CC BY
247
— 40 ~ НОМАИ донишгох )
М. Олимцонов ОИНА ДАР КОРГОХИ ЭЧОДИИ БЕДИЛ
Вожатой калидй: забони эцодиёти Бедил, лексикология, калимасозй, услубишносй
Мирзо Абдулкодири Бедил, ки бо лакаби ифтихории Абулмаонй шухрат дорад, аз бузурггарин суханварони садаи ХУЛ аст, ки бо кало-ми шево ва сухани обдори худ дар истехкоми забони адабии точикй сахми назаррасе гузоштааст. Сабки хиндй тавассути ашъори ин «шоири пуркору нозукандеш» (таъбир аз Шафеии Кадканй) ба куллаи камолоти худ расида, «бехтарин суннатхои сабки хиндй, ки бунёди онро маонии тоза ва густариши хаёлоти рангин ташкил медоданд, чамъбаст гардид» (6, 12). Бедил дар ашъори худ борхо ва такрор ба такрор ёдовар мешавад, ки тарзи каломаш нозук асту бе тааммул ва андешаи амик кашфи он душвор аст. Чунонки дар ин байт мегуяд: Гунча шав, буи гули тарзи ксшомсш нозук аст, Бе тааммул нест мумкин, кас ба ин иншо расад.
Ахли тахкик бар ин боваранд, ки дар ашъори Бедил як катор таъбиру ифодахое мавчуданд, ки метавон онхоро вожахои калидии назми шоир ё худ рахнамои шеъри Бедил унвон кард, ки дар кушоиши гирехи баёни Бедил кумак мекунанд. Яке аз ифодахои маъмули назми Мирзо Бедил вожаи «оина» аст, ки дар аксари газал ва тамоми маснавихои Бедил мавриди истифода карор гирифтааст. Ба сабаби касрати истифодаи ин вожа дар назми Бедил Шафеии Кадканй Бедилро «шоири оинахо» унвон кардааст ва тахти хамин ифода тахкикоти судмандеро низ ба зевари табъ оростааст. Мухаккик дар ин пажухиш менигорад: «Мутиви «оина» дар шеъри Бедил болотарин басомадро дорад ва агар уро шоири оинахо хондаам ба хамин далел аст ва агар бихохем мухимтарин паёми ирфонй ва фалсафии шеъри уро низ
дарёбем чизе чуз тасвири хай pa i нахохад буд: Бедил, суханат нест чуз иншои тахайюр - Ку оина то сафхаи девони ту бошад» (18, 323).
Баъд аз мутолиаи назми Бедил ва дарёфти хакдкдти суханони Шафеии Кадканй ин чонибро рагбате пайдо шуд, ки нахлуи дигари ин масъала, яъне макоми вожаи «оина»-ро дар ташаккули калимахои муштак дар назми Мирзо Бедил ба тахкик гирад, зеро «назм барои нигох доштани колабхои таърихии калимасозй воситаи хеле хуб мебошад» (12, 157).
Калимаи «оина» аз вожахои сермаьнои забони точикй буда, дар фархангхои зеридаст ба маънохои 1) шиша, обгина; 2) хол, сурат, маврид; 3) ошкор равшан (15, 1, 908-909); Ойина. Обгина. Сафхаи сайкалй ва пардохтшудаи филизй ва шиша ё булуре, ки пушти онро чива кашида бошанд ва сувари ашёи хоричй дар он афтад. Миръот... ва киноя аст аз хар чизи бисёр баррок, ва покиза (3, 1, 72); 1) сатхд сайкалй аз шишаи соф ё филиз, ки тасвири ашёро мунъакис созад. Миръот; 2) ойин, тарик, минвол (5,1, 113-114) тафсиру маънидод шудааст. Чи навъе ки дида мешавад, тафсиру маънидоди фархангхо асосан бо хам мувофикат мекунад, лекин дар фарханги доктор Муин илова ба он маънидоде, ки зикр гардид, ба баромади калимаи «оина» ишора шуда, онро аз калимахои пахлавй донистааст (5,1, 113). Аз ин ишора пайдост, ки калимаи фавк дар забони точикй таърихи ту. юпй дошта, дар замони баъд дар заминаи маънои асосй маънохои дигар низ пайдо намудааст. Илова бар ин маънохо хамчунин тозагиву покизагй, ки хоси оина аст, боис шудааст, ки тавассути ин калима даххо таркибу ибора ва калимахои муштак дар забон ба вучуд оянд. Чунончи, дар «Фарханги забони точикй» бо калимаи оина 15 вожаи муштак шарху маънидод шудааст, дар «Лугатнома»-и Деххудо бошад, 24 калима бо чузъи оина зикр шудааст. Дар «Фарханги форсй»-и доктор Муин вожаи оина 16 калимаи нав сохтааст (дар хар се фарханг таркибу иборахое, ки бо чузъи «оина» сохта шудаанд, сарфи назар шуд. Гумон мекунем, баррасии ин масъала дар иртибот бо назми Бедил мавзуи бахси дигарест).
