Научная статья на тему 'СУРУНКАЛИ ПОЛИПОЗ РИНОСИНУСИТНИ ЭНДОСКОПИК ТАШХИСЛАШ ВА ДАВОЛАШ НАТИЖАЛАРИНИНГ ТАҲЛИЛИ'

СУРУНКАЛИ ПОЛИПОЗ РИНОСИНУСИТНИ ЭНДОСКОПИК ТАШХИСЛАШ ВА ДАВОЛАШ НАТИЖАЛАРИНИНГ ТАҲЛИЛИ Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
273
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Х. Н. Нуриддинов

Долзарблиги. Сурункали полипоз риносинусит (СПРС) касалликнинг клиник кечиши ҳамда уни даволаш жиҳатдан сурункали риносинуситнинг энг оғир шаклларидан бири ҳисобланади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «СУРУНКАЛИ ПОЛИПОЗ РИНОСИНУСИТНИ ЭНДОСКОПИК ТАШХИСЛАШ ВА ДАВОЛАШ НАТИЖАЛАРИНИНГ ТАҲЛИЛИ»

СУРУНКАЛИ ПОЛИПОЗ РИНОСИНУСИТНИ ЭНДОСКОПИК ТАШХИСЛАШ ВА ДАВОЛАШ НАТИЖАЛАРИНИНГ ТАХДИЛИ

Х. Н. Нуриддинов

Бухоро давлат тиббиёт институти

Долзарблиги. Сурункали полипоз риносинусит (СПРС) касалликнинг клиник кечиши хамда уни даволаш жихатдан сурункали риносинуситнинг энг огир шаклларидан бири хисобланади.

СПРС замонавий тиббиётнинг жиддий муаммосидир, чунки бурун оркали нафас олишнинг кийинлашуви ёки унинг тулик ёпилиши, хид билиш кобилиятининг бузилиши, бош огриги ва сурункали гипоксия холати туфайли у беморларнинг хаёт сифатини пасайтиради (2, 7, 9, 10).

Полипоз риносинусит ривожланишида сурункали бактериал ва замбуругли яллигланиш жараёнлари билан бир каторда бурун бушлиги аэродинамикасининг ва мукоцилиар ташишнинг бузилиши мухим роль уйнайди (5). Параназал синусларда яллигланиш жараёнининг пайдо булиши ва ривожланишида буруннинг девор анастомози ва деворни хосил килувчи тузилмалар орасидаги тор йулаклар жойлашган латерал девори - остиомеатал комплекс (ОМК) зонаси етакчи урин эгаллайди. Бурун тусигининг деформацияси, бурун чиганоклари гипертрофияси, шиллик каватнинг полипоз дегенерацияси каби бурун ичи тузилмаларининг тугма ва орттирилган нуксонлари натижасида хосил булган синуслар вентиляцияси ва дренажининг бузилишлари инфекциянинг мутлак колишига олиб келиши мумкин (3, 6).

СПРС ни даволаш усуллари одатда жаррохлик аралашуви, дори воситалари оркали даволаш ёки аралаш усулларни уз ичига олади (1, 2, 3, 4, 5, 11, 12).

Дори воситалари оркали даволаш протоклининг такомиллаштирилганлигига карамай, жаррохлик аралашуви СПРС ни даволашнинг асосий йуналиши булиб колмокда. Ушбу патология ПС яллигланиш касалликлари буйича утказиладиган барча жаррохлик операцияларнинг 2,3 кисмини ташкил килади. Аммо хаттоки мукаммал бажарилган жаррохлик операцияси хам СПРС кайталанишини тухтатишни кафолатламайди. Одатда бундай беморларда такрорий жаррохлик аралашувлари утказилади, СПРС билан операция килинган беморларни узок муддат кузатиб бориш бурун полипозининг 85% холларда кайталанишини аниклашга имкон беради (12).

Жаррохлик операциясидан кейинги узгаришларининг жадал регрессиясини таъминлаш ва бурун шиллик кавати ва параназал синусларнинг фаоллигини жаррохлик операциясидан кейинги даврнинг дастлабки боскичларида тиклаш СПРСни жаррохлик йули билан даволаш самарадорлигини оширишнинг мухим

шарти хисобланади (11). Бирок СПРС билан огриган беморларнинг жаррохликдан кейинги назоратининг кундалик клиник амалиётда кулланиладиган усуллари ушбу касалликдаги патогенетик механизмларнинг хилма-хиллигига тулик жавоб бермайди. Жаррохлик усулда даволаш тактикасини танлаш визуал бахолаш маълумотларига ва патологик жараённи текширишнинг кушимча усулларини тахлил килиш натижаларига асосланиши лозим (4).

