Научная статья на тему 'СПОРТ КУРАШИДА КООРДИНАЦИОН ҚОБИЛИЯТЛАР ВА ТЕХНИК-ТАКТИК ТАЙЁРГАРЛИКЛАРНИ МАХСУС МАШҚЛАР ОРҚАЛИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ'

СПОРТ КУРАШИДА КООРДИНАЦИОН ҚОБИЛИЯТЛАР ВА ТЕХНИК-ТАКТИК ТАЙЁРГАРЛИКЛАРНИ МАХСУС МАШҚЛАР ОРҚАЛИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
16
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
КООРДИНАЦИОН қОБИЛИЯТЛАР / МАХСУС МАШқЛАР ТЎПЛАМИ / ТЕХНИК ВА ТАКТИК ҲАРАКАТЛАР

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Адилов С.

Мақолада спорт кураши ўқув машғулот жараёнида координацион қобилиятларини ва техник тактик тайёргарликни самарадорлигини ошириш кўрсаткичларини кураш гиламида бажариладиган махсус машқлар ёрдамида ривожлантириш очиб берилган.В статье описано развитие показателей повышения эффективности координационных способностей и технико тактической подготовки в процессе борцовской подготовки с помощью специальных упражнений, выполняемых на борцовском ковре.The article describes the development of indicators of increasing the effectiveness of coordination abilities and technical tactical training in the course of wrestling training with the help of special exercises performed on the wrestling mat.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «СПОРТ КУРАШИДА КООРДИНАЦИОН ҚОБИЛИЯТЛАР ВА ТЕХНИК-ТАКТИК ТАЙЁРГАРЛИКЛАРНИ МАХСУС МАШҚЛАР ОРҚАЛИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD) С.Ц. АДИЛОВ1

!Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университета, Чирчиц ша^ри, Узбекистон

СПОРТ КУРАШИДА КООРДИНАЦИОН

Муаллиф билан богланиш учун:

adiloy.uzdjtsu@mail.ru

^ОБИАИЯТААР ВА ТЕХНИК-ТАКТИК ТАЙЁРГАРЛИКЛАРНИ МАХСУС МАШ^ААР ОР^ААИ ТАКОМИАААШТИРИШНИНГ САМАРАДОРАИГИНИ ОШИРИШ

Аннотация Annotation

В статье описано развитие показателей повышения эффективности координационных способностей и технико-тактической подготовки в процессе борцовской подготовки с помощью специальных упражнений, выполняемых на борцовском ковре.

Ключевые слова: координационные способности, комплекс специальных упражнений, технико-тактические действия.

Макщада спорт кураши укув машFулот жараёнида координацион кобилиятларини ва техник-тактик тайёргарликни самарадорлигини ошириш курсаткичларини кураш гиламида бажариладиган махсус машклар ёрдамида ривожлантириш очиб берилган.

Калит сузлар: координацион цобилиятлар, махсус машцлар туплами, техник ва тактик царакатлар.

The article describes the development of indicators of increasing the effectiveness of coordination abilities and technical-tactical training in the course of wrestling training with the help of special exercises performed on the wrestling mat.

Key words: coordination abilities, a set of special exercises, technical and tactical actions.

О СЧ

Ю

CO U) ■E

0 CL

СД

1

С

CO

Долзарблиги: спорт курашида ^ам бошца спорт турлари каби йилдан йилга мусобаца машцларини оцилона бажариш усуллари такомиллашиб бориш та-лаб этилмоцда. Шу боис кураш турлари (самбо, эркин кураш ва юнон-рим кураши)да мусобоца фаолиятидан келиб чициб спортчиларини координацион цобилиятлар ва техник-тактик ^аракатларининг самарадорлигини ошириш жуда му^ими омил ^исобланади.

Спорт курашида координацион цобилиятлар билан техник-тактик ^аракатларни бажариш мувофицлиги ва ривожланганлик даражаси самарадорлигини ошириш ^амда аницлаш буйича биз томонимиздан илк бор ихтиро этилиб амалиётга жорий цилинган "Махсус машцлар мажмуаси" курашчиларни махсус жисмоний тайёргарлиги ва координацион цобилиятлари билан техник-тактик ^аракатлар самарадорлигини оширишга мулжалланган асосий машгулот воситаси ^исобланади.

Тадкикотнинг максади. "Махсус машцлар мажмуаси" ёрдамида курашчиларнинг координацион цобилиятлари ва техник-тактик ^аракатларининг самарадорлигини оширишдан иборат.

