CC BY
21
dr inz. Andrzej ZBROWSKI
Instytut Technologii Eksploatacji Panstwowy Instytut Badawczy
SYSTEMY BEZPIECZENSTWA TECHNICZNEGO W POLITYCE ZROWNOWAZONEGO ROZWOJU
Systems of technical safety in policy of sustainable development
Streszczenie
W artykule omowiono znaczenie systemow bezpieczenstwa technicznego w strategii zrownowazonego rozwoju. Przedstawiono uwarunkowania prawne i normatywne bezposrednio i posrednio stymuluj^ce bezpieczny i korzystny dla czlowieka, srodowiska i gospodarki rozwoj osi^gany poprzez zakladan^ synergiç aspektow ekonomicznych, srodowiskowych i spolecznych. Przeprowadzono analizç oddzialywania uregulowan prawnych na rozwoj zaawansowanych rozwi^zan z zakresu technologii bezpieczenstwa technicznego i srodowiskowego. Analizie poddano rozwoj i doskonalenie technologii oraz produktow zwiçkszaj^cych bezpieczenstwo spoleczenstwa i zmniejszaj^cych energochlonnosci gospodarki poprzez innowacje i wdrazanie rozwi^zan energooszczçdnych w przemysle, uslugach oraz gospodarstwach domowych. Analizowana problematyka dotyczy zagadnien bezpieczenstwa w procesie projektowania, wytwarzania i eksploatacji: maszyn, urz^dzen, instalacji technicznych, obiektow itp, oraz prognozowania mozliwych zagrozen technicznych, naturalnych i cywilizacyjnych z zapobieganiem i przeciwdzialaniem skutkom zdarzen. Na podstawie przeprowadzonej analizy wyznaczono priorytetowe kierunki rozwoju technologii w obszarze bezpieczenstwa technicznego.
Summary
The article presents the meaning of systems for technical safety in the strategy of sustainable development. The legal and standard requirements were presented that directly and indirectly stimulate safe and beneficial for human, environment and economy development achieved by assumed synergy of economical, environmental and social aspects. The analysis of effects of legal regulations on development of advanced solutions in the area of technical and environmental safety was conducted. The subject of analysis was development and enhancement of technologies and products increasing safety of society and decreasing the energy consumption by economy through innovation and introduction of energy saving solutions in the industry, services and households. The analysed subject considers issues of safety in the process of design, production and maintenance of machines, devices, technical plants, objects etc. and also prediction of possible technical, natural and civilizational hazards as well as protection and elimination of results of failures. Based on the results of analysis prioritary directions of development were assumed for technologies of technical safety.
Stowa kluczowe: inzynieria bezpieczenstwa technicznego, zagrozenia techniczne,
zrównowazony rozwój ;
Key words: industrial safety engineering, technical hazard, sustainable development;
Wstçp
Szybki rozwój technologiczny i ekonomiczny, zwiçkszaj^cy siç zakres globalizacji, zanik tradycyjnych granic panstwowych stanowi^. glówne przyczyny wywoluj^ce wzrost zagrozen zwi^zanych z bezpieczenstwem technicznym i srodowiskowym. Ryzyko wyst^pienia niepoz^danych zdarzen zagrazaj^cych zdrowiu i zyciu czlowieka oraz jego otoczeniu jest zwi^zane z kazdym rodzajem dzialalnosci ludzkiej. Technologie bezpieczenstwa technicznego i srodowiskowego wynikaj^. z potrzeby racjonalnego rozwi^zywania problemów zwi^zanych z koniecznosci^ przeciwdzialania zagrozen dotycz^cych ludzi, srodowiska naturalnego i dóbr materialowych wywolywanych rozwojem cywilizacyjnym, niebezpiecznymi zjawiskami naturalnymi oraz umyslnym, destrukcyjnym dzialaniem ludzkim (akty terrorystyczne i sabotazowe).
