CC BY
60
Ф I Л А Л А Г I Ч Н Ы Я Н А В У К I
УДК 81'33
СУСВЕТНАЕ ПАВУЦ1ННЕ, СЕЦ1ВА, ВЭБ I 1НТЭРНЭТ У КАМП'ЮТАРНА-АПАСРОДКАВАНАЙ КАМУШКАЦЬП
A. А. Барковiч
кандыдат фшалапчных навук, дацэнт, дацэнт кафедры прыкладной лшгвютыш
фiлалагiчнага факультэта БДУ, г. Мшск, РБ
У артикуле разглядаецца стуацыя, якая складваецца у беларускай мове з адаптацыяй, аамтяцыяй i фiксацыяй тэрмiналагiчнай лексш са сферы камп 'ютарна-апасродкаванай камункацып. Дадзеныя такога роду могуць быць атрыманы з выкарыстаннем комплекснай методык з прыцягненнем тструментау прыкладной лiнгвiстыкi, сярод ятх найбольш эфектыуныя - корпусныя даследаваннi. Ва умовах недастатковай развiтасцi лiнгвiстычных корпусау беларускай мовы рэлевантныя вынШ цалкам дасягальныя з дапамогай корпусау, анатаваных як электронныя бiблiятэкi, i 1нтэрнэту. Эмпiрычныя дадзеныя сведчаць аб ттэнауным засваеннi тэрмiнау са сферы тфармацыйных тэхналогш у беларускай мове. Функцыянаванне групы таюх тэрмiнау з'яуляецца паказальным, адлюстроуваючы характэрныя рысы развщця термтаастэмы.
Уводзшы
Мова Сусветнага павущння (англ. World Wide Web) своеасаблiвая i разнастайная. Для яе вдэнтыфжацьп i стратыфжацып ужо сёння неабходна свая тэрмшалопя. У англамоунай культуры такая тэрмшаастэма актыуна фармiруецца. Выкарыстоуваецца, напрыклад, цэлы шэраг тэрмшау для пазначэння мауленчай прадукцып у асяроддзi камп'ютарна-абумоуленай дзейнасщ [1].
Выимк даследавання i ix абмеркаванне
Беларускае мауленне уносщь свае карэктывы у паняццевую сферу Сусветнага павуцiння. Тут трэба адзначыць некальк1 важных асаблiвасцей.
Адной з характэрных прымет беларускага маулення з'яуляецца паступовае пашырэнне выкарыстання лексемы Сецiва, якая першапачаткова была элементам размоунай практык1. Аб'ектыуна аб'ём яе семантыш не аформiуся канчаткова: можна гаварыць i аб частковым выцясненш аднаслоунай адзiнкай састауной назвы Сусветнае павуцтне, i аб замене агульнаславянскай адзшкай адпаведнай калькi iншамоунага запазычання, i аб спарадычным выкарыстанш лексемы у якасцi абагульненай назвы для паняццяу 1нтэрнэт, вiртуальная рэальнасць, Вэб i шш. Мiж шшым, прынцыповага адрознення памiж семантыка-сiнтаксiчнымi арэаламi Сещва, Сусветнага павуцтня, Вэба i 1нтэрнэту у беларускiм мауленнi не назiраецца. Наадварот, гэтыя назвы часта выкарыстоуваюцца бессiстэмна, нават у мауленш высокаадукаваных носьбiтаУ беларускай мовы. Характэрным з'яуляецца наступны фрагмент з штэрв'ю «паэта i лiтаратуразнауцы, кандыдата фшалапчных навук» Вiктара Жыбуля газеце «Звязда» (Надзеi Юшкевiч):
«[Пытанне] - Ц развiваецца беларуская мова у вiртуальнай прасторы?
ВЫтар Жыбуль (далей В. Ж.):
- 1нтэрнэт у нас ужо дауно назвалi сещвам, i гэтае слова прыжылося. Яшчэ сустракау словасвет - неалаггзм, прыдуманы паэтам Леатдам Дранько-Майсюком. Таксама прыгадваю слова "мяно" (ад "мянушка") у значэнт "тк", якое сустракау на ттэрнэт-форумах...
