CC BY
10
10 02 22 ЯЗЫКИ НАРОДОВ ЗАРУБЕЖНЫХ СТРАН ЕВРОПЫ, АЗИИ, АФРИКИ, АБОРИГЕНОВ АМЕРИКИ И АВСТРАЛИИ
10 02 22 LANGUAGES OF FOREIGN COUNTRIES PEOPLES OF EUROPE, ASIA, AFRICA, NATIVES OF AMERICA AND AUSTRALIA
УДК 82 ББК 83.3 Тоц
ХУСУСИЯТИ%АММАЪНОИИ Олимцонов Мусо Обидович, дотсенти кафедраи КОМПОЗИТНО ДАР НАЗМИ забони тоцикии МДТ-и «ДДХ ба номи акад.
МИРЗО БЕДИЛ Б.Гафуров» (Тоцикистон, Хуцанд)
СИНОНИМИЧНЫЕ Олимджонов Мусо Обидович, доцент кафедры ОСОБЕННОСТИ КОМПОЗИТОВ таджикского языка ГО У «ХГУ им. акад. В ПОЭЗИИ МИРЗО БЕДИЛЯ Б.Гафурова» (Таджикистан, Худжанд)
SYNONYMICAL PECULIARITIES Olimjonov Muso Obidovich, Associate Professor of OF COMPOSITES IN THE POETRY the Department of Tajik Language under KhSU
OFMIRZO BEDYL named after acad. B. Gafurov (Tajikistan, Khujand) E-MAIL: [email protected]
Калидвожа^о: муродифот, таркиби лугавй, Бедил, композит, компонент, цолаб.
Мацолаи мазкур ба тауцици композитуои муродифи назми Мирзо Абдулцодири Бедил ихтисос дорад. Аули тауциц калимасозиро яке аз сарчашмауои зууури калимауои уаммаъно донистаанд, вале мутаассифона, ба мушоуида мерасад, ки дар заминаи мероси ягон адиби алоуида ин хусусияти композитуо мавриди таукиц царор наёфтааст. Муаллиф кушидааст, ки дар заминаи маводи композитуои "калимаи арабй+калимаи тоцикй" доир ба уаммаъноии композитуои назми Мирзо Бедил андешауои худро баён намояд.
Дар натицаи омузиши маводи гирдоварда муаллиф ба бардоште мерасад, ки муродифгардии композитуо дар назми Мирзо Бедил дар натицаи ду омил ба вуцуд омадааст: 1) ивази компоненти аввали композит, чун аламхона - гамхона - мотамхона; саломатхона - сафохона ва г.; 2) ивази компоненти дувуми композит, мисли ишратбино - ишратхона; мотамсаро - мотамхона; сайрорзу - сайро^анг; хилватсаро -хилватхона; маъниогох, - маъниошно ва г.
Хамчунин муаллиф ба мушоуида гирифтааст, ки композитуои цолаби "калимаи арабй+калимаи тоцикй" метавонанд бо композитуои цолаби дигар, мисли "калимаи арабй+калимаи арабй" хусусияти муродифй зоуир намоянд, мисли композитуои мацнунтинат ва мацнунсиришт. Аксари композитуои уаммаънои назми Мирзо Бедил дар фаруангуои тафсирй дучор намеоянд ва муаллиф онуоро маусули тахайюли шоир медонад.
Ключевые слова: синоним, лексический состав, Бедиль, композит, компонент, модель
Проанализированы синонимичные эквиваленты в поэзии Мирзо Абдулькадира Бедиля. Отмечается, что словообразование является одним из источников появления синонимичных слов. Особо подчеркивается отсутствие анализа особенностей композитов на примере творчества отдельно взятого литератора. На базе композитов "арабское слово +таджикское слово " изложено видение автором места и роли синономичных композитов в творчестве Мирзо Бедиля.Делается вывод, что синонимизация композитов в творчестве Мирзо Бедиля обусловлена двумя факторами: 1) заменой первого композита, например аламхона - гамхона - мотамхона; саломатхона - сафохона и т. д; 2) заменой второго компонента композита, например: ишратбино-ишратхона; мотамсаро - мотамхона; сайрорзу - ишрато^анг, хилватсаро- хилватхона; маънигох, - маъни ошно и т.д.Также отмечается, что композиты модели "арабское слово +таджикское слово" могут обрести синонимические отношения с композитами другой модели: "арабское слово+арабское слово", например: маджнунтинат и маджнунсифат. Большинство синономичных композитов из произведений Мирзо Бедиля не зафиксированы в толковых словарях. На основе этого высказывается предложение об их принадлежности творческой фантазии поэта.
