Научная статья на тему 'СУҒОРИЛАДИГАН ЕРЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ ВА ЛАНДШАФТ-МЕЛИОРАТИВ БАҲОЛАШ (АНДИЖОН ВИЛОЯИ МИСОЛИДА)'

СУҒОРИЛАДИГАН ЕРЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ ВА ЛАНДШАФТ-МЕЛИОРАТИВ БАҲОЛАШ (АНДИЖОН ВИЛОЯИ МИСОЛИДА) Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
32
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЕР РЕСУРСЛАРИ / МЕЛИОРАТЦИЯ / КАДАСТР / ЭРОЗИЯ / ДЕФЛЯТЦИЯ / ДЕХқОНЧИЛИК РИВОЖЛАНИШ ТАРИХИ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Қўзибоева О.М., Мўминов Д.Ғ., Хабубуллаева М.

Мазкур мақолада ер ресурсларидан фойдаланиш, ер ресурсларидан унумли тежаб тергаб фойдаланиш борасида президентимиз томонидан чиқарилган қарорлар ва фармонлар, Фарғона водийсида қадимдан дехқончиликни ривожланиш тарихи ва Андижон вилояти ер ресурслари тўғрисида маълумотлар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

USE OF IRRIGATED LAND AND LANDSCAPE-AMELIORATIVE ASSESSMENT (IN THE CASE OF ANDIJAN REGION)

This article provides information on the decisions and decrees issued by our president regarding the use of land resources, the effective use of land resources, the history of the development of dekhkanlik in Fergana Valley and the land resources of Andijan region.

Текст научной работы на тему «СУҒОРИЛАДИГАН ЕРЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ ВА ЛАНДШАФТ-МЕЛИОРАТИВ БАҲОЛАШ (АНДИЖОН ВИЛОЯИ МИСОЛИДА)»

Кузибоева О.М.

Куцон давлат педагогика институти География ва ицтисодий билим асослари кафедраси доценти, г.ф.д.

Муминов Д.Г.

Куцон Давлат педагогика институти География ва ицтисодий билим асослари кафедраси доценти, г.ф.н.

Хабубуллаева М.

Андижон давлат университети

Геогрфия кафедраси уцитувчиси

СУГОРИЛАДИГАН ЕРЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ ВА ЛАНДШАФТ-МЕЛИОРАТИВ БАХОЛАШ (АНДИЖОН ВИЛОЯИ МИСОЛИДА)

Аннотация: Мазкур мацолада ер ресурсларидан фойдаланиш, ер ресурсларидан унумли тежаб тергаб фойдаланиш борасида президентимиз томонидан чицарилган царорлар ва фармонлар, Фаргона водийсида цадимдан дехцончиликни ривожланиш тарихи ва Андижон вилояти ер ресурслари тугрисида маълумотлар берилган.

Калит сузлар: ер ресурслари, мелиоратция, кадастр, эрозия, дефлятция, дехцончиликривожланиш тарихи.

Kuziboyeva O.M.

Kokand State Pedagogical Institute

Muminov D. G.

Kokand State Pedagogical Institute Xabibullayeva M.

Andijan State Pedagogical Institute

USE OF IRRIGATED LAND AND LANDSCAPE-AMELIORATIVE ASSESSMENT (IN THE CASE OF ANDIJAN REGION)

Annotation: This article provides information on the decisions and decrees issued by our president regarding the use of land resources, the effective use of land resources, the history of the development of dekhkanlik in Fergana Valley and the land resources of Andijan region.

Keywords: history of development of land resources, land reclamation, cadastre, erosion, deflation, desecration.

Узбекистан Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг карорлари, Узбекистан Республикаси Президентининг Фармонлари, карорлари, Вазирлар Мах,камасининг фармойишлари, карорлари,

вaзирликлaр, дaвлaт кУмитaлaри Ba идорaлaри, мaхaллий дaвлaт хокимияти оргaнлaрининг кaрорлaри республикaмиздa ер ресурслaридaн окилота фойдaлaниш, угарни мухофaзa килиш, ер муносaбaтлaрини тaртибгa солиш, ер тузиш Ba ерлaр мониторингини тaшкил килиш, тупрок унумдорлигини оширишга йyнaлтирилгaн конунчилик сохaсидaги тaжрибaлaрдaн келиб чикaдигaн, ижтимоий муносaбaтлaрни тaртибгa солувчи иктисодий сиёсaтининг уЙFунлaштирувчи aсосий мухим хужжaтлaр 6УЛИ6 колмокдa.