Тадкикот натижалари ва унинг му^окамаси. Тадцицотнинг илмий а^амияти шундан иборатки, утказилган педагогик тажрибалардан олинган на-тижалар асосида курашчиларнинг уцув-тренировка машгулотларининг янги воситалари ва мацсадли тако-миллаштириш дастури ишлаб чицилди ^амда уларни цуллаш самарадорлигини илмий мо^ияти очиб берил-ди. Тадцицотлар давомида малакали курашчиларнинг координацион цобилиятларини ривожлантириш ва техник-тактик ^аракатлари самарадорлигини оши-ришнинг узаро боглицлиги амалиётда исботланди. Мазкур олинган маълумотлар спорт кураши назарияси ва услубияти со^асидаги назарий билимларни бойи-

тиш ва кенгайтириш имконини беради.

Спорт курашида мусобаца цоидаларининг узгари-шини эътиборга олган ^олда координацион цобили-ятларни ривожлантириш ва техник-тактик ^аракатлар самарадорлигини ошириш технологияси ишлаб чицилди ^амда жисмоний сифатларни яхшилаш орцали, уларнинг мусобаца фаолияти натижадорли-гини ошириш имкони яратилди. Эркин кураш буйича ишлаб чицилган тамойиллар бошца кураш турларида ихтисослашувчи спорт таълим муассасалари ва Уз-бекистон миллий терма жамоаси курашчиларининг машгулотлари жараёнида мутахассислар томонидан фойдаланишга имкон яратади.

Дастлаб "Махсус машцлар мажмуаси" яратиш-дан олдин республикамиз ва хориж спорт клублари машгулот жараёни ва уларга доир маълумотлар куриб чицилди. Спорт кураши мутахассислари, мураббий-лари ва спортчилар фикри урганилди ва улар билан тадцицот йуналишидаги изланишлар олиб борилди ^амда курашчиларини координацион цобилиятлари билан техник-тактик ^аракатларини кураш гиламида махсус машцлар орцали бажариш мувофицлиги буйича ишлар тажриба гуру^да амалиётга жорий этилди.

10

www.fansports.uz

№5-2022

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

1-расм. Кураш гиламида бажариладиган махсус машклар мажмуаси

Спорт курашида координацион кобилиятларини ривожлантириш ва мусобака коидаларини узгари-шини эътиборга олган техник-тактик харакатлари самарадорлигини ошириш доирасида 4 турдаги синов-тажриба ишлари олиб борилди: Республика ихтисослаштирилган олимпия захиралари мактаб-ин-тернати, Чирчик ихтисослаштирилган олимпия захиралари мактаб-интернати ва Бектемир тумани 1-сон БУСМда жорий этилди. Ускунада бажариладиган махсус машклар комплекси 13 та машкдан иборат булиб, бу машклар 40 га якин машклар орасидан ай-нан спорт кураши мусобака ва машгулот жараёнида самарали машклар танлаб олинди.

Адабиётлар тахлили, педагогик кузатувлар, анкета суровнома хамда куп йиллик тажрибага эга тре-нерларнинг фикрига кура, биз томонимиздан спорт такомиллашуви боскичи эркин курашчиларнинг тай-ёргарлик даври машгулотлар дастури ишлаб чикилди хамда ушбу дастур асосида тажриба тадкикот ишлари утказилди. Дастурдан урин олган махсус машклар мажмуаси илк бор яратилган махсус ZS-спорт уску-насида ва кураш гиламида бажарилди. Тайёргарлик даври учун машгулот дастури учун мулжалланган кураш гиламидаги машклар 1-жадвалда келтирилган.

Кураш гиламида бажариладиган махсус машклар комплекси яратилди ва амалиётга жорий килинди. ^уйидаги машклар мажмуаси эркин курашчиларнинг мусобака фаолиятида ва машгулот жараёнида координацион кобилият ва техник-тактик харакат-ларнинг самарадорлигини оширишга ёрдам беради деб хисоблаймиз.

1-машц: Дастлабки холат партер холатида ракиби-нинг белини ушлаб ва иккала оёгини ташкарига куйиб кутариб турилади. Буйрук берилиши билан хужумчи ракибини кутаришга харакат килади. Хужумни кабул килувчи ракибни кутаришга йул куймасдан харакат-ланади.

2-машц: Дастлабки холат иккала курашчи хам бир хил, яъни ракибнинг узокдаги оёгининг тупик кисмидан бир кул билан ушлаган холда партер хо-латида туради. Буйрук берилиши билан курашчилар ракибидан олдин юкорига чикишга харакат килади.

