Научная статья на тему 'СПОРТ МАКТАБЛАРИДАГИ КУРАШ МАШҒУЛОТЛАРИНИНГ ПЕДАГОГИК АСОСЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

СПОРТ МАКТАБЛАРИДАГИ КУРАШ МАШҒУЛОТЛАРИНИНГ ПЕДАГОГИК АСОСЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

111
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
БЎСМ / машғулот услублари / усул / восита / техника / хужум / мусобақа / SSCYT / teaching methods / method / tool / technique / attack / competition.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Гулѐр Комилжон Қизи Атажанова

Ушбу мақола болалар-ўсмирлар спорт мактабларидаги кураш машғулотларини ташкил этишнинг шакл, усул ва воситалари ишлаб чиқиш ва амалиѐтда асослашга бағишланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям , автор научной работы — Гулѐр Комилжон Қизи Атажанова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

This article is devoted to the development and practical substantiation of the forms, methods and means of organizing wrestling lessons in children and youth sports schools.

Текст научной работы на тему «СПОРТ МАКТАБЛАРИДАГИ КУРАШ МАШҒУЛОТЛАРИНИНГ ПЕДАГОГИК АСОСЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

СПОРТ МАКТАБЛАРИДАГИ КУРАШ МАШГУЛОТЛАРИНИНГ ПЕДАГОГИК АСОСЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

Гулёр Комилжон кизи Атажанова

Урганч давлат университети gulyar.ataj anova2001 @gmail .com

АННОТАЦИЯ

Ушбу макола болалар-усмирлар спорт мактабларидаги кураш машгулотларини ташкил этишнинг шакл, усул ва воситалари ишлаб чикиш ва амалиётда асослашга багишланган.

Калит сузлар: БУСМ, машгулот услублари, усул, восита, техника, хужум, мусобака

ABSTRACT

This article is devoted to the development and practical substantiation of the forms, methods and means of organizing wrestling lessons in children and youth sports schools.

Keywords: SSCYT, teaching methods, method, tool, technique, attack, competition.

КИРИШ

Дунёда ахоли саломатлигини мустахкамлашда спорт турларининг оммабоплигини ошириш,болалар ва усмирларни спортга кизиктиришнинг педагогик шарт - шароитлари ва дидактик параметрларини аниклаштириш, спорт муассасаларида ёш спортчиларнинг жисмоний сифатларини ривожлантиришнинг педагогик, психологик ёндашувларини такомиллаштириш алохида ахамият касб этмокда. Айникса, пандемия шароитида укувчиларда фаол харакат режимига риоя этиш куникмаларини ривожлантиришнинг педагогик имкониятларини кенгайтириш,шугулланувчининг ёш,физиологик ва психологик тараккиёти мезонларига асосланган индивидуал жисмоний ривожлантириш дастурларини халкаро ва миллий мусобакалар талаблари асосида ишлаб чикиш долзарблик касб этади.

Республикамизда сунгги йилларда болалар спортини ривожлантириш, узлуксиз таълимнинг хар бир бугинида таълим олувчиларнинг жисмоний саломатлигини мустахкамлаш ва

March, 2022

948

куллаб-кувватлашнинг анъанавий, инновацион шаклларини жорий этишга катта эътибор каратилмокда. Бундан ташкари болалар ва усмирлар спорт мактабларидаги кураш машгулотларининг ташкилий-педагогик асосларини такомиллаштириш, укувчиларнинг кураш машгулотларига булган кизикишларини янада кучайтиришнинг инновацион ёндашувларини жорий этиш мухим ахамият касб этади.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Республикамизда Ж.М. Нуршин, Р.С. Саламов, Ф.А.Керимов, Т.С. Усмонхужаев, А.Ш. Абдуллаев, Ш.Х. Ханкелдиевларнинг тадкикотларида жисмоний тарбия дарсларининг таълим мазмунини бойитиш шакл ва методлари ёритилган Ф.А. Керимов, Н.М. Юсупов, Ш.А, Абдуллаев, Р.Д. Халмухамедов, В.Н. Шин, Г.Б. Абдурасулова, С.С.Тажибаев, Ж.М. Нуршин, Ш.А. Мирзакулов, А.Р.Таймуратов, Н.А.Тастанов,З.С.Артиковларнинг илмий ишларида спортнинг якка кураш турларининг тарихи, ташкилий асослари ва методикаси масалалари уз аксини топган. А.Атоев, Ж.Нуршин,Р.Саломов, Ф.Керимов, О.Тоймуродов, Ж.Тошпулатов, Х,.Бобобеков,М.Содик;ов, Н.Азизов, Х.Ахмедовлар кураш спортининг ривожланиш тенденциялари, кураш анъаналари, усулларига богликлигининг илмий методик асосларини ишлаб чикканлар. Спортнинг якка кураш турлари тарихи, ташкилий асослари ва методикаси, машгулотлр жараёнида харакатли уйинлардан фойдаланиш, жисмоний сифатларини ривожлантириш масалаларини ёритиш борасида илмий ишларини олиб боришган.