ФaрFOнa водийсидa суFормa деxкончилик милоддaн aBBanra 30002000 йиллaрдa вужудгa келган 6Ули6, aсосaн, бу жaрaёндa Чует, Cyx, Исфaрa, Шоxимaрдонсой, Исфaйрaмсой, Чортоксой, Окбурa, Шaxриxонсой, Kорaдaрё, Aрaвaнсой, МaрFилонсой кaби дaрёлaр конус ёйилмaлaрининг куйи кисмлaридa кичик -кичик xудудлaрдa тaбиий курук иклим шaроитлaридa ерлaрни дaстлaбки суFориш ишлaри олиб борилгaн. СуFормa деxкончилик дaрё водийлaридa, текислик xудудлaрдa кaдимдaн ривожлaнгaн. ВодийдaсуFориш кийин болтан xудудлaрдa мaхaллий aхоли томонидaн ишлaб чикилгaн сунъий курилмaлaр: чиFирлaр, сепоялaр, дaмбaлaр, чaрxпaлaклaрдaн фойдaлaнишгaн. Бугунги кундa мaхaллий aхолимиз томонидaн ярaтилгaн суFориш иншоaтлaридaн дaмбaлaр Ba чaрxпaлaклaрдaн хозирги кунимиздa хaм кенг фойдaлaниб келмокдaмиз. Aйниксa Андижон вилояти ерлaри aдир зонaсидa жойлaшгaнлиги сaбaбли бу иншоaтлaрдaн фойдaлaниш кенг микёсдa хозирги кундa хaм олиб борилмокдa.Мaшxур ботaник Н.ИВaвиловнинг фикригa кyрa тaxминaн10 000 йил aBBan "Месопотaмия" Ba "Икки дaрё орaлиFи(Aмудaрё Ba Сирдaрё " орaлиFидa) yсимликлaрни мaдaнийлaштириш ишлaри олиб борилган. Бу xудудлaрдa кaдимдaн буFдой, aрпa, бедa, ковун, ошковок, узум, aнжир, aнор, гилос, олчa, Урик, олмa, нок кaби ёввойи холдa yсaётгaн Усимликлaрни мaдaнийлaштириб боришгaн.

Тaриxчи Ba aрxеолог Ю.A.Зaднепровский(1962) тaриxий Хитой мaнбaлaри мълумотлaри aсосидa '^aBatf' (ФaрFOнa водийси дaвлaтини кaдимги номи) мaмлaкaти xaлклaри эрaмиздaн aввaлги 125 йиллaрдa утрок xaёт кечириб бедa, шоли, буFдой, тaрик етиштиргaнлaр. Чорвaчиликдa эсa куйчилик Ba йилкичилик билaн шуFуллaнгaнлaр. Aйниксa, отлaри билaн мaшхур бyлгaнлaр.

Юкоридaги Ю.A.Зaднепровский(1962) мaълумотлaрдaн шундaй xулосa чи^риш мумкинки, водийдa кaдимдaн суFормa деxкончилик ривожлaнгaн булиб, деxкон отa боболaримиз турли хил экинлaрни мaдaнийлaштириш жaрёнидa, улaрдaн хосил олиш жaрaёнидa суFориш усуллaрини Ba сув меёрлaрини, иссиклик Ba ёруFлик режимини aник билиб экинлaрдaн мул хосил олгaнлaр.

Бронзa дaвригa келиб ФaрFOнa водийсидa 5 тa суFорилaдигaн ерлaр бyлгaн. Булaр Fовaсой водийси, Косонсой водийси, Дaлвaрзин вохaси(Ойим-Хyжaобод), Чaкaнa-Шyртепa Ba K,орaдaрё хaвзaлaригa тyFри

келган. Уша давр топилмаларига назар ташласак Чуст тумани худудларида урок, ханжар, кетмон ва пичоклар колдиклари топилган. Демак, бундан шундай хулоса чикаришимиз мумкинки хозирги Чуст шахри кадимдан хам пичокчилиги билан машхур экан.

Республикмиз ер фонди ерлардан фойдаланиш максади кура 8 та тоифларага булинади.

1-жадвал

Узбекистон ер фондини таксимланиши 2022 йил 1 -январ хисобига

1 ^ишлок хужалигига мулжалланган ерлар

2 Ахоли пунктларининг ерлари

3 Саноат, транспорт, алока, мудофаа ва бошка максадларга мулжалланган ерлар

4 Табиатни мухофаза килиш,соFломлаштириш ва рекреация максадларига мулжалланган ерлар

