Научная статья на тему 'СПОРТШЫЛАРДЫҢ ЖҮРЕК-ҚАНТАМЫР ЖҮЙЕСІНІҢ АСЫРА ЗОРЫҒУЫ: ЭТИОЛОГИЯ, КӨРІНІСТЕРІ ЖӘНЕ ДИАГНОСТИКАСЫ'

СПОРТШЫЛАРДЫҢ ЖҮРЕК-ҚАНТАМЫР ЖҮЙЕСІНІҢ АСЫРА ЗОРЫҒУЫ: ЭТИОЛОГИЯ, КӨРІНІСТЕРІ ЖӘНЕ ДИАГНОСТИКАСЫ Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
230
152
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
спорттық жүрек / асыра зорығу / миокард гипертрофиясы / кенеттен жүрек өлімі / физические нагрузки / спортивное сердце / перенапряжение / гипертрофия миокарда / внезапная сердечная смерть / physical loads / athlete’s heart / overexertion / cardiac hypertrophy / sudden cardiac death

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — М.Б. Бауржан, К.Б. Абзалиев, С.Ф. Беркинбаев, Ж.М. Андасова, Б.Т. Мухамадиев

Бұл мақалада жүрек-қантамыр жүйесінің созылмалы зорығуы туралы заманауи түсініктері қарастырылған және жүректің асыра зорығуының пайда болуына әсер ететін негізгі метаболикалық механизмдері қозғалған. Жұмыстын басты назары жүрегінің асыра зорығуының клиникалық ағымына, электрокардиографиялық және эхокардиографиялық белгілерінiң өзіндік ерекшелігіне аударылған Зерттеу мақсаты: қарқынды және ұзақ физикалық жүктемелердің нәтижесінде пайда болатын ЖҚЖ-ның созылмалы асыра зорығуының заманауи түсініктерді қалыптастыру. Зерттеу әдістері: Қойылған мақсатқа жету үшін онлайн ресурстарда әдебиетті жүйелі түрде іздеу орындалды. PubMed, Web of Science, Google Scholar іздеу жүйелерінде, eLibrary, СyberLeninka электронды ғылыми кітапханаларында және ҚазАСТ кітапханасында ғылыми жарияланымдар іздестірілді. Іздеу тереңдігі 24 жыл (1993-2017) аралығында 194 дерек көзі табылды, одан кейін талдау үшін 40 і іріктелді. Нәтижелері: Спортшылардың жүрек-қан тамырлары жүйесінің асыра зорығуының алдын алу үшін, ең алдымен, жаттығу процесін ұтымды ұйымдастыру, жұмысқа қабілеттілікті қалпына келтіру мен ынталандыру құралдарын негізді қолдану, ЭКГ мен эхокардиографияны қоса алғанда, жүректің жай-күйіне функционалдық зерттеулер жүргізуді қамтитын тұрақты дәрігерлік бақылау қажет.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по клинической медицине , автор научной работы — М.Б. Бауржан, К.Б. Абзалиев, С.Ф. Беркинбаев, Ж.М. Андасова, Б.Т. Мухамадиев

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПЕРЕНАПРЯЖЕНИЕ СЕРДЕЧНО-СОСУДИСТОЙ СИСТЕМЫ У СПОРТСМЕНОВ: ЭТИОЛОГИЯ, ПРОЯВЛЕНИЯ И ДИАГНОСТИКА

В статье приведены результаты современного представления о перенапряжении сердечнососудистой системы, возникающем в результате сверхинтенсивных физических нагрузок и метаболические механизмов в организме спортсмена. Основное внимание в работе акцентировано на характерных особенностях клинического течения, электрокардиографического и эхокардиографического проявления перенапряжения сердца у спортсменов. Цель исследования: определелие современных представлений о перенапряжении сердечнососудистой системы, возникающем в результате сверхсильных и длительных физических нагрузок. Методы исследования: Для достижения указанной цели был проведен систематический поиск литературы на онлайн-ресурсах PubMed, Web of Science, поисковых системах Google Scholar, eLibrary, электронных научных библиотеках SyberLeninka и библиотеке KaзАСТ. Глубина поиска составила 24 года (1993-2017), были обнаружены 194 источника, из них 40 были отобраны для анализа данных. Результаты: Для профилактики перенапряжения сердечнососудистой системы спортсменов необходима, рациональная организация тренировочного процесса, обоснованное применение внетренировочных средств восстановления и стимуляции работоспособности и регулярный врачебный контроль включающий проведение функциональных исследований состояния сердца, как ЭКГ и эхокардиография.

Текст научной работы на тему «СПОРТШЫЛАРДЫҢ ЖҮРЕК-ҚАНТАМЫР ЖҮЙЕСІНІҢ АСЫРА ЗОРЫҒУЫ: ЭТИОЛОГИЯ, КӨРІНІСТЕРІ ЖӘНЕ ДИАГНОСТИКАСЫ»

КАЗАХСКИИ

МЕДИЦИНСКИЙ

УНИВЕРСИТЕТ

НЕПРЕРЫВНОГО

ОБРАЗОВАНИЯ

ЭДК: 616.127-089-071 DOI: 10.24411/1995-5871-2020-10060

СПОРТШЫЛАРДЫЦ ЖYРЕК-KАНТАМЫР ЖYЙЕСIНЩ АСЫРА ЗОРЫ^Ы: ЭТИОЛОГИЯ, КвР1Н1СТЕР1 ЖЭНЕ ДИАГНОСТИКАСЫ

* 1 М.Б. Бауржан, 2 К.Б. Абзалиев, 3 С.Ф. Беркинбаев, 4 Ж.М. Андасова,

5 Б.Т. Мухамадиев

* 1 2 4 ^азак медициналык Yздiкiз бiлiм беру университетi, Алматы к-сы 3 5 КЕ А^ «С. Д. Асфендияров атындагы ¥лттык медицина университет», Алматы к-сы

ТYЙIНДI

Бул макалада жYрек-кантамыр жYЙесiнiц созылмалы зорыгуы туралы заманауи тYсiнiктерi карастырылган жэне жYректiц асыра зорыгуыныц пайда болуына эсер ететiн негiзгi метаболикалык механизмдерi козгалган. Жумыстын басты назары жYрег^нiц асыра зорыгуыныц клиникалык агымына, электрокардиографиялык жэне эхокардиографиялык белгшершщ eзiндiк ерекшелшне аударылган

Зерттеу максаты: каркынды жэне узак физикалык жYктемелердiц нэтижесiнде пайда болатын Ж^Ж-ныц созылмалы асыра зорыгуыныц заманауи тYсiнiктердi калыптастыру.

