Научная статья на тему 'СЫРТҚЫ ОРТА ФАКТОРЛАРЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ҰЛДАРДЫҢ ЖЕКЕ ӨСУ ӨЗГЕРГІШТІГІНІҢ ЖАСТЫҚ ДИНАМИКАСЫН ЗЕРТТЕУ'

СЫРТҚЫ ОРТА ФАКТОРЛАРЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ҰЛДАРДЫҢ ЖЕКЕ ӨСУ ӨЗГЕРГІШТІГІНІҢ ЖАСТЫҚ ДИНАМИКАСЫН ЗЕРТТЕУ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
35
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
БАЛАЛАР / ұЛДАР / СЫРТқЫ ОРТА / ЖАСТЫқ ДИНАМИКАСЫ / ФИЗИКАЛЫқ ДАМУ

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Ахмад Н.С., Оразымбетова А.М., Исабекова Т.К., Мусина М.С., Дәрмен Н.Ж.

Алматы қаласының экологиялық «таза» және «лас» аудандарында тұратын 8-17 жас аралығындағы 1225 ұл баланың антропометриялық көрсеткіштерінің жастық динамикасын зерттелді. Сыртқы ортаның экологиялық жағдайына байланысты ұл балалардың физикалық дамуының кейбір ерекшеліктері байқалды.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о здоровье , автор научной работы — Ахмад Н.С., Оразымбетова А.М., Исабекова Т.К., Мусина М.С., Дәрмен Н.Ж.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE AGE DYNAMICS OF PHYSICAL DEVELOPMENT OF BOYS IN DEPENDENCE WITH ENVIRONMENTAL FACTORS

In this study, the age dynamics of anthropometric indicators of 1225 boys aged 8-17 years old, living in ecologically "clean" and "dirty" districts of Almaty, was studied. Some features of the growth dynamics of boys depending on the ecological state of the environment are revealed.

Текст научной работы на тему «СЫРТҚЫ ОРТА ФАКТОРЛАРЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ҰЛДАРДЫҢ ЖЕКЕ ӨСУ ӨЗГЕРГІШТІГІНІҢ ЖАСТЫҚ ДИНАМИКАСЫН ЗЕРТТЕУ»

МОРФОЛОГИЯ

■ ВЕСТНИК КАЗНМУ # 1-2022 MORPHOLOGY

УДК: 611.718

DOI 10.53065Zkaznmu.2022.83.95.063

Н.С. Ахмад, А.М. Оразымбетова, Т.К.Исабекова, М.С. Мусина, Н.Ж. Дэрмен, А.К. Мамырбаева

С.Р. Царынбаев атындагы анатомия кафедрасы, С.Ж. Асфендияров атындагы К,азац улттыц медицина университету Алматы, Цазацстан

СЫРТЦЫ ОРТА ФАКТОРЛАРЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ¥ЛДАРДЬЩ ЖЕКЕ 0СУ 0ЗГЕРПШТ1ПНЩ ЖАСТЫЦ ДИНАМИКАСЫН ЗЕРТТЕУ

Тушн: Алматы цаласыныщ экологиялыц «таза» жэне «лас» аудандарында туратын 8-17жас аралыгындагы 1225 ул баланыц антропометриялыц керсетюштертщ жастыц динамикасын зерттелдь Сыртцы ортанъщ экологиялыц жагдайына байланысты ул балалардыщ физикалыц дамуыныщ кейбiр ерекшелiктерi байцалды. Тyйiндi свздер: балалар, улдар, сыртцы орта, жастыц динамикасы, физикалыц даму

Н.С. Ахмад, А.М. Оразымбетова, Т.К. Исабекова, М.С. Мусина, Н.Ж. Дармен, А.К. Мамырбаева

Кафедра анатомии имени С.Р.Карынбаева, Казахский национальный медицинский университет имени С.Д.Асфендиярова, Алматы, Казахстан

ИЗУЧЕНИЕ ВОЗРАСТНОЙ ДИНАМИКИ РОСТА МАЛЬЧИКОВ В ЗАВИСИМОСТИ ОТ

ФАКТОРОВ СРЕДЫ

Резюме: В данном исследовании изучалась возрастная динамика антропометрических показателей 1225 мальчиков 8-17лет, проживающих в экологически «чистых» и «грязных» района г.Алматы. Выявлены некоторые особенности динамики роста мальчиков в зависимости от экологического состояния окружающей среды. Ключевые слова: дети, мальчики, внешняя среда, возрастная динамика, физическое развитие