5 Тарихий-маданий ахамиятга молик ерлар

6 Урмон фонди ерлари

7 Сув фонди ерлари

8 Захира ерлар

Жумладан, ФарFOна водийси суFориладиган кишлок хужалик ерларида етиштирилаётган экинлар хосилдорлиги кейинги йилларда пасайиб бормокда. Бундай жараён кузатилишига асосий сабаб тупрок унумдорлигига каратилган чора-тадбирлар режаси амалга оширилмаётганлиги, ерлардан фойдаланиш конун ва коидаларига амал килинмаётганлиги ёки кейинги йилларда зовурлар талаб даражада казилмаётганлиги таъсир етиши мумкин. Худудларда тупрокларнинг мелиоратив холатини яхшилаш, тупрок унумдорлигини ошириш имкони бор. Бунинг учун тупрок иклим шароитларини эътиборга олган холда агромелиоратив, агротехник ва ландшафт-мелиоратив чора-тадбирлар режасидан фойдаланилган холда ерларни шурини ювиш, коллектор-деренаж тармокларини тозалаш, ер ости сув сатхини пасайтириш, алмашлаб экин экиш тизимларини жорий этиш талаб этилади.Бунинг учун тупрок мелиоратив холати ёмон, ер ости сувлари ер бетига якин жойлашган, шурланган, гипслашган ерларни унумдорлигини ошириш учун керакли агротехника воситалари асосида илмий асосланган ландшафт -мелиоратив чора-тадбирларни ишлаб чикиш такозо этади. Бу борада Андижон вилоятида хам бир неча амалий ишлар олиб борилмокда.

СуFориладиган экин ерларининг Андижон вилояти буйича узгариши

(минг га. хисобида)

Т/р Республика, шахар ва вилоятларнинг номи Тегишли йилларнинг 1 январь холатига ер майдонлари 2011га нисбатан фарки(+,-)

2007 й. 2008 й. 2009 й. 2010 й. 2011 й. 2012 й.

1 Андижон 199,3 200,4 200,9 203,1 203,8 203,8

Андижон вилоятида 2007 йилда 199,3 минг га ер узлаштирилган булса 2011 йил ва 2012 йилларда 203,8 минг гектарга яъни 4,5 минг гектар ер узлаштирилди. Бу узлаштирилган ерлар купрок Андижон вилоятининг адирлар зонасига туFри келган. Шаркий ФарFOна яъни Андижон вилоятининг адир кисмларга Гарбий ФарFOна адирларига нисбатан ёFин микдори ортиб боради.

СуFориладиган мелиоратив полати ёмонлашган ер майдонларининг

Андижон вилояти буйича та^симланиши (минг га хисобида)

/р Республи ка, шахдр ва вилоятларнинг номи Жами суFорилади-ган ерлар Шу жумладан, мелиоратив холати коникарсиз булган ерлар жами СуFорилади ган ерларга нисбатан фоиз хисобида

Андижон 273,6 13,3 4,9

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Abduganiev O. I., Turdiboyeva S. Estimation of ecological-economic condition of territories (on the example of Ferghana regions) //Экономикаисоциум. - 2019. - №. 5

2. КУЗИБОЕВА, О., & ХАМИДОВА, Н. ФАРГОНА ВОДИЙСИНИ ТАБИИЙ ГЕОГРАФИК ЖИХАТДАН РАЙОНЛАШТИРИШИ. Бахтинур АБДУЖАББОРОВ.

3. 2.Кузибоева О.М., Х,амидов А.А. ФарFона водийсида табиий географик районлаштириш ишларини такомиллашуви // Янгиланаётган Узбекистонда география: фан, таълим ва инновация. Республика илмий-амалий конференцияси материаллари. - Тошкент, 2021. -Б. 80-84.

4. Кузибоева О., Исроилова О. Иклим узгариш шароитини Жанубий ФарFOна дарёларининг сув режимига таъсири // Комплекс географик тадкикотлар: инновация ва амалиёт. Республика илмий-амалий конференцияси. - Андижон, 2022. -Б. 32-35.

5. Кузибоева О., Назаров Х., Исроилова О. Жанубий ФарFOна иклим курсаткичлари ва ер ости сувлари динамикасини ландшафтларга таъсирини тадкик этиш // Комплекс географик тадкикотлар: инновация ва

амалиёт. Республика илмий-амалий конференцияси. - Андижон, 2022. -Б. 29-31.

6. Хужаев В., Кузибоева О. Географическая оценка природной среды // Борбордук Азиядагы эл аралык мамилелердин, гуманитардык жана табигый илимдердин актуалдуу проблемалары: учурдагы абалы жана келечектери. Международная конференция. - Ош (Кыргызтан), 2019. -С. 317-321.

7. Кузибоева О.М., Хамедов А. Развитие географических основ для оптимизации геоэкологических ситуаций юго-западной Ферганы // Экономика и социум. №1(92), 2022. -Б. 2-6. (11.00.00; Мустакил давлатлар хамдустлиги мамлакатлари нашрлари №11).