Зерттеу эдктерк ^ойылган максатка жету Yшiн онлайн ресурстарда эдебиетп жYЙелi тYрде iздеу орындалды. PubMed, Web of Science, Google Scholar iздеу жYЙелерiнде, eLibrary, CyberLeninka электронды гылыми кiтапханаларында жэне ^азАСТ кiтапханасында гылыми жарияланымдар iздестiрiлдi. 1здеу терецдiгi 24 жыл (1993-2017) аралыгында 194 дерек кeзi табылды, одан кейiн талдау Yшiн 40 - i iрiктелдi.

Нэтижелерк Спортшылардыц жYрек-кан тамырлары жYЙесiнiц асыра зорыгуыныц алдын алу Yшiн, ец алдымен, жаттыгу процесiн утымды уйымдастыру, жумыска кабшеттшкп калпына келтiру мен ынталандыру куралдарын негiздi колдану, ЭКГ мен эхокардиографияны коса алганда, жYректiц жай-^шне функционалдык зерттеулер жYргiзудi камтитын туракты дэрiгерлiк бакылау кажет.

Клт свздер: спорттыц журек, асыра зорыгу, миокард гипертрофиясы, кенеттен ЖYрек влгмг.

Юркпе. Спортшылардыц агзасы жогары жумыс аткару мYмкiндiгiне карамастан, физикалык кYштердiц каркындылыгы мен кeлемiнiц улгаюы кезiнде спортшылардыц агзасы бешмделу мYмкiндiктерi сэйкес келмеуi мYмкiн, ягни сол кезде спортпен шугылдану кезiндегi патологиялар пайда болады. Спорттык патология бул спортпен шугылданганда пайда болатын патология, ейткеш спорттыц eзi (оган тэн жYктемелер мен стресстер) патология емес, бiрак спорт куралдарын утымсыз пайдалану факторды патология болып есептеледi [1,2,3].

Бул факторды багаламау жYрекке катысты патологиясы бар спортшылар аныныц eсуiне экелдi. Алайда, спорт

куралдарын утымсыз пайдалану кезiнде эсiресе асыра зорыгуыныц нэтижесинде пайда болатын жYректiц патологиялык eзгерiстерi, eкiнiшке орай, жеткшказ зертелiнедi.

Кeптеген эдебиеттердi талдау нэтижесшде спортшылардыц жYрек-кантамыр жYЙесiнiц белгш бiр патологиясын окшаулау кажеттiлiгiн ^рсетед^ ягни, спортшылардыц жYрек патологиясын жеке нозологиялык бiрлiкке бeлiнуi бYгiнгi eте мацызды. 2013

жылы Еуропалык спорттык медицинанын коллегиясы физикалык жYктеменi утымсыз пайдалану кезде пайда болган патологиялык жагдайларды Yш синдромга бeлiге усынды: функционалдык асыра зорыгуы (артык

*madina_baurzhan@mail.ru

РАЗДЕЛI. Экспериментальная и клиническая медицина

шаршау), функциялык емес асыра зорыгуы жэне асыра машыктану синдромы. [4]

Шетелдш эдебиеттерде спортпен шугылданумен байланысты ЖКЖ патологиясы, эр тYрлi аталады: «heart strain», «cardiac fatigue», «myocardial dystrophy», «overtraining heart», «athlete's heart syndrome», «hypertrophic cardiomyopathy» жэне т. б. [24, 32, 39]. Кецеспк кезшнщ эдебиет кездершде «жYректiц асыра зорыгуы», «миокардтыц ремоделеуi», «метаболикалык кардиомиопатия»,

«^йзе-лютщ кардиомиопатия» жэне т. б. терминдер кездеседь [5, 6, 7]

Алайда, бYгiнгi тацда эдебиетте осы езгерiстердi белгшеу Yшiн жалпы кабылданган ортак термин жок, бiрак барлык аталган аныктамалар жалпы спортшылардыц жYреriнiц патологиясы туралы усыныска сэйкес келедi. ЖYрек-кантамыр жYЙесiнiц асыра зорыгуы кенеттен жYрек елiмiне (КЖЭ) экелу1 мYмкiн. А^Ш-тагы жас спортшылар КЖ0 улттык регистршщ мэлiметтерi бойынша соцгы 2,5 онжылдыкта КЖЭ-нщ жылына орташа 6% - га естп [37]. Итальяндык зерттеушшердщ мэлiметтерi бойынша, спортшылардыц КЖЭ жишп ерлерде 2,6 жэне эйелдерде жылына 100 000 спортшыга 1,1 к¥райды, бул салыстырмалы жастагы спортпен Yнемi айналыспайтын адамдарга караганда 2,4 есе жогары. Француз спортшылары арасында КЖЭ окигалары жиi тiркеледi - 100000 адамга шакканда 6,5 жагдай.[38] казiрri уакытта ^азакстанда осындай статистикалык есептер жок.

Осыган орай, спортшылардыц Ж^Ж ауруларын ерте диагностикалау эдютерш, дурыс клиникалык багалауды, утымды жэне тиiмдi емдеу эдiстерiн эзiрлеу жэне алдын алу шараларын жYргiзу максатында мукият зерттеу такырыбы болуы тшс [8].

Зерттеудщ максаты. ^аркынды жэне узак дене жYктемелердiц нэтижесiнде пайда болатын жYрек-кантамырлары жYЙесiнiц созылмалы асыра зорыгуыныц заманауи тYсiнiктердi калыптастыру.

Зерттеу эдктерь Заманауи гылыми эдебиеттердiц мэлiметтерiн талдау жэне жалпылау.

Журек-кантамыр жуйеа

ауруыныц даму жолдарында кездесет1н артык жуктеме тусу. Ж^Ж созылмалы асыра зорыгуыныц пайда болуы кебшесе этиологиялык патогендш фактордыц эсер ету сипаты мен ^шше байланысты жэне бiр жагынан метаболикалык козгалыстардыц айкын керiнуiнен, ал екiншi жагынан -спортшыныц генетикалык ерекшелiктерiне байланысты жогарыда керсетiлген жеке сезiмталдыктыц эсерлерiмен аныкталады [9]. Кептеген авторлар, спортшылардыц физикалык кYштердi артык жумсауы миокард (жYректiц бушыкетi)

патологиясыныц пайда болуыныц непзп экзогендi себептерi деп атайды. Мэселен казiргi замангы спорттык кардиологияныц непзш калаушылардыц бiрi профессор А.Г.Дембо туракты жэне узак физикалык жYктемелер миокард закымдануыныц дамуына езiндiк себеп бола алады деп санады [10]. Соцгы жылдардыц деректерi бойынша физикалык жYктемелер - эндогендiк экстракардиалды бузылыстарды (вегетативтш, эндокриндiк, иммундык, биохимиялык жэне т.б.) дамуга ыкпал ететiн тэуiлсiз себеп емес, тек юке косу факторы ретшде айтуга мYмкiндiк бередi. Зат алмасу каркындылыгы аясында шамадан тыс жарыстар мен жаттыгулар дене мYшелерiне кYш салган кезде миокард патологиялык процестердi жандандыруга ыкпал етедi [4,5, 11, 12].