[Пытанне] - Дзе часцей беларус сустракаецца з роднай мовай: у рэальным жыццi цi у ттэрнэце?
B. Ж.:
- Напэуна, вiдаць, у ттэрнэце. Бо, заходзячы у сецiва, чалавек ужо звычайна ведае, яюя сайты/парталы/форумы будзе наведваць, з км будзе камуткаваць i г. д. А у рэальным жыццi усе больш падпарадкавана выпадковасцi: ен выйдзе з дому, паедзе на працу у грамадсюм транспарце, i... ужо як пашанцуе - можна сустрэць па дарозе каго-небудзь беларускамоунага, а можна i не
сустрэць. Прынама, на людзях, яюя у рэальным жыцщ скажам, ходзяць па вулщы, не натсана, беларускамоуныя яны ц не, а у ттэрнэце - напкана у лтаральным сэнсе (у профШ i г. д.). Так што у сецiве чалавеку прасцей i паказаць сябе як ёсць, i знайсцi аднадумцау... » [«Звязда», 06 снежня 2012 года / № 23 (15709) / У пошуках роднага слова, або 1нтэрнэт як сродак самавдэнтыфжацьп] (Тут i далей прыклады - з электронных крынщ) [2].
У дадзеным фрагменце пара 1нтэрнэт / Сецiва выкарыстоуваецца як поунасцю сiнанiмiчная. У першым выпадку гэта адбываецца у межах аднаго сказа, затым двойчы -у суседшх. Значэнне менш ужывальнага - Сецiва - раскрываецца праз семантыку больш звыклага i папулярнага слова 1нтэрнэт.
Так1м шляхам адзшка Сецiва паступова становiцца агульнаужывальнай. Хаця у сучасным мауленш семантыка Сецiва з'яуляецца нестабiльнай - магчыма яе выкарыстанне i у значэннi 'Сусветнае павуцiнне', i як аналаг 1нтэрнэту, i як ^ртуальная рэальнасць' у абагульненым значэннi. Кожны беларускамоуны наведвальшк Сусветнага павуцiння пад Сецiвам (щ сещвам -з маленькай лггары) разумее адвольны аб'ём семантык1.
Вщавочна, многае будзе залежаць ад лексiкаграфiчнай лакалiзацыi лексемы, якая замацуе яе узуснае разуменне у тым щ шшым выглядзе.
Адносна выкарыстання адзшак 1нтэрнэт i Сусветнае павуцтне у сучаснай беларускай мове дадатковую шфармацыю можна атрымаць з корпусных крынщ. На сённяшш дзень у 1нтэрнэце даступныя тры беларускамоуныя корпусныя рэсурсы: «Corpus Albaruthenicum», «Параллельный корпус (белорусский)» у складзе НКРЯ i «Беларуси N-корпус».
У «Corpus Albaruthenicum» m словазлучэнне Сусветнае павуцiнне, нi нават павуцтне сярод тэкстау не сустракаюцца: канкарданс з вынiкамi пошуку - «знойдзена: 0» з улжам выкарыстання словазмяняльных фiльтрау «усе формы» [3].
Лексема Сецiва у разглядаемым корпусе адсутшчае, таксама.
Лдсутнiчаюць i варыянты выкарыстання адзiнак Вэб i Web, адпаведна.
Лексема 1нтэрнэт у «Corpus Albaruthenicum» сустракаецца вельмi рэдка (тут i далей прыклады з корпусау - з захаваннем арфаграфй арыпналу, па магчымасцi):
«Вмнмк пошуку:
Знойдзена: 2...
Чалавек друкаванай прадукцыи мусщь саступщь месца Чалавеку электроннай эпохi, амвалам якой з'яуляецца 1нтэрнэт i набыццё жаданай цэласнасцi асобы. СУЧАСНАЕ БЕЛАРУСКАЕ Л1ТАРАТУРАЗНАУСТВА У С1СТЭМЕ ГУМАН1ТАРНЫХ ВЕДАУ М. А. ТЫЧЫНА».