N.S. Akhmad, A.M. Orazymbetova, T.K. Issabekova, M.S.Musina, N.Zh. Darmen, A.K. Mamyrbaeva

Department of Anatomy named after S.R.Karynbayev Asfendiyarov Kazakh National Medical University, Almaty, Kazakhstan

THE AGE DYNAMICS OF PHYSICAL DEVELOPMENT OF BOYS IN DEPENDENCE WITH

ENVIRONMENTAL FACTORS

Resume: In this study, the age dynamics of anthropometric indicators of 1225 boys aged 8-17years old, living in ecologically "clean" and "dirty" districts of Almaty, was studied. Some features of the growth dynamics of boys depending on the ecological state of the environment are revealed.

Keywords: children, boys, environment, age dynamics, physical development

бзектШп. Балалар мен жасесшр1мдердщ анатомиялык-соматикалык керсеткштерше сырткы орта ластануынын, эсерш зерттеу езект мшдет болып табылады. Сырткы орта жагдайынын, езгерш туруына байланысты дене дамуынын, жеке керсеткштерш зерттеу заманауи медицинанын, профилактикалык багытынын, мшдеттершщ бiрi болып табылады. Балалардын, денсаулыгы биологиялык, табиги-экологиялык, элеуметтж факторлардын,, сонымен катар тэрбиелеу жэне о;ыту жагдайынын, кешендi эсершен калыптасады. Крршаган орта, тамактану, козгалыс белсендшп, емiр суру салты балалардын, денсаулыгына, есу Yдерiсiне айтарлыктай эсер етедь Зерттеулер келемшщ есуi уыттар мен ластагыштардын, (ауыр металлдар, пестицидтер), ауа мен судын, ластануынын балалар мен жасесmрiмдердiн, физикалык, когнитивт жэне

элеуметтж-эмоциялы; дамуына айтарлыктай эсер ететшш дэлелдедi.

Зерттеу мацсаты. Сырт;ы орта факторларына байланысты улдардын, жеке есу езгергшттнщ жасты; динамикасын зерттеу.

Зерттеу материалы жэне эдктерь Алматы ;аласынын, атмосфералы; ауасынын, ластану ден,геш эртYрлi, шартты турде «таза» жэне «лас» ею гигиеналы; аймагында туратын 8-17 жастагы 1225 окушы тексершдь Жумыс барысында антропометриялы; зерттеу эдiстерi ;олданылды. блшемдердщ дэл болуын ;амтамасыз ету Yшiн орналас;ан жерi на;ты антропометриялы; нуктелер пайдаланылды. Антропометриялы; нуктелер ретшде CYЙектердiц шыгынды жерлерi, есшдшер^ темпелерi, айдаршы;тары, ;осылатын CYЙектердiн, жиектерi ;олданылды. Антропометриялы; HYKтелердiн,

i

-ВЕСТНИК КАЗНМУ #1-2022

бшкпгш елшеу Мартин жуйесшен: ушты;, тeсYCтiлiк, акромионды;, Kapi жiлiктiк, бiзтэрiздi, сауса^ты^, алдыцгы жогаргы кылкан-мыкынды;, ^сагалы; жiлiкYстiлiк (шю), жшжастылы; (шю) швейцарлы; металл антропометр ар;ылы ЖYзеге асырылды. Дененщ бойлы; eлшемi - apбip зерттелушшщ денесшщ мынадай бойлы; eлшемдеpi есептелдi: дене узындыгы - тipек ауданынын, Yстiндегi ушты; HYKтенiн, биiктiгi, тулга узындыгы - тeсYстiлiк жэне ;асага HYKтелеpiнiн, биiктiктеpi арасындагы айырма, ая^тардын, узындыгы - алдыцгы мык;ын-к;ылк;ан жэне ;асага HYKтелеpiнiн, бшктжтершщ жартысы. Нэтижелер жэне оларды талцылау. Бiздiн, зеpттеулеpiмiздiн, нэтижелерш талдай отырып айта кететiн нэрсе, таза айма;та туратын ;аза; улдардын, тулга узындыгынын, Yлкен жылдамды;пен eсуi 9 жаста 1,65 см - 3,10%, 14 жаста 2,61 см - 4,3% жэне 15 жаста 1,98 см - 3,16%. 9 жастан 15 жас;а дешн жылды; eсу белгшершщ eсу динамикасы тол;ын тэpiздi сипатта болды, ягни 1,65 см, 0,78 см, 1,61 см, 0,94 см, 1,43 см, 2,61 см жэне 1,98 см немесе 3,10%, 1,44%, 2,89%, 1,66%, 2,46%, 4,30% жэне 3,16%. 16 жэне 17 жаста тулга узындыгынын, жылды; eсуi алдыцгы жылдармен салыстырганда азыра;, бул eсу мрсете^^^ жылдамдыгы айтарлы;тай баяулаганын кepсетедi.