Ахди тахкик бар ин боваранд, ки дар назми Бедил «оина ба эътибори ин ки монанди чашме аст, ки хамеша боз аст ва харгиз баста намешавад, ёдовари хайрат аст... Оина аз худ хеч иродае надорад ва тамизу ташхис байни хубу бад надорад... ва аз ин чихат содалавхиро низ тадой мекунад» (18, 323). Мухаккики равоншод Ю.Салимов ба ин андеша аст: «Оина чизи мусаффост, ки чавхари
одам дар он нивдн аст; чизест, ки кй будани одамро мефахмонад; маъшук дар он нивдн аст, х,ар вакте ки ошик ба маъшук васл шуд, одам хакикати худро ёфт, оина лозим нест...; оина дили инсон» (14, 260). Чанд тан аз донишмандони точик, ки газалхои Бедилро шарх бастаанд, чун Бобобеки Рахимй ва Мирзо Одина низ бар ин боваранд, ки оина дар назми Бедил ташбех аз дил аст ва сабаби ин монандкунй софию покизагии оина аст (10, 233; 7, 44). Ч,ое дигар Мирзо Одина аз Шафеии Кадканй чонибдорй намуда, иброз медорад, ки «оина» рамзи хайронй хам мебошад (7, 30).
Аз баррасй ва мутолиаи танхо панч мучаллади «Осор»-и Мирзо Бедил пайдост, ки шоир имконияти калимасозии вожаи «оина»-ро вусъат дода, бо ин асос 53 калимаи муштак сохтааст. Аз ин микдор дар 42 калима вожаи оина дар чузъи аввал ва дар 11 калима «оина» дар чузъи дуюм карор дорад. Ин микдор вожахои муштаки назми Бедилро ба чанд даста таксим намудан мумкин аст:
1. Калимахои муштаке, ки дар забони адабй маъмул буда, дар се фарханги зери дасти мо инъикос шудаанд (оинагар, оинадон, оинадор).
2. Калимахои муштаке, ки дар забони адабй мавчуд буда, аммо зикри онхо танхо дар «Лугатнома»-и Деххудо ва «Фарханги форсй»-и Муин ба мушохида мерасад (оинагарй, оинадорй, оинапардоз, оинахона).
3.Калимахои муштаке, ки дар забони адабй мавчуд буда, аммо зикри онхо танхо дар «Лугатнома»-и Деххудо ва «Фарханги забони точикй» ба мушохида мерасад (оинакирдор, оинасоз).
4. Калимахои муштаке, ки тафсири онхоро танхо дар «Лугатнома»-и Деххудо дучор шудем (оинабин, оинасозй).
5. Калимахои муштаке, ки зикри онхо танхо дар «Фарханги забони точикй» ба чашм мерасад (оинавор, оинару). Ин калимахоро дар «Фарханги форсй ба русй» низ ба кайд нагирифтем (9,1,151) ва маълум мешавад, ки аз луготи хоси забони точикй бошад.
6. Калимахои муштаке, ки дар фархангхои зеридаст, умуман, дучор намеоянд ва хадс задан мумкин аст, ки аз сохтахои худи Бедил аст (оинабардаст, оинабистархо, оинаболин, оинабор, оинадушман, оиназо, оиназабт, оиназор, оинамикдор ва f.).
