Научная статья на тему 'СУФИЗМ И ЖЕНЩИНА: ФИЛОСОФСКО-ГНОСЕОЛОГИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ'

СУФИЗМ И ЖЕНЩИНА: ФИЛОСОФСКО-ГНОСЕОЛОГИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
103
24
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ВЕРА / ИСЛАМ / УБЕЖДЕНИЕ / СУФИЗМ / ПРОСВЕЩЕННЫЕ ЖЕНЩИНЫ / МОРАЛЬ / ШАРИАТ / ТАРИКАТ / МАЪРИФАТ / ИСТИНА / ЗИКР / ЛЮБОВЬ / ЩЕДРОСТЬ / ХУДОЖЕСТВЕННАЯ ЛИТЕРАТУРА

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Исақова З.Р.

В статье анализируется роль женщин в развитии исламских и суфийских наук, их достигнутые успехи в знание калама и хадисов, просвещение и истина, гноселогии, божественной любви, а также их деятельность в общественной жизни, их моральные и суфийские взгляды.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «СУФИЗМ И ЖЕНЩИНА: ФИЛОСОФСКО-ГНОСЕОЛОГИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ»

Философские науки

СУФИЗМ И ЖЕНЩИНА: ФИЛОСОФСКО-ГНОСЕОЛОГИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ

З.Р. Исакова1

Аннотация

В статье анализируется роль женщин в развитии исламских и суфийских наук, их достигнутые успехи в знание калама и хадисов, просвещение и истина, гноселогии, божественной любви, а также их деятельность в общественной жизни, их моральные и суфийские взгляды.

Ключевые слова: вера, ислам, убеждение, суфизм, просвещенные женщины, мораль, шариат, тарикат, маърифат, истина, зикр, любовь, щедрость, художественная литература.

Ислом равнаки йулида аёлнинг дам узига хос урни булиб, Мудаммад (с.а.в.): "Эркаклардан камолга эришганлар купдир. Аёллардан эса Марям бинти Имрон, Фиръавннинг хотини Осиё бинти Мазодим, Хадича бинти Хувайлид ва Фотима бинти Мудаммад - улар жаннатнинг энг афзал аёллари" [1.433.] деганлар.

Куръонда зикр этилган Осиё бинти Мазодим [ 2.561.] Аллодга итоат ва динда мустадкам эътикодда мумин ва муминалар учун буюк ибрат намунаси булган. Марям исми Куръони Каримда исми зикр килинган ягона аёл кишининг исмидир. Куръони Каримдаги бир суранинг номи дам "Марям" деб номланган [3.330.]. Марям бинти Имроннинг исми Куръони каримнинг ун битта сурасида 33 марта зикр килинган. Маръям бинти Имрон аёллар орасида камолга эришган эди: "Аллод уни танлаб олди ва поклади дамда бутун оламларнинг аёлларидан мумтоз этди" [4.55.].

Хадича бинти Хувайлид (ваф. 621 й.) аёллар оламининг "улур маликаси" [5.90.] булиб, исломий даъват ибтидосида Мудаммад (с.а.в.)га кумак берган: "Хадичага жилва килган бахт деч бир аёлга жилва килмаган" [6.489.], яъни Мудаммад (с.а.в.) башорат килишларича, Аллод жаннатда Хадича бинти Хувайлид учун мудташам уй дозирлаб куйган.

Хожа Низомиддин Авлиё (ваф. 1325 й.) тал;инига кура, Мудаммад (с.а.в.) аёллар, хотин-;излар деганда Ойиша (р.а.)ни, "кунглим хуши, дил юпанчи, кузим кораси" деганда кизлари Фотима бинти Мудаммад (ваф. 632 й.)ни назарда тутганлар. Мудаммад (с.а.в.)нинг ;излари Фотима бинти Мудаммад факрликни фахр билган ва узликдан кеча олган муслима сифатида буюк ибрат намунасини курсатган, фарзандлари оч булса-да, нонининг сунгги ушо;ларигача фа;ирлар билан бадам курган [7.25.], оталари Мудаммад (с.а.в.)га фарзандлик вазифасини гузал ахло; ва эдтиром билан утаган. Мудаммад (с.а.в.) "Фотима мендан бир парчадир, унга азият берган менга жафо килибди, Уни безовта этган менинг даловатимни бузибди" [ 8.536.] деб мардамат этганлар ва дамиша сафардан кайтгач, аввало масжидга кириб икки ракат намоз у;ир, сунгра кизлари Фотимани зиёрат этиб, кейин уйларига кирар эканлар [9.54.].

