CC BY
4Э0Ж:004.8
«STEM БШ1МШЩ ЖАН,А К0КЖИЕГ1 МЕН ЖАУАПКЕРШ1Л1Г1»
ОРАЗХАНОВ МЭДИ ТАЛГАТ¥ЛЫ
«Семей каласыныц Шэкэрiм атындагы университет» КеА^, 4 курс студент
Еылыми жетекшiсi: ТЛЕУБАЕВА АКСАУЛЕ БОЛАТОВНА
Аннотация: Бул мацалада STEM бглгм берудгц мацызы, оныц дамуы мен жаца квкжиектер1 царастырылады. Сонымен цатар, STEMтэсшн енг1зу барысында туындайтын жауапкершшж мэселелер1, оцыту удершндегг моральдыц жэне этикалыц сурацтар талцыланады. STEM бшмшц цаз1рг1 жэне болашацта цогамга тиг1зет1н ыцпалы мен оцушылардыц техникалыц дагдыларын дамытудагы рвл1 жайлы терец талдау жасалады. Мацалада STEM бшмшщ келешекке багытталган мацсаттары, оцушыларды сыни ойлауга, жауапкершткке тэрбиелеудегг мацызы жэне оныц болашац урпац ушгн цундылыгы туралы баяндалады.
Клт свздер: STEM б1л1м, бшм беру, инновация, жауапкерш1л1к, этика, гылым, технология, инженерия, математика, оцушылардыц дагдылары.
Kipicne. STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) — бул к;аз1рп когамдагы ец мацызды бшм беру багыттарыныц 6ipi. Жыл сайын гылым мен технология дамып, жаца мамандьщтар мен кэсштер пайда болуда. STEM бшмшщ жаца кeкжиектерi бiздiц алдымызда турган Yлкен мYмкiндiктерге жол ашады, бiрак олар белгш бiр жауапкершшкп де талап етедь STEM^i енгiзу аркылы окушыларды болашакка дайындап кана коймай, оларга когам алдындагы жауапкершiлiктi тYсiнуге кемектесу кажет. Бул макалада STEM бiлiмiнiц жаца кекжиеп жэне оган катысты жауапкершшк мэселелерi талкыланады.
Бул такырыпты тацдауымныц басты себебi — STEM бшмшщ мацыздылыгы мен оныц болашакка багытталган элеуетш ашып керсетуге деген умтылысым. STEM саласы окушыларды гылым мен технологияныц жаца кeкжиектерiне жетелеп, оларга болашакта кажет болатын дагдыларды береди Сонымен бiрге, STEM бiлiмiнiц жауапкершшк аспектiлерi де аса мацызды. ^аз1рп элемде технологиялардыц дамуы моральдык жэне этикалык мэселелердi туындатып, эрбiр жацашылдыктыц когамга жэне коршаган ортага типзетш эсерiн ескеру кажеттiлiгiн арттырып отыр.
Осы себептерге байланысты «STEM бшмшщ жаца кекжиеп мен жауапкершшп» такырыбы eзектi эрi мацызды деп санаймын. Бул такырып окыту YДерiсiндегi жаца мYмкiндiктер мен жауапкершiлiктердi тYсiну аркылы бшм беру саласына оц эсерш тигiзетiнiне сенiмдiмiн.
STEM бШмшщ жаца кекжиегь STEM бiлiм беру тэсш казiргi заманныц талаптарына сай келетш заманауи жэне инновациялык эдiстердi камтиды. Гылым, технология, инженерия жэне математика пэндерш бiрiктiру аркылы STEM бшм беру окушылардыц сыни ойлау, проблема шешу жэне креативтiлiк кабiлеттерiн дамытуга багытталган. STEM бiлiмнiц жаца кекжиеп темендеп багыттарды камтиды:
1) Цифрлык сауаттылыкты дамыту: STEM бiлiм беру акпараттык технологияларды колдануды камтиды. Окушылар багдарлама жазу, робот курастыру, 3D модельдеу жэне баска да технологияларды мецгередь
2) Еылыми зерттеу дагдыларын калыптастыру: STEM тэсiлдерi окушыларды зерттеу дагдыларын дамытуга багыттайды. Зерттеу жумыстары аркылы олар гылыми эдiстердi мецгеред^ мэлiметтердi талдайды жэне накты корытындылар жасайды.
3) Кэсiптiк багдар беру: STEM бшм беру болашакта сураныска ие мамандыктарга багытталган. Инженерия, багдарламалау, биотехнология, энергия ресурстары секiлдi салалар STEM тэсiлдерi аркылы окушылардыц кэаби дамуына ыкпал етедi.
STEM 6i.iiivi берудеп жауапкершшж. STEM бiлiм беру жаца мYмкiндiктер мен кекжиектер ашканымен, оган белгiлi 6ip жауапкершiлiк те жYктеледi. Окыту барысында тек техникалык бiлiм берiп кана коймай, сондай-ак окушылардыц моральдык жэне этикалык кундылыктарын калыптастыру да мацызды. STEM бшм берудегi жауапкершiлiк мэселелерiне токталайык:
1) Этикалык нормаларды устану: STEM окушыларды когамга зиян келтiрмеуге, этикага сай шешiмдер кабылдауга Yйретуi кажет. Жаца технологиялар мен гылым саласында жумыс iстейтiн болашак мамандар этикалык нормаларды устануга жауапты болуы тиiс.
2) Табиги ресурстарды коргау: STEM бшм беру коршаган ортага зиян келтсрмеуд^ табигатты коргау мен экологиялык турактылыкты камтамасыз етудi камтиды. Болашак инженерлер мен галымдар табиги ресурстарды тиiмдi пайдалануга жэне оларды сактау жолдарын iздестiруге жауапты.