Зерттеу нэтижелеpi кepсеткендей, лас айма;та туратын ;аза; улдардын, тулга узындыгынын, eсу жылдамдыгынын, жогары болуы бай;алады: 9 жаста 1,38 см - 2,58%, 12 жаста 2,30 см - 4,03%, 13 жаста 2,74 см - 4,58%, 15 жаста 2,76 см - 4,32%, 17 жаста 4,13 см -5,94%. 13 жастан 17 жас;а дешн белгшердщ жылды; eсуiнiн, динамикасы тол;ын тэpiздi сипатта болады да, 2,74 см, 1,29 см, 2,76 см, 1,52 см, 4,13 см немесе 4,58%, 2,11%, 4,32%, 2,32%, 5,94% ;урайды. Зерттелген жас аралыгында ая;тардыц узындыгынын, eсуiнiн, ;осынды мeлшеpi «таза» айма;та - 26,88 см немесе 37,39% жэне 23,64 см немесе 32,45% - «лас» айма;та, бул ;аланыц гигиеналы; «таза» аймагында туратын улдар осы гарсетюштер кeлемi бойынша eздеpiнщ ;урдастарынан айтарлы;тай асып TYсетiнiн (3,24 смге) гарсетедг бсу жылдамдыгы 11 жаста 5,50% болуынан 14 жаста 18,6% болуына дейiн теpбеледi. Сонды;тан, ая; узындыгы бойынша жасeспipiмдiк сеюру 14 жаста бай;алады, дегенмен 9, 10, 12, 13, 16 жаста да осы белгшердщ дамуынын, жогары каpкыны бай;алады (3,87 см - 12,90%, 3,45 см - 11,50%, 3,50 см - 11,60%, 3,70 см - 12,30%, 5,18 см - 17,20% сэйкесшше). Осынын, нэтижесшде, осы топтагы улдардын, аягынын, узындыгынын, eсуiнщ ;осынды кepсеткiшi, жогарыда айтып кеткендей, салыстыратын топтагы ;урдастарындагы сэйкес кepсеткiштеpiнен айтарлы;тай жогары. «Лас»

айма;та туратын балаларда жылды; есу динамикасы тол;ын тэрiздi сипатта болады. 9 жэне 11 жастагы жылды; есудщ абсолюттiк келемшщ айтарлы;тай жогары болуы (3,84 см жэне 5,41 см сэйкесшше) 12 жэне 13 жаста бiрден темендеуге ауысады (шамамен 2-4 есе) жэне 14 жаста ;айтадан бiрден жогарылайды (6,15 см). бсу керсетюшшщ жылдамдыгы 3,92%-дан 23,6%-га дешн тербеледг

Шеш1мдер. Сонымен, ая; узындьщтарынын, есуiне ен, сезiмтал кезецдер 9 жэне 14 жас болып табылады. Бiр ;ызыгы, салыстырмалы екi топта да 17 жас;а келгенде улдарда ая; узындык;тарынын, есуi толы;тай то;тайды, нелге жетедi. Ая; узындык;тарынын, орташа санын салыстырган кезде, ;аланыц «лас» аймагында туратын улдардын, ая; узындык;тарынын, есушщ ;осынды мелшерi темен болуына ;арамастан, олар кiшi жэне орташа мектеп жасында (8-12 жас) ездершщ курдастарынан асып кетедi (Р<0,01-0,001).

Вклад авторов. Все авторы принимали равносильное участие при написании данной статьи. Конфликт интересов - не заявлен. Данный материал не был заявлен ранее, для публикации в других изданиях и не находится на рассмотрении другими издательствами. При проведении данной работы не было финансирования сторонними организациями и медицинскими представительствами. Финансирование - не проводилось.