Замонавий жаррохлик усуллари куйидаги максадларни кузлайди: бурун оркали эркин нафас олишни тиклаш, полипли тукимани бутунлай олиб ташлаш, шиллик каватни максимал даражада узгаришсиз саклаш. Охирги вактда ринохирургияда эндоскопик техника кенг кулланилиб, у максимал функционал самарани таъминлашга имкон бермокда (8). Тукималар, томирлар ва асаб тугунларининг минимал даражада шикастланиши синусларнинг киприкли эпителияси функциясининг жадал тикланишига ёрдам беради, синусларнинг яратиладиган кенг тургун анастомозлари бурун йуллари билан биргаликда параназал синусларнинг нормал вентиляциясини тиклайди.

Тадкикот максади сурункали полипоз риносинуситни ташхислаш ва даволашда эндоскопиянинг ролини урганиш эди.

Тадкикот усуллари ва материаллари. Биз 2008-2012 йилларда Тошкент тиббиёт академияси 3-сон клиникасининг ЛОР булимида стационар даволанган 125 нафар СПРС билан огриган беморларни текширдик. Ушбу тадкикотга кушимча равишда бронхиал астма ва узига хос касалликлар (аспирин индукцияланган астма, Картагенер синдроми, Янг синдроми ва хоказолар) билан огриган беморлар киритилмади. Барча беморлар касаллик анамнезини йигиш, риноэндоскопия, морфологик ва компьютер -томографик текширишни уз ичига олган кенг камровли текширувдан утдилар. Назорат гурухи Тошкент тиббиёт академиясининг 4-5 курс талабалари каторида 20 нафар соглом кунгиллилардан иборат эди. Риноэндоскопия Германиянинг Karl Storz фирмаси 00, 300 и 700 ли эндоскопи ёрдамида утказилди.

Тадкикот натижалари ва уларнинг мухокамаси.

Беморлар томонидан билдирилган шикоятларининг асосий кисмини бурун оркали нафас олишнинг кийинлашуви (92,5%), бурун окмалари (78,4%), аксириш (56%), хид билишнинг бузилиши (52,2%) ташкил килди. Беморларда купинча фронтал сохада бош огриги (78,4%) мавжудлиги кайд этилди. Компьютер томограммасида барча беморларда патологик жараёнларга алокадор параназал синусларнинг турли комбинациялари аникланди. 10 нафар (8%) беморда фронтал, юкори жаг ва этмоидал синуслар, 8 нафарида (6,4%) юкори жаг, этмоидал ва бош синуслар, 43 нафарида (34,4%) юкори жаг ва этмоидал синуслар, ва яна 8 нафарида (6,4%) эса барча параназал синусларнинг касалланганлиги аникланди.

34 нафар (27,2%) беморда этмоидал синусларнинг, 21 нафарида (16,8%) эса юкори жаг синусларнинг алохида касалланганлиги аникланди.

Эндоскопик текширув натижаларини шуни курсатдики, СПРС билан огриган 85 нафар беморда бурун тусигининг кийшиклиги, 21 нафарида бурун тусигида усиклар, 26 нафарида орка фонтанеллада кушимча тешиклар, 22 нафарида илмоксимон усимта гипертрофияси, 28 нафарида Оноди хужайралари, 12 нафарида Галлер хужайралари, 95 нафарида куйи бурун чиганогининг орка учи гипертрофияси борлиги, 15 нафарида куйи бурун чиганогининг йуклиги, 8 нафарида бурун тусигиинг перфорацияси, 36 нафарида бурун урта чиганогининг булласи, 27 нафар беморда пардасимон булла гипертрофияси борлиги, 5 нафарида бурун урта чиганогининг йуклиги, 24 нафарида синехия мавжудлиги, 36 нафарида патологик жараён натижасида бузилган юкори жаг синуслар медиал деворининг йуклиги аникланди (1 расм).