Oprócz ogromnego znaczenia spolecznego inzynieria bezpieczenstwa technicznego pelni niezwykle istotna rolç w skutecznym przeciwdzialaniu i opanowaniu negatywnych skutków wywolanych naturalnymi lub sprowokowanymi czynnikami destrukcyjnymi. W ramach wdrazania prawa europejskiego w dziedzinie ochrony srodowiska jednym z fundamentalnych kierunków, jest stworzenie systemu zapobiegania oraz ograniczania skutków awarii, wypadków i katastrof mog^cych powstac w zakladach przemyslowych, wykonuj^cych róznorodne operacje z substancjami mog^cymi stworzyc zagrozenia dla ludzi i srodowiska.
Potrzebç generowania zmian i kierunków rozwoju obiektów technicznych nastawion^. na doskonalenie technologii bezpieczenstwa technicznego i srodowiskowego wymusza koniecznosc urzeczywistniania przez inzynieriç coraz doskonalszych rozwi^zan konstrukcyjnych i technologicznych zapewniaj^cych nieustanne zmniejszanie wypadkowego zagrozenia technicznego [1]. D^zenie do zapewnienia bezpieczenstwa wymaga ci^glej analizy potencjalnych zagrozen oraz podejmowania dzialan eliminuj^cych mozliwosc ich wyst^pienia [2].
Wsród obszarów o intensywnej implementacji nowoczesnych rozwi^zan zwiçkszaj^cych poziom bezpieczenstwa technicznego znajduj^ siç: przemysl maszynowy, chemiczny, wydobywczy, transport (samochodowy, kolejowy, lotniczy, wodny), przemysl wydobywczy, energetyczny i budownictwo.
Funkcja systemów bezpieczenstwa technicznego
Wspólczesne wyzwania w dziedzinie bezpieczenstwa obywateli wymagaj^. harmonijnego wspóldzialania wszystkich instytucji panstwowych oraz dostosowywania ich metod pracy w obliczu nowych zagrozen. Nowoczesne technologie bezpieczenstwa technicznego znajduj^ coraz szersze zastosowanie w sluzbach panstwowych odpowiedzialnych za zapewnienie bezpieczenstwa terytorium i obywateli danego kraju oraz zapobieganie i likwidowanie skutków katastrof. Obowi^zkiem kazdego panstwa jest posiadanie specjalnych sluzb ratownictwa technicznego, przeszkolonych w zakresie pomocy ofiarom wypadków i wyposazonych w wyspecjalizowany sprzçt wspomagaj^cy dzialania ratownicze [3]. Wyposazenie sluzb reagowania kryzysowego w przyrz^dy do wykrywania wszelkich skazen oraz tworzenie na ich bazie systemów do wykrywania i powiadamiania
o skazeniach jest warunkiem koniecznym w dzialaniach maj^cych zapewnic ochronç przed skutkami zagrozen chemicznych.
Polityka zapewnienia bezpieczenstwa wymaga ci^glego doskonalenia technologii wykrywania i prognozowania rozwoju zagrozen, teleinformatycznego przetwarzania informacji, ochrony i przeciwdzialania zagrozeniom oraz likwidacji ich skutków.
Pomimo wielu staran wsród panstw czlonkowskich Unii Europejskiej wspieranych dzialaniami przedsiçbiorstw, stowarzyszen przemyslowych, instytucji kontroli i nadzoru, jednostek naukowo-badawczych oraz akcjami politycznymi liczba powaznych wypadków, awarii i katastrof na terenie UE w ostatnich latach nie ulegala zmniejszeniu.
Dodatkowo, niezwykle istotnego znaczenia nabiera wzrost zagrozenia zwi^zanego z mozliwymi atakami terrorystycznymi, których celem mog3 byc instalacje przemyslowe, magazynowe (np: zawieraj3.ce substancje niebezpieczne) jak równiez cywilne obiekty uzytecznosci publicznej.