Транслггарацыя лацiнiцай у выпадку з лексемай 1нтэрнэт не крытычная: у форме Internet яна выкарыстана тольш адзiн раз:
Выкарыстоуваючы рэсурсы Internet, праваслауныя прадпрымальтш заснавалi уласны сайт, як з'яуляецца вельмi папулярным. ПРАВАСЛАУНЫЯ ТРАДЫЦЫ1 У ПРАД-ПРЫМАЛЬНЩТВЕ РЭСПУБЛ1К1 БЕЛАРУСЬ, I. У. ГОРЫШ [3].
У рэсурсе «Параллельный корпус (белорусский)» у складзе «НКРЯ» словазлучэнне Сусветнае павуцтне адсутнiчае у акружэннi «305 142 предложения, 2 839 268 слов» [4]. Выкарыстання кароткай формы намшатэмы - павуцтне у значэнш 'Сусветнае павуцiнне' -таксама, не назiраецца. Хаця павуцта i павуцтне - сустрэлюя 31 раз у 15 дакументах [4].
Лексема Сецiва у тэкстах «НКРЯ» прысутшчае, знойдзены два прыклады:
Я «nалазiу» у сещве 1нтэрнету дзеля праверт i знайшоу гэты ж тэкст, надрукаваны у вядомых, прэстыжных лацтаамерыкансшх газетах [Карлас Шэрман. Блуканец (2005)];
Нарэшце, 1льза Карвальла паведамша па сецiве усяму сьвету гШпанамоунай фшалогй, што знайшла iдэнтычны «бльзьняткам» тэкст «If I had Му Lifе to Lv оvеr», пад яюм стащь подтс Дона Пральда Фоп НетМ), вядомага амерыканскага карыкатурыста, у часоniсе Rеаdеr's Digest за кастрычтк 1953 году [Карлас Шэрман. Блуканец (2005)].
Тыповая спуацыя, што Сещва, як i Сусветнае павущнне, 1нтэрнэт i Вэб, часта тшуцца з маленькай лггарай на пачатку слова. Калi у першым з прыведзеных прыкладау 1нтэрнэт - гэта 1нтэрнет, а сещва - атрыбут 1нтэрнэту, то у друпм - сещва выкарыстана у сiнанiмiчным 1нтэрнэту значэннi. Характэрна, што абодва прыклады - з аднаго твора.
Лексема 1нтэрнэт, уласна у нарматыуным выглядзе, хаця i у кантэксце «тарашкевiцы», сустрэлася у тэкстах «НКРЯ» тольш аднойчы:
Пошук зацягнууся, у т nрымалi удзел дзясятк адмыслоуцау, у Шдэрландах быу створаны ттэрнэт-сайт, дзе зьбiралiся сьведчаньт, даты, факты, версй [Карлас Шэрман. Блуканец (2005)].
У лащнскай транслизрацып Internet адпаведная лексема адсутшчае.
Няма у «НКРЯ» i адзшш Вэб. У лацiнскай транслизрацып Web - адпаведная лексема таксама адсутнiчае.
Зусiм шшыя паказчыш у тым жа «НКРЯ» для рускай мовы, што, несумненна, залежыць ад шырэйшай жанравай прадстауленасцi рубрык1 «Основной корпус» у «НКРЯ» [4].
Для прыкладу, у асноуным корпусе «НКРЯ» для лексемы Интернет «Найдено 2 402 документа, 6 645 вхождений» сярод «85 996 документов, 19 362 746 предложений, 229 968 798 слов». Аб актыунай аймшяцып запазычання моунай йстэмай сведчыць наяунасць дэрыватау рознага кшталту:
Влияние арабского, ясно, будет расти за счет переселенцев и движения ислама, влияние японского - за счет культурной миссионерии Японии в сочетании с интернетизацией [Запись LiveJoumal с комментариями (2004)].