3) Элеуметтiк жауапкершшк: STEM бiлiм берудщ максаты — окушыларды когамга кызмет ететiн мамандарга айналдыру. Олар технологияларды адамдардыц емiрiн жаксарту Yшiн колдануы тиiс.
STEM тэсшдерш колданудыц практикалык аспектшерь STEM бшм беру окушыларга тек теориялык бiлiм берумен шектелмейдi, сондай-ак практикалык дагдыларды мецгеруге мYмкiндiк бередi. STEM тэсшдершщ практикалык аспектiлерi:
1) Виртуалды зертханалар: Окушылар физикалык эксперименттердi виртуалды зертханаларда орындай алады. Бул эдю аркылы олар зерттеу дагдыларын игерш, тэжiрибелердi кауiпсiз орындауга мYмкiндiк алады.
2) Робототехника жэне инженерия: STEM бшм беру аркылы окушылар робот курастырып, программалау мен инженерияныц непздерш мецгередь Бул дагдылар олардыц логикалык ойлау жэне мэселе шешу кабшеттерш дамытады.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
3) Топтык жобалар мен командалык жумыс: STEM тэсiлiнде топтык жумыс ерекше орын алады. Командада жумыс ютеу аркылы окушылар езара карым-катынас орнатады, ез ойларын жеткiзу жэне бiрлесе шешiм кабылдау дагдыларын дамытады.
STEM бЫм бepудiц KOFaMFa acepi. STEM бiлiм беру жYЙесi когамга жаца мамандар дайындап, елiмiздiц гылыми жэне технологиялык элеуетiн арттыруда мацызды рел аткарады. STEM тэсiлдерi аркылы бшм алган окушылар болашакта инновациялык жобаларды жYзеге асырып, элемдiк нарыкта бэсекеге кабшетп мамандарга айналады. Сонымен катар, STEM бшм беру когамдагы тецаздш мэселелерiн шешуге кeмектеседi, себебi барлык окушыларга тендей бшм алу мумкшдшн усынады.
STEM SemGU: жобалар мен ic-шаралар. Семей каласыныц Шэкэрiм атындагы университетiнде STEM багытында бiлiм беру саласында бiрнеше жобалар жYзеге асырылды, бул студенттердiц гылыми жэне техникалык дагдыларын дамытуга ыкпал еттi.
1) Еылыми-зерттеу жобалары: «Жасыл энергия» мен «Акылды кала» жобалары аясында студенттер кYн жэне жел энергиясын пайдалануга, энергия Yнемдеу жэне кауiпсiздiк жYЙелерiн дамытуга катысты шешiмдер эзiрледi.
2) STEAM JasSpace багдарламасы: Бул багдарлама муFалiмдерге Yштiлдiлiк жагдайында STEM тэсшдерш окыту эдiстерiн мецгеруге кeмектестi, зертханалар кажетп жабдыктармен камтамасыз етiлдi.
3) Робототехника жэне багдарламалау курстары: Студенттер роботтарды курастыру жэне багдарламалау непздерш игердi, бул дагдылар оларды инженерия жэне IT салаларында жетiлдiруге ыкпал етл.
Бул iс-шаралар STEM бшмш жетiлдiруге, инновациялык ойлауды дамытуга жэне студенттердщ кэсiби дайындыгын арттыруга мYмкiндiк бердi.
^орытынды. STEM бшм беру — болашактыц бшм жYЙесi. Ол окушыларга жаца кекжиектер ашады жэне оларды жауапты эрi бiлiктi маман болуга дайындайды. STEM тэсiлi аркылы бiлiм алган окушылар тек техникалык дагдыларды игерш кана коймай, сонымен бiрге, когам алдындагы жауапкершiлiктi тYсiнедi. STEM бшмш кещнен колдану аркылы елiмiзде гылыми-техникалык дамуды ныгайтуга, болашак урпакты инновациялык тургыдан колдауга жэне туракты когам калыптастыруга жол ашылады.
ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР
1. Ермекова, А. А., & Сейсенова, Р. Б. (2021). STEM-бшм беру: теориясы, эдiстемесi жэне практикасы. Алматы: "Элке" баспасы.
2. Johnson, C. C., Peters-Burton, E. E., & Moore, T. J. (Eds.). (2016). STEM road map: A framework for integrated STEM education. Routledge.
3. Bybee, R. W. (2013). The Case for STEM Education: Challenges and Opportunities. Arlington, VA: National Science Teachers Association Press.
4. Мухамбетжанова, Б. К. (2019). STEM бшм беру жYЙесiнiц негiздерi жэне оныц ^азакстандагы дамуы. Астана: "Бшм элемГ' журналы.
5. Lavi, R., & Dori, Y. J. (2019). Enhancing higher order thinking skills in science and engineering by connecting STEM and non-STEM courses. International Journal of Science Education, 41(11), 1576-1604.
6. Honey, M., Pearson, G., & Schweingruber, H. (Eds.). (2014). STEM Integration in K-12 Education: Status, Prospects, and an Agenda for Research. Washington, DC: The National Academies Press.
7. National Science Foundation. (2018). STEM education for the innovation economy. Retrieved from https://www.nsf.gov
8. Назарбаев Зияткерлш мектеш^ (2018). STEM бшм беру бойынша эдютемелш нускаулык. Астана: НЗМ баспасы.
9. Sanders, M. (2009). STEM, STEM education, STEMmania. The Technology Teacher, 68(4), 2026.
10. Сарбасова, Б. А., & Сайынова, Г. (2020). STEM бшм беру аркылы окушылардыц танымдык кузiреттерiн дамыту. ^азакстан Педагогикалык Еылымдар Академиясы, 3(2), 5-12.