Мудаммад (с.а.в.)нинг адли аёллари дам ахло;-одобда комила, фазлу-фаросатда о;ила, оилада ибратли бека булиб, барча аёлларга юксак ахло; ва завжалик намунасини курсатганлар. "Муъминлар онаси" деб улугланган Ойша (ваф. 677 й.) а;л, илмда камол топган, ислом динини юксалтирган, дадислар ривоят этган, дин ва шариат мунозараларида фаол катнашган [10.21.]. Садобалар фикдий масалаларни дал этишда тушунмовчиликка дуч

1Исакова Замирахон Рухитдиновна - кандидат философских наук, доцент, Наманганский государственный университет, Узбекистан.

келганларида, Ойша (р.а.)га мурожаат ;илишган. Сафиййа (р.а.) фи;д илмида етук, Умму Салама (р.а.) зукко ва фозила аллома булишган.

Мудаммад (с.а.в.)нинг чеваралари Саййида Нафиса (р.а.) олтинчи имом Жаъфар Соди; (ваф. 765 й.)нинг келини булган. Шофиъийлик маздабининг асосчиси Имом Шофиъий (ваф. 765 й.) Саййида Нафиса (р.а.)га шогирд тушган. Саййида Нафиса (р.а.) авлиёлик рутбасига эришган, кароматгуй, нафаси уткир аёл булган. Унинг олдига шифо учун келган беморлар тузалиб кетишган. Бир ядудий аёл, гарчи бош;а динда булса дам, Саййида Нафиса (р.а.) тадорат олган сувда ихлос билан оё;ларини ювгач, тузалмас дарддан халос булган [ 11.25.].

Тасаввуфий билимлар тара;;иётида орифа аёлларнинг узига хос урни булиб, маърифат ва да;и;ат, ирфонда етук булганлар. Испаниялик Ибн Арабий (ваф. 1240 й.) "Футухоти Маккия"да "Аллод орифа аёлларни уз дижоби остида са;лайди" деган гояни илгари сурган. Шу даврдан бошлаб авлиё аёллар мано;ибини ёзишдан чекланилган булса дам, манбаларда энг машдур орифа аёллар мано;иби берилганки, бундан кузланган ма;сад "айрим орифа аёллар валийлардан устундир" деган ;арашни илгари суриш булган. Эътироф этиш уринлики, "Тазкират ул-авлиё"да фа;ат Робиъа Адавиййа, "Нафадот ул-унс"да 34 нафар, "Насойим ул-мудаббат"да 35 нафар орифа аёллар да;ида маълумот берилган.

"Аллод йулидаги аёл эрдир" [12.145.], яъни Аллоднинг фазлу мардамати ва дидоятини истаган аёллар эранлар ;аторидадир. Х,а; йулида жонини фидо этган дар бир аёл мард деб аталган. Абдурадмон Жомий (ваф. 1492 й.) тавдид, илм, ирфон, иш;-мудаббатда соди; орифа аёлларни юксак бадолаб: "Агар аёллар биз айтгандек булсалар, эркаклардан афзалдирлар. Куёшнинг (ваш -Шамси) муаннас исм эканлиги унга айб эмас, Ойнинг (вал-Комари) музаккар исм эканлиги унга фахр эмас" [13.482.] дейди.