W Polsce, wedlug danych Glównego Urzçdu Statystycznego rocznie zdarza siç niemal 100 tys. wypadków przy pracy, w tym kilkaset smiertelnych. Ponadto rok rocznie wykrywanych jest kilka tysiçcy nowych przypadków chorób zawodowych wywolywanych zagrozeniami technicznymi i srodowiskowymi [4].
Statystyki Unii Europejskiej [5] podaj^ ze wypadki z ofiarami wystçpuj^ co piçc sekund, co dwie godziny wystçpuje wypadek smiertelny. Oznacza to 7,6 miliona wypadków w pracy, z których 4,9 miliona skutkuje absenj chorobow^. a 4900 ma nastçpstwa w postaci ofiar smiertelnych. Koszty wypadków i ich nastçpstw w wiçkszosci krajów uzyskuj^ poziom 2,6-3,8 % produktu narodowego brutto. Wsród nowych panstw czlonkowskich UE rocznie rejestrowanych jest 2,5 miliona wypadków przy pracy z 1400 ofiarami smiertelnymi [6].
Zgonie ze statystykami Major Accident Reporting System (MARS) kazdego roku zdarza siç ponad 30 duzych katastrof, które maj^ powazne oddzialywanie ekonomiczne na przemysl i spoleczenstwo [7].
Rozwój systemów transportowych wywoluje wzrost zagrozen zwi^zanych z wypadkami komunikacyjnymi. Wedlug danych WHO w wypadkach drogowych na swiecie rocznie ginie okolo 1,3 miliona osób co stanowi okolo 2,2% udzialu ogólnej rocznej swiatowej smiertelnosci [8]. W samej UE ponad 50000 ludzi ginie kazdego roku w wypadkach komunikacyjnych a ponad 150000 do konca zycia zostaje niepelnosprawnymi.
Istotnym zródlem zagrozen s^. awarie wynikaj^ce podczas transportu substancji niebezpiecznych. W Polsce powazne awarie transportowe stanowi^. niemal codzienne niebezpieczenstwo. Liczba awarii w kolejowym transporcie niebezpiecznych substancji chemicznych wynosi okolo 100 awarii rocznie, natomiast liczba wypadków drogowych z udzialem pojazdów przewoz^ce materialy niebezpieczne waha siç od 300 do 400 przypadków w skali jednego roku.
Bezpieczenstwo jest podstawowym warunkiem osi^gniçcia przez gospodarkç oczekiwanego poziomu efektywnosci i konkurencyjnosci. Wspólczesne, globalne powi^zania gospodarcze powoduj^ ze kazde przerwanie lancucha produkcyjno-transportowego ma szerokie, negatywne konsekwencje zaburzaj^ce dzialalnosc przemyslu na duzych obszarach swiatowej gospodarki. Wypadki oraz zdarzenia potencjalnie wypadkowe zaklócaj^ proces rozwoju przemyslowego zarówno bezposrednio, powoduj^c koniecznosc prowadzenia dzialalnosci zapobiegawczej i koryguj^cej, jak i posrednio, poprzez nakladanie ograniczen -bçd^cych skutkami awarii.
Intensywny rozwój przemyslowy generjcy wzrost liczby fabryk, samochodów, podwyzszaj^cy natçzenie ruchu komunikacyjnego, przyczyniaj^cy siç do zwiçkszenia prawdopodobienstwa zaistnienia wypadku [9,10] musi spotykac siç z energicznymi dzialaniami maj^cymi na celu niwelacjç zagrozen i podwyzszenie poziomu bezpieczenstwa technicznego eksploatowanych obiektów technicznych (budynki, systemy, maszyny, urz^dzenia).
Katastrofy przemyslowe s^. raz^cym symbolem ograniczonych mozliwosci kontrolowania niebezpieczenstw wynikaj^cych z rozwoju cywilizacyjnego. Zapobieganie skutkom katastrof stanowi spelnienie spolecznych oczekiwan w zakresie bezpieczenstwa i zarz^dzenia ryzykiem w obliczu rosn^cej zaleznosci spoleczenstwa od niebezpiecznych technologii [11,12,13].