Юкорида кайд этилганлардан ташкари, 94 нафар беморнинг бурун бушлигида патологик ажралма, 101 нафар беморда бурун бушлиги шиллик каватининг гиперемияси ва шиши аникланди.

1 расм. Бурун бушлигининг эндоскопик текшируви. А - бурун бушлигида полип. Б - гипертрофияланган урта бурун чиганоги билан биргаликда бурун бушлигида полип. В - бурун полиплари билан патологик окинди. Г -полипнинг куринишини ёпадиган илмоксимон усимта гипертрофияси. Д -бугиз чегарасидан чикиб кетувчи антрохоанал полип. Е - кийшайган бурун тусиги.

Барча беморларда полипоз жараёнининг таркалишига мос келадиган эндоскопик жаррохлик аралашуви, шунингдек бурун оркали нафас олишни яхшилаш учун кейинчалик бурун тусигининг шилликости резекцияси, синехияни олиб ташлаш, вазотомия каби эндоскопик аралашувлар амалга оширилди. Операциядан кейинги материал морфологик бахо бериш оркали патологик текширувдан утказилди. Материалнинг морфологик текширувида 112 нафар (89,6%) беморда бурун ва параназал синуслар шиллик кавати стромасининг эозинофил инфильтрацияси, колган 13 нафарида (10,4%) бурун ва параназал синуслар шиллик кавати стромасининг нейтрофил инфильтрацияси устунлиги кайд этилди.

Жаррохлик операциясидан кейинги даврда барча беморларга 6 ойгача муддатда интраназал кортикостероид (мометазон фуроат ёки флутиказон пропионат, 1 кунда 1 марта 100 мкг дан хар бир бурун тешигига) тайинланди. Даволаш самарадорлигининг мезонлари куйидагилар эди: бурун бушлиги ва операция килинган синусларнинг диагностик эндоскопиясида ижобий динамика, шунингдек, амбулатор карталар тахлили ва беморларнинг уз холатларига берган субъектив бахолари.

Бурун полипларини ташхислаш учун эндоскопик текширувда куйидаги балл тизими кулланилади. Эндоскопияда бурун полиплари булмаса, 0; бурун урта чиганогининг чегарасидан чикиб кетмайдиган ва куриш учун эндоскопик текширувни талаб килувчи полипларга 1; бурун урта чиганогининг чегарасидан чикиб кетадиган ва бурун ойнаси оркали куринадиган полипларга 2; бурун бушлигини тусиб турувчи массив полипларга 3 берилади. Жаррохлик операциясидан кейинги даврни бахолаш учун биз Фокенс ва бошкалар (2007) томонидан таклиф килинган балл тизимидан фойдаландик (9).

1 жадвал

Жихатлар Асосий 3 ой 6 ой 1 йил 2 йил

Чап томонда полип (0,1,2,3)

Унг томонда полип (0,1,2,3)

Чап томонда шиш (0,1,2)

Унг томонда шиш (0,1,2)

Чап томондан окинди (0,1,2)

Унг томондан окинди (0,1,2)

Жами баллар

Кузатув муддати 6 ойдан 24 ойгача муддатни ташкил этди. Х,еч кайси холатда махаллий кортикостероид терапиясининг асоратлари ёки ножуя таъсирлари кузатилмади.

Яхши натижа 0-6 балл, коникарли натижа 7-10 балл, коникарсиз натижа 1114 балл билан бахоланди.

Даволашнинг катамнестик натижалари шуни аникладики, 120 нафар (96%) беморда 0-6 баллга мувофик яхши натижа, 4 нафар (3,2%) беморда 7-10 баллга мувофик коникарли натижа, 1 нафар (0,8%) беморда 11-14 баллга мувофик коникарсиз натижа кузатилди.

Утказилган даволаш курсидан 24 ой утгач, беморларнинг 5 нафарида (4%) полипоз жараёнининг кайталаниши аникланди. Бу эхтимол, полипларнинг "инфекцияли", яъни бактериал келиб чикишининг инобатга олинмаганлиги билан тушунтирилади. Балким ушбу холат алохида беморларда СПРС патогенезидаги фаркларини хамда кортикостероид терапияга чидамли полипоз турларининг мавжудлигини акс эттиради.