Калби Аллод иш;и билан тулган авлиё аёлларнинг феъл-атвори, юриш-туриши, суз ва ишлари атрофдагиларни дайратга солган [ 14.201-203.]. Иш; йулида жонини фидо этган суфий аёлларни ёмгирга ухшатишган, яъни ерга тушсалар дон булиб унганлар, дарёга тушсалар дурга айланганлар [ 15.487.].

Аллодни севиш тушунчаси "Тож ул-рижол" - эркаклар тожи [16.98.] жеб улугланган басралик Робиъа Адавиййа (ваф. 801 й.) номи билан богли; булиб, Робиъа Адавиййа Аллодни фа;атгина Аллод булгани учун севиш, уз мавжудиятини (борлигини) Аллоднинг борлигида фано ;илиш ва шу ор;али Аллоднинг жамолига эришиш гояларини илгари сурган [ 17.51.].

Х,икоя ;илишларича, Робиъа бир кулидаги челакда сув, иккинчисида машъала кутариб Басра кучаларида югурган. Йуловчилар унинг даракатидан дайрон булиб, сабабини сурашганда Робиъа: "сув билан дузахдаги утни учирмо;чиман, машъала билан жаннатга ут куймо;чиман. Аллод таоло билан бандалар уртасидаги бу икки пардани йу;отмо;чиман, токим бандалар Аллодга дузах утларида куйишдан куркишгани ёки жаннат и;болидан умидвор булишгани учун эмас, балки унинг Аллод эканлиги, биру-борлиги ва бо;ий гузаллиги учун ибодат килишсин" [ 18.44.] деган.

"Азалият да;и;ати, иш;и илодий маърифатининг асл модиятидир" [29.24.]. Инсоннинг маърифати, аввало, унинг узини таниши ва узи оркали Аллодни таниши, Аллоднинг бедудуд илмини эгалашидадир. Шайх Х,асан Басрий (ваф. 728 й.) Робиъанинг художуйлиги ва зодидона даётидан таъсирланган, Робиъа мажлисда дозир булмагунча ваъз бошламай, "Фил учун дозирланган бир лу;ма чумолининг огзига сигарми?" [ 20.15.] дея Робиъанинг замонасида Х,ак; муомаласи ва маърифати бобида беназир эканлигини эътироф этган.

"Аллод гузаллиги инсоннинг ботинида, Аллодга эришишнинг ягона йули иш;" [21.52.], яъни дунё илодий иш; туфайли яралган. Робиъанинг илодий иш; да;идаги ;арашлари ундан кейинги даврларда яшаган суфийларга дам кучли таъсир курсатган. Мумтоз адабиётда муножот (Аллодга илтижо) жанри Робиъанинг илтижоларидан бошланган [27.11.].

Суфий аёллар орасида Марям Басрия, Райдонаи Волида, Шаъвона, Робиаи Шомия, Умми Х,ассон [23.484-485.] илодий иш;да камолга етган булишса, Шудда, Умми Мудаммад Ойиша, Фотима бинти Тожиддин [24.483.]

дуснихати билан машдур булиш билан бирга дамда дадис илмининг билимдонлари сифатида эътироф этилганлар. Робиъанинг маслакдоши Марям Басриянинг Аллодга булган мудаббати [25.25.] шу кадар кучли булганки, мажлисларнинг бирида Аллоднинг номи зикр этилиши билан мудаббат утида жон таслим этган [26.483.].

Аллодни севгувчи дардманддир,

Беморлиги (давосиз) тузалмайди.

Унинг давоси факат висолдир.

Яратувчининг ошиги шундай буладики,

Уни топгунча эслаб, мудаббатида ёнади [27.494.].

Шаъвонанинг нафаси уткир булиб, мажлиси мудаббат адли билан тулган, йиглагувчи ва йиглатгувчи булган [28.483.] булса, Курдия исмли орифа аёл дам зодидона даёт кечирган [29.485.].