Як можна бачыць, тут i назоунш, i прыметнш, i части састауных назвау. Дэрыватывы ад асновы iнтэрнэт- шырока распаусюджаны у iнтэрнэт-мауленнi i у прадстауленых у рэжыме «анлайн» сродках масавай шфармацып. Ёсць падставы канстатаваць, што у вусным мауленнi i слэнгу засвоеных сродкамi i рускай, i беларускай моу адзiнак з асновай «штэрнэт» знойдзецца намнога больш. Тэндэнцыя датычыцца як патэнцыялiзмау i аказiяналiзмау, так i калек. Працэсы фармiравання лексiкону i моунай сiстэмы рускай i беларускай моу вельмi падобныя у кантэксце шырокага пранiкнення запазычанняу [5]. Асаблiва гэта актуальна у дачыненнi да запазычаных паняццяу i найменняу з больш iнтэрнацыяналiзаваных моу, у першую чаргу, англiйскай. Можна чакаць, што адзiнкi тыпу шэт i iнтэрнэцiка будуць з'яуляцца у беларускай мове з не меншай, чым у рускай, рэгулярнасцю:
Андрей купил провода, сделал дырочку в стенке (в углу около окна) в зал и провел им интернет (пополам платим) от нас (сейчас еще один провод сделал, для ноута, чтоб в зале сидеть с инетом)... через эту же дырочку проходят провода - ТВ и телефона... [Новые родственники - как уживаемся? (форум) (2008)];
Корпусны менеджар «НКРЯ» налiчыу, дарэчы, у асноуным корпусе «2 305 документов, 6 468 вхождений» рускага варыянта асновы интернет-. Першыя сто старонак «выдачы» дэрыватау у выглядзе складаных слоу з удзелам асновы интернет- у асноуным корпусе «НКРЯ» утрымлiваюць 135 прыкладау, мнопя назвы ужываюцца неаднаразова: интернет-адрес, интернет-андеграунд, интернет-аудитория, интернет-аукцион, интернет-банк i г. д. [4].
«НКРЯ» прадстауляе вельмi карысную шфармацыю адносна жанравай прадстауленасщ тэкстау са складнiкам интернет- па сферы функцыянавання, тыпе тэксту, тэматыцы тэксту, нават адносна полу аутара. Мужчыны выкарыстоувалi адзiнку Интернет больш чым удвая часцей, чым жанчыны: 972 супраць 423 дакументау i 3114 словаформау супраць 1020.
Пераважаюць у жанравай прадстаунiчасцi: «публицистика / нехудожественная» - 4 348, «учебно-научная / нехудожественная» - 799 i «электронная коммуникация / нехудожественная» -542 словаужыванш. Мастацкая лтгаратура - только 336 кантэкстау, што характарызуе сферу ужывання адпаведнай лексемы як вельмi дынамiчную i, пераважна, камп'ютарна-апасродкаваную камушкацыю.
Першыя чатыры радк1 сярод самых распаусюджаных тыпау тэксту з асяроддзя интернет-валентных спалучэнняу - займаюць «артыкул», «нататка», «форум» i «штэрв'ю»: адпаведна 3 364, 528, 456 i 390 словаужыванняу. Только пасля гэтых катэгорый у рэйтынгу адзначаны «раманы», «манаграфй», «абзоры», «аб'явы» i шшыя больш кансерватыуныя рубрыш: 196, 131, 128, 112 словаужыванняу, адпаведна.
Падобным чынам, па тэматыцы тэксты з лексемай Интернет маюць прыярытэты у катэгорыях «политика и общественная жизнь» - 1 176, «наука и технологии» - 848, «бизнес, коммерция, экономика, финансы» - 827 словаужыванняу. У друпм шэрагу знаходзяцца «частная жизнь» - 373, «искусство и культура» - 324 словаужыванш i г. д. [4].
У «Беларусшм N-корпусе» адзшка Cусветнае павуцшне сустрэлася адзш раз (на «~30 млн. словаужыванняу»):
Бадай тольк уладальнш спадарожткавых талерак ды карыстальтш сусветнага nавvuiння могуць тут ужываць маскоусш медыяпрадукт у арытнале [Аутар: БелаПАН / Назва: Эксперт: Райя ужо упусцша свой шанс у шфармацыйным уздзеянш на Беларусь] [6].