W szeroko pojmowanym bezpieczenstwie miçdzynarodowym, istotnego znaczenia nabiera bezpieczenstwo srodowiskowe. Katastrofy przemyslowe drugiej polowy XX wieku (np. katastrofy we Flixborough, Seveso, Czarnobylu) uswiadomily globalny i transgraniczny charakter zagrozen ekologicznych. Do wspólczesnego jçzyka wszedl na trwale nowy termin: "Katastrofa ekologiczna". Moze ona przybierac rózne formy, dotyczyc wody, zwlaszcza mórz niszczonych przy awariach tankowców z rop^, powietrza - zatruwanego gazami przemyslowymi, ziemi zanieczyszczanej substancjami chemicznymi, odpadami poprodukcyjnymi i komunalnymi. Zapewnienie wlasciwego poziomu bezpieczenstwa srodowiskowego zalezy od intensyfikacji dzialan zmniejszaj^cych ryzyko awarii systemów technicznych wywoluj^cych katastrofy ekologiczne. Bezpieczenstwo ekologiczne powinno byc niepodwazalnym kryterium oceny kazdego przedsiçwziçcia sluz^cego zaspokajaniu potrzeb czlowieka. Ujmuj^ to, przyjçte przez Radç Europejsk^: Strategia Zrownowazonego Rozwoju i Odnowiona Strategia Zrownowazonego Rozwoju UE, opieraj^ce siç na integracji i harmonijnym wspóldzialaniu gospodarki, spoleczenstwa i srodowiska przyrodniczego. Ich celem jest wspieranie zmian zmierzaj^cych do zapewnienia rozwoju gospodarczego przy uwzglçdnieniu potrzeb ochrony srodowiska.
Wdrazanie nowych technologii stanowi nieustanne wyzwania, które powinny zostac zidentyfikowane, zanim postçp technologiczny przyniesie kolejne zagrozenia bezpieczenstwa technicznego i srodowiskowego.
Znacz^ce podniesienie poziomu bezpieczenstwa technicznego oraz udoskonalenie zarz^dzania ryzykiem przemyslowym bçdzie sprzyjac wzrostowi konkurencyjnosci przemyslu europejskiego. Przewiduje siç, ze do roku 2020 poziom bezpieczenstwa technicznego istotnie wzrosnie [14] w wyniku redukcji wypadków i chorób wywolywanych szkodliwymi zjawiskami i substancjami oraz skutecznej kontroli ryzyka srodowiskowego, co znacz^co wplynie na redukcjç poziomu strat produkcyjnych powstaj^cych na skutek wypadków. Spelnienie przyjçtych zalozen wymaga utrzymania systemów przemyslowych w nieustannym, trwalym rozwoju poprzez zapewnienie transferu najnowszych osi^gniçc naukowych z obszaru bezpieczenstwa technicznego i srodowiskowego do przemyslu. W najblizszych latach rozwijana bçdzie kultura „eliminacji wypadków”, w której wszelkie aspekty bezpieczenstwa
zostan^. wbudowane w procesy projektowania, eksploatacji, konserwacji i zarz^dzania na wszystkich poziomach codziennej dzialalnosci przedsiçbiorstwa.
Obszary dzialania
Wedlug perspektywicznych prognoz i dokumentów strategicznych [15,16,17,18] kluczowe obszary dla zagadnien bezpieczenstwa technicznego w latach 2015-2020 stanowic bçd^: teleprewencja, teleobsluga, monitoring produktów i materialów, inteligentne identyfikatory i karty dostçpowe, ochrona danych osobowych, zapobieganie mozliwosciom wyst^pienia powaznej awarii przemyslowej, ograniczenie do minimum skutków powaznej awarii w odniesieniu do ludzi, srodowiska oraz wartosci materialnych, projektowanie technologii, maszyn i urz^dzen, w sposób zapewniaj^cy ich bezpieczne stosowanie, automatyzacja zarz^dzania w przypadku wyst^pienia zagrozen kryzysowych.