"Ваддат ул-вужуд" назариясининг асосчиси, испаниялик Ибн Арабий (ваф. 1240 й.) суфий аёлларга дурмат-эътибор билан караган ва аёлларнинг маънавий даётнинг барча жабдаларида юксак даражаларга эришишлари мумкинлигини эътироф этган. "Нафадот ул -унс"да Ибн Арабийнинг ун турт нафар суфий аёлга "хирка" кийдиргани кайд этилган. Ибн Арабий бир неча фурсат Фотима бинти Мусоннанинг хизматида булган. Фотима Ибн Арабийнинг маънавий "онаси" булган [30.]. Фотима Куръоннинг "Фотида" сурасини тасхир килган (буйсундирган - З.И.), дуолари мустажоб, каромат содиби булган. Ибн Арабий уни "Футудоти Маккия"да кайд этиб, "Фотима Бутун Ер юзи адолиси учун Аллод томонидан жунатилган радм-шафкат тимсоли" [31.58.] деб таърифлаган. "Насойим ул-мудаббат"да баён килинган вокеа Ибн Арабийнинг "Футудот" асаридаги "Ошикларнинг турли доллари дакида англатилган вокеалар" фаслида батафсил келтирилган ва Фотима бинти Мусоннанинг илодий ишк ичидаги долати руй-рост очиб берилган [32.3.].

"Насойим ул-мудаббат"да дам орифа аёлларнинг кашфу-кароматлари зикр этилган: "Умми Мудаммаддан ёмгир ёгдиришини сураганларида, у уйининг эшигини супуриб дебди: "Худоё, мен супурдим, Сен сув сеп". Оз вакт утмай, ёмгир ёгибди" [33.491.].

Суфий аёлларнинг хонакодлари булган. Сурияда 1150-1250 йилларда суфий аёлларнинг еттита хонакоси мавжуд булган. Багдодда Фотима Ро-зиййанинг (ваф. 521/1127 й.) хонакоси машдур булган. Кодирада 1285 йилда суфий аёллар учун курилган "Работ ал-Багдодия" фаолият курсатган [34.28.]. Суфий аёллар хос мажлисларда фаол иштирок этганлар. Фотима бинти Абобакр Каттоний отасининг ишларини давом эттириб, авлиё аёл сифатида танилган. "Насойим ул-мудаббат"да келтирилишича, Шайх Самнун Мудибб мажлисида Фотима юксак даяжон ичида зикр этаётганда, кучли орзикишдан (жазба) вафот этган. Бу долатдан таъсирланган "эранлардан дари уч киши анинг мувофакатота жон берган" булсалар [35.489.], кодирийлик тарикати асосчиси, форс илодиёт-чиси ва мутасаввиф олими Шайх Абулкодир Жийлоний (ваф. 1166 й.) Жорияи Хабашия исмли аёлнинг кароматларига шахсан гувод булган [36.495.].

Жалолиддин Румий (ваф. 1273 й.) нинг дам аёл муридлари булган. "Уз даврининг Робиъаси" деб танилган Фахруннисо исмли суфий аёл самоъ маж-лисларида иштирок этган. Мавлавия тарикатининг АКШдаги вакили К.Хелмин-скининг ёзишича, карийб етти юз йилдан сунг Фахруннисонинг макбарасини тиклаш учун кабри очилганда унинг мурдаси деч кандай шикаст курмаган ва бу-зилмаган, кабри анвойи гулларнинг диди билан тулган экан [37.].

Авлиёлик макомига етган шайхларнинг оналари дам пуркаромат булишган. Шайх Абу Абдуллод Хафиф (ваф. 942 й.)нинг онаси Умми Мудаммад мукошафа ва мужодадада етук булган. Шайх Абдуллод "Лайлат ул-кадр" кечаси томга чикиб, ибодат билан машгул булган. Уйнинг ичида онасига кечанинг муъжизалари намоён булиб, углига дейди: "Эй фарзанд, улча сен анда тилайсан, мундадур". Шайх томдан тушиб, нурни кургач, онасининг оёгига бош уради ва шундан сунг онасининг кадрини англайди [38.489.]. Х,инд машойихидан бири Низомиддин Авлиё (ваф. 1325 й.)нинг онаси уз даврининг Робиъаси - "аёллар ифтихори" булган [39.355.].