Key words: synonym, lexical, stock of words, Bedyl, composite, component, model
The author has analyzed synonymical equivalents in the poetry of Mirzo Abdulkadir Bedyl. It is underscored that word-building in one of the sources of synonymicalwords coming to the surface. The author stresses especially that there hasn't, been any analyses in question when a creation of a separately taken man-of-letters would be dwelt on. Proceeding from the composite « Arabic word + Tajik one » he expounds his own vision of synonymical composite in Mirzo Bedyl's literary productions. The conclusion is made that synonymization of composites in Mirzo Bedyl's works is preconditioned by two factors; 1) substitution of the first composite, for example: alamkhona-gamkhona-motamkhona; salomatkhona-saforkhona and etc; 2) substitution of the second component, e.g.: ishratkhona; motamsaro - motamkhona; sairorzu - ishratokhang; khilvatsaro - khilvatlhona; manigoh - manioshno and etc. The majority of synonymical composites from the poetry of Mirzo Bedyl are not registered in interpretation dictionaries. Proceeding from this assumption, supposition is expressed about their appurtenance to the poet's creative phantasy.
Муродифот яке аз масъаладои медварии омузиши дар як забон ва дамчунин осори адли калам ба шумор рафта, дарчанд доир ба падлудои гуногуни ин муаммо кордои тадкикотии шоиставу чашмрасе ба анчом расидаанд, бо вучуди ин "конуниятдои зиёди мавчудият ва истеъмоли ин категорияи нидоят мудими забон, бахусус, хосиятдои фаркноки он, гурудбандй, тафовут ва умумияти он аз вариантнокй, синонимияи водиддои нутк ва масъаладои монанди индо тадкик нашудаанд" (8, с.79). Аз ин ру, баррасии масъалаи мазкур дар мисоли маводи назми "шоири бузурги пурбаракати дарозумр" (таъбир аз устод Айнй) ва аз бузургтарин намояндагони сабки диндй Мирзо Абдулкодири Бедил аз адамият холй находад буд, зеро "истифодаи калимадои даммаъно аз роддои эдтироз аз такрору забонзад шудани сухан аст. Зудуроти ин имконияти услубии муродифдои лексикию фразеологиро бештар дар асари бадей, ки риояи фасодати калом дар он датмист, дидан мумкин аст" (7, с.87).
Муродифот ва корбурди он дар коргохи ахли калам аз гановати дар як забон дарак медихад (ниг. 5, с.91) ва ахли тахкик бар ин боваранд, ки дар аксари забонхо калимасозй аз роххои асосии пайдоиши муродифот ба шумор меояд (ниг. 13, с.56; 11, с.195; 6, с.28). Аз ин хотир, баррасии назми классикй барои дарки имконият ва иктидори забони точикй дар ташаккули муродифот маводи фаровоне медихад.
Омузиши маводи гирдоварда аз назми Абулмаонй нишон медихад, ки шоир дар чараёни таълифи композитхои нав муродифоти композитхоро ба вучуд меоварад. Ба эътирофи ахли тахкик, ин вижагй яке аз аломатхои калимахои мураккаб махсуб меёбад (ниг. 3, с.103-105). Мушохидаи мо низ собит менамояд, ки яке аз хусусияти композитхои назми Мирзо Бедил дар вазъияти хаммаъной карор доштани калимахои мураккаб аст. Ба ин маънй бедилшиноси точик Н.Нурзод менависад: "Бедил дар доираи истилохи мустаъмал махдуд нашуда, кушиш мекунад, ки дар табйини маънии он муродифоти офаридаи хешро ба кор гирад" (10, с.61). Аз ин ру, лозим медонем, ки доир ба ин хусусияти калимахои мураккаби шоир таваккуф намоем. Дар маколаи мазкур муродифгардии танхо колаби композитхои "калимаи арабй+калимаи точикй" баррасй мешавад.
