Научная статья на тему 'СПОРТ МАШҒУЛОТЛАРИДА СПОРТЧИНИНГ ТАЙЁРГАРЛИК ЖИҲАТЛАРИ'

СПОРТ МАШҒУЛОТЛАРИДА СПОРТЧИНИНГ ТАЙЁРГАРЛИК ЖИҲАТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

271
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
спорт / тарбия / шахс / машғулот / қобилият / тайёргарлик / жисмоний тарбия. / sports / upbringing / individual / session / abilities / physical education.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Абдухолиқ Абдулхалимович Холиқов

Бизнинг назаримизда, умумий ва махсус тайёргарлик ўзининг алоҳида вазифалари, воситалари, услуби ва шу билан бирга ўзининг машғулот жараёнидаги тутган ўрни билан фарқ қилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

In our opinion, general and special preparation differs from its specific functions, means, styles, and the role they hold in the process of training

Текст научной работы на тему «СПОРТ МАШҒУЛОТЛАРИДА СПОРТЧИНИНГ ТАЙЁРГАРЛИК ЖИҲАТЛАРИ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-456-459

СПОРТ МАШГУЛОТЛАРИДА СПОРТЧИНИНГ ТАЙЁРГАРЛИК

ЖИХДТЛАРИ

Абдухолик Абдулхалимович Холиков

Андижон давлат университети факультетлараро жисмоний маданият ва

спорт кафедраси катта укитувчиси

АННОТАЦИЯ

Бизнинг назаримизда, умумий ва махсус тайёргарлик узининг алохида вазифалари, воситалари, услуби ва шу билан бирга узининг машгулот жараёнидаги тутган урни билан фарк килади.

Калит сузлар: спорт, тарбия, шахс, машгулот, кобилият, тайёргарлик, жисмоний тарбия.

ABSTRACT

In our opinion, general and special preparation differs from its specific functions, means, styles, and the role they hold in the process of training.

Keywords: sports, upbringing, individual, session, abilities, physical education.

КИРИШ

Хрзирги кунда спортчининг жисмоний ва маънавий сифатларини ривожланишига, билимларини янада оширишга каратилган купёклама тарбия жараёни булиб тузилгандагина, спорт машгулотининг педагогик тулик натижа бера олиши исбот талаб килмайди. Спорт машгулотининг бундай йуналиши жисмоний тарбиянинг умумий асосига мос келади ва барча фаолият шахснинг гармоник ривожлантиришга каратилган булиб, спорт якка максад эмас, балки киши кобилиятини хар томонлама ривожлантириши, ижодий ва онгли фаолиятга тайёрлаш воситасидир.

МЕТОДОЛОГИЯ

Спорт машгулоти иккита узвий йуналишни бирлаштиради: умумий ва махсус тайёргарлик. Умумий тайёргарлик жисмоний фаолият жараёнидаги аъзолар, тизим ва иш кобилиятларни ривожланиши асосида спорт ихтисослигига имкон берувчи дастлабки шарт шароитларни яратади ва

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-456-459

кенгайтиради, шу билан бирга уни турли харакатдаги мохирлик ва малаканинг узаро таъсири ривожланиши билан бойитади. Махсус тайёргарлик муайян спорт тури учун узига хос сифат ва имкониятларнинг ривожланишини таъминлайди, шу билан бирга унинг учун характерли булган техника ва тактика билан куроллантиради.

Умумий тайёргарликни хам, махсус тайёргарликни хам шикастсиз бажариш, хизмат юзасидан машгулот жараёнидан чикиш, бирини бошккаси билан алмаштириш мумкин эмас. Спортчининг умумий ва махсус тайёргарлиги уртасида якин богликдик мавжуд, шунинг учун улар уртасини чеклаб булмайди. Баъзи мутахассислар спорт машгулотининг бу томонларини умуман айирмасликни таклиф килади.

Бизнинг назаримизда, умумий ва махсус тайёргарлик узининг алохида вазифалари, воситалари, услуби ва шу билан бирга узининг машгулот жараёнидаги тутган урни билан фарк килади. Махсус тайёргарлик спорт ихтисослигининг омили хисобланади, умумий тайёргарлик эса-спортчининг у ёки бошка томонлама ривожланиш уртасидаги турли туман богликлик оркали ихтисослик жараёнига таъсир этувчи омиллардир. Спортчининг умумий тайёргарлигида худди алохида жисмоний машкларда хам ижобий, хам салбий таъсир булгани каби, ихтисосликнинг хусусиятлари хам акс этиши лозим, шунинг учун умумий тайёргарлик турли спорт турлари учун бир хилда булиши мумкин эмас.