БУСМларда кураш машгулотларининг ташкил этишнинг ташкилий-педагогик асослари такомиллаштириш лозимлигини курсатди. Укувчиларнинг кураш буйича натижаларга эришганлик даражасини куйидаги мезонлар ёрдамида аниклашга харакат килдик: укувчиларнинг жисмоний тайёргарликлари заминида уларнинг тактик, стратегик тайёргарлиги, узига хосликлари, етакчи имкониятлари, онглилик даражалари, бахоловчи муносабатлари, объектив тушуниш куламлари, баркарор максадлари, кдзикдшлари хамда хиссий, интеллектуал кувватларининг ифодаланганлиги; кураш коидаларини тушуна олишлари; ушлаб олиш коидаларини билиш; ракиб билан узаро таъсирни амалга ошириш; хужум килиш; узини химоя килиш ва карши усулни амалга ошириш куникмасига эгаликлари;мусобака коидаларига риоя килишлари; белбогли кураш техникасини билиш; харакатли фаолият техникаси

March, 2022

949

илмий тахлил кила олиш; жисмоний тайёргарлик даражаси; умумий жисмоний холати; махсус жисмоний холати;спортдаги мувафакиятлари.

НАТИЖАЛАР

БУСМлардаги кураш машгулотларининг педагогик шарт-шароитларини урганишга йуналтирилган мазкур тадкикотнинг тажриба-синов иши учун Хоразм вилояти Шовот туманидаги БУСМ,Урганч шахари 2-сонли БУСМ, Богот туманидаги БУСМларда амалга оширилиб, унда жами 13 нафар мураббийлар ва 160 нафар укувчилар иштирок этдилар. Тажрибалар даврида ташкилий-педагогик фаолиятини амалга ошириш учун укувчиларда анкета, сухбатлар, машгулотлар утказиш, савол-жавоб каби методлардан фойдаланган холда, БУСМларида укувчиларнинг кураш буйича ахборотли-бахоловчи, амалий ва башоратловчи даражалари буйича киёсий тахлил киламиз. Юкоридаги фикр мулохазаларни тизимли тахлил килиш натижаларига асосланган холда болалар ва усмирлар спорт мактабларида укувчиларнинг белбогли кураш буйича ахборотли-бахоловчи, амалий ва башоратловчи даражалари юзасидан узлаштиришларини тахлил этдик(1-жадвал).

Болалар-усмирлар спорт мактабларида шуFуллаувчиларининг кураши буйича ахборотли-бахоловчи, амалий ва башоратловчи даражаларини аниклаш юзасидан узлаштириш натижалари

1-жадвал

Боскичлар гурухлар n Узлаштириш даражалари

яхши Урта кичик

ахборотли-бахоловчи тажриба 80 39 25 16

назорат 80 28 27 24

Амалий тажриба 80 55 43 12

назорат 80 25 31 24

Башоратловчи тажриба 80 60 13 7

назорат 80 27 26 27

Юкоридаги натижаларга асосланган холда укитувчиларнинг касбий компетентлигини узлуксиз ривожлантиришнинг умумлашган, амалий назарий концептуал, амалий-моделлаштирувчи ва ижодий-тахлилий даражаси математик-статистик тахлил килиниб, олинган натижалардан укитиш самарадорлигини бахолаш мезони бирдан катталиги ва билиш даражасини бахолаш мезони нолдан катталигини куриш мумкин. Бундан маълумки, тажриба синфидаги узлаштириш назорат синфидаги узлаштиришдан юкори экан. Шуни таъкидлашимиз жоизки, болалар-усмирлар спорт мактабларида укувчиларнинг

March, 2022 Multidisciplinary Scientific Journal

950

кураши буйича ахборотли-бахоловчи, амалий ва башоратловчи даражалари юзасидан узлаштиришларининг самарадорлик даражасини аниклаш буйича утказилган тажриба-синов ишлари самарадор эканлиги статистик тахлилдан маълум булди.