12 ойлик даволашдан сунг 54 нафар беморда бурун шиллик каватидан ажратма олиш йули оркали якуний морфологик текширув утказилди. Яхши ва коникарли натижаларга эга беморларда эозинофилиясиз бузилмаган эпителиялар, коникарсиз натижаларга эга беморларда бурун шиллик кавати стромасининг нейтрофил инфильтрацияси устунлиги билан эозинофил инфильтрацияси аникланди. Бу юкорида кайд этилган маълумотларни тасдиклаб, бундай беморларни комплекс даволашда кичик дозаларда узок муддатли антибиотикларни тайинлаш кераклигини курсатади. Бунинг натижалари хакида кейинги нашрларда хабар берилади.

Шундай килиб, даволашдан олдинги ва кейинги маълумотлар натижалари эндоскопияни куллаш замонавий оториноларингология талабларига жавоб беради ва СПРС ни ташхислаш ва даволашда замонавий ва бебаходир, деган хулосага келишимизга имкон беради. СПРС билан огриган беморларни даволашда эндоскопик усулларнинг кулланилиши бурун бушлигининг тулик куриниши туфайли кайталанишлар сонини камайтириш имконини беради ва бу уз навбатида беморларнинг хаёт сифатига ижобий таъсир курсатади.

REFERENCES

1. Вохидов, У. Н. (2018). Роль метода импрегнирования серебром при иммуногистохимическом исследовании полипов носа. Российская оториноларингология, (1 (92)), 34-37.

2. Вохидов, У. Н., & Хасанов, У. С. (2013). Аспекты комплексного лечения хронического полипозного риносинусита. Российская ринология, 21(2), 63-63. https: //www.elibrary.ru/item.asp?id=22996734

3. Вохидов, У. Н., & Хасанов, У. С. (2013). Цитокиновый статус при хроническом полипозном риносинусите. Российская ринология, 21(2), 69-69. https: //www.elibrary.ru/item.asp?id=22996744

4. Жахонов, О. О. (2022). БОЛАЛАРДА АЛЛЕРГИК РИНИТ БИЛАН БИРГА КЕЧУВЧИ АДЕНОИДИТНИНГ КЛИНИК КЕЧИШ ХУСУСИЯТЛАРИ. Scientific progress, 3(2), 1037-1042.

5. Левченко А. С. и др. Генетические аспекты хронического риносинусита //Генетика. - 2018. - Т. 54. - №. 8. - С. 904-914. DOI: 10.1134/S0016675818080088

6. Павлуш Д. Г., Матвеева Н. Ю., Дюйзен И. В. Морфологические особенности хронического полипозного риносинусита //Журнал «Медицина» №. - 2019. - Т. 1. - С. 70. https://docplayer.ru/154083320-Morfologicheskie-osobennosti-hronicheskogo-polipoznogo-rinosinusita.html

7. Савлевич Е. Л. и др. Лечебно-диагностический алгоритм при разных фенотипах полипозного риносинусита //Российский аллергологический журнал. - 2019. - Т. 16. - №. 2. - С. 50-60. DOI: 10.36691/RAJ.2019.2.42288

8. Nurov, U. I., Ikramova, F. S., & Alimova, S. A. (2021). FUNCTIONAL STATUS OF IMMUNE STATUS IN INFLAMMATORY DISEASES OF THE PARANASAL SINUSES IN TWIN CHILDREN. Academic research in educational sciences, 2(5), 238-246.

9. Alimova, S. A. (2021). THE INCIDENCE AND CLINICAL FEATURES OF OTITIS MEDIA IN PATIENTS WITH HIV INFECTION. Scientific progress, 2(5), 7481.

10. Ulugbek Nuridinovich Vokhidov, Khusniddin Noriddinovich Nuriddinov Analysis of the frequency of distribution and treatment methods for polypous rhinosinusitis Journal of Biomedicine and Practice Volume 4 Issue 5. 2020

11. Nurova, G. U., & Nurov, U. I. (2020). The current state of study of vasomotor rhinitis modern diagnostic and therapeutic methods. American journal of medicine and medical sciences-USA, 10(4).

12. Ikramova, F. S. (2021). TACTICS OF TREATING ALLERGIC RHINITIS WITH CHRONIC DIFFUSE DISEASES OF THE LIVER. Scientific progress, 2(7), 12471252.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.