W mysl zasad trwalego i zrównowazonego rozwoju, jednym z najwazniejszych obszarów dzialania, wskazywanych tak w unijnych, jak i w polskich rz^dowych dokumentach strategicznych, jest minimalizowanie zagrozen dla srodowiska naturalnego oraz niedopuszczanie do wyczerpywania jego nieodnawialnych zasobów.
Przepisy Dyrektywy Seveso II s3 podstaw^. polskich regulacji prawnych dotycz^cych przeciwdzialania powaznym awariom przemyslowym. Na aktualny stan regulacji prawnych Polski dotycz^cych przeciwdzialania powaznym awariom przemyslowym skladaj^. siç takze przepisy konwencji Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ (Konwencji Helsinskiej) [19].
Zapewnienie zrównowazonego rozwoju przemyslu wymaga znacz^cej poprawy skutecznosci ograniczania ryzyka katastrof poprzez koordynacjç dzialan w zakresie badan naukowych, rozwoju i wdrazania nowych technologii oraz stosowania najlepszych praktyk w zakresie rozwi^zan techniczno-organizacyjnych ukierunkowanych na prewencjç i ratownictwo.
W celu sprostania stawianym wymaganiom przedsiçwziçcia badawcze maj^ce na celu zmniejszenie ryzyka powaznych awarii uznawane s^. w panstwach czlonkowskich UE jako jeden z priorytetowych kierunków w zakresie bezpieczenstwa pracy, bezpieczenstwa chemicznego, bezpieczenstwa publicznego oraz ochrony srodowiska.
Swiadomosc rangi problemu i zaangazowania wladz europej skich w sprawy bezpieczenstwa technicznego i srodowiskowego znajduje odbicie w 7. Programie Ramowym (7PR) Wspólnoty Europejskiej badan, rozwoju technologicznego i wdrozen (2007-2013), w którym wspierana jest miçdzynarodowa wspólpraca miedzy innymi w obszarze tematycznym
Bezpieczenstwo. Bior^c pod uwagç stoj^ce wyzwania 7PR wspiera rozwój technologii i wiedzy dla zapewnienia obywatelom bezpieczenstwa w zakresie problemów takich jak terroryzm, kataklizmy i przestçpczosc, pobudzanie wspólpracy dostawców i uzytkowników rozwi^zan w zakresie bezpieczenstwa cywilnego, poprawa konkurencyjnosci europejskiego sektora bezpieczenstwa, zmniejszenie istniej^cych braków w dziedzinie bezpieczenstwa, dostarczania rozwi^zan technologicznych w zakresie ochrony ludnosci, w tym w zakresie biobezpieczenstwa i ochrony przed zagrozeniami wynikaj^cymi z przestçpczosci i ataków terrorystycznych, bezpieczenstwa infrastruktur i obiektów uzytecznosci publicznej, wzmocnienie skutecznosci sprawnosci systemów, sprzçtu, narzçdzi i procesów oraz metod szybkiej identyfikacji l^cznie z kwestiami kontroli i obserwacji granic, przywracanie bezpieczenstwa i ochrony w sytuacjach kryzysowych.
W roku 2003, w odpowiedzi na ustalenia nakreslone w Strategii Lizbonskiej, w Europie zostal zapocz^tkowany proces tworzenia Europejskich Platform Technologicznych, stymuluj^cych innowacyjnosc oraz bçd^cych wyrazem zainteresowania srodowisk naukowo-technicznych problematyk^. zwi^zan^ z bezpieczenstwem technicznym i srodowiskowym.
