Научная статья на тему 'СУНЪИЙ УСУЛДА ОНА АСАЛАРИ ЕТИШТИРИШДА ТАРБИЯЛОВЧИ АСАЛАРИ ОИЛАЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ'

СУНЪИЙ УСУЛДА ОНА АСАЛАРИ ЕТИШТИРИШДА ТАРБИЯЛОВЧИ АСАЛАРИ ОИЛАЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
асалари оиласи / личинка / мум косачалари пайвандлаш рамкаси / курракча / асалари сути / тарбияловчи оила мутлоқ етим қолдирилган.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — С М. Сотиев, О З. Эшдавлатов

Мақолада Тошкент вилояти шароитида сунъий усулда она асалари етиштириш усуллари ва тарбияловчи асалари оилаларини ташкил этиш технологияси тўғрисида маълумотлар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям , автор научной работы — С М. Сотиев, О З. Эшдавлатов

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «СУНЪИЙ УСУЛДА ОНА АСАЛАРИ ЕТИШТИРИШДА ТАРБИЯЛОВЧИ АСАЛАРИ ОИЛАЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

УУК: 638. 145. 5.

СУНЪИЙ УСУЛДА ОНА АСАЛАРИ ЕТИШТИРИШДА ТАРБИЯЛОВЧИ АСАЛАРИ ОИЛАЛАРИНИ ТАШКИЛ

ЭТИШ

1С.М.Сотиев, 2О.З.Эшдавлатов

1СВМИЧБ университетининг Тошкент филиали мустакил изланувчиси, 2СВМИЧБ университетининг Тошкент филиали , к.х.ф.ф.д. (PhD), доцент https://doi.org/10.5281/zenodo.13855607

Аннотация. Мацолада Тошкент вилояти шароитида сунъий усулда она асалари етиштириш усуллари ва тарбияловчи асалари оилаларини ташкил этиш технологияси тугрисида маълумотлар берилган.

Калит сузлар: асалари оиласи, личинка, мум косачалари пайвандлаш рамкаси, курракча, асалари сути, тарбияловчи оила мутлоц етим цолдирилган.

Аннотация. В статье представлена информация о методах искусственного разведения пчелиных маток и технологии организации пчелиных семей в условиях Ташкентской области.

Ключевые слова: пчелиная семья, личинка, чашечная сварная рамка, расплод, маточное молочко, подрастающая семья, абсолютная сирота.

Abstract. The article provides information on the methods of artificial breeding of queen bees and the technology of organizing nurse bee families in the conditions of Tashkent region.

Keywords: bee family, larva, wax cup welding frame, brood, royal jelly, rearing family, absolute orphan.

Мавзунинг долзарблиги: Она асалари етиштиришда унинг сифатига таъсир этувчи омиллар ичида тарбияловчи оилаларнинг таркибий кисми салмокли урин тутади. Шунинг учун тарбияловчи оилаларнинг таркибида хар хил ёшдаги асаларилар булиши зарур. Ана шундай таркибдаги тарбияловчи оилалардан эса икки баровар куп юкори сифатли мукамал она асаларилар етиштириш мумкин.

Шуларни хисобга олиб, 2021-2022 йиллардаги тадкикот ишларимизда она асалари етиштириш максадида тарбияловчи оилаларни 20 ромли ёпик типдаги асалари уяларида, хар хил мукобил вариантларни куллаб чикдик. Шу максадда 12-15 рамка оралигида асалариси бор ва 7-8 рамкада хар хил таркибда очик ва ёпик наслга эга булган оилаларда куйидагича таркибга эга булган тарбияловчи оилаларни ташкил этдик. Бунда, бир неча йиллар давомида узининг сифати (усиш суръати, махсулдорлиги, кишловга чидамлилиги ва хоказо) билан ажралиб турадиган асалари оилаларини танлаб олдик.