Мушохида ва муоинаи назми Мирзо Бедил собит менамояд, ки шоир бо ду рох ба хаммаъношавии композитхо муваффак шудааст:
1. Дар натичаи иваз намудани компоненти аввали композит, чунончи аламхона - гамхона - мотамхона; саломатхона - сафохона; фурсатдушман - хираддушман; %аловатхона - улфатхона; тарабдушман - ро%атдушман ва г.
Композити "аламхона" дар фархангхои тафсирии дастрас ба назар намерасад (12; 4; 9), вале калимаи мураккаби "гамхона" дида мешавад, ки чунин тафсир дорад: "хонаи гам, гамкада, махалли гам" (12, ч.2, с.647); "мотамхона, азохона, хонае, ки дар он азо бар по бошад; хонаи гам; он чо, ки гаму андух бошад; мачозан дунё" (4, ч.2, с.2065). Композити "мотамхона" дар фархангхо ба назар барнахурд (12; 4; 9), вале ба маънии фавк дар гардиш аст. Калимаи мураккаби "аламхона" як маротиба дар маснавии "Мухити аъзам" ба кор рафтааст: Ба он улфатобод, то сар кашид, Тарабгоуи дилро аламхона дид (2, ц.3, с.734) Композити "гамхона" дар назми Мирзо Бедил нисбатан зиёдтар истифода шудааст. Аз руи хисоби мо, панч маротиба хам дар газал хам дар маснавихо ("Тилисми хайрат"; "Мухити аъзам") ва хам рубоиёт ба маънои аслй ва мачозй ба кор рафтааст:
Як шарар ранги вафо аз уец дил равшан нашуд,
Шамъ хомушист ин гамхонауои нангро (2, ц.1 (б.а.), с.104).
Ки дар гамхонаи ин базми пуршур
Хазар кун аз фусуни тору танбур (2, ц.3, с.472).
Дар ин гамхонаи кулфатсаранцом Насиби мо нашуд як доги ором (2, ц.3, с.475). Калимахои мураккаби "саломатхона" ва "сафохона" дар фархангхои тафсири зеридаст (12; 4; 9) ба назар намерасад ва шояд аз офаридахои шоир бошад. Хусусияти хаммаъноиро дар ин композитхо компонентхои аввал - саломат ва сафо таъмин намудаанд:
Расид овозаи фавци фазоил
Ба бунгоуи саломатхонаи дил (ц.3, с.464).
Ку диле, к-аз уавас ороиши дуконаш нест?
Дар сафохонаи уар оина бозоре уаст (ц.1 (б.а.), с.237).
Композитдои "фурсатдушман" "хираддушман" аз як нигод шояд байни дам таносуби маъной надоранд, вале мантикан байни ин ду композит алокаи маъноие ба назар мерасад: шахсе (касе), ки душмани фурсат аст вай дар як вакт душмани хирад аст, зеро фурсат, ки ройгон рафт, бар зарари хирад аст. Пас ин композитдоро муродифоти матнй метавон унвон намуд. Композитдои мазкур, аз руи дисоби мо, якмаротибагй мавриди истифодаи шоир карор гирифтаанд:
Дил ба ваушат неу, ки чархи сифла фурсатдушман аст,
Рузу шабяк цунбишимижгони чашми танги уст (2, ц.1 (б.а.), с.214).
Ящалам уолй, эй хираддушман,
Дари ояндаву гузашта мазан (2, ц.3, с.129).