Uwzglçdniaj^c wage problemów zwi^zanych z aspektami bezpieczenstwa utworzono wiele europejskich (Industrial Safety Technology Platform, The European Construction Technology Platform, Platform on Future Manufacturing Technologies Platform, Industrial Safety Technology Platform, The European Construction Technology Platform) i narodowych - takze polskich platform (Polska Platforma Technologiczna - Bezpieczenstwo Pracy w Przemysle, Polska Platforma Technologiczna Systemów Bezpieczenstwa, Polska Platforma Technologiczna Bezpieczenstwa Wewnçtrznego). - o profilu scisle ukierunkowanym na podnoszenie poziomu bezpieczenstwa technicznego, srodowiskowego i publicznego, zobligowanych do skoordynowanego transferu innowacyjnych rozwi^zan pomiçdzy róznymi sektorami i galçziami przemyslu.
Strategiczne raporty i dokumenty [20,21,22] okreslaj^. bezpieczenstwo jako kluczowy czynnik sukcesów biznesowych i nieodl^czny element dzialan technicznych. Tak rozumiane bezpieczenstwo techniczne ma progresywny i mierzalny wplyw na zmniejszenie liczby wypadków przy pracy, wypadków drogowych, chorób zawodowych, katastrof i incydentów srodowiskowych i zwi^zanych z wypadkami strat.
W Komunikacie Komisji Wspólnot Europejskich „Zrównowazona Europa dla Lepszego Swiata”, ogloszonym w 2001 r. i podpisanym przez Polskç, wyeksponowano rolç inwestowania w naukç i technologie z mysl^. o przyszlosci. Przyjçto, ze dlugoterminowy
rozwój jest uzalezniony od postepów w zakresie wiedzy i rozwoju technologicznego, a promowanie innowacji stanowi kluczowy sposób rozwijania nowych, tanszych technologii, oszczçdzaj^cych surowce naturalne i zmniejszaj^cych zanieczyszczenie srodowiska. Dokument podkresla koniecznosc modernizacji przemyslu w celu poprawy efektywnosci jakosci i bezpieczenstwa.
W Polsce juz podjçto w tej sferze dzialania i bçd^ one kontynuowane coraz dynamiczniej w dlugookresowych strategiach rozwoju. Wzrost poziomu bezpieczenstwa technicznego i srodowiskowego jest zgodny z celami sformulowanymi w krajowych strategicznych dokumentach dotycz^cych zrównowazonego rozwoju, innowacyjnosci i konkurencyjnosci gospodarki pod wzglçdem uzyskiwanych wyników badan. Bezpieczenstwo techniczne obejmuje obszar problemowy znajduj^cy pelne odzwierciedlenie w priorytetowych dzialaniach i kierunkach programów strategicznych dla Polski.
Przedsiçwziçcie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyzszego pn. „Narodowy Program Foresight Polska 2020 ” realizowane na podstawie ustawy z pazdziernika 2004 r. wzmacnia powi^zania nauki z gospodarki i obejmuje dzialania dotycz^ce zrównowazonego rozwoju Polski, technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych oraz bezpieczenstwa. Zagadnienia bezpieczenstwa technicznego i srodowiskowego bezposrednio odpowiadaji priorytetom wskazanym w Narodowym Programie Foresight np. w zakresie priorytetowych kierunków: „Zaawansowane, inteligentne systemy oszczçdnosci energii i monitoringu bezpieczenstwa technicznego dla budynków mieszkalnych, infrastruktury uzytecznosci publicznej i budowli przemyslowych” oraz „Unikatowe urz^dzenia technologiczne oraz aparatura badawcza i pomiarowa dla zaawansowanych technologii nowej generacji”
Bezpieczenstwo techniczne i srodowiskowe szczególowo wpisuje sie w priorytetowe obszary i kierunki badan okreslone w Krajowym Programie Badan Naukowych i Prac Rozwojowych (KPBNiPR) opracowanym w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyzszego. Tematyka jest zbiezna glównie z dwoma obszarami badawczymi KPBNiPR pn. „Nowoczesne technologie dla gospodarki” oraz „Energia i infrastruktura”, z wyraznym ukierunkowaniem dzialan przede wszystkim na: rozwój i udoskonalenie technologii dla poprawy
bezpieczenstwa spoleczenstwa, gospodarki i kraju.
