünmak bacariginin formalaçmasi va galacakda müstaqil içlamak, öyranmak va yenidan hazirlamaqdir.
Yuxarida deyilanlardan göründüyü kimi, innovasiya bilik iqtisadiyyatina adekvat olan tahsil, elm va istehsalin inteqrasiyasina birbaça yoldur. Eyni zamanda, bütün aspektlarda innovasiyalar: taçkilati, metodik va tatbiqi tahsilin keyfiyyatinin yüksaldilmasi ^ün asas vasitadir.
Yuxarida deyilanlari ümumila§dirarak qeyd etmak olar ki, tadris metodlari va üsullari özlüyünda bir maqsad saviyyasina qaldirilmamalidir.Bunlar, ilk növbada, universitetda tahsil problemlarinin halli vasitasidir. Ona göra da har bir akademik fannin xüsusiyyatlari nazara alinmaqla metodlardan istifada edilmalidir. Bu manada tadris prosesinda populyar, "dabli" metodlarin
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
müallimlarin üzarina qoyulmasi yanli§ görünür. Buna göra da galacak Azarbaycan vatandaçinin formalaçmasinin ba§ verdiyi va belalikla da har bir universitetin dövlatimizin galacak naslinin manavi-axlaqi imicina cavabdeh oldugu zamanda tadris metodikasi ila bagli yeniliklar diqqatli hazirliq talab edir.
9D9BiYYAT
1. Azarbaycan Respublikasi Nazirlar Kabinetinin 5 sentyabr 2024-cü il tarixli 399 nöm-rali "Xalq" qazeti, 13 sentyabr 2024-cü il, № 199).
2. Abbasov, 9.M. Ümumi tahsilin bazi pedaqoji masalalarina dair / —Ümumtahsil fanlarinin tadrisina dair tadqiqlar. I kitabinda / 9.M. Abbasov. -Baki: —Vahid-Mll MMC, -2017. -s. 7-21.
3. ölizada Э.Э. Yeni pedaqoji tafakkür: ideyalar, prinsiplar, problemlar psixopedaqoji araçdirmalar. Baki: Adiloglu, 2001.
4. Nazarov A., Mollayeva E. Müasir dövrün tahsil problemlari. (Mühazira xülasalari). Dars vasaiti, Baki, 2011.
5. Karimov Y. Pedaqoji tadqiqat metodlari. Baki, Azarnaçr, 2009, 280 s.