Дене шыныктырудан тыс дене кYшiмен катар, атлеттщ жYрек-кантамыр жYЙесiнiц патологиялык езгерiстерi туындаган кезде утымсыз жаттыгу жYктемесi мацызды, сондай-ак каркынды дене жYктемесiнiц кернеулi акыл-ой жумысымен YЙлесуi мацызды болып табылады. Физикалык кYшсалу салдарынан миокардтагы (жYректiц бушыкетiндегi) езгерiстер жиi кездеседi, сонымен катар созылмалы инфекция ошактарыныц болуы Yлкен рел аткарады. Спорттык кызметке байланысты тiкелей калыптасатын тэуекел факторларынан баска (жаттыгу процесiн дурыс уйымдастырмау, жаттыгу куралдары мен эдютерш тиiмсiз колдану, физикалык кYштердiц жеке децгешнщ

3

>е в

S

S «

S

* ¡5

КАЗАХСКИИ

МЕДИЦИНСКИЙ

УНИВЕРСИТЕТ

НЕПРЕРЫВНОГО

ОБРАЗОВАНИЙ

•е

О &

а

а «

а

в й:

болмауы немесе жеткшказ даралануы, оны шамадан тыс жагдайга экелдiредi), спортшылар баска да психожаракаттар эсерiне ушырайды. Бул, мысалы, психоэмоционалдык бузылыстарды дамыту Yшiн негтзгт тYC жасайтын акпараттык жэне коммуникативтш ^йзелютщ, психика мен нейроэндокриндiк жYЙенiн шамадан тыс кYшеюiн тудырып, осылайша ЖКЖ реттелуiн Yзедi [13].

Зерттеушшердщ басым кeпшiлiгi спортшылардын миокардтын асыра зорыгуынын патогенезшщ негiзгi буыны кептеген стресстiк эсерлерде, сонын шшде физикалык жуктемелерде пайда болатын тшдш гипоксия болып табылады деп санайды [14]. Спортшынын агзасынын мYмкiндiктерiне сэйкес келмейтш шамадан тыс дененiн артык кYш жYмсауы субэндокардиалды кан айналым тиiмдiлiгiнiн тeмендеуiне жэне миокар ишемиясыньщ дамуына экелдi [15, 16]. Физикалык жYктемелермен байланысты гипоксия кезшде тiндердiн оттекпен жеткiлiксiз каныгуынын салдарынан, митохондриалдык ферменттiк

кешендердiн белсендшгт фазалык eзгерiстерге ушырайды, митохондрия аппаратты дисфункциясы пайда болады, бул энергиянын аэробтык синтезiн, энергияга тэуелдi функциялардын жэне миокардиоциттердiн метаболизмiн

бэсендеуiне экеледь Миокардтык гипоксиясы кезiнде, еркiн радикалдардын пайда болу жылдамдыгы антиоксиданттык жYЙенiн тYрлi буындарынын куатынын тeмендеуi аясында eседi. Оттегiнiн жэне баска да улы метаболиттердiн белсендi тYрлерiнiн Yнемi eсiп келе жаткан саны бYгiнгi танда кeптеген жYрек-тамыр ауруларынын дамуына экелетiн молекулалык механизмi ретшде карастырылып тотыктыргыш кYЙзелiстiн калыптасуына алып келедi [17]. Осылайша, жасушалык метаболизмнщ бузылуы, атап айтканда АТФ синтезшщ нашарлауы, кардиомиоциттердiн мембраналарынын функционалдык кайта курылысы, сондай-ак жасушалык ацидоз жэне пероксидация процестерiнiн жогары белсендшп

спортшыларда Ж^Ж созылмалы асыра зорыгу кезiнде миокард дисфункциясынын дамуына негтзшделген.

ЭртYрлi спорт тYрлерiнiн вк1лдер1нен Ж^Ж-ныц кушею1н1н

электрокардиографиялык белгiлерi.

Тeзiмдiлiктi арттыруга арналган жаттыгулар жYректе патологиялык ремоделирлеудщ дамуына жэне Ж^Ж асыра зорыгуынын кейiннен калыптасуына ыкпал етедi [18]. Бшкп спортшылардын Ж^Ж патологиясынын ерекшелш, спортшылардын кeпшiлiгiнде миокардтын дисфункциясы симптомсыз немесе физикалык жYктемелерге тeзiмдiлiктiн тeмендегенiмен гана байкалады. Сонымен катар, спорт дэрiгерiнiн жумысын киындатын жагдай спортшылар арасында таралган диссимуляция, ягни шагымдар мен ауруларды жасыру. Мунын себеб1 атлеттердiн спортпен шугылдануына жол берiлмеу каупi болып табылады [10]. Сонымен катар, спортшылардын 30% жуыгы кардиалгияга, жYрек аймагындагы ынтайсыздык сезiмiне, жYрек согуына, шаршагандыкка, ауанын жетiспеуiне шагымданады. Спортшылардын жYректiн созылмалы аса зорыгуынын шынайылыгы электрокардиограммадагы eзiндiк

eзгерiстермен расталады.

ЭКГ-спортшылардын патологиялык жагдайынын баламасы ретiнде

реполяризация процестерiнiн бузылуы болып саналады [5]. Созылмалы аскыну кернеуiнiн дамыуынын бастапкы кезендерiнде гана QRST кешенiнiн сонты бeлiгiнде eзгерiстер байкалады, бул амплитуданын тeмендеуiмен, Т псшелершщ жэне инверсиясымен бiрге эртYрлi жолдарымен процестi окшаулауга байланысты.