3-машц: Дастлабки холат хужумни кабул килувчи-нинг оёгини орасидан бошини киргазиб иккала оёги-дан ушлаб тиззага туради. Буйрук берилиши билан хужумчи техник балларни олишга харакат килади. Х,ужумни кабул килувчи шунга каршилик курсатади.

4-машц: Дастлабки холат хужум килувчи, хужумни кабул килувчининг бир оёгини ён тарафи тизза кисмидан ушлаб туради. Хужумни кабул килувчи ракибини елкаларига кулини куйиб химояга тайёр туради. Буйрук берилиши билан хужумчи техник балларни олишга харакат килади. Хужумни кабул килувчи шунга каршилик курсатади.

5-машц: Дастлабки холат хужум килувчи ракиби-нинг ён тарафидан туриб битта оёгини тескари ушлаб туради. Хужумни кабул килувчи тепа партер холатида туриб буйрукни кутади. Буйрук берилиши билан ютук балларни олишига харакат килади.

6-машц: Дастлабки холат курашчилар иккаласи хам оёги учида утириб, елкаларини ушлаган холда туради ва буйрук берилиши билан ютук балларни олишга харакат килади.

7-машц: Дастлабки холат курашчилар бир оёкда унг кули култиги тагидан чап кули ташкаридан бирлаштириб туради. Буйрук берилиши билан ютук балларни олишига харакат килади.

8-машц: Дастлабки холат курашчилар бир оёкда туриб, иккинчи оёги билан бир-бирининг оёкларини ичкаридан чирмаштириб ва бир кули билан бир кулини ушлаб, иккинчи кулини белига куйиб буйрукни кутади. Буйрук берилиши билан ютук балларни олишига харакат килади.

9-машц: Дастлабки холат курашчилар бир оёкда туриб, иккинчи унг кули билан бир-бирининг бошига кулини куйиб буйрукни кутади. Буйрук берилиши билан ютук балларни олишига харакат килади.

10-машц: Дастлабки холат иккала курашчи хам бир хил, яъни ракибнинг тескари ушлаш билан унг кул устидан, чап кул пастдан бел кисмидан ушланади. Гав-да кисмини тугри ушлаб тик турган холатида туради. Буйрук берилиши билан курашчилар ракибидан олдин ютук балларини олишга харакат килади. Дастлабки холат курашчилар бир оёкда туриб, иккинчи оёги би-

№5-2022 www.fansports.uz

11

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

лан бир-бирининг оёкларини ичкаридан чирмаштириб ва бир кули билан бир кулини ушлаб, иккинчи кулли-ни белига куйиб буйрукни кутади. Буйрук берилиши билан ютук балларни олишига харакат килади.

11-машц: Дастлабки холат курашчилар бир оёкда туриб, иккинчи оёги билан бир-бирининг оёкларини ичкаридан чирмаштириб ва бир кули билан бир ку-лини ушлаб, иккинчи кулини белига куйиб буйрукни кутади. Буйрук берилиши билан ютук балларни олишига харакат килади.

12-машц: Дастлабки холат курашчилар бир оёкда унг кули култиги тагидан чап кули ташкаридан бирлаштириб туради. Буйрук берилиши билан ютук балларни олишига харакат килади.

13-машц: Дастлабки холат партер холатида раки-бининг белини ушлаб ва иккала оёгини ташкарига куйиб кутариб туриш. Буйрук берилиши билан ху-жумчи ракибини кутаришга харакат килади. Хужумни кабул килувчи ракибни кутаришга йул куймасдан харакатланади. Бу машклар кураш залида махсус ускуналар ва тренажерлар булмаса хам координацион кобилиятни ривожлантириш оркали техник-тактик харакатлар самарадорлигини оширишда ёрдам беради. Юкоридаги келтирилган кураш гиламида бажарилади-ган махсус машклар мажмуаси мусобака фаолиятида эркин курашчиларнинг координацион кобилиятла-рини ва техник-тактик харакатлари самарадорлигини оширишга хизмат килади. Тренерлар ушбу мажмуадан спорт малакаси ва ёшидан келиб чикиб юклама меъ-ёрини назорат килиши керак булади.

Натижада тажриба ва назорат гурухларидаги ку-рашчиларида махсус машкларни бажариш жараёнида координацион кобилиятларини усиши натижаларини киёсий тахлили тажрибадаги синалувчиларда, коор-

динацион кобилят ва техник-тактик харакатлар кур-сатгичлари назорат гурухидан кескин фарк килади. Тадкикот якунида тажриба гурухи ва назорат гурухи координацион кобилиятлари курсаткичларида ишонч-лик даражасини курсатди.