Композитдои аловатхона" ва "улфатхона" дар фардангдои тафсирй (12; 4; 9) ба назар намерасанд. Дар ин калимадо компоненти "доким" калимаи "хона" буда, тавассути он исмдои ифодакунандаи макон ташаккул ёфтааст: Ба уар цо неъмате уаст, инфиоле дар камин дорад, Халоватхонаи дунёмагас дар ангубин дорад (2, ц.1 (б.а.), с.498).
Ки эй дархункаши паймонаи дил, Чунунтаъмириулфатхонаи дил (2, ц.3, с.486).
Зиёратгоди яктоист улфатхонаи дилдо,
Нагардад гофил аз оина, ё Раб, чашми дакбинат (2, ч.1 (б.а.), с.226).
Дар дамин замина метавон таъкид намуд, ки дар назми Мирзо Бедил композитдои "тарбдушман" ва "ро%атдушман" хусусияти даммаъной зодир намудаанд. Дар ду композит низ дар заминаи ибораи изофй ташаккул ёфтаанд. Калимадои мазкур дар фардангдо (12; 4; 9) зикр нашудаанд ва шояд аз офаридадои шоир бошанд. Басомади калимадо якмаротибагист:
Интизори сайди матлаб сахт ро%атдушман аст,
Хоб натвон ёфт цуз дар дидауои дом талх (2, ц.1 (б.а.), с.426)
Май нуш, ки уосиди тарабдушмани ту
Аз дидаи халцрафт уамчунрамазон (2, ц.7, с.688).
2. Дар натичаи иваз намудани компоненти дувуми калимаи мураккаб муродифот ба миён меояд, мисли ишратбино - ишратхона; мотамсаро - мотамхона; сайрорзу -сайро%анг; хилватсаро - хилватхона; маъниого% - маъниошно; туфонсаро - туфонхона ва г. Чунонки мисолдо нишон медиданд, дар ин гуруди муродифот чузъи аввали композит такрор шуда, компоненти дувум тагйир ёфтааст. Чун вожадои бино-хона-сарой; орзу-касд бо дам даммаъноанд, пас калимадои мураккаби бо ин асосдо ташаккулёфта низ бо дам муродиф мадсуб меёбанд.
Басомади композитдои "ишратбино" ва "ишратхона" як аст, дар ду калимаи мураккаб дар назми Мирзо Бедил дукаратй мавриди истифода карор гирифтаанд. Композити "ишратхона" дар забони точикй собика дорад ва дар фардангдои тафсирй дарч гардидааст, вале композити "ишратбино" дучор наомад ва шояд дар асоси конуни анология бо композити аввал худи шоир сохта бошад. Дар лугатномадо калимаи мураккаби аввал ин гуна тафсир шудааст: ишратхона - мадалли шодй ва хушгузаронй, ишратгод (4, ч.2, с1988). Аз ишораи "Фарданги забони точикй" маълум
мешавад, ки калимаи фавк киноя аз дунё низ мебошад (12, ч.1, с.516). Дар назми Мирзо Бедил ба хамин маънихо ба кор рафтааст: Олами эцод ишратхонаи цузву кул аст,
Дар бауориранг уар цо чашм во гардад, гул аст (2, ц.1 (б.а.), с.345).
Вауми уастиро ривоц аз содагиуои дил аст,
Аксро оина ишратхонаи нашвунумост (2, ц.1 (б.а.), с.334).
Калимаи мураккаби "ишратбино" дар маснавихои "Тилисми хайрат" ва "Мухити аъзам" ба кор рафтааст:
Ки хонсолори он меумонсаро уст, Тарабтаъмири он ишратбино уст (2, ц.3, с.467).
Чу оина ишратбинои уузур,
Чу фирдавс меумонсарои сурур (2, ц.3, с.700).
Баррасии муродифоти "мотамсаро" ва "мотамхона" нишон дод, ки композити аввал дар забони точикй собика дорад ва дар фархангхо низ ба маънои азохона, хонаи мусибат (12, ч.1, с.702) ва азохона, мачлиси фотихахонй ва таъзиядорй, мусибатсаро (4, ч.2, с.2541) сабт аст, вале композити "мотамхона" мастур нест. Дар назми Мирзо Бедил композити "мотамсаро" чахор маротиба ва "мотамхона" як маротиба дар газалиёти шоир ба маънои зикршуда ва ба маънои киноя аз дунё ба кор рафтаанд:
Вацти ринде хуш, ки дар мотамсарои эътибор,
Хирмани уасти чу барц аз хандаи мастона сухт (2, ц.1 (б.а.), с.408).