Осылайша, 527 жогары бшкп спортшыларды терендетшген зерттеу шенберiнде, мамандандырылган спорттык ойынга, циклдык жэне кYPделi Yйлестiру турлерше жэне Ж^Ж шамадан тыс кушеюшщ клиникалык белгiлерi бар, реполяризация процестершщ бузылуынын жалпы алганда, ол циклдык спорт тYрлерi eкiлдерiнiн басымдылыгымен

17,07% H^paFa^i aнык;тaлды [19]. Бipкaтap зepттeyшiлepдщ пiкipiншe, Tepic Т TicTepi жэне 1 mm шeгiндe ST cernern^^ дeпpeccияcымeн бipiктipiлгeнi

cпоpтшылapдьщ Ж^Ж aca зоpыFyыны cпeцификaлык eMec бeлгici дeп caнaйды, ceбeбi ол вeгeтaтивтi жYЙкe жYЙeciнiн пapacимпaтикaлык бeлiмiнщ тонycынын жоFapылayымeн, моpфологиялык

epeкшeлiктepiмeн, жYpeктщ оpнaлacyы мeн aйнaлyыньщ, ayыpFaн aypy caлдapынaн ^келген eзгepicтepiнщ болyымeн, гипepвeнтиляциямeн жэнe т. б. бaйлaныcты 6олуы мYмкiн [7, 20, 21]. Сонымeн rçaTap, cпоpтшылapдьщ caлыcтыpмaлы дeмaлy жaFдaйындaFы ЭКГ-дa peполяpизaция пpоцecтepiнщ бузылуы aйтapлык;тaй, физикaлык туpFыдaн бeлceндi eMec нeмece фитнecпeн шуFылдaнaтын тулFaлapFa кapaFaндa жиi кeздeceтiнi дэлeлдeндi, cондык;тaн дa epeкшe нaзap ayдapyFa туpapлык;. Aтaп aйтк;aндa, жоFapы бшкп cпоpтшылapдьщ ЭКГ-дaFы eзгepicтepмeн E^ca Ж^Ж-ныц cозылмaлы ac^rn ^p^yrn^ бeлгiлepi бук;apaльщ cпоpтпeн шуFылдaнaтын aдaмдapдьщ 11,8%-ыта кapaFaндa 40% - Fa дeйiн к;уpaйды. ЖYpeктiц cозылмaлы aca зоpыFyы кeзiндe Т тютщ eзгepyi пceвдоишeмиялык; болып caнaлaды, яFни тaмыpcыз тaбиFaтк;a ис жэнe пepфyзия бузылуыныц болмayымeн cипaттaлaды [5]. J. Wu aйтyы бойыншa [22], т тютщ aмплитyдacы кeптeгeн жaFдaйлapдa cтpeccоpльщ эcepдiн миокapдк;a эcepiн кepceтeдi, aл Т тютщ икeмдiлiгi мен инвepттeлyi cпоpтшылapдa миокapдтын жиыpылy кдбшетшщ бузылуымен rçarap жYpeдi [24].

Бул peTTe, cпоpтшыньщ тыныштык кYЙiндeгi элeктpокapдиогpaммaлapындa Yш жэне одaн дa кeп бeлyлepдeгi Т tíctí 2 мм жэне одaн дa жоFapы инвepcияcы миокapдтьщ к;уpылымдьщ зaк;ымдaнyы тypaлы кyэлaндыpaды жэне жYpeктiн элeктpлiк туpaк;cыздыFыньщ бeлгici болуы мYмкiн[23]. Бipaк, G. Hart пiкipiншe, peполяpизaция YДepicтepiнщ бузылуы (ЭКГ дepeктepi бойыншa) cпоpтшылapдын кенеттен жYpeк eлiмi aлдындa жэне ^зге кepiнбeйтiн кepiнicтep кeзiндc

жэне белгш 6íp жYpeк пaтологияcынын болуы мYмкiн [24]. ST ceгмeнтiнiн э лек т pок ap диогpaмм a лapындaFы eзгepicтepгe нaзap ayдapy E^er, eйткeнi оныц тeжeлyi жYpeк ^ы^ныи дилaтaцияcы, миокapд гипepтpофияcы, коpонapльщ пaтология, элeктpолиттiк бузылyлap жэне т. б. пaйдa болуы мYмкiн. Жaлпы, эдебиет мэлiмeттepiнe cэйкec, cпоpтшылapдьщ эpтYpлi caнaттapындa Ж^Ж cозылмaлы acыpa зоpыFyынын 6ÍP кepiнici peтiндe peполяpизaция пpоцecтepiнщ бузылу бeлгiлepi жш aнык;тaлaды [5, 25, 26]. Миокapдтын гипepтpофияcы жYpeктщ aca зоpыFyынын бeлгici.

Споpтшылapдьщ миокapдтын

гипepтpофияcы тypaлы тYciнiгi ол гипepфyнкцияFa физиологиялык

бeйiмдeлy peaкцияcы болca дa, aлaйдa бул peaкция - ец тиiмдi eMec, eйткeнi ттологмялык гипepтpофиянын дaмyынa eтпeлi кезец болFaндык;тaн. [10]. ЖYpeктi yльтpaдыбыcтьщ зepттey эдicтepi пaйдa болFaнFa дeйiн «миокapд гипepтpофияcы» дтагнозы cпоpтшылapFa элeктpокapдиогpaммaньщ aмплитyдaлык cипaттaмa бойыншa оpнaтылып жacaлды, rçaeip бeлгiлi болFaндaй, кeп жaFдaйдa cпоpтшылapдьщ миокapд гипepтpофияcы eMec, cол к;apыншaньщ дилaтaцияcын кepceтeдi. БYгiнгi ^ншщ эдeбиeттep мэлiмeттepiнe cэйкec, миокapдтын гипepтpофияcы cпоpтшылap жYpeгiнiн физиологиялык нуcк;acы peтiндe бaFaлaнyы мYмкiн, бipaк cол жaк к;apыншaнын миокapдыныц к;aльщдыFы epлepдe 12-13 мм - ден, aл эйeлдepдe 11 мм-ден acraFaB жaFдaйдa Faнa [40].

Сонымен rçaTap cпоpтшылapдын кенеттен eлiмiнiц жaлпы куpылымындaFы миокapд гипepтpофияcыныц Yлec caлмaFы 33%-ды куpaйды. Стaтиcтикaлык мэлiмeттep бойыншa, миокapдтын гипepтpофияcы cпоpтшылapдa 17 ece жш кeздeceдi. Бул миокapдтыц гипepтpофияcы cпоpтшылapдьщ кенеттен eлiмiнiн ceзciз cc6c6í болып тaбылaтындыFынын дaycыз дэлeлi болып тaбылaды. [13, 32]. ГипepтpофиялaнFaн миокapдтыц улFaЙFaн

>е «

«

S

S S

5

« « *

¡5

КАЗАХСКИМ МБЦИЦИНСКИИ V'-ИНГ - .1 [ [ НЕПРЬ-ЫЫН.' О ОБРАЗОВАНИЯ

салмагы онда кан айналымын кYшейтудi талап етед^ алайда косымша кан агымын камтамасыз ете алатын коллатеральдар спортшылардьщ жас жасына байланысты эз1рше жеткшкт дамымаган. Осынын салдарынан жYктеменiц жогары каркындылыгы кезiнде жYрек канмен жабдыктаудыц жеткiлiксiздiгi -

гиповолемия нэтижесiнде - гипоперфузия эсерш сезiнедi, бул миокардтыц жиырылу кабшетшщ тeмендеуiне жэне электр тураксыздыгыныц eсуiне, тiптi некроздыц, жт жYрек жеткшказдтнщ жэне eмiрге кауш тeндiретiн жYрек ыргагыныц бузылуына экеп согады. [33]. Ягни, каркынды жэне узак физикалык жYктемелерге жауап ретшде пайда болатын айкын миокард гипертрофиясы жYректiн эр тYрлi бeлiктерiнiц кабыргаларыныц калыцдауына алып келедi.