8. Кузибоева О.М. ФарFона бототи ландшафтларини замонавий усулларда тадкик этиш хамда улар асосида ландшафтлардаги узгаришларни бахолаш // Фан ва жамият. 3-сон. -Нукус, 2021.-Б. 32-34. (11.00.00; Миллий нашрлар №10).

9. Кузибоева О., Расулов Э. ФарFOна бот^ини геоморфологик тузилишини урганиш // Фан ва жамият. 3-сон. - Нукус, 2021. -Б. 34-36. (11.00.00; Миллий нашрлар №10).

10. Кузибоева О. // Узбекистон Миллий университети хабарлари. №3/1/1-сон. -Тошкент, 2021. -Б. 216-218. (11.00.00; Миллий нашрлар №7).

11. Кузибоева О., Хамедов А. Жанубий^арбий ФарFOна ландшафтларини тадрижий узгариши билан иклимий курсаткичларни уртасидаги боFланишлар // Узбекистон Миллий университети хабарлари. №3/1/1-сон. Тошкент, 2021 -Б. 282-284. (11.00.00; Миллий нашрлар №7).

12. Qo'ziboyeva O., Sobirova N.Farg'ona vodiysi landshaftlarining rivojlanish tendensiyasini o'rganilish tariхi // Samarqand davlat universiteti ilmiy tadqiqotlar aхborotnomasi. - Samarqand, 2021, 5-son. -B. 74-77. (11.00.00; Milliy nashrlar №4).

13. Кузибоева О. Худуд ландшафтлари тадрижий узгаришлари билан иклимий курсаткичларининг уртасидаги боFланишлар тахлили // Узбекистон Миллий университети хабарлари. №3/2-сон. -Тошкент, 2021. -Б. 184-186. (11.00.00; Миллий нашрлар №7).

14. Мелиев Б., Кузибоева О. Ландшафтларни тадкик этишнинг замонавий усуллари // Узбекистон Миллий университети хабарлари. №3/2. Тошкент, 2021. -Б. 195-197. (11.00.00; Миллий нашрлар № 7).

15. Qo'ziboyeva O., Meliev B., Do'sbekov S. Farg'ona vodiysi janubiy-g'arbiy qismidagi o'simliklar dinamik (fenologik) o'zgarishining landshaft indikatsion tahlili // Samarqand davlat universiteti ilmiy tadqiqotlar aхborotnomasi. -Samarqand, 2021. 3-son.-B. 108-113. (11.00.00; Milliy nashrlar №4).

16. Kuziboyeva O. Landscape - Land reclamations approach in the study of con^al landscape complexes // The American Journal of Applied Sciences.2020. SJIF:5.276. -P. 1-6. (Йирик нашриётлар ва маълумотлар базасига эга нашрлар. CrossRеf №35, Journal Impact Factor №2).

17. Kuziboyeva O. Issues of optimization of geoecological situation in Fergana Valley // Multidisciplinary Peer Reviewed journal. Volume 6, Issue 11, 2020. -P. 445-450. (Йирик нашриётлар ва маълумотлар базасига эга нашрлар.DirectoryIndexingofInternationalResearchJournals -CiteFactor № 16).

18. Khamidova N. N. Speech exercises as a necessary component of the formation of the communicative personality of students in teaching foreign languages". Английский язык в сфере профессиональной Коммуникации vii всероссийская молодежная научная конференция Kazan. 2021

19. Sevinch, N. (2022). ANALYSIS OF TRANSLATION PROBLEMS OF ENDEARMENT TERMS. BARQARORLIK VA YETAKCHI TADQIQOTLAR ONLAYN ILMIY JURNALI, 359-362.

20. Raskhodova, I. A., and N. N. Khamidova. "THE ORIGIN OF THE CATEGORY OF INTENSITY IN LINGUISTICS AND STAGES OF ITS DEVELOPMENT." In ПРИКЛАДНАЯЭЛЕКТРОДИНАМИКА, ФОТОНИКАИЖИВЫЕСИСТЕМЫ -2021, pp. 549-551. 2021.\

21. Raskhodova, I. A., and N. N. Khamidova. "FEATURES OF PHRASEOLOGICAL UNITS IN LINGUOCULTURE." In Современные проблемы филологии, педагогики и методики преподавания языков, pp. 140-142. 2020.

22. Khamidova, N. N. Effectively engaging text as a basic unit of communication in EFL in learner centered classroom / N. N. Khamidova, I. A. Raskhodova // Английский язык в сфере профессиональной коммуникации: Сборник тезисов докладов VII Всероссийской молодежной научной конференции, Казань, 15 ноября 2021 года. - Казань: ИП Сагиева А. Р., 2021. - P. 136-137. - EDN OFMMJB.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.