Скарочаная форма намiнатэмы павуцтне у значэннi «Сусветнае павуцшне» тут не сустрэлася нiводнага разу.
Лексема Сецiва у «Беларускiм N-корпусе»: «Знойдзена: 12».
Стымуляваць далучэнне да сецiва беларускамоуных школ i беларускамоуных карыстальнiкау [Аутары: Сяргей Запрудсш, Алена Ашам, Уладзь Кошчанка, Сяргей Кручкоу, Адам Мальдзiс, Алена Таболiч, Генадзь Цыхун / Назва: Стратэгiя развщця беларускай мовы у ХХ1 стагоддзi (Праект)].
I канкарданс у складзе 1621 слоуваужыванне - пра 1нтэрнэт у самых розных спалучэннях i кантэкстах:
Маславай, вельмi актыуна праходзша галасаванне на ттэрнэт-старонцы медыякампанй: яе наведнМ 2 [Аутар: БелаПАН / Назва: Падведзены вынш фотаконкурсу «Беларусь, якую мы заутра не убачым»].
18 разоу - па дадзеных «Беларускага N-корпуса» - Internet выкарыстоувауся у лацiнскай транслiтарацыi:
Напрыклад, можна абрэзаць канал сувязi з дзяржауным прадпрыемствам «Белпак», адзтым рэальным правайдэрам сктэмы «Internet» у Беларуа, тым самым закрыушы выхад у сетку уам карыстальнкам [4], але гэтак жа паспяхова можна усталяваць прыватную спадарожткавую антэну i працаваць з «Internet» наупрост [Аутар: Стах Дзедзiч / Назва: Эпшог. Спроба убачыць наш шлях].
Лексема Вэб у «Беларусшм N-корпусе» сустрэлася 27 разоу:
Удзел у вэб-чаце можа узяць кожны, хто пажадае [Аутар: БелаПАН / Назва: У Мшск прыбывае пiяр-менеджэр прэзщэнта ЗША Джо Роспарс].
Канкарданс ВЭБу у беларускай мове памылкова уключае яшчэ i банк (Внешэкономбанк): 4 выпади з 27 - якраз пра банк:
Дубкоу таксама nаведамiу, што з nраnановамi аб крэдытнай падтрымцы Беларусь звярнулася i да тшых растсюх банкау, з якiмi у беларускага урада заключаны мемарандумы аб супрацоунщтве: «Росбанка», ВЭБ, а таксама ВТБ, з ятм nадniсанне такога дакумента запланавана на найблiжэйшы час [Аутар: БелаПАН / Назва: Беларусь вядзе перамовы з Ашчадным банкам Расй аб прадстауленш крэдыту у памеры 2 млрд доларау ЗША (дапоунена)].
Лексема Web лацшщай сустракаецца тольш 9 разоу - утрая радзей:
З яго дапамогай абанентам ZALA адкрываецца функцыя плацяжоу «праз тэлевгзар» - як у тфаюёсках або у астэме Web-pay [Аутар: БелаПАН / Назва: 1нтэрактыунае тэлебачанне ZALA запусцша шфармацыйны партал i сэрвю «ТБ-баншнг»].
У апошшм прыкладзе астэма электронных плацяжоу «WEBPAY™» (англ. payment system WEBPAY™) з лёгкай рую журналюта ператварылася у Web-pay. Такое выкарыстанне можа сведчыць як аб успрыняцщ асновы Web у якасцi экзатызму, так i аб частковай адаптацыi усёй састауной назвы у сютэме беларускай мовы, дзе мадэль узору Вэб- / Web- дастаткова прадуктыуная [6].
Пошукавыя магчымасш iнтэрнэт-парталау, як правша, не дазваляюць выканаць паунацэнную лшгвктычную працу на адпаведным матэрыяле без дадатковых намаганняу. У абсалютнай большасцi парталау адсутнiчае разгалiнаваная праграмнае забеспячэнне i лшгвютычная разметка тэкстау - што перашкаджае атрыманню астэматызаванай статыстыю адносна словаужывання i шшых больш складаных параметрау. Але абмежаванае даследаванне, напрыклад, на базе электронных арх1вау газет, можа быць паспяховым пры умове пастаноую карэктных задач.