Бул феномен тшсп жагдайларда жYрек ыргагыныц, eткiзriштiriнiц жэне жиырылу функциясыныц бузылуынын пайда болуына ыкпал етуi мYмкiн. Осылайша, жогары бiлiктi 90 спортшы-шацгышыларды тексеру кезiнде жогары градациядагы карыншалык экстрасистолиялар мен eткiзгiштiктiн бузылуы сол жак карыншанын гипертрофиясы бар спортшыларда анык тiркелгендiгi аныкталды [34]. Мундай мэлiметтер сол карынша гипертрофиясы бар спортшыларда ыргактыц бузылуы атап айтканда экстрасистолия 5 есе жш, жэне сол карынша кабыргаларыныц калыпты калыцдыгы бар адамдарга караганда реполяризация процестершщ бузылуы 3 есе жш тiркелетiнiн нэтижелермен расталады. N. Lefkos бакылауына сэйкес, ^ сол жак карыншаныц гипертрофиясы бар атлеттерде миокардтыц диастолиялык £ функциясы едэуiр дэрежеде бузылган s^ [35]. Сол карыншаныц диастолалык толтырылуыныц бузылуы систолалык » дисфункция пайда болганга дейiн ® пайда болатыны алгашкы белгi ретiнде дэлелденген. ^теген авторлардыц о пiкiрiнше, миокардтыц босацсуыныц § бузылуы-жYрек дизадаптациясыныц

J^ бастапкы симптомдарыныц бiрi [32, 36].

Осылайша, миокард гипертрофиясыныц бастапкы дамуындагы спортшыларга белгiлi бiр дэрежеде гемодинамикалык соргы ретiнде жYректiц функционалдык мYмкiндiктерiнiц жогарылауын

камтамасыз етедь Сонымен бiрге бул ретте гуморальдi реттелудiц бузылуы, миокард метаболизмi, оныц канмен камтылу жэне жYрек шшк гемодинамиканыц eзгеруi компенсаторлык реакциялардыц

тиiмдiлiгiн тeмендетiп кана коймай, eзiнiц дамуыныц келесi кезецдершде миокард гипертрофиясы тeзi мдiлi кт ц тeмендеуiмен оныц дисфункциясына, ал кейде e^rn^ орай, спортшылардыц кайтыс болуына экеп соктырады.

Журек ыргагыныц бузылуы Ж^Ж-нщ аса зорыгуыныц белись ЖYректiц созылмалы асыра зорыгуыныц мацызды кeрiнiсi, ЭКГ-да реполяризация процестерiнiц eзгерiстерiнен баска, ыргактыц бузылуы болып табылады [27]. Осылайша, спорт Институтыныц жYрек-кантамырларыорталыгыныцкызметкерлер1 (Цюрих к., Швейцария), кэаби велошабандоздарды 20 жыл бойы бакылай отырып, реполяризация процестерiнiц бузылуымен уштаскан тYрлi жYрек аритмияларын, коса алганда синус тYЙiнiнiц дисфункциясын жэне жYрекшелердiц фибрилляциясын аныкталды. Мундай eзгерiстер физикалык жYктемелердiц салдарынан дизадаптацияныц ерте даму сигналдарыныц бiрi болуы мYмкiн деп санайды [28]. ЖYректiц аса зорыгу белгiлерi бар 88 спортшылар арасында терецдетшген тексеру нэтижесiнде 26,2%-ы карыншалык экстрасистолия пркелд^ 44,3% - ы-жYрекше экстрасистолия тiркелдi, карыншалык жэне жYрекше экстрасистолия комбинациясы 29,5%-ы курады. Осыган байланысты жYрек ыргагыныц бузылуы жYрек-кантамыр жYЙесiнiц физикалык жYктемелерге бейiмделуiнiц шектеуш1 факторы деп болжауга болады [7, 19]. Айтарлыктай ыргактыц эр тYрлi бузылыстарын манифестациялауга сол жYрекшенiц дилатациясы ыкпал ету1 мYмкiн [18, 29]. Осыган байланысты 1997 жылы «exercise related arrhythmias» [29]

TepMum, aFHu Ko3Fanbic GenceHginiriHe GaMnaHbicTbi apuTMua ycbiHbingbi.

Byn cnopTmbinapgbi« apuTMuanHK Ma«bi3gbi Geniri apuTMoreHgi cyGcTpaT eMec eKeHiH KepceTegi, on apTHK KYm :yMcayFa GaMnaHbicTbi Ta3a e3repicTepgeH TybiHgaFaH. CnopiraFbi eniMHi« Kenminiri :ypeK bipFaFbiHbi« Gy3binybiHa GaMnaHbicTbi eKeHiH aTan eTy eTe Ma«bi3gbi [30, 31].

^opuTMHgu. ^opbiTbiHgbinaM Kene, cnopT neH KnHHHKanHK Kapguonoruaga ^^^ co3HnManH acwpa 3opbiFybi Maceneci Ma«bi3gbi opHH anaTbiHbiH aTan eTy KepeK. Ohh 3epTTeygi« Ka:eTTiniri, e« angHMeH, erep guarH03 naTonoruanHK npo^cri« gaMybiHbi« GacTanKH caTbicbiHga KoMbinca, OHga TyHHgaHTHH e3repicTep KaMTa KannHHa Kenripinegi; erep co«fh Ke3e«-gepge e3repicTep GapnHK cangapnapMeH KaHTHMcH3 cunaTKa ue GonagH. CoHgbiKTaH cnopTmbinapgbi« :ypeK-KaHTaMbipnap

:yMecim« co3HnManH acwpa 3opbiFygbi angHH any, guarHocTHKanay, coHgaM-aK yTHMgH :aHe yaKTbinbi eMgeygi« TuiMginiriH apTTHpy eTe Ma«H3gw. AMTbinFaH :aFgaMnap cnopTmbinapgbi« :ypeK-KaHTaMHp :yMecim« HaKTH naTonoruacHH Geny Ka^eTTiniriH ganengeMgi, Gyn cnopTTaFH aypyma«gHK neH eniMHi« :annbi KypwnHMHHga :ypeK naTonoruacHHHH cTaTucTHKanHK :oFapbi YneciMeH FaHa eMec, coHHMeH KaTap cnopTmbinapgbi« KapguonoruanHK naTonoruacw aFbiMbiHbiH GipKaTap epeKmeniKTepiMeH GaMnaHbicTbi.