Аз маводи зеридаст пайдост, ки Бедил бо чузъи «оина» хам калимахои сохта ва хам калимахои мураккаб сохтааст. Аз ин чихат ин кабил калимахои назми Бедилро аз руи сохт ба чунин i уруххо чудо наму-
дан мумкин аст:
1. Калимахои сохта. Омузиши маводи гирдомада нишон медихад, ки калимахои сохта дар мукоисаи калимахои мураккаб ба микдор хеле каманд ва танхо нух калимаро ташкил мекунанд: оинавор, оинагар, оинагарй, оинадон, оинадорй, оиназой, оиназор, оинапардозй, оинасозй. Ин навъи калимахои сохтаро боз ба ду даста чудо намудан мумкин аст:
1.1. Исмхои сохтае, ки аз асоси сода таркиб ёфтаанд: оинавор, оинагар, оинадон, оиназор.
Оинавор. Калимаи мазкур аз решай «оина» ва пасванди -вор иборат буда, дар фарханг чунин тафсир шудааст: монанди оина, ба мисли оина ва мачозан ба маънои равшан ва тобон (15,1,909). Пасванди -вор барои забони точикй муштараквазифа буда, дар сохтани исм ва зарф хидмат мекунад. Махсусан, дар зарфсозй пасванди -вор сермахсул буда, аз асосхои гуногун зарф месозад, ки ба калима маънои монандиро мебахшад (4,38; 2,1,278). Калимаи мазкур мутобик ба шумори мо дар панч чилди «Осор»-и Бедил панч марогиба мавриди корбурд карор гирифта, асосан ба маънои монандй мавриди истифода карор гирифтааст:
Айбчу гар лофи биниш мезанад оинавор, Тирборони забони таън чавхар мешавад (1, 3, 266). Як вежагии пасванди -вор аз он иборат аст, ки гохе ба маънои «бор» низ истифода мешавад (17,428). Бахаминвазифа низ дар назми Бедил дучор мешавад:
Зи истикболи нозат гар чаманро рухсате бошад, Ба сад товус бандад нахлу як оинавор ояд (1,4, 403). Илова бар ин дар назми Мирзо Бедил як маротиба ба гунаи «оинабор» низ истифода шудааст:
Сармояи хар зарра зи хуршед мисолест, Ин кофилахо оинабор аст, бубинед (1, 3, 410) Оинагар. Калимаи мазкур аз асоси «оина» ва пасванди -гар иборат буда, дар фархангхо ба маънои оинасоз (15,1,909), созандаи о(й)ина (3,1,73; 5,1,114) тафсир шудааст. Пасванди-гар дар исмсозй истифода шуда, аз исм калимае месозад, ки шахсро аз руи касбу кор нишон медихад(12,128; 2,1,111; 17,427). Дар назми Бедил калимаи мавриди тахдил хамагй се маротиба мавриди истифода карор гирифтааст: Байр аз араки шарм мукобил написандад, Х,астй агар оинагаре дошта бошад (1, 3, 132).
\ л л, / Ч
— НОМАИ донишгох )
Оинадон. Вожаи мазкур аз решай «оина» вапасванди-донтаркиб ёфта, дилди оина, гилофи оина (15,1,909), чои оина, махфузае барои нигахдории оина (3, 1, 73;), коби оина, оинаниём (5, 1, 114) шарх, шудааст. Пасванди -дон ба маънии чои карор гирифтани чизе, пасванди зарфиятсоз махсуб ёфта (12, 132, 17, 426) аз пасвандхои кади ми забони точикй буда, аз решай dB ба маънии «чой додан» дар форсии миёна ва форсии дарй мукаррар истифода мешавад (16, 32).
Вожаи мавриди тахдил дар назми Бедил се (дар газлиёт -2; дар маснавихо -1) карат ба маънои мазкур истифода шудааст: Дил шикваи он халкаи гесу написандад, Хдрчанд кунад оина бо оинадон бахс (1, 3, 73); Ч,амоли тараброст оинадон, Чу гул тоири рангро ошён (1, 5, 414).
Оиназор. Калимаи фавк аз решай «оина» ва пасванди -зор, ки фаровонии асоси худро ишорат мекунад (12, 133), иборат буда, ин вожаро аз сохтахои Бедил мешуморем. Калимаи «оиназор» дар маводи тахдилии мо чахор маротиба истифода шудааст: Х,ар кучо по менихам, аз тирагй по мехурам, Чун нафас харчанд орам рох дар оиназор (1,4, 115)
1.2. Исмхои сохтае, ки аз асоси сохта ташаккул ёфтаанд: оинагарй.