Зразумела, у ташх арх1вау свае задачы па пошуку адпаведных тэкстау, i яны недастаткова прыстасаваныя да правядзення самадастатковых лшгвютычных даследаванняу. Напрыклад, электронны арх1у газеты «Звязда» дазваляе эфектыуна знаходзiць неабходныя публiкацыi [2]. Але у матэрыялах не адзначаецца колерам цi шрыфтам сказ щ фрагмент з адзiнкай, якая адшукваецца (слова цi словазлучэнне). З шшага боку, адкрываецца артыкул цалкам, што можа быць карысным у дыскуршуным цi кантэнт-аналiзе. Няма дадзеных аб колькасщ знойдзеных прыкладау. З вельмi немудрагелiстай праграмнай дапрацоукай пошукавай сiстэмы сайту яго магчымасш мага б намнога пераузысш «маладыя» беларусшя корпусныя праекты. Што, безумоуна паспрыяла б папулярнасцi самой газеты.
Тым не менш, сайт «Звязды» дазваляе правесцi абмежаваныя колькасныя i якасныя параунаннi. Так, можна атрымаць звестк1, што Сусветнае павуцтне 15 разоу сустракаецца на старонках «Звязды» у 2012 годзе:
Сацыëлагi канстатуюць, што за гэты час значна, на 10,5%, паменшылася колькасць карыстальткау, ятя выкарыстоуваюць Сусветнае павуцтне некальп разоу у тыдзень, - з 25,5% у 2009 годзе да 15% у мтулым [18 студзеня 2012 года /№ 10 (27125) /АКТУАЛЬНА / У Беларуа расце колькасць актыуных iнтэрнэт-карыстальнiкау].
Параунальна часцей выкарыстоуваецца лексема Сещва - 24 разы.
1мя i прозвiшча, дата нараджэння, месца жыхарства - такая iнфармацыя звычайна складае ваша iмя у сещве. [13 верасня 2012 года / № 17 (15703) / Ну i адрас!.. Як не прагадаць з iмем у сешве?].
Прычым лексемы Вэб у гэты перыяд у «Звяздзе» не сустрэлася увогуле, як i варыянтау
Web i Internet.
Слова Internet рэдка сустракаецца на старонках «Звязды»: тольш два разы - з 2006 па 2013 гг. У першым выпадку як частка састауной назвы:
Урад ГерманИ у апошнiя сутк папярэдзiу карыстальткау iнтэрнэту аб неабходнасцi адмовщца на час ад выкарыстання браузерау Internet Explorer кампанИ Microsoft па прычынах бяспет [l9 студзеня 2010 года / № 8 (26616) / ХРОН1КА АПОШН1Х ПАДЗЕЙ / Улады Германп заклiкалi грамадзян не карыстацца браузерам Internet Explorer].
Друп прыклад выклжае уражанне стылёвай памылк1 аутара - слова Internet выкарыстана з маленькай лiтарай напачатку, без двукосся i тлумачэння:
Пра тое, накольк увесь цяnерашнi тэхналагiчны працэс прыгатавання сыру аутаматызаваны i камп'ютарызаваны, вельмi яскрава сведчыць так факт: лШя падключана да internet, i пры яе пэуных збоях знешняя фiрма-пастаушчык (а гэта польская фiрма «OBRAM») можа, па выказваннi спецыялктау завода, тут жа праверыць мазгi гэтай лiнii, «адрэгуляваць» ix. Вядома, праз internet жа [17 кастрычшка 2009 года / № 197 (26555) / АШМЯНСК1Я БРЭНДЫ / Водар зямлi ашмянскай...].
Для параунання, шрьшчная форма 1нтэрнэт только у 2012 годзе у тэкстах газеты «Звязда» была выкарыстана 607 разоу. Такая статыстыка не пашдае сумненняу у тым, якая адзшка з'яуляецца найбольш звыклай i частотнай у мове сродкау масавай iнфармацыi:
Нядауна у ттэрнэце быу запушчаны праект «Зялёная карта» (grееnmар.bу), як уяуляе сабой ттэрактыуную электронную карту па пунктах здачы другаснай сыравiны, адходау i непатрэбных рэчау [26 кастрычшка 2012 года / № 208 (27323) / СОЦЫУМ / Як i дзе пазбавщца ад адходау i непатрэбных рэчау? Адказ ёсць!].