Тарбияловчи асалари оилаларини эрта бахордан бошлаб кучли асалари оилаларида,ташкил этиш максадга мувофикдир. Бундай тарбияловчи асалари оилалари холатини куриб, уяда учадиган асалариларни купрок булиши, уя ичидаги ромкаларни кискартирилиши ва уяни яхшилаб иситиш лозим булади.

Тадкикот утказиш даврида худди ана шундай асалари оилаларини танлаб олдик ва март ойидан бошлаб тарбияловчи оилаларни рагбатлантирувчи озукалар (шакар шарбати) билан, хар икки кунда бир маротаба 200-250 мл микдорида, кушимча равишда озиклантириб турдик. Апрель ойида даладан куп микдорда гулчангини келиб туриши оилани усишига ва оксилли озукалар билан таъминлаб туришга яхши имкониятлар яратди.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE

"ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

2022 йил апрель ойининг охирги ун кунлигида она асалари етиштириш максадида, тарбияловчи асалари оилаларини уч хил вариантларда ташкил этдик. Тадкикот ишлари Тошкент вилояти Тошкент туманидаги "GULOMXO'JA ASALCHILIGI" фермер хужалигида олиб бордик ва хар бир гурухда 3 тадан тарбияловчи оилаларни танлаб олдик. Бундай оилаларга 8-10 кг гача озука асал бор эди.

Тарбияловчи асалари оилаларини ташкил этиш тугрисида, асаларичилик адабиётларида жуда кам маълумотлар келтирилган. Купинча асалари оиласини етим колдириш йули билан тарбияловчи асалари оилаларини ташкил этиш тугрисида маълумотлар келтирилган. Тарбияловчи асалари оилаларини ташкил этиш учун ёпи; типдаги арихоналарда 12-15 та рамкалар оралигидаги асаларилари бор булган оилаларни танлаб олдик ва бундай асалари оилаларидан йил давомида икки маротабагача фойдаланиб, она асалари етиштириш максадида, личинкаларни тарбиялаш ишларига хизмат килди. Шундан сунг бундай тарбияловчи оилалар кучидан асал туплаш учун фойдаландик.

Тадкикот ишлари уч хил гурухларида олиб борилди. Назорат гурух,ида, тарбияловчи асалари оиласини етим килмасдан туриб, яъни она асалари оилада ганиман панжараси ортига олиб куйдик. Панждара орасидаги симтур тешикларидан ишчи асаларилар бемалол хар иккала томонга кириб утиб буладиган даражада шароит яратилган эди. Иккинчи томонда хар хил ёшдаги асосий насллари булган кисмида эса пайвандловчи рамкаларни куйиш учун урта кисмида махсус жой ажратиб бердик.

Биринчи тажриба гурух,идаги тарбияловчи асалари оилалари етим килдирилди. Бундай оилалардан она асаларини бир-икки кун олдин олиб куйдик, натижада бундай оилалар узининг етимлигини бу даврда тез сезади.

Иккинчи тажриба гурух,ида тарбияловчи асалари оилаларини мутлок етим килдик. Бундай тарбияловчи оилалардан она асалари хдмда уядаги барча ёшдаги очик ва ёпик наслли рамкалар бир-икки кун олдин уядан бутунлай олиб куйдик. Уядаги ромлар кискартирилди ва уя яхшилаб иситилди.

Хар хил вариантларда ташкил этилган тарбияловчи асалари оилаларини ташкил этиш тугрисидаги маълумотлар куйидаги 1-жадвалда келтирилган.