Авторлардьщ улесь Барлы; авторлар осы ма;аланы

жазуга тец дэрежеде ;атысты.

Мудделер цацтынысы - мэлiмделген жо;.

Бул материал бас;а басылымдарда жариялау ушш

бурын мэлiмделмеген жэне бас;а басылымдардын,

;арауына усынылмаган.

Осы жумысты журпзу кезiнде сырт;ы уйымдар мен медициналы; екшджтердщ ;аржыландыруы жасалган жо;.

Царжыландыру жYргiзiлмедi.

Authors' Contributions. All authors participated equally

in the writing of this article.

No conflicts of interest have been declared.

This material has not been previously submitted for

publication in other publications and is not under

consideration by other publishers.

There was no third-party funding or medical representation in the conduct of this work. Funding - no funding was provided.

1 Быкова Н.Л., Геращенко Э.Ф., Неуймина Г.И. Анализ показателей физического развития подростков в различных по загрязнению окружающей среды районах республики крым // Научное обозрение. Медицинские науки. - 2020. - № 4. - С. 12-16.

2 Абрамова В.Р., Кузьмина С.С., Коркин Е.В., Кардашевская М.В., Данилова А.И. Оценка физического развития студентов Крайнего Севера // Современные проблемы науки и образования. - 2019. - № 6.; URL: https://scienceeducation.ru/ru/article/view?id=29344 (дата обращения: 07.11.2021).

3 Использование метода комплексной антропометрии в спортивной и клинической практике. / В.А. Тутельян,

Т1З1М1

Д.Б. Никитюк, С.В. Клочкова, Н.Т. Алексеева, [и др.].: методические рекомендации / - Москва: Издательство Спорт, 2018. - 64 с. - Текст: непосредственный.

4 Физическое развитие детей с недифференцированной дисплазией соединительной ткани, проживающих на Севере / Шевнин И.А., Суринов Д.В. - Текст: непосредственный. // В сборнике: Агаджаняновские чтения. материалы III Всероссийской научно-практической конференции с международным участием. Российский университет дружбы народов. Москва, 2020. С. 287-290.

5 Белозёров А. С. Профилактика плоскостопия у детей дошкольного возраста / А. С. Белозёров, В. С.

Щ -ВЕСТНИК КАЗНМУ # 1 -2022

Сосуновский // Физическая культура, здравоохранение и образование: материалы XIII Международной научно-практической конференции, посвященной памяти В. С. Пирусского. Томск, 14 ноября 2019 г. - Томск, 2019. - С. 29-33. - 0,19 / 0,1 а.л.

6 Никулина, Л.А. Народные подвижные игры как средство физического развития старших дошкольников [Электронный ресурс] / Л.А. Никулина // Сборник материалов XII Международной студенческой научной конференции «Студенческий научный форум 2020»- 2020. - Режим доступа: https://scienceforum.ru/2020/article/2018020818 (дата обращения: 04.05.2020). Загл. с экрана.

7 Васюкова О.В. Ожирение у детей и подростков: критерии диагноза. Ожирение и метаболизм. 2019;16(1):70-73. https://doi.org/10.14341/omet10170

8 Грицинская В.Л., Никитина И.Л. Соматометрические показатели физического развития школьников г. Санкт-Петербурга. Российский вестник перинатологии и педиатрии. 2018;63(1):66-70. https://doi.org/10.21508/1027-4065-2018-63-1-66-70 49.

9 Саттаров, А. Э. Физическое развитие и телосложение у детей подросткового и юношеского возраста разных экологических зон Кыргызстана: диссертация ... кандидата Биологических наук: 14.03.01 / Саттаров Абсамат Эрмаматович;[Место защиты: ФГБОУ ВО «Санкт-Петербургский государственный педиатрический медицинский университет» Министерства здравоохранения Российской Федерации], 2019.- 204 с.

1

Bykova N.L., Gerashhenko Je.F., Neujmina G.I. Analiz pokazatelej fizicheskogo razvitija podrostkov v razlichnyh po zagrjazneniju okruzhajushhej sredy rajonah respubliki krym // Nauchnoe obozrenie. Medicinskie nauki. - 2020. -№ 4. - S. 12-16.