Акрамя корпусных рэсурсау у выглядзе лшгвютычных корпусау i электронных бiблiятэк-арх1вау, даволi аб'ектыуную шфармацыю аб ужывальнасш той щ iншай лексiчнай адзiнкi можна атрымаць i з самага вялiкага корпуса - сетк1 «1нтэрнэт». Пошук iнфармацыi у 1нтэрнэце магчымы з дапамогай пошукавых сiстэм, сярод найбольш вядомых i папулярных можна назваць «Яндекс» i «Google» [7], [8]. Аднак шфармацыю аб выкарыстаннi Web щ Internet у аутэнтычным выглядзе уключаць у кантэкст даследавання лекйкону беларускай мовы бесперспектыуна. Аб'ём звестак аб выкарыстанш так1х адзiнак у глабальным аспекце вельмi вялiкi, але лацiнская транслггарацыя звяжа абсалютную большасць дадзеных з мовамi, як1я выкарыстоуваюць лацшскую па паходжаннi графiку.
Тым не менш, дадзеныя аб сусветнай папулярнасш адпаведных паняццяу у iх амаль першапачатковай форме - у англамоуным напiсаннi - можна атрымаць. Пошук Web у «Google» дае вышк «About 2,890,000,000 results». Пошук Internet - «About 1,430,000,000 results (0.35 seconds)». М1ж шшым, папулярнасць Web у глабальным маштабе пераузыходзщь Internet -удвая. Гэта не здзiуляе: не толькi больш кароткая i эрганамiчная форма слова Web адыгрывае ролю. У першую чаргу, магчыма, наклала адбiтак псторыя фармiравання паняццяу у сучасным значэннi: замацаванне у матэрыяльным i моуным свеце паняцця тэхналогii Web папярэднiчала поспеху праекта Internet. Таксама можна выказаць меркаванне, што больш шырокае выкарыстанне лексемы Web абумоулена яе латэнтнай гiперанiмiчнасцю у адносiнах да Internet у англшскай мове.
У рускамоунай пошукавай сiстэме Яндекс па запыце Web - «Нашлось 264 млн ответов», па запыце Internet - «Нашлось 673 млн ответов», адпаведна. Абставшы функцыянавання разглядаемых адзiнак у юрышчным моуным асяроддзi «Яндекс» - супрацьлеглыя пераважна англамоунаму «Google»: амаль трохразовая перавага адзiнкi Internet над Web. Такая сггуацыя можа быць абумоулена штэрферэнцыяй паняццяу у мовах, яюя карыстаюцца шрылщай: прысутнасцю не только моунай адзiнкi Вэб (Веб), але i адзiнак Сусветнае павуцтне (у беларускай мове), Всемирная паутина (па-руску), Всесвтня мережа щ Всесвтне павутиння (па-украшску). 1х шырокая прадстауленасць у 1нтэрнэце аказвае адчувальны уплыу на сферу iснавання Web. Як i у беларускай мове, дзе актыуна
выкарыстоуваецца не толью Сусветнае павуцтне, але i Сещва - у рускай мове замест словазлучэння Всемирная паутина, можна сустрэць Сеть, ва украшскай мове, акрамя адзшак Всесвтня мережа i Всесвгтне павутиння, выкарыстоуваюцца Мережа, Тенета, Мгжмережжя, Всемережжя.
Для беларускай мовы з дапамогай пошукавых сервюау в1ртуальнай прасторы щкавая статыстыка можа быць атрымана адносна пары Сусветнае павуцтне / Сецгва. Для Сусветнага павуцгння у астэме «Яндекс» «Нашлось 2 тыс. ответов», для Сецгва - «Нашлось 9 тыс. ответов». У сютэме «Google» Сусветнае павуцгнне мае наступныя паказчыш: «About 2,370 results», а Сецгва дэманструе экстраардынарную вышковасць: «About 133,000 results». Звыш дзвюх тысяч i каля ста трыццащ трох, адпаведна, - паказчык перавап вельм1 сур'ёзны.