Спорт билан шугулланишнинг куп йиллик жараёнида умумий ва махсус тайёргарлик доимо спорт машгулотининг таркибий кисмини ташкил килиши зарур. Купгина муаллифлар спортчининг махорати ошишга мос равишда УЖТга ажратиладиган вакт ва машклар микдорини камайтириб бориш зарурлигини таъкидлайдилар. Спортчининг махорати ошиб бориши билан организм имкониятлари хам купрок талаб этилади, демак бу гоя хам тугри эмасдир. Албатта, УЖТ меъёри камайиб бориши керак, лекин у МЖТ ажратилган вактини камайтирилиши хисобига эмас балки, махсус жисмоний тайёргарлик ишининг вактининг оширилиши хисобига амалга оширилиши керак.

МУХ,ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Шундай килиб, хар томонлама тайёрлаш принципига мувофик гимнастикачиларнинг жисмоний тайёргарлиги умумий ва махсус тайёрлашнинг

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-456-459

узвий бирлиги асосида ташкил килинади. Гимнастикачиларнинг умумий ва мхсус тайёргарлигининг бирлиги умумтайёргарлик, махсус тайёргарлик ва мусобака машкларининг узгарувчан нисбатини такозо этади .

Куплаб адабиётларда таъкидланганидек, гимнастикачининг турли боскичдаги тайёргарлиги умумий ва махсус тайёргарлик воситаларига нисбатан хар хил булиши мумкин. Масалан, утиш даврида ва тайёргарлик даврининг бошларида УЖТ машклари, бундан кейинги мусобака даврида эса МЖТ ва мусобака машклари куп хажмда утказилади. Бу нисбат гимнастикачининг шахсий хислатлари ёки машгулотнинг айрим даврларидаги алохида вазифалар сабабли бир оз узгариши мумкин.

Ёш гимнастикачилар билан текшириш (Тимофеев В.И. 1988) шуни курсатдики, ургатишнинг биринчи йилида бошка тайёргарлик турига караганда жисмоний тайёргарликка анча куп вакт хисобидан максадга мувофик булган нисбат аникланган, бу жисмоний тайёргарлик - 60%, техник тайёргарлик - 20% ва махсус харакат тайёргарлиги - 20%. В.И.Тимофеев таъкидлаганидек, воситаларнинг бундай нисбатига укув йилидаги укув вакти таксимлангандаги каби хар бир машгулотда риоя килиниши керак.

Купинча, тайёргарликнинг даражасини ушлаб туриш учун бошка спорт турлари (сузиш, енгил атлетика, спорт уйинлари ва хк.) воситаларидан фойдаланган холда характерли хажмдаги машгулотни бажариш максадга мувофикдир.

13-15 ёшли гимнастикачилар учун 180 дакикали машгулотда 30% - УЖТ (55 дак), 36,6% - МЖТ (65 дак) ва 33,4% - ТТ (техник тайёргарлик 60 дак) ажратишни тавсия этилади. Бу билан бир хафталик микроциклдаги юклама куйидагича таксимланади: жисмоний тайёргарлик -1; 3; 6 - кун, техник тайёргарлик - 2; 5-кун, 4; 7 - кун хафтанинг дам олиш кунлари. Кичик разрядли гимнастикачиларни тайёрлашда хам муайян фикр маъкуллайди. Бирок, муаллиф юкори малакали гимнастикачиларни тайёрлашда 50% вактни жисмоний тайёргарликка ажратиш зарурлигини таклиф килади.

ХУЛОСА

Чунончи, умумий машк хажмининг 22% жисмоний тайёргарликка ажратиш зарурлиги курсатилади, бунга эрталабки бадан тарбиянинг турли туман машклари кирмайди. Бунда хафталик микроциклда умумий шугулланиш

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-456-459

вакти 45 соатни ташкил килган. Шу жумладан 20,6% УЖТ учун, 44,4% МЖТ учун тугри келади.

Тайёргарлик даври. Спорт машгулоти сохдсидаги купгина илгор назариётчилар шугулланишнинг тайёргарлик даврида умумтайёргарлик ва махсус тайёргарлик машклари кулланилишини ажратиб курсатадилар. Шугулланиш жараёнининг биринчи погонасининг асосий йуналиши-шугулланиш даражаси шаклланадиган омилларни хрсил килдириш, кенгайтириш ва такомиллаштиришдан иборат. Бу даврда умумий жисмоний тайёргарликнинг солиштирма огирлиги махсус жисмоний тайёргарликдан юкори булади, бирок уларнинг узаро нисбати спортчининг неча йил

REFERENCES

1. Абдуллаева Ш.А. ва бошкалар. Педагогика. Т., "Фан". 2004.

2. Ботиров Х.А. Узбекистонда жисмоний тарбия тарихи, оммабоп китоб. Т., Ибн Сино. 1993й.

3. Брил М.С. Отборь в спортивных играх. - М., 1980й.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.