Bi3 naTonoruanHK cnopTTHK :ypeKTi Genriney YmiH «^rouKanbiK :yKTeMe Ke3iHge

co3HnManw aca 3opHFy» gereH TepMHHgi KongaHy Ka:eT gen caHaMMH3. Byn Ty:bipbiM, e« angHMeH, cnopTmbiHbi« :ypeK-KaHTaMHp :yMeciHi« ^yH^uoHangbiK MyMKiHgiKTepiHe $H3HKanbiK :yKTeMenepgi h KapKHHgwnHFH MeH KeneMirn« caMKec GonMaFaH Ke3iHge naMga GonaTHH, coHHMeH KaTap эneктporeнeзgiн Gy3binybiHaH, runepTpo^uagaH :aHe gнnaтaцнagaн, эneктp TypaKcH3gHFHHaH :aHe MuoKapgTH« :HHpwny KaGineTiHi« TeMeHgeyiHeH naMga GonaTHH :aFgaM. 3geGu gepeKTep GoMbiHma, maMagaH thc :apbic :aHe :aTTHFynap geHe :yKTeMenepi e3iHgiK ceGen Gonbin TaGbinagbi gen aMTyFa MyMKiHgiK Gepegi.

Erep :aTTHFy пpoцeci gypHc yMHMgacTHpMaca, :aTTHFy KypangapH MeH agicTepiH gypHc naMganaHGaca, co3binManbi uH^e^uanapgbi« omaKTapHHH« eMgenMece, coHgaM-aK guHaMHKanHK мegнцннanнк gapirepniK GaKHnaygH« GonMayH opHH anca, naMga GonFaH 3aKHMgaHynapgH« gape:eci aMTapnHKTaM apTagH. Co3binManbi :yKTeMenepgi« angHH any MaKcaTHHga, e« angHMeH, och naronoruanbiK :aFgaMgaFH GapnHK экзoгeнgi :aHe энgoreнgi :eTingipeTiH ^aKTopnap GapHHma a3aMTbinybi Tuic, Gyn cnopTmbinapgbi« :yMbicKa KaGineTTiniriH, geHcaynHFHH :aHe cnopTTHK y3aK eMip cypyiH caKTayFa KeMeKTecegi.

CnopTmwnapgH« :ypeK-KaH

TaMHpnapH :yMeciHi« acwpa 3opHFyHHH« angHH any ymiH ЭКГ MeH эхoкapgнorpa^нaнн Koca anFaHga, :ypeKTi« :aM-KyMiHe ^yH^uoHangbiK 3epTTeynep :ypri3ygi KaMTHTHH TypaKTH gapirepniK GaKbinay Ka:eT.

nAMflAHAHbl—FAH 9flEBMETTEP

1. Smolenskii A. V. Cardiac factors limiting physical performance of athletes / A. V. Smolenskii, A. V. Mikhailova // LFK i massazh. - 2009. - N 7. - P. 22-26. \

2. Pokan R. The heart rate turn point reliability and methodological aspects / R. Pokan, P. Hofmann, S. von Duvillard [et al.] // Medicine and Sci. in Sports&Exercise. - 1999. - Vol. 31. - P. 903-907.

3. TaBpunoBa E. A. Cy^ecTByeT nu cnopTHBHaa naTonoraa MuoKapga? / E. A. TaBpuno-Ba // CnopT. мegнцннa. - 2014. - № 2. - C. 3-13.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

4. Meeusen R, Duclos M, Foster C, Fry A, Gleeson M, Nieman D, Raglin J, Rietjens G, Steinacker J, Urhausen A; European College of Sport Science; American College of Sports Medicine. Med Sci Sports Exerc. 2013 Jan;45(1):186-205. http://www.sportmedicine. ru/ recomendations/prevention_diagnosis_and_treatment_of_ the_overtraining_syndrome.pdf

КАЗАХСКИМ МБЦИЦИНСКИИ V'-ИНГ - .1 [ [ НЕПРЬ-ЫЫН.' О ОБРАЗОВАНИЯ

5. Агаджанян М. Г. Электрокардиографические проявления хронического физического перенапряжения у спортсменов / М. Г. Агаджанян // Физиология человека. - 2005.

- Т. 31. - С. 60-64.

6. Земцовский Э. В. Стрессорная КМП или дистрофия миокарда физического перенапряжения / Э. В. Земцовский, Е. А. Гаврилова // Вестн. аритмологии. - 2002. - № 25.

- С. 133.

7. Михайлова А. В. Перенапряжение спортивного сердца / А. В. Михайлова, А. В. Смоленский // Лечеб. физкультура и спорт. медицина. - 2009. - № 12 (72). - С. 26-32.

8. Scharhag J. Competitive Sports and the Heart: Benefit or Risk? / J. Scharhag, H. Lollgen, W. Kindermann // Dtsch. Arztebl. Int. - 2013. - Vol. 110, N 1-2. - P. 14-24.

9. Гаврилова Е. А. Существует ли спортивная патология миокарда? / Е. А. Гаврилова // Спорт. медицина. - 2014. - № 2. - С. 3-13.

10. Дембо А. Г. Спортивная кардиология: рук. для врачей / А. Г. Дембо, Э. В. Земцовский. - Л.: Медицина, 1989. - 464 с.

11. Линде Е. В. Клинико-генетические аспекты формирования «патологического спортивного сердца» у высококвалифицированных спортсменов / Е. В. Линде, И. И. Ах-метов, З. Г. Орджоникидзе // Вестн. спорт. науки. - 2009. - № 2. - С. 32-37.

12 Михалюк Е. Л. Диагностика метаболической кардиомиопатии / Е. Л. Михалюк // Лечеб. физкультура и спорт. медицина. - 2014. - № 1. - С. 40-49.

13. Гаврилова Е. А. Внезапная сердечная смерть и гипертрофия миокарда у спортсменов / Е. А. Гаврилова, Э.В. Земцовский // Вестн. аритмологии. - 2010. - Т. 62, № 62.