Хаким Термизийнинг рафикаси туш ва булажак вокеа-додисаларни таъбир килган. А.Шиммелнинг ёзишича, фаришталардан бири бу аёлга "Эринг билан рудий даражаларингиз бир-бирига муносиб" деб хабар берган [40.51.]. Робиаъи Шомия Аллод ишларига узини дастёр билиб, мол-мулкини савобли ишларга сарфлаган.

Замонасининг автоди (Аллодга етишган, дунёнинг турт томонига масъул этилган авлиёлар жамоаси вакили - З.И.) Боб Умар Фаргоний (ваф. XI аср.)нинг хотини Фотима пуркаромат аёл булган. Суфийлик назарияси ва амалиётини илк бор тизимли тасниф этган газналик мутасаввиф ва олим Хужвирий (ваф. 1076 й.) Боб Умар Фаргонийни зиёрат килиш учун Узкентдан Фаргонага келган. Унинг ёзишича, ;иш фасли булишига ;арамай, Фотима баркашда янги узилган узум ва хурмоларни келтирган Хужвирий ёзишича, Фотима келтирган мевалар Фаргонада мавжуд булмаган. [41.233. ]. Албатта, муъжиза ва кашф-кароматларнинг да;и;атлигини манти;ий далиллар оркали исботлаш кийин. Бунинг далилини Куръон ва дадисдан олиш мумкинки, Куръон ва дадисда набийларнинг муъжизалари ва валийларнинг кароматлари да;и;ат эканлиги тасди;ланган.

Орифа аёллар рудий кечинмаларини бадиий тал;ин этиб, шеър айтиб, куши; куйлашган, дар кандай юмуш билан машгул булган чогларида дам Ал-лодни ёдда тутишган [42.48.]. Райдонаи Волида шав; долатида айтган:

Сен мунисим, димматим ва суруримсан,

Калбим Сендан бош;ани севишни истамайди.

Ма;садим жаннат неъматлари эмас,

Фа;ат Сени курмо;ни орзу киламан [43.483.].

Авлиё аёлларга Аллод таоло юксак мав;е, фаросат ва фасодат дам дадя этганки, улар узгаларнинг фикрини у;иш, фикрн бош;аларга таъсир утказиш хислати оркали одамларнинг "юк"ларини уз елкаларига олиб, уларда дали очилмаган тафаккур сарчашмаларининг намоён булишида кучли таъсир курсатганлар. Авлиё аёлларнинг калблари кузгу каби булган, яъни уларнинг ботиний оламларида илодий нур жилва килган.

Аллод иш;ида йиглаб, кузлари кур булиб колган аёллар дам булганки, зодирий курлик илодий маъшукни ботиний, яъни кунгил кузлари билан куришга имкон беради, кузлар кур булгач, курувчи (ошик) билан курилувчи (маъшук) орасида парда, тусик йуколади [44.484.]. Бу Абу Хомид Газзолий (ваф. 1111 й.)нинг "Идёу улум ид-дин" асарида муфассал баён этилган [45.3.].

Айрим суфий аёллар "Рузи мадшаргача булган кабр уйкуси етиб ортади" деб уйкудан воз кечишган, тунлари намоз укиб, бедор булишган. Муъозаи Адавия умрини кирк йил саждада утказган, яъни тунни намоз ва зикрга, кун-дузни рузага багишлаган [46.484.]. Имраъатун Мисрияи Ухро уттиз йил мут-тасил руза тутган. Рудонияти кучлилигидан иссик-совук, кор-ёмгирнинг таъсирини сезмаган. Аллод ишкида мажнунага айланган ва вахший дайвондан куркувни дам дис килмаган: "йилонлар ва аждадолар анинг теграсида отла-нурлар эрди" [47.495.].