Оинагарй. Исми мазкур аз асоси сохтаи «оинагар» тавассути пасванди -й, ки дар исмсозй сермахсул буда, махсусан аз исмхои ифодакунандаи касбу кор ва ихтисос исми амал месозад (12,137; 11, 43), созмон ёфтааст. Калимаи мазкур дар назми Бедил танхо як маротиба мавриди корбурд карор гирифтааст: Аз хайрати дил банди никоби ту кушудем, Оинагарй кори каме нест дар ин 40 (1, 1, 17).
1.3. Исмои сохтае, ки аз асоси мураккаб ташаккул ёфтаанд: оинадорй, оиназой, оинапардозй, оинасозй, оинадоранда. Ин навъи калимахо аз асоси мураккаб тавассути пасвандхои -й, -анда ташаккул ёфтаанд.
Оинадорй. Калимаи мазкур аз асоси мураккаби калимасози «оинадор» тавассути пасванди -й сохта шудааст. Пасванди -й ба асоси мураккаб хамрох гардида, исми маънй сохтааст. Дар мукоиса бо дигар калимахои сохта дар назми Бедил калимаи «оинадорй» нисбатан зиёд мавриди корбурд карор гирифтааст. Мутобик ба хисоби мо калимаи мазкур дар назми Бедил 12 маротиба мавриди истифодаи шоир будааст:
Пур саркаш аст хусн, хамои бех, ки бедилон Оинадории дили беорзу кунанд (1, 3, 336); Китобе зи гафлат ракам кардаам, Зи оинадорй ситам кардаам (1,5, 434).
Оиназой. Асоси калимасози калимаи мазкур калимаи мураккаби «оиназо» буда, дар шакли калимаи мураккаб низ дар назми Бедил дучор мешавад:
Ёди он чилва зи чашмам гирехи ашккушост, Шавки дидорпарастон чй кадар оиназост (1,4, 92).
Тавассути пасванди -й аз калимаи мураккаби «оиназо» исми сохтаи маънй ташаккул ёфтааст. Дар назми Бедил бо калимаи мазкур як маротиба дучор омадем:
Дар коргохи имкон бешубха нест фитрат, Тимсол мефурушад оиназоил мо (1, 1, 151).
Оинапардозй. Асоси калимасози калимаи мазкур «оинапардоз» буда, тавассути пасванди -й исм сохта шудааст. Дар мукоиса бо калимаи сохтаи «оинапардозй» калимаи мураккаби «оинапардоз» дар назми Бедил хеле зиёд (22 маротиба) мавриди корбурд карор гириф-тааст:
Хусни якто коргохи шухии тимсол нест,
Ин кадар оинапардозон тасарруф кардаанд (1, 2, 316).
Калимаи сохтаи «оинапардозй» бошад, дар назми Бедил чахор маротиба истифода шудааст:
Махви кафост оинапардозим сафо,
Аз ришдор хеч мапурсед, сода аст (1, 4, 62).
Зи оинапардозим навбахор
Тачаллист аз шаш чихат ошкор (1, 5, 332).
Оинасозй. Калимаи мазкур дар назми Бедил танхо як маротиба мавриди истифода карор шрифта, асоси калимасози вожаи мазкур - калимаи мураккаби «оинасоз» мебошад, ки дар назми Бедил панч маротиба хадафи истифодаи шоир карор гирифтааст: Маънинамои чехраи максуд нестист, Бедил, маро гудохтан оинасоз кард (1,3, 122).
Вожаи «оинасозй» бошад, як маротиба истифода шудааст: Кош бо оинасозиуо намепардохтем, Вакти моро софии дил хам мукаддар мекунад (1,3,244).
Оинадоранда. Калимаи сохтаи мазкур аз асоси калимасози «оина-дор» тавассути пасванди -анда сохта шудааст. Дар назми Бедил кали-
\ 461/ \
— ~ НОМАИ донишгох )
май мазкур танхо як маротиба мавриди истифода карор шрифта бошад хам, лекин асоси калимасози он - калимаи мураккаби «оина-дор» хеле зиёд - 79 маротиба (мутобики шумори мо) мавриди истифода карор гирифтааст:
Чуши ашкем, шикает оинадор аст ин до,
Ракси хастй хама дам шишасавор аст ин до (1, 1, 29).