МУ^ОКАМА

Урганилган илмий-педагогик манбалар шундан далолат берадики, болалар-усмирлар спорт мактабларидаги кураш машгулотларининг ташкилий-педагогик асосларини такомиллаштириш бугунги кунда таълим жараёнининг устувор максадларидан бирига айланмокда. Бу жараёнда укув-машгулотларнинг техника ва тактикасини урганиш ва такомиллаштириш муаммосига етарлича эътибор каратилмаганлиги кузатилди.Такидлаш жоизки Болалар-усмирлар спорт мактабларидаги кураш машгулотларининг ташкилий-педагогик асосларини такомиллаштириш узининг куйидаги таркибий тузилишига эга: ушлаб олиш коидаларини билиш, ракиб билан узаро таъсирни амалга ошириш, хужум килиш, узини химоя килиш ва карши усулни амалга ошириш куникмасига эгаликлари, мусобака коидаларига риоя килишлари, кураш техникасини билиш,харакатли фаолият техникасини илмий тахлил кила олиш, жисмоний тайёргарлик даражаси, умумий шугулланганлик даражаси, махсус шугулланганлик даражаси, спортдаги мувафакиятлари кабилар. Ушбу кисмлар орасидаги узаро алокадорлик, болалар-усмирлар спорт мактаблари тарбияланувчиларининг спортдаги баркарор ютукларга эришишларини таъминлайди. Бунинг натижасида спортчилар амалий тажриба ва назарий билимларга таянган холда интеллектуал хамда жисмоний фаолият куникмаларини эгаллайдилар.

Педагогик таълим жараёнида кураш машгулотларида укувчиларнинг тайёргарлик даражаларини аникловчи мезонлар сифатида машгулотлар жараёнида такдим этилган кураш коидалари, тушунчалар ва ахборотларни фаол узлаштирганликлари, жисмоний ва тактик тайёргарлиги,узининг кураш услубига эгалиги; кураш усулларини урганишга нисбатан баркарор кизикишнинг вужудга келганлиги кабиларни курсатиш мумкин.

ХУЛОСА

Утказилган тажрибалар натижасида болалар-усмирлар спорт мактабларидаги кураш машгулотларининг хар бир

March, 2022

муайян боскичи узининг аник белгиланган максадларига эга булиб, улар таълим олувчиларнинг тактик тайёргарликларининг мунтазам бир боскичдан иккинчисига утиб, узлуксиз ривожланишини таъминлайди ва такомиллаштирилади. Шу билан бирга, ёш авлодни, болалар-усмирлар спорт мактабларидаги кураш машгулотларининг ташкилий-педагогик асосларини такомиллаштиришда бир катор умумий характердаги дидактик шароитларнинг амал килиши кузатилади. Хусусан, спортчиларда болалар-усмирлар спорт мактабларидаги жисмоний фаолияти, уларда махсус тайёргарликни шакллантиришнинг мухим воситаси сифатида кураш коидалари, ракиб билан узаро таъсирни амалга ошириш, хужум килиш, узини химоя килиш ва карши усулни амалга ошириш куникмасига эгаликлари, уз харакатларини онгли ва чукур уйлаган холда амалга ошириш имконини беради.

REFERENCES

1. Нуршин Ж.М., Саламов Р.С., Керимов Ф.А. Узбекча миллий спорт кураши // Дарслик. Т.: 1993. - Б.14-17.;

2. Усмонходжаев Т.С. Миллий харакатли уйинлар. Тошкент. «Укитувчи» 2000. - Б. 53-54. Абдуллаев. А. Ш.,Ханкелдиев Ш.Х Жисмоний тарбия назарияси ва усулияти. - Т.: УзДЖТСУ. - 2019. -232 б.

3.Керимов Ф.А., Юсупов Н.М. Подвижные игры для кураша. - Т.: Абу Али ибн Сино, 2003. - 72 с.

4. Абдуллаев Ш.А, Ёш курашчиларни тайёрлашнинг илмий-услубий асослари / Укув-услубий кулланма. Т.,2012. - Б. 32-35

5.Халмухамедов Р.Д., Шин В.Н., Абдурасулова Г.Б., Тажибаев С.С. Ёш яккакурашчиларни куп йиллик тайёргарлик жараёнинг турли боскичларида саралашнинг меъёрлари/ Укув-услубий кулланма - УзДЖТИ., 2013. - 166 б.; 6. Нуршин Ж.М., Мирзакулов Ш.А. Ёш белбогли курашчиларнинг жисмонийтайёргарлиги// Жисмоний тарбия ва спорт машгулотлари назарияси ва услубиятининг замонавий муаммолари/ Халкаро илмий-амалий анжуман материаллари. II кисм. - Тошкент. 2015. - Б. 83-84

7.Таймуратов А.Р. Курашчиларга хос куч турлари ва уларни ривожлантирувчи машклар таснифи // журнал."Фан-спортга", - Т., 2016. - №2. - Б. 29-32.

8.Tastanov N.A. Kurash turlari nazariyasi va uslubiyati. / Darslik. -T.: Sano-Standart. 2017. - 480 b.

9. Artikov Z.S. Sport-pedagogik mahoratini oshirish (Belbog'li kurash). / O'quv qo'llanma. - T.: O'zkitobsavdo, 2018. - 148 b.

March, 2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.