Rozwój technologii bezpieczenstwa technicznego i srodowiskowego jest scisle zbiezny z obszarami uznanymi za najwazniejsze z punktu widzenia Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015 (SRK) jako podstawowego dokumentu strategicznego Polski. Najwazniejsze kierunki i dzialania, dzieki którym mozliwe bedzie osi^gniecie celu Strategii, tj. podniesienie poziomu i jakosci zycia mieszkanców Polski, w zakresie bezpieczenstwa technicznego,
okreslone si w priorytetach „Wzrost konkurencyjnosci i innowacyjnosci gospodarki” oraz „Poprawa stanu infrastruktury technicznej”.
Rozwój technologii bezpieczenstwa technicznego i srodowiskowego odpowiada tematyce Programu Wielololetniego PW-004 pn.: „Doskonalenie systemów rozwoju innowacyjnosci w produkcji i eksploatacji w latach 2004-2008, szczególnie w obszarze grupy tematycznej: „Zaawansowane systemy bezpieczenstwa technicznego i srodowiskowego” oraz „Specjalizowana aparatura badawcza oraz mechatroniczne systemy wspomagania procesów wytwarzania i eksploatacji”.
Podjecie problematyki innowacyjnosci w zakresie bezpieczenstwa technicznego jako istotnego elementu wspierania zrównowazonego rozwoju przedsiebiorczosci, inspiruje takze Plan Strategiczny Ministerstwa Gospodarki ustanowiony w styczniu 2008 r.
Realizacja zadan z dziedzin i dyscyplin naukowych dotycz^cych technologii bezpieczenstwa technicznego i srodowiskowego odgrywaji istotni role w rozwoju gospodarczym i cywilizacyjnym kraju, przyczyniajic sie do osiigniecia glównego celu wytyczonego w KPBNiPR, tj. zdynamizowaniu zrównowazonego rozwoju gospodarczego i podniesieniu jakosci zycia spoleczenstwa. Sluzy takze osiignieciu strategicznego celu polityki naukowej, naukowo-technicznej i innowacyjnej panstwa, tj. zbudowaniu gospodarki opartej na wiedzy [23].
Wnioski
Ze wzgledu na rozwój przemyslowy i cywilizacyjny technologie bezpieczenstwa technicznego i srodowiskowego ulegaji dynamicznym przemianom. Wspólczesne uwarunkowania przemyslowe, ekonomiczne i polityczne wyznaczaji im szczególnie istotni role w grupie czynników zapewniajicych zrównowazony rozwój. Znamiennym jest, ze pomimo stosowania coraz doskonalszych systemów zabezpieczen ilosc czynników generujicych zagrozenia wraz z rozwojem cywilizacyjnym stale wzrasta. Niezbedne jest funkcjonowanie systemu, w którym nowym zagrozeniom nieustannie przeciwstawiane si nowe lub udoskonalone technologie oraz innowacyjne sposoby, metody i techniki zabezpieczen.
Na podstawie wyników analizy wiodicych kierunków rozwoju technologii przeprowadzonej w skali swiata i kraju w obszarze systemów bezpieczenstwa technicznego wyrózniono nastepujice priorytetowe obszary tematyczne:
• systemy techniczne wspomagajice bezpieczenstwo obiektów i procesów technicznych;
• systemy monitorowania i diagnozowania procesów i obiektów technicznych;
• systemy zwiekszajice bezpieczenstwo ekologiczne.
Wytypowane obszary okreslaji najwazniejsze kierunki prowadzonych w kraju i za granici prac badawczych oraz wyrózniajice rozwiizania techniczne wdrozone w polskim
i swiatowym przemysle a takze definiuji perspektywiczne kierunki rozwoju.