Оу аз он магрури бедарде, к-аз ин мотамсаро
Хамчу ашки дидаи бенам тагофулкешрафт (2, ц.1 (б.а.), с.326).
Гар мисоле парда бардорад зи бахти тираам.
Сауфаи оина мотамхонаи цавуар шавад (2, ц.1 (б.а.), с.695).
Дар фархангхои тафсирй композитхои "сайрорзу" ва "сайро%анг" ба назар нарасиданд (12; 4; 9). Вохиди махрачии хар ду композит ибораи изофй махсуб меёбад, ки дар натичаи факки изофат ва тагйири чой намудани компонентхо калимаи мураккаби нав ба вучуд омадааст. Эхтимоли он дорад, ки ин композитхо аз офаридахои Мирзо Бедил бошанд:
Тааллуц буд сайро%анги чандин навуасозиуо,
Кафас омухт моро санъати цонуннавозиуо (2, ц.1 (б.а.), с.52).
Дар чаман рафтему сози нола сайро%анг шуд,
Чилваи гул кард моро ошнои андалеб (2, ц.1 (б.а.), с.171).
Сурур аз гулшанаш муутоци буе
Тараб дар мауфилаш сайрорзуе (2, ц.3, с.445).
Дар абёти поён композитхои "туфонхона" бо "туфонсаро" хусусияти хаммаъной зохир намудаанд. Калимахои мавриди бахс дар лугатномахо (12; 4; 9) ба назар нарасиданд.
Ба туфонхонаи хуршед зулмат рау намеёбад,
Зи уасти то гусастан нест, натвон баст эуромат (2, ц.1 (б.а.), с.316).
Дар ин туфонсарои боришасбоб
Ба уадде бурдааст андешаро об (2, ц.3, с.549).
Нисбат ба дигар муродифот композитхои "хилватсаро" ва "хилватхона" дар назми Мирзо Бедил басомади бештар доранд. Вохиди махрачии хар ду композит
ибораи изофй аст. Калимадои мавриди тадлил дар забони точикй собика доранд ва дар фардангдои тафсирй низ мастуранд. Аз чумла, дар "Лугатнома"-и Дедхудо вожадои мазкур чунин тафсир шудааст: "хилватсаро(й) - хилватхона, нидонхона, мабол" (4, ч.1, с.1157); "хилватхона - намозхона, мадалли ибодат ва узлат аз халк. Ч,ое, ки дар он узлат гиранд барои ибодат. Мадалли холй аз агёр; мадалли мутааллик ба хешон ва мадрамон, ки дигарон ва номадрамонро дакки вуруд бад-он нест"; "хилватсаро - хилватхона, нидонхона. Мабол" (4, ч.1, с.1157). Дар "Фарданги забони точикй" мехонем: "хилватхона - макони хилват, хилватсаро, чое, ки холй аз бегонагон аст" (12, ч.2, с.477).
Хавос овора афтодааст аз хилватсарои дил,
Вагарна уалцаи суубат буруни дар намебошад(2, ц.1 (б.а.), с.598).
Ба хилватсарои мацоми хафо Хамогуши хоби адам нагмауо (2, ц.3, с.595).
Фуруги шамъи хилватхонаи роз Тацаллинашъаи паймонаироз (2, ц.3, с.516).