- С. 59- 62.

14-. Bloomer R. J. Racial differences in postprandial oxidative stress with and without acute exercise / R. J. Bloomer, B. Cole, K. H. Fisher-Wellman // Int. J. Sport Nutrition&Exercise Metabolism. - 2009. - Vol. 19, N 5. - P. 457-472.

15. Залесский В. Н. Апоптоз при ишемии и реперфузии миокарда / В. Н. Залесский, Т. И. Гавриленко, А. А. Фильченков // Лш. справа. - 2002. - № 1. - С. 8-15.

16. Dushanin S. A. The diagnostic significance of the correlation between the effectiveness of subendocardial perfusion and the energy output compatible with the coronary reserve / S. A. Dushanin, E. A. Pirogova // Cor Vasa. - 1982. - Vol. 24, iss. 1. - P. 27-57.

17. Гристром А. М. Оксидативный стресс и сердечно-сосудистые заболевания. Ч. 2 / А. М. Пристром, М. А. Бенхамед // Леч. дело. - 2012. - №. 2 (24). - С. 19-24.Граевская Н. Д. Влияние спорта на сердечно-сосудистую систему / Н. Д. Граевская. - М., 1975. - 205 с.

18. Геселевич В. А. Нарушения ритма сердца и размеры левого предсердия у спортсменов / В. А. Геселевич // Вестн. спорт. медицины России. - 1993. - Т. 2, № 3 (4). - С. 30-35.

19. Д Смоленский А. В. Основные направления развития спортивной кардиологии / А. В. Смоленский, А. В. Михайлова // Наука и спорт: современ. тенденции. - 2013. - №. 1. - С. 69-79.

20. Pelliccia A. Athletes with abnormal repolarization pattern and structurally normal heart can participate in competitive sport: A lifelong experience / A. Pelliccia, M.D. Fernando,

^ M. Di Paolo//J. Am.Coll. Cardiol. - 2011. - Vol. 58, iss. 8. -Р. 883-884 § 21. Pokan R. The heart rate turn point reliability and methodological aspects / R. Pokan,

¡^ P. Hofmann, S. von Duvillard [et al.] // Medicine and Sci. in Sports&Exercise. - 1999. - Vol. ^ 31. - P. 903-907.

» Wu J. The athlete's electrocardiogram / J. Wu, T. L. Stork, A. D. Perron, W.J. Brady //

§ Am. J. Emergency Med. - 2006. - Vol. 24 - P. 77-86.

23. Pelliccia A. Outcomes in athletes with marked ECG repolarization abnormalities / A. Pelliccia, F. M. Di Paolo, F. M. Quattrini [et al.] // N. Engl. J. Med. - 2008. - Vol. 358 - P. 152-161.

s

§ 24-. Hart G. Exercise-induced cardiac hypertrophy: a substrate for sudden death in athletes?

^ / G. Hart // Exp. Physiol. - 2003. - Vol. 88, N 5. - P. 639-644.

25. Смоленский А. В. Кардиальные факторы, лимитирующие физическую работоспособность спортсменов / А. В. Смоленский, А. В. Михайлова // ЛФК и массаж.

- 2009. - № 7. - С. 22-26.

26». Serra-Grima R. Marked ventricular repolarization abnormalities in highly trained athletes electrocardiograms: clinical and prognostic implications / R. Serra-Grima, M. Estorch, I. Carrio [et al.] // J. Am. Coll. Cardiol. - 2000. - Vol. 36. - P. 1310-1316

27 Wehrens X. H. Chronic exercise: a contributing factor to atrial fibrillation? / X. H. Wehrens, D. Y. Chiang, N. Li // J. Am. Coll. Cardiol. - 2013. - Vol. 62, N 1. - P. 78-80.

28. Baldesberger S. Sinus node disease and arrhythmias in the long-term follow- up of former professional cyclists / S. Baldesberger, U. Bauersfeld, R. Candinas [et al.] // Eur. Heart. J. Cardiol. - 2008. - Vol. 29, N 1. - P. 71-78.

29. Franklin B. A. Cardiovascular evaluation of the athlete. Issues regarding performance, screening and sudden cardiac death / B. A. Franklin, G. F. Fletcher, N. F. Gordon ^.а1] // Sports- Med. - 1997. - Vol. 24(2), N 8. - P. 97-119.

30. Fragakis N. Arrhythmias in athletes: evidence-based strategies and challenges for diagnosis, management, and sports eligibility / N. Fragakis, E. D. Pagourelias, K. C. Koskinas, V. Vassilikos // Cardiol. Rev. - 2013. - Vol. 21, N 5. - P. 229-238

31. Rowland T. Is the 'Athlete's Heart' Arrhythmogenic: Implications for Sudden Cardiac Death / T. Rowland // Medicine & Sci. in Sports & Exercise. - 2011. - Vol. 43. - Р. 1552-1560.

32 Maron B. J. Relationship of race to sudden cardiac death in competitive athletes with hypertrophic cardiomyopathy / B. J. Maron, K. P. Carney, H.M. Lever [et al.] // J. Am. Cardiol.

- 2003. - Vol. 41, N 6. - Р. 974-980.

33. Абатурова О. В. Гипертрофия миокарда левого желудочка: роль гемодинамиче-ских и нейрогормональных факторов, молекулярно-клеточные механизмы развития / О. В. Абатурова, Л. В. Кремнева, С. В. Шалаев // Мед. наука и практика. - 2004. - № 7. - С. 11-16.

34-. Жикин Н. П. Частота встречаемости и структура нарушений ритма и проводимости у молодых спортсменов в зависимости от выраженности гипертрофии левого желудочка / Н. П. Жикин, А. Б. Сиротин, Н. Г. Колегова // Спорт. медицина: наука и практика. - 2014. - № 3. - С. 83-84.

35. Lefkos N. Influence of left ventricular hypertrophy on the diastolic performance in hypertensive patients and athletes / N. Lefkos, G.Boudonas, V. Vassilicos, A. Efthymiadis // Acta Cardiol. - 2003. - Vol. 58, N 5. - P. 507-514.

36. Maskhulia L. Electrocardiographic patterns and systolic and diastolic functions of the heart in the highly trained football players with increased left ventricular mass / L. Mask-hulia, N. Chabashvili, Z. Kakhabrishvili et al. // Georgian Med. News. - 2006. - Vol. 132. - P. 76-80.

37. Suarez-Mier, M.P. Causas de muerte subita asociada al deporte en Espana / M.P. Suarez-Mier, B. Aguilera // Rev. Esp. Cardiol. - 2002. - № 55(4). - Р. 347-58.