Калимаи сохтаи «оинадоранда» як карат мавриди истифода карор гирифтааст:
Бех, ки дили мунфаил аз худат огах кунад, Варна ба пешат касе оинадоранда нест (1, 4, 163).
2. Калимахои мураккаб. Омузиши маводи назми Бедил собит месозад, ки дар мукоиса бо калимахои сохта калимахои мураккаб, ки бо дузъи «оина» сохта шудаанд, ба микдор хеле зиёданд. Аз руи маводи мо ин гурухи калимахо 43 ададро ташкил мекунад. Ин микдорро боз ба ду гурух чудо намудан мумкин аст:
2.1. Калимахои мураккаби пайваст. Ин навъи калимахо дар маводи мутолианамудаи мо хеле кам буда, танхо як калима (оинабардаст) дучор шуд. Калимаи «оинабардаст» аз чузъхои баробархукуки «оина» ва «даст» тавассути миёнванди -бар- сохта шудааст:
Надошт зохиру мазхар чахони яктой,
Чунуни оинабардаст ханда бар мо кард (1, 3, 275).
2.2. Калимахои мураккаби тобеъ. Калимахои навъи мазкур дар назми Бедил хеле фаровон буда, аз чумла як кисми онхо тавассути чузъи «оина» созмон ёфтаанд. Калимахои мазкурро аз руи чойгиршавии вожаи «оина» ба ду гурух чудо намудан мумкин аст:
2.2.1. Калимахои мураккабе, ки дар онхо чузъи «оина» дар аввали калимаи мураккаб карор гирифтааст. Ин микдор калимахо хеле зиёданд ва 31 калимаро дар бар мегиранд. Аз ин микдор 7 калима (оинабин, оинадор, оинакирдор, оинапардоз, оинару, оинасоз, оина-хона) дар забони точикй мавчуд буда, дар фархангхо зикр шудаанд, бокимонда 24 калима (аз чумла оинаболин, оинадушман, оиназо, оинаманзил, оинамикдор ва г.) сохтаи Бедил буда, дар фархангхои зеридаст, махсусан «Лугатнома»-и Деххудо бо онхо дучор наомадем.
Калимахои мураккаби мазкурро, аз руи он ки калимаи оина ба кадом маъно истифода шудааст, ба ду даста чудо намудан мумкин аст:
а) калимахои мураккабе, ки дар онхо чузъи «оина» ба маънои аслии худ мавриди истифода карор гирифтааст: оинадушман (он ки бо оина душманй дорад), оинахона, оинаманзил (чое, ки бо оина
мураттаб шудааст), оинанигин (нигине, ки бо оина оро ёфтааст), оинатаьмир (касе, ки бо таъмири оина манпул аст), оинахох (он ки хостори оина аст), оиначу (он ки дар чустучуи оина аст):
Оинадушман. Калимаи мазкур дар назми Бедил як маротиба мавриди истифода карор гирифтааст:
Гар чунин дорад нигохи бетамизон инфиол Рафта-рафта хусн хам оинадушман мешавад (1, 3, 314).
Оинаманзил. Калимаи мураккаби фавк як карат дар маснавии «Тилисми хайрат» истифода шудааст: Зи ёди синахо махтобмахфил, Ба сайраш дидахо оинаманзил (1, 5, 189).
Муродифи калимаи мазкур дар назми Мирзо Бедил калимаи мураккаби «оинахона» аст, ки дар мукоиса бо калимаи «оинаманзил» хеле зиёд - 9 маротиба истифода шудааст:
Кам нест сухбати дил, гар мард зан намонад, Оинахонае хает, гу: анчуман намонад (1,2, 339).
Оинанигин. Калимаи мазкур низ, мутобик ба мушохидаи мо, як маротиба дар газалиёти шоир мавриди корбурд карор гирифтааст:
Шаб хасрати дидори туам доманкамин шуд, Х,ар зарра зи ачзои ман оинанигин шуд (1, 3, 340).