Дар назми Мирзо Бедил бо композитдое низ дучор омадан мумкин аст, ки бо асосдои гуногун бо дам хусусияти даммаъной зодир намудаанд. Ба ин гуруд метавон композитдои "мактабсаро" ва "дарсхона"-ро мисол овард. Дар забони точикй (форсй) композити "дарсхона" собика дорад ва дар фардангдо низ мастур буда, мактаб, мадраса тафсир шудааст (4, ч.2, 1266; 12, ч.1, с.335), вале "мактабсаро" дучор намеояд. Водиди махрачии дар ду композит ибори изофй буда, дар сурати калимаи мураккаб дар назми Бедил дар ин абёт дучор омад: Ки дар ин дарсхонаи такмил Пешрафтаст фурсат аз таъцил (2, ц.3, с.105).
Дар ин мактабсаро гар матлабе уаст, Варацгардониирузу шабе уаст (2, ц.3, с.411). Дар ин мактабсаро он нуцтаи зот Фароуам дид эъроби камолот (2, ц.3, с.430).
Баррасй ва тадлили маводи композитдои назми Мирзо Бедил нишон медидад, ки калимадои мураккаби колаби "калимаи арабй+калимаи точикй" метавонанд, ки бо композитдои колаби дигар, мисли "калимаи арабй+калимаи арабй" хусусияти муродифй зодир намоянд. Композитдои "мачнунтинат" ва "мачнунсиришт" чунин хусусият доранд. Калимадои мураккаби мазкур дар фардангдои тафсирй кайд нашудаанд (12; 4; 9) ва дар ин асос метавон гуфт, ки аз сохтадои Мирзо Бедиланд. Водиди махрачии дар ду композит ибораи "тинате чун Мачнун" ва "сириште чун Мачнун" аст:
Аз губори кисват озоданд мацнунтинатон,
Гайри тавци цумрй ин цо як гиребон уола нест (2, ц.1 (б.а.), с.304). Донаи мацнунсиришти мазраи расвоиям,
Решаам гул кардани чоки гиребони дил аст (2, ц.1 (б.а.), с.221).
Аз тадлили маводи зеридаст метавон ба чунин натича расид, ки дарчанд муродифшавии калимадои мураккабро нисбатан камтар ба мушодида гирифтаанд (ниг. 3, с.105), вале маводи назми Мирзо Бедил нишон медидад, ки, аз як чониб, шоир тавонистааст, ки муродифоти наву тозаи калимадои мураккабро ба вучуд оварад. Аз
дигар чониб, аз композитхои тайёр мохирона истифода намуда, аз такрори вохидхои
забон худдорй намудааст.
ПАЙНАВИШТ:
1. Айнй, Садриддин. Мирзо Абдулцодири Бедил. / Садриддин Айнй. -Сталинобод: Нашрдавтоц, 1954. -340 с.
2. Бедили Деулавй. Куллиёт. Цилдуои 1-4. Тасуеуи Холмууаммади Хаста, Халилуллоуи Халилй. Ба кушиши Бауман Халифа Баноравонй. / Бедили Деулавй. -Теурон: Талоя, 1389. Цилди 1 (бахши аввал). Газалиёт. -798с.; Цилди 1 (бахши дувум). Газалиёт. -1600с.; Цилди 2. Таркиббанд; Тарцеъбанд; Касоид; Китъаот; Рубоиёт -650 с.; Цилди 3. Маснавиуо. -812с.; Цилди 4. Чауор унсур; Руцаот; Нукот. -582 с.
3. Василевская Е.А. Словосложение в русском языке. / Е.А. Василевская. -М.: Учпедгиз, 1962. -132 с.
4. Деухудо, Алиакбар. Фаруанги мутавассити Деухудо. Дар ду муцаллад. (зери назари дуктур Саъидцаъфари Шауидй). / Алиакбар Деухудо. -Теурон: Муассисаи интишо-рот ва чопи Донишгоуи Теурон, 1385. Ц.1-2. -3224с.
5. Ефимов А.И. Стилистика русского языка. / А.И.Ефимов. -М: Просвещение, 1969. -260 с.
6. Забони уозираи тоцик. Лексика. -Душанбе, 1981.
7. Камолиддинов Б. Хусни баён. Кисми 1. / Б.Камолиддинов. -Душанбе: Маориф, 1989. -120 с.
8. Мацидов Х. Забони адабии муосири тоцик. Ц.1. Лугатшиносй. / Х.Мацидов. -Душанбе: Деваштич, 2007. -255с.