Вывады
Так1м чынам, вынш даследавання дазваляюць гаварыць аб наступных агульных i прыватных асабл1васцях ужывання адзшак Сусветнае павуцтне, Сецгва, Вэб i 1нтэрнэт у беларусшм мауленш:
1. Паняцщ Web / Internet аам1ляваны сютэмай беларускай мовы.
2. Можна упэунена гаварыць аб пераходзе адпаведных лексем з разраду «экзатызмау» сферы камп'ютарна-апасродкаванай камушкацый у разрад «звычайных» запазычанняу, у той щ шакшай ступеш засвоеных беларускай мовай.
3. Акрамя стаб1льнай транслггарацьп запазычанняу 1нтэрнэт i Вэб у беларускай мове, яны праяуляюць дэрывацыйную актыунасць.
4. Семантыка лексемы 1нтэрнэт няухшьна пашыраецца, што можна тлумачыць экспанс1яй адпаведнага сеткавага праекта у матэрыяльнай i в1ртуальнай рэчакнасщ.
5. Сфера выкарыстання адзшак Вэб i Сусветнае павуцгнне у беларускай мове адчувае моцны уплыу лексемы 1нтэрнэт, якая часта выступае як ушверсальнае азначэнне семантык1 'в1ртуальнай рэальнасш'.
6. Лексема Сецгва мае адчувальную перавагу па ужывальнасш у беларускай мове у цэлым у параунанш з Сусветным павуцтнем.
7. Колькасныя паказчыш сферы функцыянавання сведчаць аб размыванш тэрмшалапчнай характарыстык1 адзшак Сусветнае павуцгнне, Сецгва, Вэб i 1нтэрнэт на карысць 1х агульнаужывальнай якасщ як узуал1змау.
Лтаратура
1. Crystal, D. Language and the Internet / D. Crystal. - Cambridge : Cambridge University Press, 2001. - 272 p.
2. Звязда [Электронны рэсурс]. - Рэжым звароту : http ://www.zvyazda.minsk.by/ru/search/ext.php/. -Дата звароту : 20.11.2013.
3. Corpus Albaruthenicum [Электронны рэсурс]. - Рэжым звароту : http://grid.bntu.by/corpus/. - Дата звароту : 20.11.2013.
4. Национальный корпус русского языка [Электронны рэсурс]. - Рэжым звароту : http : //www.ruscorpora. ru/. - Дата звароту : 20.11.2013.
5. Баркович, А. А. Проявление взаимосвязей славянских культур в языке белорусской прессы / А. А. Баркович // V Славистические чтения памяти профессора П. А. Дмитриева и профессора Г. И. Сафронова : материалы междунар. науч. конф., Санкт-Петербург, 11-13 сентября 2003 г. / отв. ред. д. филол. наук Е. Ю. Иванова ; филол. ф-т СПбГУ. - СПб., 2004. - С. 6-10.
6. Беларусю N-корпус [Электронны рэсурс] / Рэжым звароту : http://bnkorpus.info/. - Дата звароту : 20.11.2013.
7. Яндекс [Электронны рэсурс] / Рэжым звароту : http://www.yandex.by/. - Дата звароту : 20.11.2013.
8. Google [Электронный ресурс] / Рэжым звароту : https://www.google.by/. - Дата звароту : 20.11.2013.
Summary
The article deals with the developing situation of adaptation, assimilation and fixation of computer-mediated communication terminology in the Belarusian language. This kind of data may be obtained using a complex technique involving instruments used in applied linguistics the most effective of which is corpus exploration. In the situation of insufficient development of linguistic corpora of the Belarusian language relevant results are achievable using annotated corpora as well as digital libraries and the Internet. Empirical data give evidence of intense information technologies terms absorption in the Belarusian language. Functioning of a group of such terms reveals the characteristics of terminological system development.
Пастуту у рэдакцыю 24.03.14