Оинатаъмир. Вожаи мазкур як карат дар маснавии «Тури маьрифат» мавриди корбурди шоир карор гирифтааст: Нишеманхо хама оинатаъмир, Зи акси лолаву гул субхи Кашмир (1, 5, 640).
Калимахои мураккаб барои рехтаву муъчаз баён гардидани ифодаву иборахо кумак мекунанд. Ин аст, ки Бедил ибораи «таъмир-кунандаи оина»-ро бо калимаи мураккаби рехтаи «оинатаъмир» муъ-чазу зебо баён намудааст.
Оинахох. Калимаи мазкур аз таркиби «оина хостан» созмон ёфта, дар назми шоир як маротиба истифода шудааст: Хдсоби сояву хуршед хеч рост наёяд, Матои мунтазирон зангу хусн оинахох, аст (1, 4, 311).
Оиначу. Калимаи мураккаби мазкур низ дар газалиёти шоир як маротиба истифода шудааст:
Хусни хакикат ру ба ру, саьйи фузул оинацу. Бедил чй бардорад, бигу, эй ёфтан ночустанат (1, 4,208).
б) калимахои мураккабе, ки дар онхо калимаи оина аз ма ьнои аслй
дур туда, ба маънохои мачозй истифода шудааст: оинабистархо, оина-болин, оинадаст, оиназо, оинакирдор, оинамикдор, оинарой, оина-хитоб, оинадуш ва f.:
Ба хайратрафтагонат фориганд аз фикри осудан, Ки бедорист хоби нози ин оинабистархо (1,1, 102) Хдйрати махзем, Бедил, хар кучо афтодаем, Саргаронихои мо оинаболин будааст (1,4, 337) Хаёлат бандаи хидматпараст аст, Ки дар суратгарй оинадаст аст (1, 5, 159) Ёди он дилва зи чашмам гирехи ашккушост, Шавки дидорпарастон чй кадар оиназост (1,4, 92). Каноат ку, ки фарши дил кунад оинакирдорам, Чучашмихирстокайбоядамзадхалкабардархо(1,1,102) Дахр агар гафлатриводи чахл бошад, бок нест, Чилвахо беранг буд, оинарое барнахост (1,4, 323) Ё раб, аз партави дидор нагардад махрум, Махфили хайрати мо оинамшфоре хает (1, 4, 98) Вучуди оинацуиш иртиботаш, Адам тамхиди барги ихтилоташ (1,5, 50) 2.2.2. Калимахои мураккабе, ки дар онхо «оина» чузъи дуюмро ташкил мекунад ва бори асосии маъно низ бар души хамин калима аст. Ин гурухд калимахо 11 ададро ташкил дода, хама сохтаи Беди-ланд, чунки дар муътабартарин фархашхо, чун «Лутатнома»-и Дехху-дову «Фархаши форсй»-и доктор Муин ба кайд наомадаанд (занг-оина, ибратоина, маъниоина, офиятоина, талотумоина, тарабоина, хайратоина ва f.):
Дарё талотумоина, сахро губорхез. Аз офият чи хушку чи тар даст шустаанд (1, 2, 257) Х,уш то офиятоинаи мастй нашавад, Нест мумкин, ки кунад кореву оей нашавад (1, 3, 198) Чй вонамоядам ин хастии адамтимсол? Надиданоинае дар мукобил афтодааст (1,4, 283) Субхдам, Бедил, хаёли навбах,ороинае Аз табассум бар гули захмам намак пошиду рафт (1,4,246) Тарабоина шуд шох аз шунидан, Бисоте чид гулзори дамидан (1, 5, 106) ва f. Хулоса, калимаи «оина» аз вожахои калидии назми Мирзо Бедил махсуб ёфта, ба касрат дар ашъори у мавриди корбурд карор
гирифтааст. Дар газалиёт ва маснавихои Мирзо Бедил 53 калимаи муштаке дарёфгем, ки бо чузъи «оина» сохта шудаанд ва дар натичаи омузишу мукобалаи фархангхо 40 калимаро аз ихтироъхои худи шоир донистем. Каламкаш калимаи фавкро, аз як тараф, хам ба маънои аслй ва хам ба маънои кучида истифода намуда, аз тарафи дигар, бо калимахои муштак, ки бо асоси «оина» сохта шудаанд, захираи лугавии забони точикиро гановат бахшидааст.