Орифа аёллар фаросат ва маърифат бобида урнак булишган. Тасаввуф шайхларидан бири Суфён Саврий (ваф. 778 й.) куфалик Умми Хассонни зиёрат килиб, унинг ирфоний тафаккурга йугрилган пурмаъно мажлисида катнашган [48.487.] булса, Фузайл ибн Иёз (ваф. 803 й.) Шаъвона исмли суфий аёлдан дуо килишини сураган [49.485.].

Биринчилардан булиб тасаввуф дакида суз айтган Зуннун Мисрий (ваф. 859 й.) хуросонлик Шайх Адмад Хузравиййа (ваф. 862 й.) нинг хотини Фотиманинг Куръон маъноларини тафсир этиши [50.488.] ва барча мавжудотларнинг Аллодга саловат айтиш сирларини англашидан дайратланган [51.50.]. Тайфурия тарикати асосчиси Боязид Бистомий (ваф. 848 й.) Фотимани улуглаб: "Кимки аёл суратида мардни курмокчи булса, Фотимани курсин" [52.119.] деб эътироф этган. Зайтуна Нурия тарикати асосчиси Абулдусайн Нурий (ваф. 907 й.) ва Багдод тасаввуф мактабининг буюк суфийси, уз даври илм адли томонидан "Товус ул-уламо" деб улугланган Жунайд Багдодий (ваф. 909 й.)нинг муриди булган. Умми Али исмли суфий аёл дадис илмининг билимдони булган. Абу Хафс Хаддод (ваф. 880 й.) "дамиша хотинлар

дадисин макруд тутар эрдим, то Умми Али Адмад бин Хазравайднинг завжасин курдим, андин сунг билдимки, Хак субданоху ва таоло уз маърифатин ва шинохтин (таниш, англаш) дар ердаки тилар куяр" [53.489.] деб суфий аёллар дам Аллод маърифатида тенгсиз эканларини эътироф этган.

Жорияи Маждула исмли суфий аёлнинг калби Аллод дикмати ва мудаб-бати билан тула булган [54.494.] булса, кирмонлик Бибичаи Мунажжима уз даврининг олимаси булиб, унга замон подшодлари илтифот курсатган. У умрини Хак розилиги ва дуоси билан утказган, мажлислар тузиб, халкни тугри йулга чорлаган, мол-мулкини жомеъ масжиди курилиши учун сарфла-ган [55.497-498.].

Илодий маърифат дастурхонидан насиба олишга муяссар булган авлиё аёллар тасаввуфий рамз-мажозларнинг мазмун-модиятини теран англашган. Дамашклик Ойиша (ваф. XV аср) исмли орифа аёл диротлик Хожа Абдуллод Ансорий (ваф. 1089 й.)нинг "Манозил ус-соирин" асарига шард ёзган. Бобурийзода Шоджадон (ваф. 1666 й.)нинг кизи Жадоноро (ваф. 1681 й.)нинг тарикатга багишланган "Рисолаи содибия" [56.245.] асари нафис дид, нозик фадм, суфиёна тамсил ва рамзлар билан ёзилганки, бу Жадоноронинг тасаввуф илмидан хабардорлигини курсатади.

Авлиё аёллар Аллоднинг радматидан насибадор булган, Унинг метин кургонидан димоя топган, панодида мудофазаланган, Аллоднинг лутфи -инояти билан тарбият топган ва Аллоднинг сир-асрорига хос килинганлар. Улар пок ахлок, илодий файз-бараканинг халк уртасида кенг ёйилиши, иймон -эътикод мустадкамлиги йулида маънавий ибрат манбаи булганлар.

Авлиё аёллар диний ва ахлокий меъёрларнинг софлиги ва кенг таркалиши учун даракат килганлар, хайрия мажлислари тузиб, мол -мулкларини жамият манфаати учун сарфлаганлар. Шунингдек, суфийлик анъаналарининг сакланиши, авлоддан-авлодга мерос булиб, дозиргача яшаб келишида мудим урин тутганлар. Зеро, уларнинг маънавий мероси, тасаввуф оламидаги турфа ишлари кадрият сифатида урганилиши дам бежиз эмас.