9. Муин, Мууаммад. Фаруанги форсй. Дар шаш муцаллад. М.Муин. - Теурон: Амири Кабир, 1375. Ц.1-4. -5277с.; Ц.5-6. -2351с.
10.Нурзод Н. Фуруги фитрати маънй (нашри дувум бо тауриру иловауо). / Н.Нурзод. -Хуцанд: Нури маърифат, 2008. -224 с.
11. Степанова М.Д., Чернышева И.И. Лексикология современного немецкого языка. / М.Д.Степанова, И.И.Чернышева -М.: Высшая школа, 1962. -309 с.
12. Фаруанги забони тоцикй (аз асри Х то ибтидои асри ХХ). Дар 2 цилд (дар зери таурири М.Ш.Шукуров, В.А.Капранов, Р.Хошим, Н.А.Маъсумй). -М.: Советская энсиклопедия, 1969. Ц.1. -951с.; Ц.2.-949 с.
13.Шанский Н.М. Лексикология современного русского языка. / Н.М.Шанский. -М.: Просвещение, 1972. -326 с.
Reference Literature:
1. Aini, Sadriddin. Mirzo Abdulkadiri Bedyl // SadriddinAini. - Stalinabad: Periodical Tajik Edition, 1954. -340 pp.
2. Bedyl, Dehlavi. Compositions. In 4 volumes. Under the editorship of Kholmukhammad Khast and Khalilullokh Halilo //Dehlavi Bedyl.-Tehran: Vanguard, 1389 hijra. V.1. Book 1. Gazels. -789pp; p 1 (Book 2) 1600 - v.2 Tarkibbands, Tarjebands, Kasoits, Kytoots; Rubais. -650pp; V 3 - Masnavies; V.4. Four Elements. Rukaots; Nikots; -582 pp.
3. Vasilevskaya Ye. A.Wordaddition in the Russian Language // Ye A Vasilevskaya. - M. .Educational-Pedagogical State Publishing-House ( Uchpedgiz), 1952 - 132pp.
4. Dehhudo, Aliakbar -Dehhudo's Middle Dictionary. In two volumes. Under the Editorship of Dr. Saidjafar Shakhidi // AliakbarDehhudo. - Tehron; Printing-publicational outfit under Tehran University, 1385 hijra .vv 1-2 . -3224pp.
5. Yefimov A.I. Stylistics of the Russian Language // A.I. Yefimov. M. : Enlightenment, 1965. -260 pp.
6. Modern Tajik Language. Lexis. - Dushanbe, 1981
7. Kamoliddinov B. Discourse Culture. Part 1 // B. Kamoliddinov. - Dushanbe :Englihtenment, 1989. -120 pp.
8. Madjidov Kh. Modern Tajik Literary Language . V.1. Lexicogzaphy . // Kh. Madjidov. -Dushanbe :Devashtich, 2007. - 225pp.
9. Muin ,Mukhammad . Persian Dictionary in 6 Volumes . // M. Muin. - Tehron : The Great Emir, 1375 hijza. V.V. 1-4. -5277pp. V.V. 5-6. -2351 pp.
10. Nurzod N . Radiance of Natural Sense ( the 2 end edition, revised and enlarged) . // N. Nurzod. - Khujand: Light of Enlightenment, 2008. -224 pp.
11. StepanovaM.D. ,Chernishova I.I. Lexicology Modern German Language //M.D.Stepanova , I.I. Chernishova. - M. : Higher School, 1962 - 309 pp.
12. Tajik Language Dictionary. (Since the X-th up to the Beginning of the XX-th Centuries). In two volumes. Under the editorship of M.M.Shukuruv , V.A. Kapchanov , R Khoshim, N. A. Masumi. -M. : Soviet Encyclopeadia , 1969. V.1. - 951 pp. : V.2 - 949pp.
13. Shansky N.M. Lexicology of Modern Russian Language // N.M. Shansky . -M. : Enlightenment, 1972. - 326pp.