Хулоса килиб шуни айтиш мумкинки, спорт курашида координацион кобилиятлар ва техник-тактик харакатларни ривожлантиришда биз томонимиздан амалиётга жорий килинаётган махсус машклар мажмуасини асосий мусобака машклари-дан сунг кушимича махсус ёрдамчи машк сифа-тида фойдаланиш мумкин. Бу машклар мажмуаси курашчиларнинг координацион кобилятлари ва техник-тактик харакатлар самарадорлиги хамда мусобака фаолияти курсаткичларини оширишига ижобий таъсир курсатади.

Адабиётлар

1. Абдиев А.Н. Научно-педагогические основы формирования профессиональных умений тренера у студентов, спесиализирующихся в видах спортивных единоборств: Автореф. дис. д-ра. пед. наук. - Т., 2004.

2. Бакиев З.А. Индивидуализасия технико-тактической подготовки борсов на основе автоматизированного анализа соревновательной деятельности/ дис. канд. пед. наук./ 2009.

3. Бакиев З.А. Эркин кураш назарияси ва услубиёти/ Укув кулланма. -Тошкент: "Лидер Пресс" нашриёти 2011.

4. Карелин А.А. Спортивная подготовка борсов высокой квалификасии. - Новосибирск, 2002.

5. Керимов Н.А., Недорезов А.И., Рузиев М.А., Рузиев А.А., Система планирования и контроля учебно тренировочных нагрузок в вольной борьбе //Олимпия хрракатини ривожлантириш, олимпия таълимотини жорий этиш ва Сиднейда утказиладиган ХХВИ Олимпия уйинларига тайёргарлик масалаларига баFишланган: III Республика илмий-амалий анжумани муаммолар туплами. 27 апрель 1999.

6. Керимов Ф.А. Спорт кураши назарияси ва усулияти/ -Тошкент: УзДЖТИ. Нашриёт булими, 2005.

7. Лях В. Координасионные способности: диагностика и развитие. - Москва: ТВТ Дивизион, 2006.

8. Шахмурадов Ю.А. Научно-методические основы многолетней технико-тактической подготовки борсов (на примере вольной борьбы): Автореф. дис. д-ра пед. наук. - М., 1999.

Профессор

Ф.А. АБДУРАХМАНОВ1

Доктор философии по педагогическим наукам (PhD), доцент Ш.Ф. ТУЛАГАНОВ1

Узбекский государственный университет

физической культуры и спорта город Чирчик, Узбекистан

Информация для связи с автором:

info@jtsu.uz

ПЛАНИРОВАНИЕ НАГРУЗОК ГАНДБОЛИСТОВ ВЫСОКОЙ КВАЛИФИКАЦИИ В ПОДГОТОВИТЕЛЬНОМ ПЕРИОДЕ

Аннотация

Annotation

В работе рассматривается проблема планирования нагрузок в подготовительном периоде у гандболистов высокой квалификации. Полученные фактические данные помогут специалистам оптимизировать подготовку гандболистов. Результаты работы могут быть использованы тренерами, студентами, магистрами и специалистами, работающими с гандболистами высокой квалификации.

Ключевые слова: тренировочный процесс, гандболисты высокой квалификации, подготовительный период, планирование нагрузок, контроль состояния.

Мазкур маколада юк,ори малакали гандболчиларнинг тайёрлов даврида машгулот юкла-маларини режалаштириш муаммолари куриб чикилган. Олинган аник маълумотлар мутахас-сисларга гандболчиларни тайёргарлаш жараёнини оптимизациялашга ёрдам беради. Мазкур ишдан олинган натижаларни мураббийлар, талабалар, магистрлар хамда юкори малакали гандболчилар билан ишлайдиган мутахассислар томонидан амалиётда кулланилиши мумкин.

Калит сузлар: машгулот жараёни, юцори малакали гандболчилар, тайёрлов даври, юкла-маларни режалаштириш, цолатни назорат цилиш.

The paper deals with the problem of planning loads in the preparatory period for highly qualified handball players. The obtained factual data will help specialists to optimize the training of handball players. The results of the work can be used by coaches, students, masters and specialists working with highly qualified handball players.

Key words: training process, highly qualified handball players, preparatory period, load planning, condition control.

12

www.fansports.uz

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.