Фойдаланилган манба ва адабиётлар

1. Абу Абдуллод Мудаммад ибн Исмоил Бухорий. Ал-Жомиъ ас-Садид. Ишонарли туплам. 2-жилд / Профессор Н.Ибродимов ва шоир Мирзо Кенжабек тадрири остида. - Т.: Комуслар Бош тадририяти, 1992. 433-бет.

2. Куръони Карим маъноларининг таржимаси. Тадрим сураси, 11-оят / Таржима ва изодлар муаллифи Абдулазиз Мансур. - Т.: Тошкент ислом университети нашриёти, 2001. 561-бет.

3. Куръони Карим маъноларининг таржимаси. Анбиё сураси, 91-оят. 330-бет.

4. Куръони Карим маъноларининг таржимаси. Ол-и Имрон сураси, 42-оят. 55-бет.

5. Адмад Лутфий. Саодат асри киссалари. Иккинчи китоб. - Т.: Шарк, 2004. 90-бет.

6. Абу Абдуллод Мудаммад ибн Исмоил Бухорий. Ал-Жомиъ ас-Садид. 4-жилд. 489-бет.

7. Аннемарие Шиммел. Жонон менинг жонимда. Ислом оламида хотин-кизлар сиймоси. Олмон тилидан Йулдош Парда таржимаси. - Т.: Шарк, 1999. 25-бет.

8. Абу Абдуллод Мудаммад Ибн Исмоил Бухорий. Ал-Жомиъ ас-Садид. 2-жилд. 536-бет.

9. Кадрамон мумина аёллар. - Т.: Мовароуннадр, 2005. 54-бет.

10. Аннемарие Шиммел. Жонон менинг жонимда. 21-бет.

11. Аннемарие Шиммел. Жонон менинг жонимда. 26-бет.

12. Фаридиддин Аттор. Тазкират ул-авлиё (Валийлар китоби) / Мирзо Кенжабек таржимаси. - Т.: УзМЭ, 1997. 145-бет.

13. Алишер Навоий. Насойим ул-мудаббат мин шамойим ул-футувват. Мукаммал асарлар туплами. Йигирма жилдлик. 17-жилд / Нашрга тайёрловчилар: С.Ганиева, М.Мирзаадмедова. Арабча ва форсча матнларни таржима килиб, нашрга тайёрловчи ва масъул муд. С.Рафиддинов. - Т.: Фан, 2001. 482-бет.

14. Мавлуда Мудитдин кизи. Ислом ва тасаввуф гулшанида аёл // Имом ал-Бухорий сабоклари. 2004. - № 3. 201-203-бетлар.

15. Алишер Навоий. Насойим ул-мудаббат. 487-бет.

16. Фаридиддин Аттор. Мантик ут-тайр. Насрий баён / Форсийдан Нажмиддин Комилов ва Мадкам Мадмудов таржимаси. Масъул мударрирлар Х.Болтабоев, В.Радмонов. - Т.: Гафур Гулом номидаги нашриёт-матбаа ижодий уйи, 2006. 93-бет.

17. Усмон Турар. Тасаввуф тарихи. Таржимон Нодирхон Хасан / Сузбоши муал. ва масъул мух,. С.Рафиддин. - Т.: Исти;лол, 1999. 51-бет.

18. Аннемарие Шиммел. Жонон менинг жонимда. 44-бет.

19. Хамиджон Хомидий. Тасаввуф алломалари / Масъул мухаррир Н.Комилов. - Т.: Шар;, 2004. 24-бет.

20. Фаридиддин Аттор. Тазкират ул-авлиё. 15-бет.

21. Усмон Турар. Тасаввуф тарихи. 52-бет.