1-жадвал

Хар хил турдаги тарбияловчи асалари оилаларининг махсулдорлиги

Тарбияловчи оила тури гурухи Берилган личинкалар сони Lim X±Sx Cv,% %

Етим килдирилмаган Назорат гурухи Личинка берилди 64-68 66,0±0,71 2,40 68,2

^абул килинди 43-49 45,0±1,03 5,07

Етим килдирилган1-тажриба гурухи. Личинка берилди 60-68 63,6±1,44 5,05 77,3

^абул килинди 44-59 49,0±2,73 12,40

Мутлок етим килдирилган Личинка берилди 61-67 63,6±1,17 4,10 61,9

^абул килинди 37-41 39,0-0,71 4,05

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

1-жадвал маълумотларидан куринаяптики, Назорат гурухида тажриба тарбияловчи оилалар етим килдирилмасдан, она асалари ганиман панжараси ортига утказиб куйдик. Апрель ойининг охирги ун кунлигида, яъни 27 апрелда бундай тарбияловчи оилаларда 66,0 тадан личинкалар пайвандлаш рамкаларга утказиб берган булсак, уларни 45,0 таси тарбиялашга кабул килинди, ёки бу умумий сонни 68,2% ни ташкил этади. Биринчи тажриба гурухидаги, оилани етим килдирилган холда, тарбияловчи оилаларда эса, бу курсаткич 63,6 та асалари личинкаси тарбиялашга берилган булса, улардан 49,2 таси тарбиялашга кабул килинди, ёки бу 77,3% ни ташкил этган. Иккинчи тажриба гурухидаги, мутлок етим колдирилган тарбияловчи асалари оилаларида эса бу курсаткич 63,6 та асалари личинкалари берилган булса, уларнинг 39,0 таси тарбиялашга кабул килинган, ёки бу курсаткич 61,9% ни ташкил этади. Шундай килиб, сунъий усулда она асалари етиштиришда албатта тарбияловчи асалари оилаларини етим килдириб, она асалари етиштириш самарали эканлиги аникланди. Хар хил турдаги тарбиялови асалари оилаларида етиштирилган она асаларининг варрича таъсири тугрисидаги маълумотларни куйидаги 1-жадвалда келтирилган.

2-жадвал

Х,ар хил турдаги тарбияловчи асалари оилаларида етиштирилган уруFлантирилмаган она асалариларнинг вазни, мг

Курсаткичлар п Lim X±Sx Cv,%

Етим килдирилмаган Назорат гурухи 10 179-193 185,4±1,18 2,85

Етим килдирилган 1 тажриба гурухи 10 181-204 191,0±1,52 3,55

Мутлок етим килдирилган 2 тажриба 10 169-189 178,7±1,44 3,60

2-жадвал маълумотларидан куринаяптики, Назорат гурухидаги етим килдирилмаган тарбияловчи асалари оилаларидан етишиб чиккан она асаларининг бир кунлик вазни 185,4 мг ни ташкил этган. Бу курсаткич 1 тажриба гурухидаги етим килдирилган тарбияловчи асалари оилаларидан етишиб чиккан она асалариларнинг вазни 191,0 мг ни ташкил этмокда. Бу курсаткич Назорат гурухидаги она асаларилар вазнига нисбатан 5,6 мг га куп булган, ёки бу 103,0% ни ташкил этади. Иккинчи тажриба гурухидаги мутлок етим килинган тарбияловчи асалари оилаларида эса она асаларининг бир кунлик вазни 178,7 мг ни ташкил этган. Бу курсаткич Назорат гурухига нисбатан 6,7 мг га енгил булган, ёки иккинчи тажриба гурухига нисбатан 12,3 мг га енгил булганлиги кузатилди.

Бундан шундай хулоса чикариш мумкинки, етим килдирилган иккинчи тажриба гурухида, оиладаги мухит оиланинг усиши ва ривожланиши учун барча кулайликларга эга булган, оилада она асалари етиштириш иштиёки кучли булган оилада барча ёшдаги очик ва ёпик наслларни булиши хамда уядаги микроиклимини бир меъёрда эканлиги, она асалари етиштириш учун личинкаларни берилган дастлабки соатдан бошлаб кераклича озукалар билан таъминлаб бориши, етиштирилган уругланмаган она асаларилар вазнига ижобий таъсир этиши аникланди.