Literatura
1. Pihowicz W., Inzynieria Bezpieczenstwa technicznego,. WNT, Warszawa, 2008;
2. Manion M., Evan W.M., Technological catastrophes: their causes and prevention, [w:] Technology in Society. Vol. 24 (2002), pp.207-224;
3. Jane’s NBC Protection Equipment 201-2002, Jane’s Defence Data, 2001;
4. Strategiczny Program Badawczy (SPB). Polska Platforma Technologiczna Bezpieczenstwo Pracy w Przemysle (PPT BPP), Warszawa czerwiec 2006 r., http://www.ciop.pl/zasoby/PPT_BPP_SPB.pdf;
5. Eurostat, Work and health in the EU, A statistical portrait, Data 1994-2002 (2004);
6. Accident and disease information, International Labor Organisation, http://www.ilo.org;
7. Borysiewicz M., Krzystolik P., Markowski A.S., Katastrofy przemyslowe (Industrial disaster), rozdzial 16 w monografii:" Bezpieczenstwo pracy i higiena pracy", red.: Koradecka D., CIOP, Warszawa 1997;
8. The Lancet. Vol 362, October 4, 2003 pp 1125;
9. Markowski A.S., Risk management in major hazards industry in Poland, Loss prevention and Safety Promotion in Process Industries Proceedings of the 10-th International Symposium 19-21- June 2001, Stockholm, Elsevier, vol. 1, pp 411-416;
10. Lassarre S., Analysis of progress in road safety in ten European countries [w:]Accident Analysis and Prevention. 33 (2001) 743-751;
11. Dumas L., Lethal arrogance, [w:] Human fallibility and dangerous technologies, , St. Martin’s Press, New York 1999;
12. Evan W., Manion M., Minding the Machines, [w:] Preventing Technological Disasters, Prentice Hall, 2002;
13. Kolodzinski E., Zagrozenie bezpieczenstwa i organizacja przeciwdzialania ich skutkom, XII Konferencja Naukowa "Automatyzacja dowodzenia", Gdynia - Jurata, 02.06 - 04.06.2004;
14. http://www.industrialsafety-tp.org/home.aspx?lan=230&tab=254&pag=4;
15. FuTMaN. The Future of Manufacturing in Europe 2015-2020. The Challenge for Sustainability, Final Report. March 2003;
16. Activity Report 2008. Submitted to the EC for the Annual Reporting. September 2008. http://www.industrialsafety-tp.org/filedown.aspx?file=1223;
17. The Future of Manufacturing in Europe 2015-2020 The Challenge for Sustainability. March 2003. Institute for Prospective Technological Studies. ftp://ftp.jrc.es/pub/EURdoc/eur20705en.pdf;
18. Manufuture Workprogramme New Production, http://www.leadership-ssa.net/documents/results/Deliverable_D_2_5%200verall_Manufuture_Roadmap1. pdf;
19. Convention on the transboundary effects of industrial accidents, ECE UN, E/ECE 1268, UN 1992; New York 1994. Konwencja sporz^dzona w Helsinkach dnia 17 marca 1992 r. w sprawie transgranicznych skutkow awarii przemyslowych. DzU z 2004 r. nr 129, poz. 1352;
20. Activity Report 2008. Submitted to the EC for annual reporting. September 2008. http://www.industrialsafety-tp.org/filedown.aspx?file=1223;
21. Strategic Research Agenda. Detailed Version. First Edition, January 2006. http://www.industrialsafety-
tp.org/downloads/DETAILED_SRA_ETPIS_January2006_1.pdf;
22. Second Status Report on European Technology Platforms, Moving to Implementation,
Report compiled by a Commission Inter-Service Group on European Technology Platforms. May 2006. ftp://ftp.cordis.europa.eu/pub/technology-
platforms/docs/ki7305429ecd.pdf;
23. Strategia Rozwoju Nauki w Polsce do 2015 r., ramowy dokument, odniesiony do Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015”, Warszawa lipiec 2008 r.
Recenzenci:
dr inz. Waldemar Wnçk dr Ryszard Grosset