ПАЙНАВИШТ:
1. Бедил, Абдулкодир. Осор. Ч,илдхои 1-4. Газалиёт. Х,озиркунандаи чоп Сахобиддин Сиддиков. Ч,илди 5. Маснавихо. Бо саъю кушиш ва мукаддимаву тавзехоти Бобобек Рахимй. -Душанбе: Адиб, 1990-2004
2. Грамматикам забони адабии хозираи точик. Ч,илди 1. Фонетика ва морфология. -Душанбе: Дониш, 1985
3. Деххудо, Алиакбар. Фарханги мутавассити Деххудо. Дар ду мучаллад. (зери назари дуктур Саъидчаъфари Шахидй). -Техрон: Муассисаиингишорот ва чопи Донишгохи Техрон, 1385.4,-1-2.
4. Исмоилов И. Зарф дар забони адабии хозираи точик. -Душанбе: Ирфон, 1971
5. Муин, Мухаммад. Фарханги форсй. Дар шаш мучаллад. - Техрон: АмириКабир, 1375
6. Насриддинов А. Бедил дар оинаи тафаккури бадей. Дар кит. Нуров Н. Фуруги фитрати маънй (нашридувум бо тахриру иловахо). Хучанд: Нури маърифат, 2008
7. Одина, Мирзо. Шархи бисту як газали Бедил. -Душанбе, 2007
8. Пейсиков Л.С. Очерки по словообразованию персидского языка. -М.: Изд-во Московского университета, 1973
9. Персидско-русский словарь. В двух томах. Под редакцией Ю.А.Рубинчика. -М.: Русский язык, 1985. Т.1 - 800с.; Т.2
10. Рахимй, Бобобек. Шархи шаст газали Бедил. -Душанбе: Деваштич, 2004
11. Рустамов Ш. Калимасозии исм дар забони адабии хозираи точик. -Душанбе, 1972
12. Рустамов Ш. Исм. -Душанбе: Дониш, 1981
13. Саймиддинов Д. Вожашиносии забони форсии миёна. -Душанбе: Пайванд, 2001
14. Салимов Ю. Ёдгори умр. Ч,.2. -Хучанд: Нури маърифат, 2003
15. Фарханги забони точикй (аз асри X то ибтидои асриХХ). Дар 2 чилд. -М.: Советская энциклопедия, 1969
— 50 ~ НОМАИ донишгох
16. Хонларй, Парвиз Нотил. Таърихи забони форсй. Ч,илди 3. -Техрон: Фарханги нашри нав, 1387
17. Шариат, Мухаммадчавод. Дастури забони форсй. -Техрон: Асотир, 1381
18. Шафеии Кадканй, Мухаммадризо. Шоири оинахо (баррасии сабки хиндй ва шеъри Бедил). Техрон: Огох, 1379
Слово «оина» («зеркало») в творческой лаборатории Бедиля М. Олимджонов
Ключевые слова: язык творчества Бедиля, лексикология, словообразование, стилистика поэзии
По единодушному утверждению ученых, творчество Мирзо АбдулкодираБедиля является вершиной индийского стиля. Использование нехарактерных для классической поэзии метафор и сравнений, чрезвычайно сложный язык поэта делают трудным понимание его стихов. Однако в его творчестве есть ряд выражений и словосочетаний, выполняющих роль ключевых слов или путеводителей в поэзии Бедиля.
Статья посвящена особенностям словообразования существительного «оина» («зеркало») в поэтическом наследии Бедиля.
The Word "Oina" (mirror) in Bedyl's Creative Laboratory M. Olimjanov
Key words: language of Bedvl's creation, lexicology, word-building, stylistics of poetry
According to a unanimous assertion of scientists Mirzo Abdukodir Bedyl s creation is an apex of Indian style. Metaphors and similes being non-habitual for classical poetry make extraordinarily complicated language of his verses too difficirft for understanding. Still there is a number of expressions and word-comb inations performing the role of key vocabulary or guiding signs in Bedyl s poetry. The article dwells on the peculiarities of word-building in reference to the noun oina (mirror) in Bedyl spoetical heritage.