Долган хар иккала назорат ва 2 тажриба гурухлардаги тарбияловчи оилаларда бундай табиий мухит етарлича таъминланмаган. Хусусан, назорат гурухида оилада она асаларини булиши тарбиялашга берилган личинкаларга яхши эътибор бермаслиги окибатида, хар хил ёшдаги очик ва ёпик наслларни булиши хамда оилада иккинчи тажриба

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS" _SEPTEMBER 26-27, 2024_

гурухида она асаларининг ва уяда очи; ва ёпик насли булмаганлигини окибатида етиштирилган она асаларилар етарлича мухитда тарбияланмаганлиги, она асаларининг вазнига салбий таъсир этганлиги аникланди.

Шунингдек, тарбияловчи асалари оилаларини хар хил усулларда ташкил этишда личинкаларни кабул килинишида ва уларни она асалари вазнига таъсирини куйидаги 1-расм диаграммасидан хам куриб олишингиз мумкин.

1 расм. Х,ар хил турдаги тарбияловчи асалари оилаларида етиштирилган уруFлантирилмаган она асалариларнинг тирик вазни динамикаси, мг

1 расм маълумотларидан куриниб турибдики, тарбияловчи асалари оилаларини шакллантиришнинг личинкаларни кабул килинишида, унинг турларига караб узгариб туриши ва бу усулда она асалари етиштиришда унинг вазнига таъсири курсаткичларини куришингиз мумкин.

Олинган бу маълумотларимиз .......тадкикотлари натижаларига ухшашлик

томонлари бор. Тадкикотчиларнинг хулоса килишларича, сунъий усулда она асалари етиштиришда тарбияловчи асалари оилаларини ташкил этиш усуллари она асаларини шаклланишига ва уларни ривожланишида катта роль уйнайди. Шунинг учун хам тарбияловчи асалари оилаларини шакллантиришда ва улардан етишиб чикадиган она асалариларнинг вазнига алохида эътибор бериш лозимлигини курсатиб утадилар.

Хулоса. Тарбияловчи оилаларни етим килдириб ташкил этилган иккинчи тажриба гурухида, асалари оиласини усиши ва ривожланишида барча кулайликлар борлиги сабабли хамда она асалари етиштириш учун личинкаларни берилган дастлабки соатдан бошлаб керакли микдорда туйимли озукалар билан таъминлаб бориши натижасида етиштирилаётган она асаларилар вазнига хам ижобий таъсир этиши аникланди.

REFERENCES

1. Верещагин А.Н., Халько А.В. Вывод маток и получение маточного молочка. Ж. «Пчеловодство», 2006, №4, стр. 12-14.

2. Маршенкулов З.М. Яйценоскость маток карпатской породы в Кабардино-Балкарии. Ж. «Пчеловодство», 2011, №9, стр. 18-19.

3. Меркурьева Е.К. Биометрия в селекции и генетике сельскохозяйственных животных. Москва, «Колос», 1983.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE "ACTUAL PROBLEMS OF LIVESTOCK DEVELOPMENT, MODERN METHODS AND

DEVELOPMENT PROSPECTS"

_SEPTEMBER 26-27, 2024_

4. Таранов Г.Ф. Методы исследования по разведению и содержанию пчел. Москва, 1971, ВАСХНИЛ, стр. 49-55.

5. Оганесян П.М. Производство ранних плодных маток и пакетных семей в Узбекской ССР. Автореферат. Москва, 1978.

6. Билаш Г.Д. Способы выращивания маток в гнездах с открытым расплодом. Ж. «Пчеловодство», 1983, №2, стр. 15-17.

7. Тураев О.С., Салямов С.С. Тарбияловчи асалари оилаларида уя харорати ва намлик даражаси. «Республикада чорвачиликни ривожлантириш ва сугориладиган майдонларда озукабоп экинларни етиштириш истикболлари» республика илмий-амалий конференция материаллари. Тошкент, 2014.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.