2 Abramova V.R., Kuz'mina S.S., Korkin E.V., Kardashevskaja M.V., Danilova A.I. Ocenka fizicheskogo razvitija studentov Krajnego Severa // Sovremennye problemy nauki i obrazovanija. - 2019. - № 6.; URL: https://scienceeducation.ru/ru/article/view?id=29344 (data obrashhenija: 07.11.2021).

3 Ispol'zovanie metoda kompleksnoj antropometrii v sportivnoj i klinicheskoj praktike. / V.A. Tutel'jan, D.B. Nikitjuk, S.V. Klochkova, N.T. Alekseeva, [i dr.].: metodicheskie rekomendacii / - Moskva: Izdatel'stvo Sport, 2018. - 64 s. - Tekst: neposredstvennyj.

4 Fizicheskoe razvitie detej s nedifferencirovannoj displaziej soedinitel'noj tkani, prozhivajushhih na Severe / Shevnin I.A., Surinov D.V. - Tekst: neposredstvennyj. // V sbornike: Agadzhanjanovskie chtenija. materialy III Vserossijskoj nauchno-prakticheskoj konferencii s mezhdunarodnym uchastiem. Rossijskij universitet druzhby narodov. Moskva, 2020. S. 287-290.

5 Belozjorov A. S. Profilaktika ploskostopija u detej doshkol'nogo vozrasta / A. S. Belozjorov, V. S. Sosunovskij // Fizicheskaja kul'tura, zdravoohranenie i obrazovanie: materialy XIII Mezhdunarodnoj nauchno-prakticheskoj konferencii, posvjashhennoj pamjati V. S. Pirusskogo.

Сведения об авторах

1. Ахмад Нургулим Сагидулловна зав кафедрой к.м.н, 87028224964 akhmad.n@kaznmu.kz orcid.org/0000-0002-7180-2006

2. Оразымбетова Айкен Маратбековна, кмн, доцент, 87074627457 orazymbetova.a@kaznmu.kz orcid.org/0000-0002-8706-5565

3. Исабекова Толкын Кадыржановна кмн, доцент,

87017204001_issabekova.t@kaznmu.kz_orcid:

https://orcid.org/0000-0002-6241-6058

Tomsk, 14 nojabrja 2019 g. - Tomsk, 2019. - S. 29-33. -0,19 / 0,1 a.l.

6 Nikulina, L.A. Narodnye podvizhnye igry kak sredstvo fizicheskogo razvitija starshih doshkol'nikov [Jelektronnyj resurs] / L.A. Nikulina // Sbornik materialov XII Mezhdunarodnoj studencheskoj nauchnoj konferencii «Studencheskij nauchnyj forum 2020»- 2020. - Rezhim dostupa:

https://scienceforum.ru/2020/article/2018020818 (data obrashhenija: 04.05.2020). Zagl. s jekrana.

7 Vasjukova O.V. Ozhirenie u detej i podrostkov: kriterii diagnoza. Ozhirenie i metabolizm. 2019;16(1):70-73. https://doi.org/10.14341/omet10170

8 Gricinskaja V.L., Nikitina I.L. Somatometricheskie pokazateli fizicheskogo razvitija shkol'nikov g. Sankt-Peterburga. Rossijskij vestnik perinatologii i pediatrii. 2018;63(1):66-70. https://doi.org/10.21508/1027-4065-2018-63-1-66-70 49.

9 Sattarov, A. Je. Fizicheskoe razvitie i teloslozhenie u detej podrostkovogo i junosheskogo vozrasta raznyh jekologicheskih zon Kyrgyzstana: dissertacija ... kandidata Biologicheskih nauk: 14.03.01 / Sattarov Absamat Jermamatovich;[Mesto zashhity: FGBOU VO «Sankt-Peterburgskij gosudarstvennyj pediatricheskij medicinskij universitet» Ministerstva zdravoohranenija Rossijskoj Federacii], 2019.- 204 s.

4. Мусина Майра Сакыпкереевна лектор 87009536828

5. musina.m@kaznmu.kz orcid: https://orcid.org/0000-0003-1681-1142

6. Дэрмен Нургул Жарылкасынкызы лектор 87053391577

7. darmen.n@kaznmu.kz orcid: https://orcid.org/0000-0003-2354-1742

8. Мамырбаева Айгерим Кайноллаевна ассистент 87073070791 mamyrbayeva.a@kaznmu.kz orcid: https://orcid.org/0000-0002-3995-8406

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.