38. Maron, B.J. Sudden deaths in young competitive athletes: analysis of 1866 deaths in the United States, 1980-2006. / B.J. Maron, J.J. Doerer, T.S. Haas et al. // Circulation. - 2009. -№ 119 (8). -Р. 1085-92.

39. Scharhag J. Competitive Sports and the Heart: Benefit or Risk? / J. Scharhag, H.

Lollgen, W. Kindermann // Dtsch. Arztebl. Int. - 2013. - Vol. 110, N 1-2. - P. 14-24.

40. Maron B. J. Relationship of race to sudden cardiac death in competitive athletes with ^ hypertrophic cardiomyopathy / B. J. Maron, K. P. Carney, H.M. Lever [et al.] // J. Am. Cardiol. 15

- 2003. - Vol. 41, N 6. - P. 974-980. »

<2 «

|

c *

¡5

КАЗАХСКИИ

МЕДИЦИНСКИЙ

УНИВЕРСИТЕТ

НЕПРЕРЫВНОГО

ОБРАЗОВАНИЙ

ПЕРЕНАПРЯЖЕНИЕ СЕРДЕЧНО-СОСУДИСТОЙ СИСТЕМЫ У СПОРТСМЕНОВ: ЭТИОЛОГИЯ, ПРОЯВЛЕНИЯ И ДИАГНОСТИКА

п М.Б. Бауржан, 2 К.Б. Абзалиев, 3 С.Ф. Беркинбаев, 4 Ж.М. Андасова, 5 Б.Т. Мухамадиев

* 1 2 4 Казахский медицинский университет непрерывного образования, г.Алматы * 3 5 НАО «Национальный медицинский университет им.С.Д. Асфендиярова», г.Алматы

АННОТАЦИЯ

В статье приведены результаты современного представления о перенапряжении сердечнососудистой системы, возникающем в результате сверхинтенсивных физических нагрузок и метаболические механизмов в организме спортсмена. Основное внимание в работе акцентировано на характерных особенностях клинического течения, электрокардиографического и эхокардиографического проявления перенапряжения сердца у спортсменов.

Цель исследования: определелие современных представлений о перенапряжении сердечнососудистой системы, возникающем в результате сверхсильных и длительных физических нагрузок.

Методы исследования: Для достижения указанной цели был проведен систематический поиск литературы на онлайн-ресурсах PubMed, Web of Science, поисковых системах Google Scholar, eLibrary, электронных научных библиотеках Sy-berLeninka и библиотеке КазАСТ. Глубина поиска составила 24 года (1993-2017), были обнаружены 194 источника, из них 40 были отобраны для анализа данных.

Результаты: Для профилактики перенапряжения сердечнососудистой системы спортсменов необходима, рациональная организация тренировочного процесса, обоснованное применение внетренировочных средств восстановления и стимуляции работоспособности и регулярный врачебный контроль включающий проведение функциональных исследований состояния сердца, как ЭКГ и эхокардиография.

Ключевые слова: физические нагрузки, спортивное сердце, перенапряжение, гипертрофия миокарда, внезапная сердечная смерть.

HEART OVERSTRAIN IN ATHLETES: ETIOLOGY, MANIFESTATIONS AND DIAGNOSIS

1 M.B. Baurzhan, 2 K.B. Abzaliev, 3 S.F. Berkinbaev, 4 Zh.M. Andasova, 5 B.T. Mukhamadiev

* 1 2 4 Kazakh medical university of continuing education, Almaty

3 5 National Medical University. S.D. Asfendiyarova, Almaty

SUMMARY

The article presents the results of the current views of chronic overexertion of the cardiovascular system, emerging as a result of high intensity prolonged physical exercise and metabolic mechanisms in the body of an athletets. The main interest of the work was focused on typical features of the clinical course, echocardiographic and echocardiographic manifestations of cardiac overexertion in athletes of different qualifications. +from superstrong and prolonged physical exertion.

Research methods: To achieve this goal, a systematic literature search was conducted

on PubMed, Web of Science online resources, Google Scholar, eLibrary search engines, SyberLeninka electronic scientific libraries and KazAST library. The search depth was 24 years (1993-2017), 194 sources were found, of which 40 were selected for analysis.

Conclusions: To prevent the overexertion of the cardiovascular system in athletes, it is necessary above all to provide the rational organization of the training process, the reasonable use of extratraining tools for recovery and stimulation of performance, as well as the regular medical control functional studies of the heart, including ECG and echocardiography.

Key words: physical loads, athlete's heart, overexertion, cardiac hypertrophy, sudden cardiac death.

УДК 616.12-008.331.1 DOI: 10.24411/1995-5871-2020-10061

АРТЕРИАЛЬНАЯ ГИПЕРТЕНЗИЯ У ПОЖИЛЫХ ЛЮДЕЙ С СИНДРОМОМ СТАРЧЕСКОЙ АСТЕНИИ

п Д.Б. Бекенов, 2 Г.А. Джунусбекова, 3 Г.Б. Жумабаева

*1, 2 Казахский медицинский университет непрерывного образования, г. Алматы 3 Казахский Национальный Университет имени аль-Фараби, г. Алматы

АННОТАЦИЯ

По данным ВОЗ сердечно-сосудистые заболевания в мире являются причиной более 17 млн. случаев смерти в год, что составляет треть случаев общей смертности. Из них артериальная гипертония определяет 9,4 млн. случаев годовой общей смертности. В частности, артериальная гипертония является непосредственной причиной 45% смертельных случаев от ишемической болезни сердца и 51% случаев смерти, вызванных инсультом. В связи с неуклонным ростом продолжительности жизни населения в мире увеличивается доля лиц пожилого и старческого возраста. В том числе и продолжительность жизни жителей Казахстана постепенно увеличивается, в 2017 году она составила 72 года. Распространенность артериальной гипертонии по данным НИИК и ВБ среди лиц старше 60 лет более чем в 2 раза превышает данный показатель в общей популяции и соответственно является основной причиной смертности от ишемической болезни сердца и инсульта. Достаточно часто пациенты с артериальной гипертонией старше 60 лет имеют синдром старческой преастении и астении, которые повышают риск развития сердечно-сосудистых осложнений. В настоящее время смертность от ^ сердечно-сосудистые заболеваний продолжает оставаться главной причиной смертности в Казахстане, составляя 27% от общей смертности.

Ключевые слова: артериальная гипертензия, синдром

старческой астении,

пожилой возраст. 5

Введение. По определению Всемир- артериальная гипертензия - это ^ ной Организации здравоохранения систолическое кровяное давление, которое ¡-ц

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.