22. Болтабоев X,. Аввал Куръони Карим, суннатда тасаввуф / Ислом тасаввуфи манбалари. Масъул мухаррир: Нажмиддин Комилов. - Т.: У;итувчи, 2005. 11-бет.

23. Алишер Навоий. Насойим ул-мухаббат. 484-485-бетлар.

24. Алишер Навоий. Насойим ул-мухаббат. 483-бет.

25. Куръони Карим маъноларининг таржимаси. Ба;ара сураси, 165-оят. 25-бет.

26. Алишер Навоий. Насойим ул-мухаббат. 483-бет.

27. Алишер Навоий. Насойим ул-мухаббат. 494-бет.

28. Алишер Навоий. Насойим ул-мухаббат. 483-бет.

29. Алишер Навоий. Насойим ул-мухаббат. 485-бет.

30. Хелмински К.А. Женщины и суфизм. Web site: http // www.sufism.ru 1994.

31. Аннемарие Шиммел. Жонон менинг жонимда. 58-бет.

32. Журабоев О. Навоий эхтиром кургузган аёл // Хуррият, 2003 йил 14 май. - № 19. 3-бет.

33. Алишер Навоий. Насойим ул-мухаббат. 491-бет.

34. Тримингэм Дж.С. Суфийские ордены в Исламе // Пер. с английского А.Ставиской. Под ред. и с пред. О.Ф.Акимушкина. - М.: Наука, 1989. 28-бет.

35. Алишер Навоий. Насойим ул-мухаббат. 489-бет.

36. Алишер Навоий. Насойим ул-мухаббат. 495-бет.

37. Хелмински К.А. Женщины и суфизм. Web site: http // www.sufism.ru 1994.

38. Алишер Навоий. Насойим ул-мухаббат. 489-бет.

39. Шайх Низомиддин Авлиё // Алишер Навоий. Насойим ул-мухаббат. 355-бет.

40. Аннемарие Шиммел. Жонон менинг жонимда. 51-бет.

41. Али ибн Усман аль-Джуллаби аль-Худжвири. Раскрытие скрытого за завесой для сведущих в тайнах сердец. (Кашф аль-махжуб ли арбаб аль-кулуб) / Пер. с английского А.Орлова. Издание первое. - М.: Единство, 2004. 233-бет.

42. Аннемарие Шиммел. Жонон менинг жонимда. 48-бет.

43. Алишер Навоий. Насойим ул-мухаббат. 483-бет.

44. Алишер Навоий. Насойим ул-мухаббат. 484-бет.

45. Абу Хомид Газзолий. Ихёу улум ид-дин. Мухаббат, шав; унс ва ризо китоби. - Т.: Мовароуннахр, 2005. 3-бет.

46. Абу Хомид Газзолий. Ихёу улум ид-дин. Мухаббат, шав; унс ва ризо китоби. 484-бет.

47. Абу Хомид Газзолий. Ихёу улум ид-дин. Мухаббат, шав; унс ва ризо китоби. 495-бет.

48. Абу Хомид Газзолий. Ихёу улум ид-дин. Мухаббат, шав; унс ва ризо китоби. 487-бет.

49. Абу Хомид Газзолий. Ихёу улум ид-дин. Мухаббат, шав; унс ва ризо китоби. 485-бет.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

50. Абу Хомид Газзолий. Ихёу улум ид-дин. Мухаббат, шав; унс ва ризо китоби. 488-бет.

51. Аннемарие Шиммел. Жонон менинг жонимда. 50-бет.

52. Аль-Худжвири. Раскрытие скрытого. 119-бет.

53. Алишер Навоий. Насойим ул-мухаббат. 489-бет.

54. Алишер Навоий. Насойим ул-мухаббат. 494-бет.

55. Алишер Навоий. Насойим ул-мухаббат. 497-498-бетлар.

56. Захириддин Мухаммад Бобур энциклопедияси / Тахрир хайъати А.Каюмов ва бош;. Бош мухаррир А.Аъзамов. - Т.: Шар;, 2014. 245-бет.

© З.Р. Исакова, 2020.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.